شناسایی مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی
محورهای موضوعی : معماریحسین باقری 1 , اسماعیل ضرغامی 2
1 - دانشجوى دکترى معمارى، دانشکده معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید رجایى، تهران، ایران.
2 - استاد، دانشکده معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید رجایى، تهران، ایران.
کلید واژه: آنتروپی شانون, محیط دوست داشتنی, محلات مسکونی, تکنیک دلفی,
چکیده مقاله :
تحرک کودکان طی 20 سال اخیر به‌طور چشمگیری کاهش یافته است به‌طوری‌که 25% کودکان روزی بیشتر از چهار ساعت بازی رایانه‌ای بدون تحرک دارند. عدم قابلیت محلات مسکونی کودکان یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد این عارضه است. حال این سؤالات مطرح شده اند که مؤلفه‌های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی کدامند؟ و میزان اهمیت هر یک از مؤلفه‌ها چگونه است؟ ابتدا با مطالعه کتابخانه‌ای مؤلفه‌های محیط‌های دوست‌داشتنی برای کودکان 7-12 ساله (دوره میانی کودکی)، به‌دست آمد. سپس با تکنیک دلفی نگرش سنجی از خبرگان انجام شد. نتایج نشان میدهد که مؤلفه‌های مکان دوستدار کودک، زیرمجموعه پنج حوز‌َّۀ کالبد، موقعیت، دسترسی، ساختار اکولوژیک و ویژگی‌های فردی- اجتماعی هستند. درنهایت استفاده از روش آنتروپی شانون نشان داد که مؤلفه‌های کالبدی بیشترین، و مؤلفه‌های فردی- اجتماعی کمترین میزان اهمیت را داشته‌اند.
We have found many links between the built environment and children's physical activities, but we have yet to find conclusive evidence that aspects of the built environment promote obesity. For example, certain development patterns, such as a lack of sidewalks, long distances to schools, and the need to cross busy streets, discourage walking and biking to school. Eliminating such barriers can increase rates of active commuting. But researchers cannot yet prove that more active commuting would reduce rates of obesity. It note that recent changes in the nutrition environment, including greater reliance on convenience foods and fast foods, a lack of access to fruits and vegetables, and expansion in portion sizes, are also widely believed to contribute to the epidemic of childhood obesity. But again, conclusive evidence that changes in the nutrition environment will reduce rates of obesity yet does not exist. Research into the link between the built environment and childhood obesity is still in its infancy. Analysts do not know whether changes in the built environment have increased rates of obesity or whether improvements to the built environment will decrease them. Nevertheless, the policy implications are clear. Finally, environment can have a sustainable effect in children activities. The attempt of this research is to identify the effective variables of friendly places by kids. Prioritization according to the importance of variables is the main goal of the research. The Delphi technique has been used to collect the opinions of experts about the priorities of criteria. The research method was qualitative, and the data were collected conducting a questionnaire. Firstly, by using literature review, several factors that are strongly related to design field (Child- friendly place, Child- friendly City (CFC), and Friendly places) have been identified. The questionnaires was sent to 25 experts, out of them 18 key experts answered to the research. Their responses were analyzed for the purpose of identifying. Following revisions as a result of the comments received from the first round, the participants were asked to repeat the assessment in the second round. A t-test was used to determine whether or not the experts’ opinions on the first and second round were similar. The results of the research showed that the final set of variables grouped into 5 categories: (1) physical factors; (2) safe access factors; (3) location factors; (4) ecological factors; and (5) personal factors. Physical factors consisted of functional distance, scale, variety of functions, quality of environment, density of neighborhood, texture and color of material, and so on. Safe access factors were distance (km/hr), to home, school, play space, parks and center of neighborhood. Contextual factors consisted of neighborhood, services and safety. Location factors were proximity with home, school, play space, parks. Personal factors consisted of age, gender, education, economic place and sense of safety. We used Shannon’s entropy to determine the importance weights of variables. Physical factors were the most important attribute and personal factors were the least important one. The physical factors of residential neighborhood have a significant role in increasing loveable place for children.
1. آذر، عادل. (1380). بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌ها در تحلیل محتوا. علوم انسانی دانشگاه الزهرا (ص)، 11(37و38)، 1-18.
2. مطلق زاده، رضا. (1379). وسایل بازی برای کودکان. تهران: سازمان زیباسازی شهرداری تهران.
3. Aarts, M. J., Jeurissen, M. P., van Oers, H. A., Schuit, A. J., & van de Goor, I. A. (2011). Multi-sector policy action to create activity-friendly environments for children: A multiple-case study. Journal of Health Policy, 101 (1), 11-19.
4. Biddulph, M. (2012). Home Zones: A planning and design handbook. London: Policy Press.
5. Broberg, A., Kyttä, M., Fagerholm, N. (2013). Child-friendly urban structures: Bullerby revisited. Journal of Environmental Psychology, 35, 110–120.
6. Chatterjee, S. (2006). Children’s friendship with place: An exploration of environmental child friendliness of children’s environments in cities. Raleigh: North Carolina State University.
7. Chawla, L. (2002). Growing up in an urbanism world. London: Earth scan.
8. Eiseley, L. (2006). The immense journey. New York: Random House.
9. Freeman, C., & Tranter, P. (2011). Children and their urban environment: Changing worlds. London: Earthscan.
10. Haider, J. (2007). Inclusive design: Planning public urban spaces for children. Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Municipal Engineer, 160 (2), 83-88.
11. Haikkola, L., Pacilli, M. G., Horelli, L., & Prezza, M. (2007). Interpretations of urban child-friendliness: A comparative study of two neighborhoods in Helsinki and Rome. Children, Youth and Environments, 17 (4), 319-351.
12. Hampshire, K., Porter, G., Owusu, SA., Tanle, A., Abane, A. (2011). Out of the reach of children? Young people’s health-seeking practices and agency in Africa’s newly-emerging therapeutic landscapes. Journal of Social Science and Medicine, 73. 702-710.
13. Heft, H (2003). Affordances, Dynamic experience and the challenge of reification. Journal of Ecological Psychology, 15(2), 149-180.
14. Holt, N., canningham, C, T., Sehn, Z, L., Spence, J, C., Newton, A, S., Ball, G, D, C. (2009).Neighborhood physical activity opportunities for inner-city children and youth. Journal of Health & Place. 15(4), 1022-1028.
15. Horelli, L. (2007). Constructing a theoretical framework for environmental child friendliness. Children, Youth and Environments. 17(4), 267-292.
16. Izad Panah Jahromi, A. (2004). Game and city- Process, principles and criteria of planning and design of playing
areas. (M. Bagheri, Trans.). Tehran: State Municipality Organization Press.
17. Jolliffe, D. (2004) Extent of overweight among US children and adolescents from 1971 to 2000. International Journal of Obesity, 28, 4–9.
18. Kyttä, M. (2004). The extent of children’s independent mobility and the number of actualized affordances as criteria for child-friendly environments. Journal of Environmental Psychology, 24 (2), 179-198.
19. McAllister, C. (2008). Child friendly cities and land use planning: Implications for children’s health. Environments Journal, 35 (3):45-56.
20. Nordström, M. (2010). Children’s views on child-friendly environments in different geographical, cultural and social neighborhoods'. Urban Studies, 47 (3), 514-528.
21. NSW Commission for Children and Young People. (2009). Built 4 Kids N: A good practice guide to creating child-friendly built environments, Sydney: NSW Commission for Children and Young People.
22. Okoli, C., Pawlowski, D. (2004). The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications. Information and management, 42(1), 15-29.
23. Powell, C. (2003). The Delphi technique: myths and realities. Journal of advance Nursing, 41(4), 376- 382.
24. Rowe, G., Wright, G. (1999). The Delphi technique as a forecasting tool: issues and analysis. International Journal of Forecasting, 15 (4), 353–375.
25. Shackell, A., Butler, N., Doyle, P., & Ball, D. J. (2008). Design for play: a guide to creating successful play spaces. The Department for Children, Schools and Families (DCSF) and the Department for Culture, Media and Sport (DCMS).
26. Skelton, J. A., Cook, S. R., Auinger, P., Klein, J. D., & Barlow, S. E. (2009). Prevalence and trends of severe obesity among US children and adolescents. Academic pediatrics, 9(5), 322-329.
27. Thomas, C., Mitchell, P., O’Rourke, P., & Wainwright, C. (2006). Quality-of-life in children and adolescents with cystic fibrosis managed in both regional outreach and cystic fibrosis center settings in Queensland. Journal of Pediatrics,(148), 508-516.
28. Windle, P, E. (2004). Delphi technique: assessing component needs. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 19(1), 4-55.
29. Yilmaz, S., & Bulut, Z. (2007). Analysis of user's characteristics of three different playgrounds in districts with different socio-economical conditions. Building and Environment, 42(10), 3455-3460.
_||_
نشريه هويت شهر/ سال ..../ شماره .... / .......
صفحه: ........
شناسایی مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی
دکتر اسماعیل ضرغامی* حسین باقری**
تاريخ دريافت مقـاله: ..../...../....
تاريخ پذيرش نهايي: ..../..../....
چكيده
تحرک کودکان طی 20 سال اخیر به طور چشمگیری کاهش یافته است به طوری که 25% کودکان روزی بیش تر از چهار ساعت بازی رایانه ای بدون تحرک دارند. عدم قابلیت محلات مسکونی کودکان یکی از مهم ترین عوامل ایجاد این عارضه است. حال این سوالات مطرح شده اند که مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی کدامند؟ و میزان اهمیت هر یک از مولفه ها چگونه است؟ ابتدا با مطالعه کتابخانه ای مولفه های محیط های دوست داشتنی برای کودکان 7-12 ساله (دوره میانی کودکی)، بدست آمد. سپس با تکنیک دلفی نگرش سنجی از خبرگان انجام شد. نتایج نشان می دهد که مولفه های مکان دوستدار کودک، زیر مجموعه‌ی پنج حوزه‌ی کالبد، موقعیت، دسترسی، ساختار اکولوژیک و ویژگی های فردی- اجتماعی هستند. در نهایت استفاده از روش آنتروپی شانون نشان داد که مولفه های کالبدی بیش ترین، و مولفه های فردی- اجتماعی کمترین میزان اهمیت را داشته اند.
واژه‌های کلیدی
کودک، محیط دوست داشتنی، محلات مسکونی، تکنیک دلفی، آنتروپی شانون
* استاد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران.
** دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران. (مسئول مکاتبات) Email: H_bagheri@alumnimail.iust.ac.ir
مقدمه
توجه به دوره کودکی به عنوان سرآغاز تکوین جسمانی، عاطفی، ارزشی و شناختی کودکان، بسیار مورد توجه پژوهشگران علوم و دانش های مرتبط با حوزه کودکان قرار گرفته است. آمارهای مرتبط با تهدید سلامت کودکان در دوران معاصر بیانگر افزایش چشمگیر وزن در این گروه سنی است (Jolliffe, 2004). دليل افزايش چشمگير چاقي کودکان، غذا خوردن بيشتر نيست. تحقيقات نشان داده است، ميزان انرژي مصرفي کودکان طي 20 سال گذشته، تغيير چنداني نداشته و دليل افزايش چاقي کودکان، تحرک کمتر آنهاست. بگونه ای که 25% کودکان روزی بیش تر از 4 ساعت بازی رایانه ای بدون تحرک دارند (Skelton et al., 2009). بنابراین بروز و شیوع مشکلات روانی همچون پرخاشگری، انزوای اجتماعی و تمایل به بزه کاری و همچنین معضل چاقی در کودکان در چند دهه اخیر بیانگر حساسیت هر چه بیش تر سیاست گذاران به منظور توجه به نظام فعالیتی کودکان است.
محیط نقش مهمی در پاسخگویی به نیازهای فعالیتی- حرکتی کودکان دارد (Biddulph, 2012)، و از این رو توجه به اختلال پیش آمده در نظام سلامت کودکان ناشی از کاهش تحرک در محیط ها زندگی معاصر، منجر به برنامه ریزی، طراحی و بازشناسی محیط های دوست داشتنی برای کودکان شده است (Heft, 2003). اما نتایج مطالعات نشان داده است که نتیجه کار طراحان منجر به کاهش تحرک مستقل کودکان در انواع مقیاس های شهر بزرگ، شهر کوچک، حاشیه شهرها و مناطق روستایی گردیده است (Kytta, 2004). کودکان خود محیط مطلوب را برای فعالیت هایشان می یابند و نگرش جبری در قالب ایجاد و توسعه پارک های کودکان، یا ایجاد فضای بازی کودکان در بخشی از پارک های شهری و محله ای، با رویکرد به بازی تجهیزات محور (Yilmaz & Bulut, 2007)، ناکارآمد بوده است. لذا مطالعات در این حوزه به مقیاس محلات و واحد های همسایگی به منظور آزادسازی کودکان همراه با نظارت منفعل از طریق محیط رسیده است (Broberg et al., 2013).
حال این سوالات مطرح شده اند که مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی کدامند؟ میزان اهمیت هر یک از مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی چگونه است؟ ابتدا با شناخت تعاریف، نیازها و ویژگی های کودکان، طیف سنی کودکان 7-12 سال به عنوان دوره میانی کودکی انتخاب شد. دوره میانی کودکی (7-12)، مهم ترین دوره در تکوین شخصیت کودک از طریق محیط است. تکوین ذهنی در این مرحله به ویژه از طریق تماس مستقیم با محیط و پدیده های طبیعی دورو بر تسهیل می شود. اهمیت تماس با محیط در شکل گیری شخصیت دوران میانی کودکی توسط بسیاری از محققین به اثبات رسیده است (Eiseley, 2006). در این راستا با تکنیک دلفی، مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی جمع آوری شد. سپس با روش آنتروپی شانون، متغیرهای مورد نظر خبرگان حاصل از تکنیک دلفی، رده بندی شد. نتیجه اول از این پژوهش، معرفی مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی بوده است. نتیجه دوم تحقیق، دسته بندی متغیرها در حوزه هایی پنج گانه و سپس رده بندی حوزه های پنج گانه بر اساس میزان اهمیت در دوست داشته شدن برای کودکان معرفی شد. این رده بندی به ترتیب میزان اهمیت هر حوزه؛ 1) کالبدی، 2) دسترسی ، 3) موقعیت، 4) اکولوژیک، و 5) فردی-اجتماعی این چنین است. هر یک از این متغیرها و حوزه های مستخرج شده قابلیت بررسی در تحقیقات دیگر را دارند.
پیشینه تحقیق
پیشینه تحقیق تعاریف متعددی از محیط های دوستدار کودک ارایه می دهد. موضوعاتی مانند امنیت، دسترسی به فضای سبز، تنوع قرارگاه های رفتاری، فرصت تحرک و فعالیت مستقل، اجتماع کردن فعال یا همسایگی، و مشارکت کودکان در فرایند تصمیم گیری اغلب به عنوان معیارهای اصلی محیط های دوستدار کودکان محسوب می شوند (Freeman & Tranter, 2011; Haider, 2007; McAllister, 2008). این نوع گستردگی، همواره معیارهای متنوعی هستند که مبنای کار شبکه های بین المللی شهرهای دوستدار کودک که توسط یونسیف حمایت می شوند. ابتکار شهر دوستدار کودک (CFC1)، دولت ها و حکومت های محلی را برای اتخاد تصمیم هایی که مورد علاقه کودکان است و در جهت ارتقا حقوق کودکان در حوزه های سلامت، مراقبت، محافظت، آموزش، عدم تبعیض، محیط غنی فراگیر و فرهنگی باشد (Thomas et al., 2006).
یک نمونه از تعاریف سیستماتیک محیط های دوستدار کودک قرار گرفته در هر دو اساس و روش نظریه های محیط خوب که توسط «هورلی2» ایجاد شده است (Horelli, 2007). نتایج تحقیق وی 10 اصل هنجاری را معرفی می کند که شامل؛ مسکن و خانه، خدمات اولیه، مشارکت، امنیت و ایمنی، خانواده، همسالان و جامعه، شهر و کیفیت محیط، تهیه و توزیع منابع وکاهش فقر، بوم شناسی، حس تعلق و تداوم، و حکومت خوب است. وقتی کودکان در کشورهای مختلف در مورد افکارشان راجع به مولفه های تعریف محیط های دوستدار کودک که توسط "هورلی" انجام شده بود مورد سوال قرار گرفتند، تنها تعداد کمی از این اصول توسط خود کودکان به تایید رسیده بود. در میان مجموعه ضوابط ذکر شده ایمنی و امنیت، شهر و کیفیت محیط، و خدمات اولیه معیارهای کودکان در مطالعه کشور فنلاند (Haikkola et al., 2007)، و سوئد (Nordström, 2010)، بودند. هنگامی در مورد همین مولفه ها تردید ایجاد شد که کودکان ایتالیایی به مولفه های شهر و کیفیت محیط، و خدمات اولیه در توافق با مطالعه فنلاند و سوئد اشاره کردند، اما به امنیت محیط اشاره ای نداشتند (Haikkola et al., 2007).
این مطالعات بخوبی نتایج اولیه پروژه "رشد در شهرها" را قوت بخشید (Chawla, 2002). پروژه "رشد در شهرها" حاصل مطالعه توامان میدانی و روانشناسانه بیش از 3000 کودک است. در این میان خدمات اولیه، تنوع در قرارگاه های رفتاری، و آزادی در خطرات فیزیکی نیز در میان عواملی بودند که کودکان شش ایالت و هشت کشور مختلف به عنوان شاخصه های اصلی محیط های دوستدار کودک نشان دادند. به علاوه سه مولفه فضاهای سبز، استقلال در حرکت، و مکان جمع شدن همسالان به عنوان عامل های مهم در کیفیت مطلوب فیزیکی محیط های دوستدار کودکان بودند (Broberg et al., 2013).
همچنین "چاترجی" در سال‌های 2005 و 2006، مولفه های دوستدار کودک را بطور گسترده استخراج کرد و پیشنهاد نمود که شهر دوستدار کودک می تواند تنها بصورت جداگانه و به عنوان تعدادی مکان دوستدار کودک که کودکان رابطه ای دوستانه ای با آن مکانها دارند، مطالعه گردد. وی یک نظریه مغهومی جدید را برای مکان های دوست داشتنی، که براساس بازبینی پیشینه روابط دوستی در دوران کودکی بدست آورده بود را پیشنهاد کرد. در نهایت "چاترجی" یک تعریف از مکان های دوستدار کودک در محیط های روزمره کودکان پیشنهاد کرده که شامل 6 شاخصه اصلی است. ویژگی های شش گانه مکان های دوستدار کودک به قرار زیر هستند:
- فراهم آوردن شرایط برای کودکان به منظور توسعه یک گرایش به محافظت مکانی که کودکان دوستش دارند و بدان احترام می گذارند
- ارتقا تبادل معنادار بین محیط و کودک از طریق قابلیت فعال بودن در مکان
- ایجاد فرصت یادگیری از محیط و توسعه صلاحیت محیط از طریق فراهم آوردن تجربه های مستقیم در مکان
- اجازه دادن به کودکان برای ساخت، کنترل و حفاظت قلمرو از صدمات
- مهیا کردن محیط برای ایجاد تجربیات شخصی و رازهای طبیعی کودکانه
- اجازه دادن به کودکان برای بیان آزادانه خویش در محیط
طی تحقیقاتی که توسط سازمان حفاظت از محیط زیست انگلستان تحت عنوان بازی کودکان در سال های متمادی روی رفتارهای بازی بیش از 50000 کودک انجام گرفت مشاهده شد که به تدریج و با افزایش محدودیت ها، طول زمان حضور کودکان در فضاهای بازی غیر رسمی از 75 درصد در سال 1973 به 15 درصد در سال 2006 کاهش یافته است. زمین های بازی در سطح محله بیش تر مورد توجه قرار گرفته اند. تعداد کودکانی که توسط والدین با اتومبیل به مدارس می روند افزایش چشمگیری داشته و از استقبال کودکان پیاده کاسته شده و نگرانی والدین افزایش یافته است. موانعی که موجب حضور عدم حضور کودکان در محله می شود عبارتند از:
- ترافیک و سرعت اتومبیل
- نگرانی والدین از جرم و بزه افراد غریبه
- نارضایتی ساکنین از بازی بچه ها در خیابان ها و پیاده روهای محله
- تغییر نوع بازی و رواج بازی های رایانه ای (Chatterjee, 2006).
به دنبال آن نظریات مختلفی مثل ایجاد پهنه امن خانگی در شهرسازی معاصر مطرح شد که اولین بار در سال 1970 با ایده حیاط مسکونی در هلند آغاز شد. هدف این رویکرد تبدیل خیابان به یک مکان اجتماعی با انواع کاربری ها از جمله بازی کودکان بود. طرح آرام سازی ترافیک بخش دیگری است که هدف آن کاهش تلفات ناشی از برخورد اتومبیل با افراد پیاده مخصوصا کودکان در حین بازی به خاطر سرعت بالا و فقدان محدودیت های بازدارنده در خیابان های محلی است (Aarts et al., 2011).
در سال 2000 دولت انگلستان برنامه های تشویقی برای رسیدن به این هدف را در راس کار خود قرار داد. بعد از آن سازمان های داوطلبانه مردمی هستند که تحت عنوان خیابان های محله پایدار3 مشابه ایده پهنه امن خانگی4در انگلیس بوجود آمده اند تا با مشارکت هم و کمترین هزینه خیابان های محلی هرچه جذاب تر، ایمن پایدارتر شود (Hampshire, 2011). در سال 2006 مرکز ملی مسیرهای امن به مدرسه تحت عنوان 5SRTS برای تشویق بچه ها به پیاده روی و دوچرخه سواری با همکاری دانشگاه کارولینای شمالی و مرکز حمل و نقل غدرال آمریکا تاسیس شد.اکنون در بسیاری از شهرها طرح اتوبوس پیاده بخشی از جنبش های بین المللی برای ترویج خیابان های ایمن و ایمن و فعال تلقی می شود. همچنین انجمن بازی بریتانیا اصول طراحی زمین های بازی موفق را این چنین ارایه داده است:
1. جانمایی براساس ظرفیت های سایت انجام شود
2. حضور عناصر طبیعی مانند گیاه، سنگ، تخته و ... در نظر گرفته شود
3. فرصت های چالش برانگیز و متنوعی برای بازی فراهم آورید
4. حضور کودکان معلول و کم توان در کنار سایر کودکان میسر باشد
5. پاسخگوی نیازهای کودکان و والدینشان باشید و طیف وسیعی از نیازهای را برطرف نمایید
6. طراحی فضای بازی با توجه به قابلیت تکامل تدریجی و به عنوان یک فرایند بدان نگریسته شود (Shackell et al., 2008).
برای یافتن اصول معیارهای طراحی فضاهای بازی جدید یا ارتقای فضاهای بازی موجود می توان به مطالعه در باب ایجاد کمی رمز و راز و پیچیدگی به منظور پاسخگویی به حس کنجکاوی و ماجراجویی کودکان اشاره کرد. جانمایی درست تجهیزات بازی و تراکم آنها، انعطاف پذیری، جنس و دوام، سهولت نگهداری، تخریب و وندالیسم (Izad Panah Jahromi, 2004)، ایمنی زمین بازی در قالب پوشش زمین، ایمنی قطعات محصوریت (Shackell et al., 2008)، تفکیک فضای های پرجنب جوش و آرام در گروه های سنی متفاوت و همچنین امکان نظارت والدین (مطلق زاده، 1379)، و تنوع بازی ها به منظور جذب کودکان به بازی در فضای باز بجای بازی های رایانه ای، همگی مطالعات انجام شده در حوزه محیط های بازی مطلوب برای کودکان است.
مطالعه «کمیسیون کودکان و نوجوانان ولز» بر روی درک کودکان از سلامت انجام شده است. این مطالعه با معرفی سه موضوع اصلی، سلامت کودکان و برخی از شیوه های اثرگذاری محیط ساخته شده بر این موضوعات را تایید می کند. این سه موضوع مبنایی برای محیط های حامی کودکان هستند. موافه نخست فعالیت است. داشتن فعالیت یا توان انجام مستقل کار منجر به پاره ای از کنترل ها و ظرفیت ها برای اقدام مستقل در زندگی روزمره می شود. محیط ساخته شده از دو طریق این تجربه را برای کودکان فراهم می آورد. اولا با فراهم کردن امکان دسترسی مستقل کودکان به طیف متنوعی از خدمات و فعالیت های اجتماعی مناسب کودکان در تمامی سنین، توانایی ها و پیشینه فرهنگی و ثانیا ایجاد ظرفیتی برای سلامت کودکان و دستیابی به مهارت از طریق مشارکت فعال در محیط جامعه محلی
مولفه دوم در مطالعه انجام شده ایمنی و امنیت است. منظور داشتن حس امنیت برای مشارکت کامل در زندگی و انجام کارهایی است که کودکان و نوجوانان نیاز به اقدام بدان ها دارند. محیط ساخته شده می تواند در تجربه ایمنی و امنیت کودکان از طریق امن تر کردن اماکن عمومی جامعه برای کودکان و افزایش توانایی کودکان در احساس امنیت و ارتباط با جامعه نقش داشته باشد.
در نهایت احساس مثبت از خود داشتن به عنوان مولفه سوم که احساس خوب بودن، تعبیری ساده از مفهوم احساس مثبت از خود است و توسط اطرافیان شناخته می شوید. روش های که محیط برای ارتقای این حس دارد شامل؛ ایجاد فضاهایی که برای کودکان احساس شادی، استقبال و پشتیبانی به همراه دارد و افزایش فرصت هایی برای کودکان جهت دستیابی به فضاهای سبز و مناطق طبیعی و لذت بردت از آنها است (NSW Commission for Children and Young People, 2009). بدلیل اینکه متغیرهای به دست آمده در حوزه های وسیع تر هستند، پرسش نامه ها در جهت پیشنهاد دسته بندی متغیرها از نظر متخصصین در این حوزه طراحی شد. سپس از نظر 10 متخصص در این زمینه استفاده شد و پس از جمع آوری نتایج پاسخ های ایشان، دسته بندی 5 تایی صورت پذیرفت (جدول 1).
جدول1. جمع بندی مطالعات مولفه های پنج گانه مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی
عامل | مولفه ها | نمونه نظریه پردازان |
کالبدی | نوع کاربری ها | (Chatterjee, 2006) (Shackell et al., 2008) (Kytta, 2004) |
تنوع محیطی | (Izad Panah Jahromi, 2004) | |
تناسبات ارتفاعات | (Aarts et al., 2011) (Horelli,2007) (Biddulph, 2012) (Kytta, 2004) | |
سرانه فضای بازی | (Chawla, 2002) (Chatterjee, 2006) (Heft, 2003) | |
امنیت | (Chatterjee, 2006) (Izad Panah Jahromi, 2004) (Nordström, 2010) (Freeman & Tranter, 2011) (Biddulph, 2012) | |
خوانایی | (Hampshire, 2011) (Thomas et al., 2006) ( Holt et al., 2009) | |
مقیاس | (Shackell et al., 2008) (Nordström, 2010) | |
رنگ | (Chawla, 2002) (Aarts et al., 2011) | |
بافت مصالح | (Broberg et al., 2013) (Haider, 2007) (McAllister, 2008) | |
کیفیت بصری | (Shackell et al., 2008) (Haikkola et al., 2007) (Biddulph, 2012) | |
تراکم محله | (Chatterjee, 2006) (Biddulph, 2012) (Kytta, 2004) | |
دسترسی
| نوع مسیر | (Chatterjee, 2006) (Thomas et al., 2006) ( Holt et al., 2009) |
فواصل (کیلومتر/دقیقه) | (Aarts et al., 2011) (Nordström, 2010) (Yilmaz & Bulut, 2007)، | |
نوع دسترسی ها درمحله | (Chawla, 2002) (Horelli,2007) (Freeman & Tranter, 2011) | |
موقعیت | جانمایی در محله (مرکز، لبه و مسیر) | (Broberg et al., 2013) (Haikkola et al., 2007) |
مجاورت | (Hampshire, 2011) (Heft, 2003) (Kytta, 2004) | |
اکولوژیک | تعداد فضای سبز | (Haikkola et al., 2007) (Aarts et al., 2011) |
مساحت فضای سبز | (Izad Panah Jahromi, 2004) (Thomas et al., 2006) ( Holt et al., 2009) | |
نظام طراحی فضای سبز | (Izad Panah Jahromi, 2004) (Yilmaz & Bulut, 2007) (Kytta, 2004) | |
دید و منظر | (Chatterjee, 2006) (Freeman & Tranter, 2011) (Biddulph, 2012) | |
فردی-اجتماعی | سن | (Shackell et al., 2008) (Nordström, 2010) |
درآمد | (Broberg et al., 2013) (Horelli,2007) (Yilmaz & Bulut, 2007) | |
تجربه ناگوار (آزار و اذیت، تجاوز، ...) | (Izad Panah Jahromi, 2004) (Haikkola et al., 2007) | |
نوع محله (شهری/روستایی) | (Chawla, 2002) (Heft, 2003) |
روش تحقیق
جمع آوری اطلاعات؛ روش دلفی
در تحقیق حاضر واکاوی حوزه های رفتارشناسی و شیوه زیست کودکان در محیط های انسان ساخت، با استناد به پژوهش هایی با روش های تحقیق، جامعه آماری و حجم نمونه های متفاوت بوده است. ارتباط مستقیم با دنیای کودکان و محیط های فعالیت ایشان، مشاهده، مصاحبه، پرسش نامه و ثبت زمانی فعالیت ها از ابزارهای تحقیقات مورد بررسی بوده است. لذا مولفه های بدست آمده حاصل رویکرد چند بعدی به الگوهای رفتاری کودکان در محیط است. به منظور تایید مولفه های بدست آمده برای مکان های دوستدار کودک در محلات مسکونی و به دلایل، نیاز به قضاوت متخصصان، توافق در دستیابی به نتایج، بین رشته ای بودن تحقیق، در دسترس بودن متخصصان، و لزوم گمنامی در جمع آوری داده ها (Row & Wright,1999)، از "تکنیک دلفی" استفاده شده است. که محققین معمولا برای دستیابی به اهداف تحقیق خود به دو، تا سه بار گرفتن بازخورد اکتفا می کنند (Windle, 2004). تعداد شرکت کنندگان معمولا کمتر از 50 نفر و اکثرا 15 تا 20 نفر بوده است. هر چند در مقالات تعداد 10 تا 2000 نفر گزارش شده است (Powell, 2003)، اما در گروه های همگون معمولا 10-15 نفر کافی است (Windle, 2004).
در تحقیق حاضر نیز شیوه انتخاب خبرگان بدین گونه بوده است که ابتدا با مطالعه پیشینه اساتید گروه های معماری، شهرسازی و طراحی محیط دانشگاههای تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس و علم و صنعت ایران به شناخت اساتید متخصص در این زمینه پرداخته شد. افراد منتخب تالیفاتی در حوزه رفتارشناسی و طراحی محیط برای کودکان داشته اند، سپس تعداد 25 استاد انتخاب شده و پرسشنامههای نیمه ساختاریافته از طریق ایمیل برای ایشان ارسال گردید. پرسشنامهها به صورت چهار گزینه‌ای و طیفی، از بسیار کم تا بسیار زیاد بوده است. پرسشنامهها دارای 31 سوال بوده که 5 سوال اول در حوزه موارد فردی و اجتماعی، 11 سوال در حوزه کالبدی، 3 سوال در حوزه موقعیتی، 7 سوال از مولفه های مربوط به دسترسی، و 5 سوال از ساختار اکولوژیکی محله بوده است. پرسشنامه را پیش آزمون یا پایلوت میکنند تا سوالات روشن و تمرکز بر هدف تحقیق حفظ گردد (Rowe & Wright, 1999). در این پژوهش نیز پرسشها قبل از ارسال به اساتید از 10 نفر بصورت آزمایشی سوال شد و اصلاحات لازم صورت پذیرفت. سپس پرسشنامهها به صورت اینترنتی برای 25 نفر از اساتید و متخصصان در این حوزه فرستاده شد. بدلیل ارسال پرسشنامهها از طریق ایمیل، تعداد 9 نفر از پرسش شوندگان با تاخیر جواب داده، و 6 نفر نیز با ارسال نامه مجدد پیگیری، پاسخ را ارسال نمودند. پس از مطالعه و پاسخ 18 نفر از خبرگان در مرحله اول، نتایج بررسی و تحلیل شد. ویرایشهای لازم انجام شد و برای کسب تایید نهایی از نظر خبرگان، نتابج به 18 متخصص مرحله اول، ارسال شد. بنابراین پرسششوندگان این فرصت را دارند تا قضاوتهایشان در مرحله اول را دوباره بررسی نمایند (Powell 2003; Okoli & pawlowski, 2004). پس از دریافت نتابج نهایی از 18 متخصص موردنظر، نتایج حاصل از دو بار پیمایش، در نرم افزار Spss وارد شده و مورد تحلیل قرار گرفت. با تحلیل های آماری و دستهبندیهای موردتایید اساتید و متخصصان، حوزهها و متغیرهای موثر بر هر حوزه شناسایی شد (شکل 1).
شکل 1. مراحل انجام روش دلفی، با پرسش از 25 محقق و دریافت نظر نهایی از 18 نفر، طی سه مرحله متغیرها نهایی شد.
رده بندی متغیرها: روش آنتروپی شانون
آنتروپی شانون در تئوری اطلاعات، شاخصی است برای اندازه گیری عدم اطمینان، که به وسیله یک توزیع احتمال بیان می شود. این عدم اطمینان به صورت زیر نوشته می شود (رابطه 1).
E~ S{P1, P2, …, Pn}= 
به طوری که یک ثابت مثبت است به منظور تامین 0≤E≤1
رابطه 1. شیوه محاسبه عدم اطمینان که بوسیله توزیع احتمال بیان شده است.
نتیجه جدول عمومی فراوانی ها خواهد شد که فرم کلی آن در جدول 2 آمده است.
جدول 2. فراوانی مقوله ها بر حسب داده ها
Xn | … | X2 | X1 | مقوله پاسخگو |
F1n | … | F12 | F11 | 1 |
F2n | … | F22 | F21 | 2 |
| … | … | … | … |
Fmn | … | Fm2 | Fm1 | M |
براساس داده های جدول (2)، مراحل الگوریتم به شرح زیر بیان می شود:
مرحله 1) ماتریس فراوانی های جدول (2) را بهنجار کنید. بدین منظور از رابطه 1 استفاده میشود (رابطه 2).
Py= 
(i=1,2,…,m : j=1,2,…,n)
رابطه 2. فرمول محاسبه مقوله ها با استفاده از ماتریس فراوانی داده ها.
مرحله 2) با اطلاعاتی مقوله j را محاسبه کنید. بدین منظور از رابطه 2 استفاده می شود (رابطه 3).
Ej= 
(j=1,2,…,n)
به طوری که K=
است.
رابطه 3. نحوه محاسبه بار اطلاعاتی هر مقوله.
مرحله 3) با استفاده از بار اطلاعاتی مقوله ها ضریب اهمیت هر یک از مقوله ها را محاسبه کنید. هر مقوله که دارای با اطلاعاتی بیشتری است باید از درجه اهمیت (wj) بیشتری برخوردار باشد. محاسبه ضریب اهمیت هر مقوله jام طبق رابطه 3 محاسبه می شود (رابطه 4).
Wj=
(j=1,2,…,n)
رابطه 4. نحوه محاسبه ضریب اهمیت هر مقوله.
wjشاخصی است که ضریب اهمیت هر مقوله jام را در یک پیام با توجه به کل پاسخگو مشخص می کند. از طرفی می توان با توجه به بردار w، مقوله های حاصل از پیام را نیز رتبه بندی نمود (آذر، 1380). بر پایه مراحل 1 تا 3 در روش آنتروپی شانون، پس از جمع بندی متغیرها، میزان اهمیت هر یک تعیین شده است (شکل 2).
شکل2. مراحل انجام تحقیق، استفاده از دو روش تحقیق کمی برای تفسیر نتایج به روش کیفی.
بحث و بررسی
نتایج حاصل از دو بار پیمایش، در نرم افزار SPSS وارد شده و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تکنیک دلفی در جدول زیر برای هر متغیر ارایه شده است (جدول 3).
جدول 3. نتایج حاصل از پیمایش نظر خبرگان در دو مرحله
مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات | انحراف از معیار | میانگین | خیلی کم | کم | زیاد | خیلی زیاد | ||||
درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | |||
نوع کاربری ها | 0/471 | 3/3333 | 0/00 | 0 | 11/1 | 2 | 44/4 | 8 | 44/4 | 8 |
کیفیت بصری محله | 0/840 | 2/6111 | 11/1 | 2 | 33/3 | 6 | 38/9 | 7 | 16/7 | 3 |
مقیاس | 0/771 | 3/2222 | 11/1 | 2 | 44/4 | 8 | 16/7 | 3 | 27/8 | 5 |
رنگ نما ساختمان ها | 0/840 | 2/3889 | 16/7 | 3 | 38/9 | 7 | 33/3 | 6 | 11/1 | 2 |
بافت مصالح | 0/722 | 2/3889 | 16/7 | 3 | 33/3 | 6 | 44/4 | 8 | 5/6 | 1 |
تنوع محیطی | 0/605 | 2/6111 | 11/1 | 2 | 22/2 | 4 | 61/1 | 11 | 5/6 | 1 |
تناسبات ارتفاعات | 0/458 | 2/8889 | 0/00 | 0 | 27/8 | 5 | 55/6 | 10 | 16/7 | 3 |
تراکم محله | 0/408 | 2/9444 | 0/00 | 0 | 22/2 | 4 | 61/1 | 11 | 16/7 | 3 |
سرانه فضای بازی | 0/889 | 2/2222 | 27/8 | 5 | 27/8 | 5 | 38/9 | 7 | 5/6 | 1 |
خوانایی | 0/941 | 2/3333 | 22/2 | 4 | 33/3 | 6 | 33/3 | 6 | 11/1 | 2 |
امنیت | 0/618 | 2/8333 | 0/00 | 0 | 38/9 | 7 | 38/9 | 7 | 22/2 | 4 |
تعداد فضای سبز | 0/928 | 2/1111 | 33/3 | 6 | 27/8 | 5 | 33/3 | 6 | 5/6 | 1 |
مساحت فضای سبز | 0/408 | 2/0556 | 16/7 | 3 | 61/1 | 11 | 22/2 | 4 | 0/00 | 0 |
نظام طراحی فضای سبز | 0/298 | 2/8889 | 11/1 | 2 | 16/7 | 3 | 44/4 | 8 | 27/8 | 5 |
دید و منظر | 1/154 | 2/7222 | 16/7 | 3 | 22/2 | 4 | 33/3 | 6 | 27/8 | 5 |
حضور آب | 0/732 | 2/4444 | 11/1 | 2 | 44/4 | 8 | 33/3 | 6 | 11/1 | 2 |
شیب مسیر دسترسی | 1/163 | 2/1111 | 38/9 | 7 | 22/2 | 4 | 27/8 | 5 | 11/1 | 2 |
مقیاس مسیر دسترسی | 1/075 | 2/6111 | 5/6 | 1 | 11/1 | 2 | 38/9 | 7 | 44.4 | 8 |
فرم مسیر دسترسی | 1/206 | 3/1667 | 11/1 | 2 | 16/7 | 3 | 16/7 | 3 | 55/6 | 10 |
فاصله تا مسیرهای خاص | 0/683 | 2/7222 | 5/6 | 1 | 33/3 | 6 | 44/4 | 8 | 16/7 | 3 |
مولفه های مکان دوستدار کودک در محلات | انحراف از معیار | میانگین | خیلی کم | کم | زیاد | خیلی زیاد | ||||
درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | |||
فاصله تا مکان های خاص | 1/193 | 2/6111 | 16/7 | 3 | 33/3 | 6 | 22/2 | 4 | 27/8 | 5 |
فاصله تا خانه خود یا دوستان | 0/918 | 2/7222 | 11/1 | 2 | 27/8 | 5 | 38/9 | 7 | 22/2 | 4 |
روش های کاهش سرعت اتومبیل ها (woonerf) | 0/497 | 3/4444 | 0/00 | 0 | 11/1 | 2 | 33/3 | 6 | 55/6 | 10 |
جانمایی در محله (مرکز، لبه، مسیر) | 0/971 | 2/5000 | 16/7 | 3 | 33/3 | 6 | 33/3 | 6 | 16/7 | 3 |
مجاورت با خانه خود یا دوستان | 1/203 | 2/556 | 16/7 | 3 | 38/9 | 7 | 16/7 | 3 | 27/8 | 5 |
مجاورت با مکان یا مسیر خاص | 0/971 | 2/5000 | 16/7 | 3 | 33/3 | 6 | 33/3 | 6 | 16/7 | 3 |
تجربه ناگوار (آزار و اذیت، تجاوز، ...) | 0/706 | 3/6667 | 83/3 | 15 | 5/6 | 1 | 5/6 | 1 | 5/6 | 1 |
درآمد خانواده | 1/036 | 2/2778 | 11/1 | 2 | 33/3 | 6 | 27/8 | 5 | 27/8 | 5 |
فرهنگ خانواده | 0/654 | 1/778 | 5/6 | 1 | 5/6 | 1 | 50/0 | 9 | 38/9 | 7 |
سن | 0/583 | 2/1667 | 0/00 | 0 | 50/0 | 9 | 16/7 | 3 | 33/3 | 6 |
نوع محله (روستایی،شهری) | 0/801 | 2/7222 | 5/6 | 1 | 38/9 | 7 | 33/3 | 6 | 22/2 | 4 |
در جدول آنالیز نتایج متغیرهایی که دارای میانه بزرگتر یا مساوی 5/2 بوده (5/2Mean≥)، دارای اهمیت بیش تری در دو مرحله از نظر پژوهشگران است. حال این سوال پیش خواهد آمد که، نسبت اهمیت حوزه ها به یکدیگر چگونه است. بدین معنا که، کدامیک از حوزه های پنج گانه مورد سوال در این تحقیق، بر ایجاد مکان دوست داشتنی برای کودکان موثرتر هستند. به منظور پاسخ بدین سوال و رده بندی حوزه های معنادار، از روش آنتروپی شانون استفاده شده است (جدول 4).
جدول 4. ضریب عدم اطمینان هر یک از مولفه های پنج گانه مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی
کالبدی | موقعیت | دسترسی | فردی-اجتماعی | اکولوژیک | حوزه مطالعاتی |
0/952 | 0/365 | 0/906 | 0/296 | 0/310 | (Ej) |
در ادامه استفاده از روش آنتروپی شانون و با استفاده از داده های جدول ضریب عدم اطمینان، می توان ضریب اهمیت هر حوزه را به نسبت حوزه ها دیگر مشخص کرد (جدول 5).
جدول 5. ضریب اهمیت هر یک از مولفه های پنج گانه مکان دوستدار کودک در محلات مسکونی
کالبدی | موقعیت | دسترسی | فردی-اجتماعی | اکولوژیک | حوزه مطالعاتی |
0/336 | 0/109 | 0/129 | 0/035 | 0/095 | (Wj) |
کالبدی> دسترسی > موقعیت > اکولوژیکی > فردی-اجتماعی
با جمعآوری متغیرهای موثر، و سپس ردهبندی میزان اهمیت هر حوزه، میتوان به تحلیل و بحث در نتایج تحقیق پرداخت. حوزه کالبدی با ضریب اهمیت 336/0، بیشترین میزان اهمیت را از نظر خبرگان داشته است. در میان متغیرهای حوزه کالبدی، نوع کاربری ها در محله با میانگین 33/3، بیشترین نظر موافق را کسب نموده است. این بدان معنا است که شناخت ویژگی های هر کاربری به منظور میزان سازگاری یا عدم سازگاری با نیازهای کودکان بسیار مورد اهمیت بوده است. مقیاس فضا با میانگین 22/3، و فرم مسیر دسترسی با میانگین 16/3، در مراتب بعدی متغیرهای مهم در حوزه کالبدی بودهاند. وجود خیابان های مستقیم الخط و بدون مانع، یکی از عوامل تهدید کننده به منظور حضور کودکان در محلات مطرح شده است. تراکم محله متغیر دیگری در حوزه کالبدی است که با میانگین 88/2، از متغیرهایی چون؛ کیفیت بصری محله، و تنوع محیط و تناسبات ارتفاعات بیشتر مد نظر خبرگان بوده است. به نظر میرسد، با توجه به محدودیت های حرکتی کودکان، توجه به ابعاد و اندازه مسیر های دسترسی و همچنین درصد شیب معابر و خیابان ها عاملی مهم در دسترسی ایشان به مکان های دوست داشتنی برای کودکان است. این در حالی است که توجه به بازی به عنوان یکی از نیازهای اساسی دوران کودکی، نیازمند تامین امنیت از طریق نظارت والدین بصورت منفعل است که کودک در عین پاسخگوی به نیازهای حرکتی خود، به لحاظ شخصیتی احساس استقلال نماید که با میانگین برابر 61/2، عاملی تاثیرگذار معرفی شدهاند. بخشی از نظارت منفعل مربوط به تجارب ناگوار جرم و جنایت علیه کودکان بر اثر نبود نظارت بر فعالیت کودکان است. در تحقیق حاضر نیز در بین پنج عامل درآمد خانواده، نوع محله (شهری/ روستایی)، فرهنگ، سن و تجربه ناگوار، به عنوان متغیرهای حوزه فردی- اجتماعی تاثیر گذار بر ایجاد مکان دوست داشتنی برای کودکان، متغیر تجربه ناگوار با میانگین 3.66 معنادار بوده است. این تاکید خبرگان بر این متغیر نشانگر اهمیت بسیار بالای نظارت بر فعالیت کودکان در محلات است. بگونه ای که خانواده هایی با داشتن تجربه جرم و جنایت علیه فرزندانشان، به سختی اجازه تحرک مستقل ایشان را در محله داده اند. داشتن تجربه آزار و اذیت و تجاوز به کودکان در محله مهم ترین عامل بازدارنده مورد نظر خبرگان بوده است. نوع محله براساس شهری یا روستایی بودن با میانگین برابر 72/2، در سطوح پایینتری از اهمیت قرار گرفتهاند.
حوزه دسترسی با ضریب اهمیت 129/0، جایگاه دوم را در میزان اهمیت میان حوزههای موثر کسب کرده، و تمام متغیرهای این حوزه دارای میانگین بالای 5/2 بودهاند. روش های کاهش سرعت اتومبیل ها با میانگین 44/3، فاصله تا مسیر های خاص چون؛ مسیر دوچرخه سواری، سواره رو و پیاده رو، و همچنین فاصله تا خانه خود یا دوستان و آشنایان هر دو با میانگین 72/2، متغیرهای دیگر موثر بر حوزه دسترسی بودهاند. مجاورت با خانه خود یا دوستان نیز با اهمیت به شمار آمده و با میانگین 55/2، از دو متغیر جانمایی در محله (مرکز، لبه، مسیر)، و مجاورت با مکان های خاص چون؛ مسجد، مدرسه، مرکز محله، فضای سبز و محل های تجمع، با میانگین برابر 5/2، از نظر خبرگان با اختلاف 05/0 با اهمیتتر است. حوزه مربوط به موقعیت محله، پس از حوزههای کالبدی و دسترسی مورد اهمیت است. حوزه بعدی، مربوط به مشخصات اکولوژیک محله به عنوان یکی از اصلی ترین نیازهای کودکان 7-12 ساله بوده که از طریق محیط طبیعی قابلیت پاسخگویی را دارد. ساختار اکولوژیک محله با ضریب اهمیت 095/0، پس از حوزه مرتبط با موقعیت قرار گرفته است. از بین پنج متغیر پرسش شده دو متغیر دید و منظر با میانگین 72/2 و نظام طراحی فضای سبز در محله با میانگین 88/2 با اهیمت تشخیص داده شده اند.
نتیجهگیری
نتایج تحقیق نشان میدهد که محیط محلات همچنان عاملی تعیینکننده بر نحوه فعالیتهای کودکان است. خبرگان با درصد بالا تاثیر متغیرهای حوزه کالبدی را به عنوان عامل اصلی بر ایجاد محیط های دوست داشتنی برای کودک معرفی کردهاند. در واقع محلات با تمامی مشخصات ملموس و غیر ملموس خود عاملی مهم بر نحوه تحرک و فعالیتهای کودکان 7-12 ساله هستند. در بین متغیرهای حوزه کالبدی نیز، نوع کاربری ها با اهمیتترین بوده است. این بدان معنا است که شناخت ویژگی های هر کاربری به منظور میزان سازگاری یا عدم سازگاری با نیازهای کودکان بسیار مورد اهمیت بوده است. حوزههای دسترسی و موقعیت به ترتیب پس از حوزه کالبدی قرار گرفتهاند. وجود امکانات و سهولت دسترسی میتواند به حضور بیشتر کودکان بخصوص در فضاهایی با فاصله نزدیک عملکردی کمک نماید. همین نتیجه در ادامه ایده "پهنه امن خانگی" و "محله پایدار" مطرح می گردد. در این حوزه مطالعه پیوستگی، مقیاس و کیفیت معابر می تواند در تحقیقات آتی مد نظر قرار گیرد.
در حوزه مولفه های غیر کالبدی، مشابه نتایج تحقیقات دیگر، داشتن تجربه آزار و اذیت، و ترس از سرعت اتومبیل ها در محله مهم ترین عامل بازدارنده بر افزایش تحرک مستقل کودکان در محلات است. در مقابل خبرگان در تحقیق حاضر، درآمد، فرهنگ خانواده، و همچنین سن کودکان در دوره میانی کودکی (7-12)، را بدون اهمیت معرفی کردهاند. مولفه های مرتبط با دانش های شناختی، روان شناسی کودک و رفتار شناسی کمتر مورد توجه خبرگان بوده است. فرضیه نخست می تواند همگن بودن گروه خبرگان در حوزه مطالعات محیط های دوست داشتنی برای کودکان باشد. بدین معنا که خبرگان پرسش شونده بیش تر با دانش محیطی به مقوله مورد نظر نگریسته اند. فرضیه دیگر، اهمیت نه چندان زیاد مولفه های فردی- اجتماعی نسبت به مولفه های دیگر به دلیل شباهت معنادار ویژگی ها و نیازهای کودکان در محدوده سنی 7-12 سال تعیین شده برای مطالعه حاضر است. لذا می توان تحقیق را با ترکیب متفاوت از خبرگان و همچنین کودکان با طیف سنی متفاوت با روش های تحقیق متناسب مورد ارزیابی قرار داد. در نهایت براساس اجماع نظر خبرگان می توان به راهکارهای ذیل اشاره نمود:
1) در محلات مسکونی به "محدوده های امن برای کودکان" ار طریق بکارگیری روش هایی به منظور کاهش سرعت اتومبیل ها و افزایش امنیت روانی کودکان توجه شود.
2) شرایط ادراکی کودکان و والدینشان، میل به کاهش مسافت ها از خانه به مکان های گوناگون دارند. اما این فواصل محدوده هایی حاصل از شرایط متفاوت محلات و ساکنینشان هستند که باید مورد تحقیق قرار گیرند.
3) توجه برنامه ریزان شهری به شیوه های ایجاد، توسعه، باز سازی و احیاء محلات مسکونی باید به کاربری های سازگار و ناساگار باکودکان باشد. لذا شناخت ویژگی های کودکان به منظور توسعه کاربری های سازگار با کودکان پیشنهاد می گردد.
4) توجه به نیازهای کودکان در محلات، نباید منجر به طراحی محیط صرفا برای کودکان شود، زیرا نگاه بخشی و حصری به نیازهای گروه های خاص (کودکان، سالمندان و ...)، در محیط های شهری ناکارآمد خواهد بود.
5) دستیابی به مکان های دوست داشتنی برای کودکان مستلزم توجه توامان به حوزه های کالبدی و غیر کالبدی است. لذا بکارگیری تجارب و تخصص های برنامه ریزان و پژوهشگران در حوزه های رفتارشناسی، روانشناسی و طراحی محیط برای کودکان توصیه می شود.
پی نوشت ها
1. Child-Friendly City
2. Horelli
3. Sustainable Neighborhood Street
4. Home Zone
5. Safe Road to School
فهرست مراجع
1. آذر، عادل. (1380). بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده ها در تحلیل محتوا. علوم انسانی دانشگاه الزهرا (ص)، 11(37و38)، 1-18.
2. مطلق زاده، رضا. (1379). وسایل بازی برای کودکان. تهران: سازمان زیباسازی شهرداری تهران.
3. Aarts, M. J., Jeurissen, M. P., van Oers, H. A., Schuit, A. J., & van de Goor, I. A. (2011). Multi-sector policy action to create activity-friendly environments for children: A multiple-case study. Journal of Health Policy, 101(1),11-19.
4. Biddulph, M. (2012). Home Zones: A planning and design handbook. London: Policy Press.
5. Broberg, A., Kyttä, M., Fagerholm,N. (2013). Child-friendly urban structures: Bullerby revisited. Journal of Environmental Psychology , 35, 110–120
6. Chatterjee, S. (2006). Children’s friendship with place: An exploration of environmental child friendliness of children’s environments in cities. Raleigh: North Carolina State University.
7. Chawla, L. (2002). Growing up in an urbanism world. London: Earth scan.
8. Chu, H. C., & Hwang, G. J. (2008). A Delphi-based approach to developing expert systems with the cooperation of multiple experts. Expert systems with applications, 34(4), 2826-2840.
9. Eiseley, L. (2006). The immense journey. New York: Random House.
10. Freeman, C., & Tranter, P. (2011). Children and their urban environment: Changing worlds. London: Earthscan.
11. Haider, J. (2007). Inclusive design: Planning public urban spaces for children. Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Municipal Engineer, 160 (2), 83-88.
12. Haikkola, L., Pacilli, M. G., Horelli, L., & Prezza, M. (2007). Interpretations of urban child-friendliness: A comparative study of two neighborhoods in Helsinki and Rome. Children, Youth and Environments, 17(4), 319-351.
13. Hampshire, K., Porter, G. Owusu, SA, Tanle, A., Abane, A. (2011). Out of the reach of children? Young people’s health-seeking practices and agency in Africa’s newly-emerging therapeutic landscapes. Journal of Social Science and Medicine, 73: 702-710.
14. Heft, H (2003). Affordances, Dynamic experience and the challenge of reification. Journal of Ecological Psychology, 15(2), 149-180.
15. Holt, N., canningham, C, T., Sehn, Z, L., Spence, J, C., Newton, A, S., Ball, G, D, C. (2009).Neighborhood physical activity opportunities for inner-city children and youth. Journal of Health & Place 15 (4), 1022-1028.
16. Horelli, L. (2007). Constructing a theoretical framework for environmental child friendliness. Children, Youth and Environments 17(4), 267-292.
17. Izad Panah Jahromi, A. (2004). Game and city- Process, principles and criteria of planning and design of playing areas. (M. Bagheri, Trans.). Tehran: State Municipality Organization Press.
18. Jolliffe, D. (2004) Extent of overweight among US children and adolescents from 1971 to 2000. International Journal of Obesity, 28, 4–9.
19. Kyttä, M. (2004). The extent of children’s independent mobility and the number of actualized affordances as criteria for child-friendly environments. Journal of Environmental Psychology, 24(2), 179-198.
20. McAllister, C. (2008). Child friendly cities and land use planning: Implications for children’s health. Environments Journal, 35(3):45-56.
21. Nordström, M. (2010). Children’s views on child-friendly environments in different geographical, cultural and social neighborhoods'. Urban Studies, 47(3), 514-528.
22. NSW Commission for Children and Young People. (2009). Built 4 Kids N: A good practice guide to creating child-friendly built environments, Sydney: NSW Commission for Children and Young People.
23. Okoli, C., & Pawlowski, D. (2004). The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications. Information and management 42(1), 15-29.
24. Powell, C. (2003). The Delphi technique: myths and realities. Journal of advance Nursing, 41(4), 376- 382.
25. Rowe, G. Wright, G. (1999). The Delphi technique as a forecasting tool: issues and analysis. International Journal of Forecasting 15(4), 353–375.
26. Shackell, A., Butler, N., Doyle, P., & Ball, D. J. (2008). Design for play: a guide to creating successful play spaces. The Department for Children, Schools and Families (DCSF) and the Department for Culture, Media and Sport (DCMS).
27. Skelton, J. A., Cook, S. R., Auinger, P., Klein, J. D., & Barlow, S. E. (2009). Prevalence and trends of severe obesity among US children and adolescents. Academic pediatrics, 9(5), 322-329.
28. Thomas, C., Mitchell, P., O’Rourke, P., & Wainwright, C. (2006). Quality-of-life in children and adolescents with cystic fibrosis managed in both regional outreach and cystic fibrosis center settings in Queensland. Journal of Pediatrics,(148), 508-516.
29. Windle, P, E. (2004). Delphi technique: assessing component needs. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 19(1), 4-55.
30. Yilmaz, S., & Bulut, Z. (2007). Analysis of user's characteristics of three different playgrounds in districts with different socio-economical conditions. Building and Environment, 42(10), 3455-3460.
|
Zarghami, Esmail, Professor in Architecture, Architecture and Urbanism school of shahid rajai University, Tehran, Iran
Bagheri, Hossein1, Ph. D Candidate of Architecture, Architecture and Urbanism school of shahid rajai University, Tehran, Iran.
Abstract
We have found many links between the built environment and children's physical activities, but we have yet to find conclusive evidence that aspects of the built environment promote obesity. For example, certain development patterns, such as a lack of sidewalks, long distances to schools, and the need to cross busy streets, discourage walking and biking to school. Eliminating such barriers can increase rates of active commuting. But researchers cannot yet prove that more active commuting would reduce rates of obesity. It note that recent changes in the nutrition environment, including greater reliance on convenience foods and fast foods, a lack of access to fruits and vegetables, and expansion in portion sizes, are also widely believed to contribute to the epidemic of childhood obesity. But again, conclusive evidence that changes in the nutrition environment will reduce rates of obesity yet does not exist. Research into the link between the built environment and childhood obesity is still in its infancy. Analysts do not know whether changes in the built environment have increased rates of obesity or whether improvements to the built environment will decrease them. Nevertheless, the policy implications are clear. Finally, environment can have a sustainable effect in children activities. The attempt of this research is to identify the effective variables of friendly places by kids. Prioritization according to the importance of variables is the main goal of the research. The Delphi technique has been used to collect the opinions of experts about the priorities of criteria. The research method was qualitative, and the data were collected conducting a questionnaire. Firstly, by using literature review, several factors that are strongly related to design field (Child- friendly place, Child- friendly City (CFC), and Friendly places) have been identified. The questionnaires was sent to 25 experts, out of them 18 key experts answered to the research. Their responses were analyzed for the purpose of identifying. Following revisions as a result of the comments received from the first round, the participants were asked to repeat the assessment in the second round. A t-test was used to determine whether or not the experts’ opinions on the first and second round were similar. The results of the research showed that the final set of variables grouped into 5 categories: (1) physical factors; (2) safe access factors; (3) location factors; (4) ecological factors; and (5) personal factors. Physical factors consisted of functional distance, scale, variety of functions, quality of environment, density of neighborhood, texture and color of material, and so on. Safe access factors were distance (km/hr), to home, school, play space, parks and center of neighborhood. Contextual factors consisted of neighborhood, services and safety. Location factors were proximity with home, school, play space, parks. Personal factors consisted of age, gender, education, economic place and sense of safety. We used Shannon’s entropy to determine the importance weights of variables. Physical factors were the most important attribute and personal factors were the least important one. The physical factors of residential neighborhood have a significant role in increasing loveable place for children.
Key words: child, Friendly palace, Residential Neighborhood, Delphi technique, Shannon’s Entropy.
[1] * Corresponding Author’s Email: Hobokaa@gmail.com
-
-
معماری معاصر ایران و مسئله هویت (بازنمایی رئالیستی از خوانش انتقادی پست مدرنیسم در معماری)
تاریخ چاپ : 1402/11/18 -
بررسی هندسه حیاط دبستان‌های دخترانه شهر اصفهان با هدف تامین بیشترین ساعت آسایش حرارتی
تاریخ چاپ : 1402/11/14 -
نقش اجتماع‌پذیری محیط‌های آموزش معماری بر یادگیری دانشجویان: تحلیل مدل سازی معادلات ساختاری
تاریخ چاپ : 1399/01/01 -