کاربرد روش کیفی تصمیم گیری چند معیارۀ «تصمیم ماهرانه DEX» در معماری و شهرسازی

محورهای موضوعی : معماری

محسن ده بزرگی ¹ , علیرضا دانش پور ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

تاریخ دریافت : 1396/09/21 تاریخ پذیرش : 1397/11/07 تاریخ انتشار : 1398/07/01

کلید واژه: مکان یابی DEXi, روش کیفی, تجزیه و تحلیل کیفی, روش DEX, روش تصمیم گیری,

چکیده مقاله :

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دِکس (یا روش تصمیم‌گیری ماهرانه1) روشی است کیفی که برای تصمیم‌گیری در شرایطی که معیارهای تصمیم‌گیری به صورت متضاد انتخاب شده و گزینش بین آنها با مشکل مواجه گردیده، استفاده شود. این روش گزینشی کیفی، ابتدا در سال 1983 میلادی به‌وسیله گروهی تحقیقاتی از اسلوونی پیشنهاد گردید و تاکنون کاربردهای متعددی در علوم مختلف داشته است. در این مقاله، کاربرد این روش را برای اولین بار با نمونه‌ای در معماری، که همان انتخاب مکان یا سایت مناسب است، موردبررسی قرار داده شد تا مشخص گردد آیا می‌توان از آن در مکان‌یابی استفاده نمود یا خیر؟ نتایج نشان می‌دهد که روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دکس که بیشتر با‌کمک نرم‌افزار آن انجام می‌پذیرد، با توجه به ‌سادگی، به‌کارگیری معیارهای کیفی و نیز قابلیت بررسی سازگاری در قضاوت‌ها می‌تواند در بررسی موضوعات پیچیده‌ای مانند انتخاب زمین در پروژه‌های معماری و شهرسازی، استفاده نمود تا نتیجه مطلوب حاصل گردد.

چکیده انگلیسی:

Multiple criteria decision analysis (MCDA) is a sub discipline of operations research that explicitly evaluates multiple conflicting criteria in decision making. MCDA are well known acronyms for multiple-criteria decision making and multiple criteria decision analysis; Stanley Zionts helped popularizing the acronym with his 1979 article " MCDM – If not a Roman Numeral, then What?", intended for an entrepreneurial audience. MCDM is concerned with structuring and solving decision and planning problems involving multiple criteria. The purpose is to support decision-makers facing such problems. Typically, there does not exist a unique optimal solution for such problems and it is necessary to use decision maker's preferences to differentiate between solutions. "Solving" can be interpreted in different ways. It could correspond to choosing the "best" alternative from a set of available alternatives, where "best" can be interpreted as "the most preferred alternative" of a decision-maker. Another interpretation of "solving" could be choosing a small set of good alternatives, or grouping alternatives into different preference sets. An extreme interpretation could be to find all "efficient" or "nondominated" alternatives. Many "Multiple Criteria Decision Making" (MCDM) methods are available, which are often implemented by specialized decision-making software. One of the most important methods is the DEX method. DEX (Decision EXpert) Analytic Hierarchy Process is a qualitative and simple method that used to make decisions in situations where conflicting decision making criteria deal with difficult to make choosing between options. This method was first proposed by a Slovenian research group in 1983 and it has been used in many fields of science, including industry, health and housing up to now. DEX facilitates the following: - Acquisition of decision models, which are composed of: a hierarchy of attributes, and the corresponding utility functions that are defined by decision rules; - Consistency checking of decision rules; - Acquisition, evaluation and analysis of options; - Explanation of the evaluation results; - Group decision-making support. This article is extracted from the thesis "Design of Persian Miniature House with an Approach to Applying the Mystical Attitude of Iranian Painting". It has also tried to test the DEX method in the area of architecture; for this purpose, it is used in the site locating section. To select a site from existing sites, It needs components that are in line with the project approach and use. These are presented in the body of the article as an example. Now, in this context, can DEX be the target's answer? In this paper, a specific usage of this method is examined with an example of architecture, i.e. in selecting the appropriate location for the design of the project. The obtained results show that the DEX hierarchical analysis process method, which is done today with the help of software, regarding to be simple, flexible, using qualitative criteria and also the ability to review adaptability in judgments, can be used in simple issues, such as selecting a machine, to more complex issues such as the choice of land in architecture and urban projects, and to achieve the desired result.

متن کامل:



 

 

 

 

کاربرد روش کیفی تصمیم­گیری چند معیارۀ «تصمیم ­ماهرانه DEX» در معماری و شهرسازی

 

مهندس محسن ده بزرگی* دکتر علیرضا دانش پور**

تاریخ دریافت مقاله:      تاریخ پذیرش نهایی:

 

 

چکیده

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دِکس (یا روش تصمیم‌گیری ماهرانه1) روشی است کیفی که برای تصمیم‌گیری در شرایطی که معیارهای تصمیم‌گیری به صورت متضاد انتخاب شده و گزینش بین آنها با مشکل مواجه گردیده، استفاده شود. این روش گزینشی کیفی، ابتدا در سال 1983 میلادی به‌وسیله گروهی تحقیقاتی از اسلوونی پیشنهاد گردید و تاکنون کاربردهای متعددی در علوم مختلف داشته است. در این مقاله، کاربرد این روش را برای اولین بار با نمونه‌ای در معماری، که همان انتخاب مکان یا سایت مناسب است، موردبررسی قرار داده شد تا مشخص گردد آیا می‌توان از آن در مکان‌یابی استفاده نمود یا خیر؟ نتایج نشان می‌دهد که روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دکس که بیشتر با‌کمک نرم‌افزار آن انجام می‌پذیرد، با توجه به ‌سادگی، به‌کارگیری معیارهای کیفی و نیز قابلیت بررسی سازگاری در قضاوت‌ها می‌تواند در بررسی موضوعات پیچیده‌ای مانند انتخاب زمین در پروژه‌های معماری و شهرسازی، استفاده نمود تا نتیجه مطلوب حاصل گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

واژه‌های کلیدی

روش کیفی، تجزیه‌وتحلیل کیفی، روش DEX، روش تصمیم­گیری، مکان‌یابی DEXi

 

 

* دانشجوی گروه معماری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران. (مسئول مکاتبات) Email: [e-mail]

** استادیار گروه معماری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.                 Email: [e-mail]

 

 

مقدمه

مکان­یابی مناسب زمین در معماری و شهرسازی یکی از مهم­ترین عامل ایجاد بناهای مناسب است. عوامل و نیروهای گوناگونی در مکان­گزینی و شکل­پذیری کاربری­های مختلف دخالت دارند. مکان­گزینی، انتخاب بهترین مکان برای انجام یک فعالیت است که بتواند با استفاده از امکانات موجود بیشترین بهره­وری را در راستای اهداف از پیش تعیین‌شده تأمین نماید. انتخاب یک موقعیت مکانی از بین گزینه­های موجود، نیازمند شناخت و ارزیابی دقیق مناطق با استفاده از مدل­ها و ابزارهای مناسب می­باشد، تئوری­های مکان­گزینی سعی دارند با ارائه معیارها و زیرمعیارهای پیشنهادی‌شان و همچنین تعیین عوامل مؤثر بر تصمیم­گیری و بیان راه­حل­های منطقی، تصمیم‌گیرندگان و برنامه­ریزان را در انتخاب مکان یا مکان­های مناسب یاری نمایند (مشکینی و همکاران، 1392).

عدم مکان­یابی صحیح در پروژه‌های معماری برای تأمین کاربری­های موردنیاز و عدم توجه صحیح به معیارهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و غیره، موجب عدم تحقق کامل اهداف پیش‌بینی‌شده برای طرح­های مزبور و درنهایت هدر رفتن هزینه­های صرف شده و یا نارضایتی ساکنان خواهد شد. لذا مکان­یابی صحیح یکی از مهم­ترین بخش­های برنامه­ریزی پروژه است و صرف زمان و هزینه برای آن موجب موفقیت بیشتر طرح‌های اجرایی و کاهش هزینه­های آتی می­گردد (خان­احمدی و همکاران، 1393، 91).

از طرفی دیگر امروزه حجم بالای اطلاعات در زمینه­های مختلف و چگونگی تجزیه‌وتحلیل آن­ها تصمیم­گیری و برنامه­ریزی را پیچیده­تر کرده است. میزان بالای داده­ها نیاز به ساماندهی و ایجاد یک پایگاه جامع و کامل دارند. مدیریت و تأثیر دادن کلیه اطلاعات طرح­های فرادست و روند انجام آن­ها، توسعه کالبدی، شرایط طبیعی و وضعیت اجتماعی و انسانی، اطلاع از انواع سوانح طبیعی و مدیریت بحران، وضعیت اقتصادی مانند اشتغال، درآمد و انواع داده­های کیفی و کمی از توانایی ذهن کارشناسان فراتر است، لذا تجزیه‌وتحلیل‌های آماری و ریاضی و استفاده از مدل­های مختلف مانند مدل تحلیل سلسله مراتبی دِکس مکان­یابی پروژه را راحت­تر می­نماید. به‌طورکلی هدف اصلی این پژوهش عبارت است از: چگونگی تحلیل معیارها و زیرمعیارهای متعدد تصمیم­گیری در مکان­یابی سایت­های معماری و ارائه الگو و نمونه علمی و مناسب در جهت مکان­یابی صحیح فضاها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی دِکس در پروژه­های معماری. در همین راستا، سؤال پژوهش این‌گونه مطرح می­گردد که چگونه می­توان معیارها و زیرمعیارهای گزینه­های متعدد را با استفاده از مدل تحلیل کیفی و سلسله مراتبی دِکس تجزیه‌وتحلیل نمود؟

 

مرور ادبیات موضوع

در فرآیند یک پروژه، پس از تعیین اهداف کلی، برنامه­ریزی و تهیه گزینه­های مختلف برای رسیدن به هدف، ارزیابی و تجزیه‌وتحلیلی صورت گرفته تا بر اساس شایستگی نسبی هر یک از گزینه­ها، گزینه مطلوب و بهینه انتخاب گردد (زبردست، 1376، 1). برای سنجش و ارزیابی نسبی هر یک از گزینه­ها2 معمولاً از معیارها3 استفاده می­شود. انتخاب مکان مناسب برای اجرای طرح، یا به عبارتی مکان­یابی نیز از این قاعده پیروی کرده و معیارهایی چون ارتفاع، شیب، کاربری، دسترسی، اقلیم، آسایش، چشم‌انداز و غیره را موردتوجه قرار می­دهد تا بر اساس آن­ها بتوان نسبت به انتخاب سایت برتر تصمیم­گیری نمود. در این راستا اغلب معیارهای مختلف در یک‌جهت قرار نداشته و تصمیم­گیری باید در فضایی چند­بعدی اتفاق بیفتد که درنتیجه مسئله بسیار پیچیده و مشکل می­شود. در این زمان است که باید از ارزیابی چند معیاری، استفاده نمود (توفیق، 1372، 40).

تاکنون روش­های ارزیابی چند معیاره متعددی به‌ویژه در دهه­های اخیر شناخته‌شده و مورداستفاده قرار می­گیرد که از آن­جمله می­توان به «تحلیل تصمیم»، «تئوری مطلوبیت چند مشخصه­ای» (Edward & Newman, 1982)، «تئوری قضاوت اجتماعی» (Stewart, 1988)، «فرآیند تحلیل سلسله مراتبی4» (Saaty,1980) و غیره اشاره نمود. در این پژوهش از بین این روش­های پرشمار، روش «تصمیم‌گیری ماهرانه» انتخاب‌شده و با توجه به مزایای این روش مخصوصاً از بابت سادگی و ارزیابی کیفی دقیقی که انجام می­دهد، به آن پرداخته می­شود.

 تصمیم­گیری چند معیاره (MCDM)5

چنانچه اشاره شد، روش دِکس جزو «روش­های تصمیم­گیری چند معیاری» است که در این مقاله به بررسی قابلیت کاربرد آن در انتخاب زمین یا مکان­یابی پرداخته می­شود. حال ابتدا باید دانست که تصمیم­گیری چند معیاره چیست؟ تصميم‌گيري شامل بيان درست اهداف، تعيين راه‌حل‌هاي مختلف و ممکن، ارزيابي امکان‌پذيري آنان، ارزيابي عواقب و نتايج ناشي از اجراي هر يک از راه‌حل‌ها و بالاخره انتخاب و اجراي آن مي‌باشد. کيفيت مديريت اساساً تابع کيفيت تصميم­گيري است زيرا کيفيت طرح و برنامه‌ها، اثربخشي و کارآمدي راهبردها و کيفيت نتايجي که از اعمال آن‌ها به دست مي‌آيد همگي تابع کيفيت تصميماتي است که مدير اتخاذ مي‌نمايد. در اکثر موارد تصميم‌گيري‌ها وقتي مطلوب و مورد رضايت تصميم‌گيرنده است که تصميم‌گيري براساس چندين معيار مورد بررسي قرارگرفته باشد که ممکن است کمي يا کيفي باشند. در روش­هاي تصميم‌گيري چند معياره که در دهه‌هاي اخير موردتوجه محققین قرارگرفته است بجاي استفاده از يک معيار سنجش بهینگی، از چند معيار سنجش استفاده مي‌کند (اصغرپور، 1394، 3).

به‌طورکلی مدل­هاي تصميم‌گيري چند معياره به دودسته عمده مدل­هاي تصميم­گيري چند هدفه6 و مدل­هاي تصميم­گيري چند شاخصه7 تقسيم مي‌شود. در حالت کلي مدل‌هاي چند هدفه به‌منظور طراحي و مدل‌هاي چند شاخصه به‌منظور انتخاب گزينه برتر مورد استفاده قرار مي‌گيرند. مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه ازنظر نوع شاخص‌های موردنظر به مدل‌های جبرانی و غیرجبرانی تقسیم می‌شوند (حبیبی، بی­تا). براي تحليل يک سيستم چند معياره بايد عناصر آن­را به‌خوبی شناخت و آن­ها را به‌طور دقيق تعريف کرد و سپس به مدل‌سازی و تجزیه‌وتحلیل آن پرداخت. به‌طورکلی مي‌توان گفت مسائل تصميم­گيري چند معياره شامل 6 مؤلفه اصلی مي‌باشند (اصغرپور، 1394، 7):

1- يک هدف يا مجموعه‌اي از اهداف

2- تصمیم‌گیرنده يا گروهي از تصميم­گيران

3- مجموعه‌اي از معيارهاي ارزيابي

4- مجموعه‌اي از گزينه‌هاي تصميم

5- مجموعه‌اي از متغيرهاي مجهول يا متغيرهاي تصميم

6- مجموعه‌اي از نتايج حاصل‌شده از هر زوج گزينه معيار

عنصر مرکزي اين ساختار، يک ماتريس تصميم بوده که شامل مجموعه‌اي از سطرها و ستون‌هاست. اين ماتريس نتايج تصميم را براي مجموعه‌اي از گزينه‌ها و معيارهاي ارزيابي بيان مي‌کند. مسائل تصميم‌گيري پيچيده عموماً از تعدادي تصميم‌گيرنده تشکیل‌شده که به آن­ها «گروه‌هاي ذي‌نفع» نيز گفته مي‌شود.

مدل تصمیم­ ماهرانه (DEX)

DEX روشي کيفي براي تجزیه‌وتحلیل چند معياره تصميم­گيري جهت انتخاب يا تصميم­گيري بين چند گزينه با ويژگي­هاي کيفي است و امروزه در اين روش، اين روند توسط نرم­افزاري به نام دِکسی یا دکس‌آی8 انجام مي­شود (Bohanec, 2017). اين روش اولين بار توسط يک تيم تحقيقاتي به رهبري بوهانک، برتکو و راجکوويچ پايه­گذاري شد (Bohanec et al., 2012, 32).

اين روش از تصميم­گيري­هاي پيچيده که بر اساس ويژگي­هاي چند­گانه­اي صورت مي­پذيرد، پشتيباني مي­کند. در دِکس (روش تصمیم ماهرانه) تمام خواص و صفات، کيفي است و مي­توان برعکس بسياري از روش­هاي مشابه، ارزش­ها را با کلمات نشان داد نه اعداد؛ کلماتي مانند کم، عالي، موردقبول و غيره. اين ويژگي­ها به‌طورکلی به شکل سلسله مراتبي سازمان‌دهی مي­شوند. ارزيابي و سنجش گزينه­هاي تصميم­گيري به‌وسیله توابعي انجام‌شده که جايگزين قواعد تصميم­گيري می­گردند. تمام ويژگي­ها ازجمله استدلال­هاي توابع و نتايج آن، به‌صورت مجزا فرض مي­شوند و علاوه بر آن مي­توانند به ترتيب مرتب شوند به‌گونه‌ای که مقداري بالاتر ارزش بالاتري را به نمايش گذارد.

ريشه­هاي روش دِکس در تحقيقات و فعاليت­هاي علمي افستاسيو و راجکوويچ رديابي مي­شود. ايده آن­ها اين بود که به‌جای استفاده از اعداد در مدل­هاي تصميم­گيري چند معياره (کمّي) از کلمات استفاده کنند (کيفي) و همچنين از جداول براي نمايش توابع بهره­گيري نمايند. سپس با تلاش محققان اسلوونيايي ولاديسلاو راجکوويچ و مارکو بوهانک گسترش يافت تا با ويژگي­هاي سلسله مراتبي راحت­تر به تحليل و نتيجه دست يابند (Bohanec et al., 2013, 49). لازم به ذکر است که اين روش در ابتدا «دِک‌ ماک9» ناميده مي­شد؛ و در سال 1987 ميلادي (Rajkovic et al., 1988, 272) بعد از انجام يک سري اعمال و ساخت نرم­افزار پشتيبان، به دِکس تغيير نام داد (Bohanec & Rajkovic, 1990, 151) و در سال 1995، برنامه­ای مکمل جهت رتبه­بندی گزینه­ها، به نام «وردانا»10 که تحت سیستم‌عامل ویندوز عمل می­کرد، به آن اضافه شد (Set et al., 1995, 157).

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل1- نمودار پیشرفت روش تحلیلی دِکس از زمان پیدایش تا­کنون (Source: Bohanec et al., 2013, 50)

 

از دهه 1990 دِکس براي حل مسائل پيچيده تصميم­گيري در صنايع مختلف، مراقبت­هاي بهداشتي، ارزيابي پروژه­هاي معماري و مسکن و ورزش مورداستفاده قرار گرفت (Bohanec et al., 2013, 49) و تقریباً از سال 2000 ميلادي به‌صورت نرم­افزاري به نام دکس‌آی بکار گرفته شد (Bohanec, 2015) (شکل 1). این برنامه کامپيوتري تحت سیستم‌عامل ویندوز عمل می­کرد که جهت تصميم­گيري­هاي چند معياره استفاده می­شد. هدف آن ارتقاء تأثیرات تصميم­گيري و ارزيابي گزينه­ها به‌صورت کيفي مي­باشد. اين نرم­افزار جهت حمايت از تصميم­گيري­هاي پيچيده استفاده شده و جایی که نياز باشد می تواند يک گزينه خاص را از ميان مجموعه­اي از گزينه­هاي احتمالي انتخاب کند (Bohanec, 2017) مانند انتخاب سايت در پروژه­هاي معماري.

 

روش تحقیق

روش تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی است که مبانی تئوریک آن بر اساس مطالعات اسنادي کتابخانه­اي و در نمونه موردبحث بازدید میدانی انجام‌گرفته است. معیار­هاي مورداستفاده جهت مکان­یابی بر اساس ضوابط مکان­یابی انتخاب‌شده است. با توجه به اینکه فرایند مکان­یابی یک مسئله تصمیم­گیري چند معیاره بوده و با استفاده از مدل­ها انجام می­شود، می­بایست با توجه به موضوع پروژه به‌ویژه در موضوعات دانشگاهی به لحاظ کانسپت و ایده­هایی که وجود دارد، در انتخاب روش تحلیل و گزینش و نیز نرم­افزار مورداستفاده آن، این نکته را موردنظر قرار داد که قابلیت استفاده از قواعد تصمیم­گیري چند صفته را داشته باشد. در این راستا و جهت آشنایی بیشتر و به نتیجه رسیدن مثال موردپژوهش، از روش سلسله مراتبی دِکس و با کمک از نرم­افزار دِکس‌آی، مقایسه­ها تحلیلی آماده‌شده و درنهایت پس از وزن دهی به شاخصه­ها، انتخاب گزینه بهتر صورت می­پذیرد و می­توان گفت که انتخاب سایت موردنظر به‌صورت کیفی انجام پذیرفته است. البته همان‌طور که اشاره شد، مقصود این پژوهش بیشتر آشنایی و نحوه به‌کارگیری این روش کیفی انتخاب زمین مناسب در پروژه­های معماری است.

 

مراحل فرآیند تحلیل تصمیم‌گیری­ ماهرانه (DEX) در مکان­یابی

به طور خلاصه جهت تجزیه و تحلیل یک پروژه که در این پژوهش انتخاب سایت را مثال آورده است، مراحل زیر را باید به انجام رسانید. البته به این نکته باید توجه نمود که اساس این روش بر پایه نرم افزار رایانه ای پایه گذاری شده و بیشتر مراحل کار در آن صورت می پذیرد:

الف- تعیین معیارها و زیرمعیارهای اصلی و فرعی

ب- ترسیم و تعیین ساختار سلسله مراتبی معیارها و زیرمعیارها

ج- تعیین مقیاس‌های کیفی (ارزش‌گذاری کیفی) جهت ساختار سلسله مراتبی موجود

د- تجزیه و تحلیل نمونه ها به کمک نرم افزار مربوطه (در ادامه به انواع تجزیه و تحلیل اشاره شده است)

روش دِکس در قالب نرم­افزار خود به‌راحتی در دسترس بوده و به‌خوبی اهداف این روش و تمامی تحلیل گزینه­های تصمیم­گیری را پشتیبانی می­کند (شکل 2). دِکس‌آی به‌صورت کامل بررسی می­کند (نتایج ارزیابی را برای همه ترکیبات ممکن ارائه می­دهد) و دارای ثبات بالایی است (با توجه به تمام معیارهای اصلی، دستورالعمل‌های منحصربه‌فردی دارد). از این نرم­افزار بیشتر برای تحلیل و ارزیابی جهت انتخاب از بین چند گزینه استفاده می­شود. در آن چهار نوع تجزیه‌وتحلیل انجام می­شود که عبارت‌اند از (Bohanec, 2015):

1- تحلیل مثبت و منفی 1: بررسی چگونگی تغییرات کوچک بر مقادیر معیارهای ارزیابی گزینه­ها.

2- تحلیل گزینشی: دریافت اطلاعاتی درباره اجزاء قوی و ضعیف در هر یک از گزینه­ها

3- تطبیق دادن: مقایسه صفاتی گزینه­ها با یکدیگر

4- نمودارها: پشتیبانی از نمودارهای K شکل بر اساس گزینه­ها و ویژگی­های انتخاب‌شده

 

شکل 2- محیط اصلی نرم افزار تصمیم­گیری DEXi

 

نمونه موردمطالعه در معماری (مثال)

در اینجا جهت توضیح فرآیند تحلیلی روش تصمیم‌گیری ماهرانه یا دِکس از مثالی در معماری استفاده می­شود و آن انتخاب سایت یا مکان­یابی است. فرض بر آن است که سه سایت 1، 2 و 3 مشخص‌شده‌اند. قرار است سایتی مناسب برای طراحی مرکزی هنری (خانه نگارگری) انتخاب گردد. معیارهای اصلی و زیرمعیارهای مناسب مشخص‌شده جهت این گزینش طبق جدول 1 تعیین‌شده‌اند.

 

جدول 1- معیارها و زیرمعیارهای انتخاب‌شده جهت مکان‌یابی پروژه موردمطالعه

ردیف	مؤلفه‌ها یا معیارهای اصلی	زیر مؤلفه‌ها یا زیرمعیارها
1	معیارهای کالبدی	شیب و خاک زمین - دارای زیرساخت­های لازم (آب، برق و گاز) - امکان ساخت‌وساز و تهیه مصالح بومی - قابلیت گسترش داشتن
2	معیارهای اجتماعی، فرهنگی	جمعیت - هویت و الگوهای منطقه - روابط قومی و محله­ای - منطبق با زمینه فرهنگی
3	معیارهای زیست‌محیطی	اقلیم طبیعی سایت - خطرات طبیعی و آلاینده‌ها - امکان حذف آلودگی اطراف سایت - سازگاری با محیط‌زیست
4	معیارهای ارزشی سایت	تناسبات، ابعاد و فرم زمین - چشم‌اندازهای طبیعی - همسایگی­ها - آلودگی­های بصری
5	معیارهای دسترسی و موقعیت	سهولت دسترسی - نزدیکی به خدمات شهری - نزدیکی به شبکه پایانه‌ها
6	رعایت ضوابط و حرایم فرادست	حرایم و ضوابط منطقه - طرح‌های فرادست

 

سپس ابتدا باید ساختار مربوط به این عنوان را مشخص نمود (شکل 3). همان‌گونه که مشاهده می­گردد ساختاری سلسله مراتبی به وجود می­آید. این ساختار مهم­ترین بخش تحلیل محسوب شده زیرا که در این قسمت مسائل بزرگ و پیچیده به شکلی ساده که قابل‌درک برای ذهن انسان باشد تبدیل می­گردد.

شکل 3- تهیه ساختار سلسله مراتبی و معیارها و زیرمعیارهای مورد مطالعه

 

 

 مقیاس و توابع معیارها و زیرمعیارها در DEX

ازلحاظ مفهومی، روش تصمیم‌گیری ماهرانه ترکیبی از دو روش است: تجزیه‌وتحلیل تصمیم­گیری چند معیاره5 و سیستم­های حرفه­ای. از «تجزیه‌وتحلیل تصمیم­گیری چند معیاره» ایده ارزیابی را اقتباس کرده و برای تجزیه‌وتحلیل گزینه­های تصمیم از مدلی سلسله مراتبی استفاده می­کند (Figueira et al., 2005, 74; Bouyssou et al., 2006, 121). دِکس از بکارگیری متغیرهای و توابع عددی برای وزن­دهی مفاهیم سیستم­های حرفه­ای جلوگیری می­کند: متغیرهای کیفی (نمادین و زبانی) قانونا در مسائل غیرقابل اطمینان، تأکید زیادی بر شفافیت مدل­ها و توضیح نتایج ارزیابی دارد و ازاین‌جهت با دو مدل منتشرشده مستقل شباهت دارد: مدل «استدلال مبتنی بر تسلط11» (Greco et al., 2001) و «استدلال مبتنی بر استدلال و القاء»12 (Baracskai & Dörfler, 2003). در اینجا و در این مثال، مقیاس­های انتخابی مطابق جدول 2 بوده که در شکل 4 وارد نرم­افزار شده است و نمونه­ای از آن مشاهده می­گردد. لازم به ذکر است که برای مقیاس یا صفاتی که برای معیارها انتخاب می­گردد می­توان از طیف بیشتری استفاده نمود، مانند طیف­ لیکرت 5 یا 7 تایی.

 

جدول 2- طیف مقیاس­های استفاده‌شده در نمونه موردبررسی

اختصار	مقیاس (صفت)
unacc	غیرقابل‌قبول
acc	قابل‌قبول
good	خوب
exc	عالی

 

شکل 4- مقیاس­های وارد شده در نرم افزار DEXi با توجه به معیارهای مکان­یابی مورد نظر

 

 بعد از ارزش­گذاری معیارها و زیر معیارها، باید توابع هر معیار را مشخص نمود که در بخش و زبانه «توابع سودمند»13 انجام می­پذیرد.

 

تجزیه‌وتحلیل نمونه موردی به کمک نرم‌افزار DEXi

چنانچه قبلاً اشاره شد، درروش DEX و نرم‌افزار DEXi چهار روش تجزیه‌وتحلیل وجود دارد که هرکدام در مثال موردنظر مشاهده می­شود (ده­بزرگی، 1396، 297):

 تحلیل مثبت و منفی 1 (1±): جهت بررسی چگونگی تغییرات کوچک بر مقادیر معیارهای ارزیابی گزینه­ها، در نرم‌افزار از بخشی که در شکل 5 مشاهده می­گردد، استفاده می­شود. چنانچه مشخص است، به‌طور مثال در سایت 2 زیر­معیارهای «قابل‌گسترش بودن14»، «همخوانی با زمینه فرهنگی15» و «دسترسی به شبکه پایانه­ای16» بسیار ضعیف و غیرقابل‌قبول است درحالی‌که در زیرمعیار «جمعیت17» موقعیت این سایت دارای بهترین وضعیت در جهت رسیدن به هدف می­باشد. به همین روش ­می­توان یک معیار را نیز به کمک زیرمعیارهایش که آن را ساده­تر نموده­اند مورد تحلیل، (در بین گزینه­ها) قرار داد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 5- مثال تحلیل نمونه موردی به کمک روش مثبت و منفی 1 (1±) با نرم افزار DEXi

 

 

تحلیل گزینشی: دریافت اطلاعاتی درباره اجزاء قوی و ضعیف در هر یک از گزینه­ها موردمطالعه چنانکه در شکل 6 مشخص است با استفاده از بخش زیر انجام می‌پذیرد. این‌گونه می‌توان به نقاط قوت و ضعف هر سایت چه ازنظر کلی و چه ازنظر جزئی پی­برده و مورد تحلیل قرار داد. در مثال زیر مانند مورد قبل نقاط قوت و ضعف در سایت 2 مشخص می­باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 6- مثال تحلیل نمونه موردی به کمک روش گزینشی با نرم افزار DEXi

 

 

 

تطبیق دادن: یعنی روشی در آن صفات گزینه­ها با یکدیگر مقایسه می­گردند. در نرم‌افزار DEXi این اتفاق به کمک دکمه «مقایسه18» صورت می­پذیرد (شکل 7). چنانچه در مثال مشاهده می­شود، سایت 2 و 3 با سایت 1 تطبیق داده‌شده و مقایسه می­گردد. درنتیجه صفات مشترک بین آن‌ها در دو سایت مورد تطبیق حذف‌شده و تغییرات را در معرض دید تحلیل­گر قرار می­دهد تا بتواند با دیدی واضح­تر به بررسی نمونه موردمطالعه خود بپردازد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 7- مثال تحلیل نمونه موردی به کمک روش تطبیق دادنِ صفات گزینه‌ها با نرم افزار DEXi

 

 

 

نمودارها: در نرم­افزار دِکس‌آی از نمودارهای K شکل پشتیبانی شده که بر اساس گزینه­ها و ویژگی­ها تعیین می­گردند. در اشکال 8 و 9 می­توان دو نمونه از نمودارهای این نرم­افزار را در مثال موردی مطرح‌شده مشاهده کرد. به‌این‌ترتیب می­توان به‌صورت جزئی و کلی نمودارهایی به دست آورده و بر اساس آن­ها تحلیل کیفی دقیق­تر و کاملی را ارائه نمود. در شکل 8، معیار کالبدی را در سه سایت موردمطالعه نمایش داده و چنانچه مشخص است در سایت 1 مؤلفه کالبدی بسیار قوی­تر و ارزشمند­تر است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 8- مثال تحلیل نمونه موردی به کمک نمودارهای گرافیکی با استفاده از نرم افزار DEXi

 

شکل 9- مثال دیگری از تحلیل نمونه موردی به کمک نمودارهای گرافیکی با استفاده از نرم افزار DEXi

 

 

در شکل 9 نیز نمودارهایی از مؤلفه یا معیارهای اصلی گزینه­ها ترسیم‌شده که می­توان بر اساس آن­ها تحلیل نموده و به یک تصمیم­ سریع­تر و حرفه‌ای‌تری دست‌یافت. چنانچه مشاهده می­گردد، مؤلفه‌های کالبدی و فرهنگی اجتماعی در سایت اول نسبت به بقیه قوی­تر است، ضمن آنکه در موارد دیگر نیز وضعیت بهتر یا برابری دارد. پس بنا بر روش­های تحلیل‌شده بالا در این مثال که همانا مکان­یابی سایتی جهت اجرای خانه نگارگری فارس با توجه به نگرش عرفانی بود، در بین سه سایت موردبررسی، سایت اول دارای بیشترین پتانسیل جهت طراحی و اجرای موضوع موردنظر می‌باشد.

 

قابلیت‌های روش ماهرانه DEX 

بنا بر آنچه تاکنون مشخص گردید، درروش تصمیم‌گیری ماهرانه مفاهیم و اصول زیر حائز اهمیت بوده که در بیشتر موارد قابلیت‌های این روش با توجه به وجود شباهت، نسبت به روش‌های دیگر برتری داشته است:

- استفاده از قواعد تصميم­گيري: تعريف مستقيم جداول، کاري خسته­کننده و خطاپذير است و کمک­هايي رايانه­اي حياتي به نظر می­رسد، به‌ویژه هنگامی‌که مجموعه قواعد گسترده­اي به کار گرفته‌شده باشند. در اولين روزها «دِک ماک» يک خط فرمان تعاملي پرسش و پاسخ را ارائه کرد و اکنون، «دکس‌آی» از سه راهکار براي تعريف قواعد تصميم­گيري استفاده مي­نمايد که عبارت‌اند از؛ راهکار مستقيم، استفاده از مقياس سفارشي و استفاده از وزن­ (Bohanec, 2012, 15).

- داراي قواعد معتبر: در مقايسه با سيستم­هاي متداول، قواعد دِکس ساده و محدود به مقياس­ ويژگي­هاي مربوطه است. آن­ها داراي اعتبار و سازگاري کاملي هستند که باعث بهبود کيفيت کلي مدل­ها می‌شود.

- داراي اصلِ «هميشه حق با کاربر است»: با توجه به بررسي سازگاري، این روش برای اطلاعاتي که توسط تصمیم‌گیرنده ارائه مي­شود، اولويت قائل است. بنابراين هر تصميم، حتي اگر متناقض باشد، به معناي واقعي کلمه هرگز توسط دِکس تغییر داده نمي­شود و در صورت عدم تطابق تنها به کاربر هشدار می‌دهد.

- داراي جنبه­هاي ديناميکي ايجاد مدل: مدل­هاي دِکس مانند شکل 4 نشان داده مي­شوند، بااین‌حال، در عمل چنين مدل­هايي به‌طور مداوم اصلاح و بهبود مي­يابند؛ بخشي از مدل ایجادشده، گسترش‌یافته، حرکت کرده يا حذف مي­شود. بسياري از مراحل مانند حذف يا اضافه کردن صفات، مرتب­سازي ويژگي­ها، حذف مقياس و غيره وجود داشته که تمامي آن­ها بايد توسط الگوريتم­هاي مناسب پشتيباني شوند تا اطلاعات موجود در مدل، پس از هر عمليات تا حد امکان حفظ شود. در اين روش­ها مسئوليت رسيدگي به تصميمات بسيار مهم است؛ دِکس اين عمليات را اجرا کرده و به‌طور شفاف پشت‌صحنه آن­ها را مديريت مي­کند.

- متصل نمودن شکاف بين MCDA کمّي و کيفي: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی سنتي براي تعيين اهميت صفات به‌شدت به وزن­ها متکي است درصورتی‌که به‌طور طبيعي، در قواعد تصميم­گيري هيچ وزني وجود ندارد. بااین‌حال، معلوم شد که براي توزيع اوزان مهم هستند. بنابراين اين موارد به روش دِکس نيز اضافه شدند و تغييرات جزئي بين وزن و قواعد ويژگي در دو حالت امکان‌پذیر است (Bohanec, 2012, 16):

1- وزن­ها از قواعد مشخص و به‌وسیله تقريب خطي تخمين زده مي­شوند.

2- ارزش قواعد تصميم­گيري نامشخص بر اساس قواعد تعریف‌شده و وزن­هاي مشخص‌شدۀ توسط کاربر تعيين مي­شوند.

- دارای مديريت رسيدگي به قواعد و مسائل گزینه­ها: بنا بر تعریف، یک سیستم تخصصی باید بتواند بادانش ناقص و نامطمئن مقابله کند. در ابتدا، «دِک ماک» توانست با استفاده از تراکم احتمالی و فازی، گزینه‌های تعریف‌نشده را ارزیابی کند (Bohanec et al., 2012, 33). در ویرایش­های بعدی، عدم اطمینان در قواعد تنها تا حدی به‌وسیله فواصل ارزش مدل­سازی شده است. زنیدارسیچ و همکارانش در سال 2008 این رویکرد را به‌وسیله توزیع احتمالات در قواعد تصمیم­گیری تکمیل و منتشر نمودند.

- گویا و شفاف: در عمل، لازم است که مدل­های روش دِکس برای کاربر شفاف و قابل‌درک باشد. دِکس همیشه در طول مسیر مکانیزم­هایی برای ارائه قواعد تصمیم­گیری به کاربر ارائه می­دهد؛ از الگوریتم­های یادگیری ساختار تصمیم­گیری بر اساس ID3 در نرم­افزار اولیه گرفته تا ژنراتورهای قاعده پیشرفته در نرم‌افزار دِکس‌آی مدرن.

- تجزیه‌وتحلیل گزینه‌ها: علاوه بر ارزیابی گزینه­ها، روش پشتیبانی تصمیم باید ابزار پیشرفته­ای برای تجزیه‌وتحلیل گزینه­ها ارائه نماید. برای این منظور، دِکس دارای روش‌هایی مانند گزینش، مثبت و منفی 1، تطبیق و غیره است.

چنانچه مشخص گردید، این روش همچنین دارای قابلیت‌ها و ویژگی­های اصلی زیر می­باشد:

الف- روش دِکس سلسله مراتبی است: مدل چند معیاره این روش توسط ویژگی­های سلسله مراتبی سازمان‌یافته که مشابه سایر روش­های «فرآیند تحلیل سلسله مراتبی» مانند فرآیند سلسله مراتبی AHP است. تحلیل سلسله مراتبی، یک مسئله گزینشی را به مسائل ساده­تر تبدیل می­کند؛ به‌طوری‌که ویژگی­های سطوح بالاتر به سطوح پایین­تر بستگی دارند. به‌طورکلی، سلسله‌مراتب یک «نمودار خطی هدایت‌شده یا غیرمدور19» است.

ب- روش دِکس کیفی است: در مقایسه با اکثر روش­های سلسله مراتبی که از خصوصیات عددی استفاده می­کنند، دِکس از ویژگی­های نمادین استفاده می­کند. در این روش هر یک از صفات دارای مقیاس ارزشمند محدودی هستند که شامل ارزش­های نمادین می­باشند، مانند کم، متوسط، زیاد و غیره. این مقیاس­ها معمولاً کوچک (مقداری از 2 تا 5) و ترجیحاً به ترتیب شده­اند.

ج- روش دِکس قاعده­مند است: تحلیل و بررسی گزینه­های تصمیم­گیری بر اساس قوانین تصمیم­گیری و گزینش تنظیم ‌شده‌اند. در این روش نیز مانند بسیاری از مدل­های دیگر ابزار تحلیل و بررسی، دارای اجزایی می‌باشد که عبارت‌اند از (Bohanec et al., 2013, 50):

1- شاخص­ها یا ویژگی­ها20: متغیرهای نمادین هستند که ویژگی­های گزینه­های تصمیم را نشان می­دهند.

2- مقیاس شاخص­ها21: کیفی بوده و به همین دلیل از کلماتی مانند نامناسب، قابل‌قبول، خوب و ... استفاده می­شوند و به‌طورکلی این مقیاس­ها به ترتیب مرتب ‌شده‌اند.

3- سلسله‌مراتب شاخص­ها22: تجزیه‌وتحلیل گزینه­هایی پیچیده را با مسائلی مقدماتی و ساده نشان می­دهد.

4- قواعد تصمیم­گیری23: توابعی که در قالب جداول تصمیم­گیری ارائه می­شوند و از جمع­بندی ویژگی­های سطوح پایین می­توان به سطوح بالایی دست‌یافت.

 

نتیجه‌گیری

با توجه به آنکه اغلب مسائل و مشکلات مطرح شده در مباحث معماری و شهرسازی براساس شاخصه های کیفی قابل بررسی هستند و احتیاج چندانی به ویژگی‌های کمی نیست و این روش سال‌ها در زمینه‌های اجتماعی مشابهی به خطا و آزمون گذارده شده است، آنچه گذشت مؤيد اين مهم است که از روش تصمیم‌گیری ماهرانه دِکس، می­توان در پروژه‌هایی که لازم به انتخاب و تصمیم در بین گزینه­ای از گزینه­های مطرح‌شده به روش کیفی می­باشد، استفاده نمود؛ مانند مکان­یابی در معماری (انتخاب سایت) که در این پژوهش نمونه موردی‌ای آورده شد.

این روش نشان داد که تحلیل یک سایت را به‌راحتی می­توان به همان شکل اصلی خود (کیفی) مورد ارزیابی قرار داد و احتیاج به تبدیل کیفیتی به کمیتی که در اکثر روش­های سلسله مراتبی رخ می­دهد، نیست که از آن‌ جمله می توان به روش AHP اشاره نمود که مبنای آن تبدیل مفاهیم و صفات کیفی به اعداد کمی است اما به نظر می­رسد در چنین مقوله­هایی که یکی از آن­ها مثال زده شد کاری بیهوده بوده، ضمن آنکه با روش کیفی دِکس که بیشتر با کمک از نرم­افراهای جانبی آن مانند «دِکس‌آی»، «دِکس‌آی درختی24» و امثال آن­ها، صورت می‌پذیرد، هم در زمان و هم در دقتی که خاص روش کیفی است، صرفه­جویی می­گردد. امید که در آینده نزدیک شاهد به‌کارگیری روش­های دیگری مانند این روش که مدت‌هاست در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار گرفته و در این پژوهش برای اولین بار درزمینهٔ معماری و شهرسازی نیز محک زده شد، از جانب محققان ایرانی باشیم.

 

پی‌نوشت ها

1- Decision EXpert

2- Alternative

3- Criteria

4- Analytical Hierarchy Process (AHP)

5- Multiple Criteria Decision Making

6- Multiple Objective Decision Making

7- Multiple Attribute Decision Making

8- DEXi Software

9- DECMAK

10- Vredana

11- Dominance-based Rough Set Approach (DRSA)

12- Rule-based Reasoning and of Induction (Doctus)

13- Utility Function

14- Expandable

15- Conformating to the Cultural field

16- Terminal Network

17- Population

18- Comparison

19- Directed Acyclic Graph (DAG)

20- Attributes

21- Scales

22- Hierarchy

23- Decision Rules

24- DEXiTree

فهرست مراجع

1.       اصغرپور، محمدجواد. (1394). تصمیم‌گیری‌های چند معياره. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

2.       توفیق، فیروز. (1372). ارزشیابی چند معیاری در طرح­ریزی کالبدی. آبادی، 11، 40-43.

3.       حبیبی،آرش.(بی­تا). انواع مدل‌های تصمیم‌گیری چندگانه. پارس مدیر، بازیابی 8/7/1396، از www.parsmodir.com/thesis/mcdm.php

4.       خان­احمدی، مرضیه؛ عربی، مهدی؛ رضائیان، هانی؛ و وفایی­نژاد، علیرضا. (1393). مکان­یابی ایستگاه‌های آتش­نشانی با استفاده از تلفیق منطق AHP و Fuzzy در محیط GIS. سپهر، 23 (89)، 88-98.

5.       ده­بزرگی، محسن. (1396). طراحي خانه نگارگری فارس با بهره­گیری از نگرش عرفانی به نگارگری ایرانی. پايان­نامه کارشناسي ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، مرودشت.

6.       زبردست، اسفندیار. (1376). خلاصه­ای درباره روش­های ارزیابی در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای. جزوه درسی روش­های برنامه­ریزی شهری، گروه آموزشی شهرسازی، تهران: دانشکده هنرهای زیبا.

7.       مشکینی، ابوالفضل؛ الیاس­زاده، سید نصرالدین؛ و ضابطیان، الهام. (1392). ارزیابی مکان‌یابی پروژه‌های مسکن مهر با رویکرد کالبدی- زیست‌محیطی. با ‌استفاده از ‌مدل سلسله‌مراتب AHP (نمونه موردی استان یزد)، بازیابی 5/7/1396، از http://rasekhoon.net/article/show/739256

8.       Baracskai, Z., & Dörfler, V. (2003). Automated fuzzy-clustering for doctus expert system. In International Conference on Computational Cybernetics. August 29-31, (pp. 1-6). Siófok, Hungary.

9.       Bohanec, M. & Rajkovic, V. (1990). DEX: An Expert System Shell for Decision Support. Sistemica 1(1), 145-157.

10.       Bohanec, M. (2012). DEXi: Program for Multi-Attribute Decision Making. User's Manual, Ver. 3.04. IJS Report DP-11153, Ljubljana: Institut Jožef Stefan.

11.       Bohanec, M. (2015). DEXi: Program for Multi-Attribute Decision Making. User's Manual, Version 5.00, Ijs Report DP-11897, Josef Stefan Institute, Ljubljana.

12.       Bohanec, M. (2017). Dexi: a program for Multi-Attribute Decision Making, Retrieved October 5, 2017, from http://kt.ijs.si/markobohanec/dexi.html

13.       Bohanec , M., Bratko, I., Rajkovic, V., Zupan, B., & Znidarsi, M. (2012). DEX Methodology: Thirty Three Years of Qualitative Multi-Attribute Modeling. Information Society. In Proceedings of the 15th International Multiconference. October 8-12, (pp.31-34). Ljubljana, Slovenia.

14.       Bohanec, M., Rajkovic, V., Zupan, B., & Znidarsic, M. (2013). DEX Methodology: Three Decades of Qualitative Multi-Attribute Modeling. Informatica 37(1), 49-54.

15.       Bouyssou, D., Marchant, T., Pirlot, M., Tsoukias, A., & Vincke, P. (2006). Evaluation and decision models with multiple criteria: Stepping stones for the analyst (Vol. 86). Springer Science & Business Media.

16.       Edward, W., & Newman, J. R. (1982). Multiattribute Evaluation, Beverly Hills: Sage Publication. Retrieved October 9, 2017, EURO Working Group Multicriteria Decision Aiding, from http://www.cs.put.poznan.pl/ewgmcda.

17.       Figueira, J., Mousseau, V., & Roy, B. (2005). ELECTRE methods. In Multiple criteria decision analysis: State of the art surveys (pp. 133-153). Springer, New York, NY.

18.       Greco, S., Mattarazzo, B., & Slowinski, R. (2001). Rough sets theory for multicriteria decision analysis. European Journal of Operational Research, 129(1), 1–47.

19.       Rajkovic, V., Bohanec, M., & Batagelj, V. (1988). Knowledge Engineering Techniques for Utility Identification. Acta Psychdogica, 68(1-3), 271-286.

20.       Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. ISBN 0-07-054371-2, New York: McGraw-Hill Education.

21.       Šet, A., Bohanec, M. & Krisper, M. (1995). Vredana: A program for evaluation and analysis of alternatives in multiattribute decision making. Electrotechnical and Computer Science. Proceedings of the Fourth International Electrotechnical and Computer Science Conference ERK-95, (pp.157-160). Portorož, Slovenia. Ljubljana: Slovenska sekcija IEEE.

22.       Stewart, T.R. (1988). Judgement Analysis: Procedures, in Brehmer, B and Joyce, C.R.B. (Eds). Human Judgement. The SJT View, 41-74.

Usage of Multiple Qualitative Decision-Making Method of "DEX Expert Decision" in Architecture and Urbanism

Mohsen Dehbozorgi*, Departmet of Architecture, Marvdasht Branch Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

Alireza Daneshpour, Departmet of Architecture, Marvdasht Branch Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

 

 

Abstract

Multiple criteria decision analysis (MCDA) is a sub discipline of operations research that explicitly evaluates multiple conflicting criteria in decision making. MCDA are well known acronyms for multiple-criteria decision making and multiple criteria decision analysis; Stanley Zionts helped popularizing the acronym with his 1979 article " MCDM – If not a Roman Numeral, then What?", intended for an entrepreneurial audience. MCDM is concerned with structuring and solving decision and planning problems involving multiple criteria. The purpose is to support decision-makers facing such problems. Typically, there does not exist a unique optimal solution for such problems and it is necessary to use decision maker's preferences to differentiate between solutions.

"Solving" can be interpreted in different ways. It could correspond to choosing the "best" alternative from a set of available alternatives, where "best" can be interpreted as "the most preferred alternative" of a decision-maker. Another interpretation of "solving" could be choosing a small set of good alternatives, or grouping alternatives into different preference sets. An extreme interpretation could be to find all "efficient" or "nondominated" alternatives. Many "Multiple Criteria Decision Making" (MCDM) methods are available, which are often implemented by specialized decision-making software. One of the most important methods is the DEX method.

DEX (Decision EXpert) Analytic Hierarchy Process is a qualitative and simple method that used to make decisions in situations where conflicting decision making criteria deal with difficult to make choosing between options. This method was first proposed by a Slovenian research group in 1983 and it has been used in many fields of science, including industry, health and housing up to now. DEX facilitates the following:

- acquisition of decision models, which are composed of: a hierarchy of attributes, and the corresponding utility functions that are defined by decision rules;

- consistency checking of decision rules;

- acquisition, evaluation and analysis of options;

- explanation of the evaluation results;

- group decision-making support.

This article is extracted from the thesis "Design of Persian Miniature House with an Approach to Applying the Mystical Attitude of Iranian Painting". It has also tried to test the DEX method in the area of architecture; for this purpose, it is used in the site locating section. To select a site from existing sites, It needs components that are in line with the project approach and use. These are presented in the body of the article as an example. Now, in this context, can DEX be the target's answer?

In this paper, a specific usage of this method is examined with an example of architecture, i.e. in selecting the appropriate location for the design of the project. The obtained results show that the DEX hierarchical analysis process method, which is done today with the help of software, regarding to being simple, flexible, using qualitative criteria and also the ability to review adaptability in judgments, can be used in simple issues, such as selecting a machine, to more complex issues such as the choice of land in architecture and urban projects, and to achieve the desired result.

 

Keywords: Qualitative Method, Qualitative Analysis, DEX Method, DEXi software, Locating

 

* Corresponding Author: Email: [e-mail]

---