مدل‌یابی ساختاری تفسیری عوامل محیطی موثر بر ارتقاء مهارت‌های اجتماعی کودکان در مدارس ابتدایی (موردپژوهی: شهر کرمانشاه)

محورهای موضوعی : معماری

مهرداد یوسف زمانی ^{1 *} , بابک خورشیدی ² , الهام شمسی ³

1 - استادیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
2 - دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
3 - کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

تاریخ دریافت : 1404/01/25 تاریخ پذیرش : 1404/05/04 تاریخ انتشار : 1404/05/21

کلید واژه: مهارت اجتماعی, کودک, طراحی معماری, فضاهای آموزشی, مدلسازی ساختاری_تفسیری ,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر ترسیم روابط و تبیین تقدم و تاخر مابین عوامل تاثیرگذار محیطی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان می‌باشد. جهت دستیابی به این هدف، این مطالعه با استفاده از روش تحقیق آمیخته متوالی با طرح اکتشافی در دو بخش کیفی و کمی بر اساس نظرات گروهی هدفمند از متخصصین در زمینه روانشناسی کودک و معماری در شهر کرمانشاه انجام گرفته است. ابتدا در بخش کیفی از مصاحبه و کدگذاری جهت شناخت عوامل تاثیرگذار اصلی بر مهارت اجتماعی کودکان (۷ تا ۱۲ سال) استفاده گردید و سپس در بخش کمی، از تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری جهت ترسیم روابط مابین عوامل استخراج شده و تعیین اهمیت و اولویت هر یک از این متغیرها بهره گرفته شد. نتایج نشان داد، ارتباط با طبیعت،. پیکره‌بندی فضایی، فضاهایی شبیه به خانه، قلمروبندی مکانی، فضاهای بازی انگیز مهمترین عامل محیطی تاثیرگذار بر مهارت‌های اجتماعی کودکان ‌می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

One of the primary objectives of elementary schools is the development and nurturing of children's social skills. Children who lack opportunities to develop social skills in their early years not only struggle with successful peer interactions but also experience increased internalizing and externalizing behavioral problems. Accordingly, school environments, as one of the most influential factors in shaping children's personality and moral traits, must be designed in a way that provides a suitable platform for fostering these skills. This study aims to explore and prioritize the environmental factors affecting children's social skills, leveraging the potential of architectural design to enhance these skills in educational settings. Using a sequential mixed-methods research design with an exploratory approach, the study was conducted in Kermanshah, Iran, through targeted interviews with experts in child psychology and architecture. The qualitative phase involved interviews and coding to identify key factors influencing social skills in children aged 7–12. In this section, eight interviews were conducted with child psychology experts until theoretical saturation was reached. To extract the underlying concepts, the interview transcripts were provided to four expert reviewers comprising two architecture professors specializing in environmental psychology and two psychology professors focusing on child development. The selection of these experts was based on their academic positions as faculty members and their publication records of credible research in these respective fields. The coding process was conducted in two distinct phases: initial individual coding followed by group coding sessions. This dual-phase approach was implemented to ensure coding accuracy, minimize potential errors, and prevent the omission of any significant findings or codes. Following each interview, each professor independently performed coding to identify primary concepts and preliminary codes from the interview texts. Subsequently, during group sessions, the extracted codes were re-examined and discussed using thematic analysis methods. Through this collaborative process, the research team deliberated on conceptual groupings, determined core themes, and ultimately established final categories and overarching themes. Then, in the quantitative part, the interpretive structural modeling technique was used to draw relationships between the extracted factors and determine the importance and priority of each of these variables by 11 expert architecture professors in the field of environmental psychology. Next, the MICMAC analytical method was used to examine and analyze the influence and dependency forces of the variables. Results demonstrated that among all variables, connection with nature emerged as the most significant environmental factor influencing children's social skills. Spatial organization to reduce stress from formal school environments and creating home-like spaces were identified as secondary influential factors. The third priority factors included establishing private/semi-private territories and playful environments, while environmental comfort, spaces compatible with modern educational methods, spatial quality/facilities, sociability, event capability, and flexibility constituted the fourth tier. Place identity, environmental vibrancy, psychological security, and sense of belonging were recognized as additional contributing factors in subsequent priorities. This hierarchical analysis of influence, power, and interdependencies among these social skill-enhancing factors is expected to provide architects and educational space policymakers with critical insights for designing primary school environments that effectively support children's social development

منابع و مأخذ:

1. آذر، عادل؛ بیات، کریم. (1387). طراحی مدل فرآیند محوری کسب و کار با رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM). مدیریت فناوری اطلاعات، 1(1)، 3-18.
2. اسماعیلی، اعظم؛ شاهچراغی، آزاده؛ حبیب، فرح. (۱۴۰۰). تبیین مدل مفهومی تأثیر معماری انعطاف‌پذیر بر رفتار اجتماعی دانش‌آموزان در حیاط و راهرو در مدارس ابتدایی. نشریه علمی اندیشه معماری، ۵ (۱۰)، ۱۴۹-۱۳۸.
3. ارغیانی، مصطفی؛ شاکری، موسی. (1399). نقش محیط ساخته شده در تعاملات دانش‌آموزان در مدرسه. معماری و شهرسازی آرمان شهر 13 (33)، 1-14.
4ر امینی‌فر، زینت؛ عظمتی، حمیدرضا. (1401). نقش ویژگی‌های کالبدی حیاط مدرسه در افزایش فعالیت بدنی کودکان، بررسی دیدگاه دانش‌آموزان 8 تا 12 ساله‌ی شهر تهران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 15 (41)، 17-27.
5‌ برزگر بفرویی، مهدی؛ ویسکرمی، حسنعلی؛ برزگر بفرویی، کاظم. (۱۳۹۹). تأثیر روش تدریس بحث‌گروهی بر مهارت‌های اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ابتدایی. مطالعات روانشناسی تربیتی. ۱۷ (۳۹)، ۲۲-۱.
6. حسینی‌نسب، داوود؛ دهقانی، مرضیه. (۱۳۸۷). تحلیل محتوای کتاب های تعلیمات دوره راهنمایی بر اساس مهارت های اجتماعی و بررسی دیدگاه های این دوره درباره محتوای کتاب های فوق الذکر، فصلنامه تعلیم و تربیت، ۲۴ (۲)، ۷۹-۹۸.
7. رشید کلویر، حجت اله؛ قاسمی نژاد، محمدعلی؛ بشرپور، سجاد؛ عبدی، عالیه؛ میرجعفرزاده، سارا. (۱۳۹۸). نقش ویژگی های معماری محیط و دل بستگی به مکان تحصیل در پیش بینی سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان. مطالعات روانشناسی تربیتی، ۱۶(۳۵)، ۸۳-۱۰۶.
8. رضایی شریف، علی؛ خادمی آستانه، زهرا. (1401). اثربخشی بازی درمانی بر کاهش اختلال اضطراب جدایی و گوشه گیری دانش آموزان ابتدایی. مشاوره مدرسه, 2(4), 1-22.‎
9. عبدی، بهشته. (۱۳۸۷). مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتار کودکان پیش دبستانی ایرانی. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، ۴(۱۶)، ۳۳۳-۳۴۱.
10. فتحی، فاطمه. (۱۳۷۸). بررسی تاثیر دو روش گروهی مهارتهای اجتماعی و شناخت درمانی بک بر افزایش عزت نفس دانش آموزان دختر مقطع متوسطه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم تربیتی.
11. قدرتی، زهراسادات؛ درویش، بهروز؛ بلانیان، ندا . (1402). بررسی شاخص‌های تاثیرگذار بر طراحی دبستان و مرکز خلاقیت کودکان با تاکید بر ارتقا خلاقیت محیطی و افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودکان. معماری و شهرسازی آرمان شهر،16(43)، 177-194.
12. کیانی، عمران؛ بابا احمدی، طاهره، (۱۳۹۸). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهرستان لردگان، کنفرانس بین المللی راهکارها و چالشهای مدیریت و مهندسی صنایع، تهران.
13. معمار‌باشی اول، مژگان؛ طیبی، زهرا؛ نورانی جورجاده، سیده رقیه. (۱۳۹۸). بررسی رابطه تعامل والد-کودک با مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری با میانجیگری خود مهارگری بازداری در کودکان پیش دبستانی. خانواده پژوهی، ۱۵(۶۰)، ۵۴۱-۵۵۷.
14. موسوی، سیدعرفان. (۱۳۹۲). نقش تلفن همراه در تعاملات میان فردی و ارتباطات اجتماعی(مطالعه موردی شهروندان کرج)، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.
15ی نیک‌روش، ریحانه؛ اسلامی، سید غلامرضا؛ صابرنژاد، ژاله؛ کلانتری، عبدالحسین . (1402). ارائۀ الگوهای اجتماع‌پذیری فضاهای آموزشی با تکیه بر اصول سازنده‌گرایی و تولید فضا. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 15(2)، 35-62.
16. یاسمی، صدیقه؛ کیان، مرجان؛ گرامی پور، مسعود. (1394). مقایسه مهارت‌های اجتماعی کودکان پیش دبستانی 4 تا 5 سال شهرستان ایوان غرب. مطالعات پیش دبستان و دبستان، 1 (2)، 1-18.
17. Berti, S., & Cigala, A. (2022). DRAW. IN. G.: A tool to explore children’s representation of the preschool environment. Frontiers in Psychology, 13, 1051406.
18. Deane Mason, L. (2008). School Facility Design Characteristics Supporting California Schools to Watch™-Taking Center Stage Middle Schools: Perceptions of Middle School Principals and Teachers, Doctor of Education in Organizational Leadership, College of Education and Organizational Leadership, University of Laverne.
19. Ellis, B. M. (2013). The relation between language and social skills in children with Down syndrome: Examination of pressure equalization tube placement during the critical developmental period. Honors thesis, University of Southern Mississippi.
20. Feshbach, N. D. Feshbach, S., Fauvre, M., Ballard – Campbell, M. (1983). Learning to Care. Glenview, IL: Scott, Foresman and Company.).Greenwich,JAI press.
21. Fielding, R. (2006). Learning, Lighting and Color: Lighting Design for Schools and Universities in the 21st Century. DesignShare (NJ1).
22. Goleman, D. (1998). Working with Emotional Intelligence, Bantam Dell Publishing Group.
23. Jumari, J., Suwandi, S. (2020). Evaluation of child-friendly schools program in Islamic schools using the CIPP model. Dinamika Ilmu, 20(2), 323-341.
24. Kariippanon, K.E., Cliff, D.P., Lancaster, S., & Okely, A.D. (2019). Flexible learning spaces facilitate interaction, collaboration and behavioural engagement in secondary school. PLoS ONE, 10(14), 1–13.
25. Lindemann-Matthies, P., Benkowitz, D., Hellinger, F., (2021). Associations between the naturalness of window and interior classroom views, subjective well-being of primary school children and their performance in an attention and concentration test. Landscape and Urban Planning, 214.
26. Locke, J., Kasari C., J. Wood, J. (2014). Assessing social skills in early elementaryaged children with autism spectrum disorders: The Social Skills Q-Sort. Journal of Psychoeducational Assessment, 31,123- 143.
27. Lopes, D., Moreira, I., Da, M., Ribeiro, C., Gocalves, A., Santos, D., Costa, A. (2019). Impacts of Environment and School Facilities on Student Learning Achievement in Secondary School, Journal of Innovative Studies on Character and Education, Volume 3 issue 2, ISSN 2523-613X.
28. Marinho, A. C. F., de Medeiros, A. M., Gama, A. C. C., & Teixeira, L. C. (2017). Fear of public speaking: Perception of college students and correlates. Journal of voice, 31(1), 127-e7.
29. Matson, J. L., Horovitz, M., Mahan, S., Fodstad, J. (2013). Reliability of the Matson Evaluation of Social Skills with Youngsters (MESSY) for children with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 7(2), 405- 410.
30. McGregor, J. (2004). Spatiality and the Place of the Material in Schools. Pedagogy, Culture and Society, 12(3), 347-372.
31. Marx, A., Furher, U., & Hartig, T. (2000). Effects of Classroom Seating Arrangements on Children’s Question-Asking. Learning Environment Research, 2, 249-263.
32. Mohammadi, M., & Ayatollah, M. (2015). Effective in Promoting Sociability of Cultural Buildings; Case Study: Farshchian Cultural Academy in Isfahan. Journal of Architecture and Urban Planning, 8(15), 79-96.
33. Meng, X., Zhang, M. (2025). Effects of classroom design characteristics on children's physiological and psychological responses: A virtual reality experiment, Building and Environment, Volume 267, Part B, 112274, ISSN 0360-1323.
34. Norðdahl, K., & Jóhannesson, I. Á. (2015). Children's outdoor environment in icelandic educational policy. Scandinavian Journal of Educational Research, 59(1), 1-23.
35. Patterson, M.L. (1968). Social Space and Social Interaction. Doctor of Psychology, Northwestern University, Evanston, Illinois.
36. Pati, A. Satpathy, S. (2019). Psychological impact of the Environment on the Emotional Quotient (EQ) of Children. International Journal of Innovations in Engineering and Technology, 12, 61-66.
37. Ridling, Z. (1994). The Effect of Three Seating Arrangements on Teacher’s Use of Selective Interactive Verbal Behaviors, AERA Annual Meeting. New Orleans.
38. Roos, B. A., Mobach, M., Heylighen, A. (2022). How does architecture contribute to reducing behaviours that challenge? A scoping review. Research in Developmental Disabilities, 127, 104229.
39. Su, H., Ma, H., Wang, CH. (2023). Effects of soundscape on Chinese children's social interaction measured by self-reported behavioral expectations, Applied Acoustics,Volume 207,109350, ISSN 0003-682X.
40. Shamsuddin, S., Bahauddin, H., Aziz, N. A. (2012). Relationship between the outdoor physical environment and student's social behaviour in Urban Secondary School. Procedia-social and Behavioral sciences, 50, 148-160.
41. Soleimani, S., Khorshidi, B., & Emami, S. (2025). Presenting Architectural Solutions to Improve Social Skills of Working Children. International Journal of Architecture and Urban Development, 53(3), 33.
42. Soleimani, S., Molanaei, S., Khorshidi, B., Nedaei, C., & Ghamari, H. (2024). Investigating the Conceptual Model of Child–Nature Interaction in Architectural Spaces Using Grounded Theory. HERD: Health Environments Research & Design Journal, 17(2), 200-226.
43. Summers, J. K., Vivian, D. N., & Summers, J. T. (2019). The Role of Interaction with Nature in Childhood Development: An Under-Appreciated Ecosystem Service. Psychology and behavioral sciences, 8(6), 142–150.
44. Taylor, A. F., & Butts-Wilmsmeyer, C. (2020). Self-regulation gains in kindergarten related to frequency of green schoolyard use. Journal of environmental psychology, 70, 101440.
45. Walthall, J. C., Konold, R. T., Pianta, C. R. (2005). Factor structure of the social skills Rating System across child gender and ethnicity. Journal of Psychoeducational Assessment, 23, 201-215.