ارزیابی نقش مولفه های موثر در فضای باز مجتمع‌های مسکونی بر ایجاد تعاملات اجتماعی

محورهای موضوعی : معماری

نازنین دهناد ¹ , باقر کریمی ²

1 - پژوهشگر دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، گروه معماری، بوشهر، ایران.
2 - دکتری معماری، استادیار و عضو هیئت علمی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، گروه معماری، بوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1394/11/03 تاریخ پذیرش : 1396/12/21 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: &quot, فضای باز&quot, , &quot, فضای مشترک جمعی&quot, , &quot, تعاملات اجتماعی&quot, , &quot, مجتمع‌های مسکونی&quot, ,

چکیده مقاله :

فضاهای عمومی از عناصر اصلی در شکل دادن زندگی اجتماعی است. تعامل و ارتباط عوامل اجتماعی و کالبدی معیار سنجشی برای میزان مطلوبیت مکان های زیستی تلقی می شود. هدف این پژوهش به بررسی رابطه بین کیفیت فضای باز و تعاملات اجتماعی در طراحی مجتمع‌های مسکونی پرداخته است. این پژوهش به‌صورت برداشت میدانی و با استفاده از پیمایش اجرا گردیده است. ابزار سنجش پرسش‌نامه است. جامعه آماری شامل چهار مجتمع مسکونی در شهر شیراز و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 217 نفر برآورد شده است. تجزیه‌وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماریSPSS و نرم افزار Minitab انجام شد. نتایج در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی نشان داده‌شده است. نتایج حاکی از آن است که نقش و قابلیت های مؤلفه‌ها کالبدی، اجتماعی و ادراکی در طراحی مجتمع های مسکونی تأثیرگذار است. همچنین کیفیت فضاهای باز در فراهم آوردن بستری مناسب برای برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی ساکنین است.

چکیده انگلیسی:

In recent years, changes in demographic, social and cultural characteristics have had a significant impact on settlements. With the increasing size of cities, density and civility, citizenship and social relations -that are the most important principles in the city- are weakened and hence a sense of community and emotional ties that have been present in past societies, is disappearing in modern society. Public spaces are key elements in shaping social life; trying to provide an appropriate context to living and satisfying needs of residents and to increase social interactions and solidarity between people in an appropriate environment. Especially in big cities, Sub-urban areas tend to lose their identity and there is no border among private and semi-private open spaces.Therefore, collective interactions among residents living in biological spaces have declined. Social structure and physical and social interaction between headquarters and behavioral and social locations effect on residents; this is a criteria for measuring the utility of bio locations. The purpose of this study is to recognize the responsible components that improve the quality of open space as a mean of improving the quality of social life and seeks to honor social interactions among the logical relationships. Survey method of this study was filling out questionnaires. The test population consisted of 4 residential complexes at Shiraz city. Samples were estimated by Cochran, 217 Questionnaires based on random cluster distribute among residents of Complexes. Validity of the questionnaire was estimated %0.84, measured by Cronbach's alpha. To analyze the data, SPSS and Minitab software were used and also analyzed by Anova and Chi-square test. As a result, this study concluded factors affecting on open space effect on social interactions. The role of physical, social and physical environment as forming simple and complex social relations is important; this role should be able to satisfy the demands of residents in public spaces. So, role and function of complex biological design and quality of open space in promoting the social interaction is confirmed. By providing visual attraction and desirability of physical and emotional spaces with factors such as order and harmony, identifying the security and reachability, visual beauty can be strengthen amongst other human needs. Presence of individuals and different social groups and social interactions among them is considered a social desirability due to interaction between people and the relationship between the quality of spaces and activities increases the amount of activity ability. Physical and suitable design form and shape the desirable space, so that provide a personal space suitable that matches the culture and psychology of personality and individual residents. The high quality of open space the more social interaction; so, in order to enhance the positive impact of residential complexes on relationships quality of open space should improve and therefore solidarity and belonging to a place is attainable. Findings show that there was a significant relationship between the variables. Finally, placement of a group of residential complexes around a common open space can lead to creation of spatial diversity and a variety of social relationships; this linkage strengthens the social interactions, suitable social stability and collective belonging.

منابع و مأخذ:

1. آلتمن، ایروین. (1382). محیط و رفتار اجتماعی. (علی نمازیان، مترجم). تهران: شهید بهشتی.
2.‌ بهزادفر، مصطفی؛ و طهماسبی، ارسلان. (1392). شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های تاثیرگذار بر تعاملات‌اجتماعی و تحکیم و توسعه  روابط شهروندی در خیابان شهری: نمونه مورد مطالعه سندج. مجله باغ نظر، 25، 17-28.
3. بنتلی، ایان؛ الکک، آلن؛ مورین، پال؛ گلیسسن، سومک و اسمیت، گراهام . (1392). محیط‌های پاسخ دهنده: کتاب راهنمای طراحان. (مصطفی بهزادفر، مترجم). تهران: علم و صنعت.
4. پاکزاد، جهانشاه. (1383). گره میدان فلکه، بررسی معناشناختی سه واژه در شهرسازی. ماهنامه برنامه ریزی و مدیریت شهری، 67، 16-8 .
5. پاکزاد، جهانشاه. (1386). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: انشارات شرکت طرح و نشر پیام سیما.
6. پاکزاد، جهانشاه (1388). سیر اندیشه ها در شهر سازی 3. تهران: انتشارات شهیدی.
7. جیکوبز، جین. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی. (حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، مترجمان). تهران: تهران.
8. دسوان، آبراهم. (1382). جامعه شناسی انسانی. (جعفر نجفی، مترجم). چاپ اول، تهران: نشر خاک.
9.پ ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛ و رهبری‌منش، کمال. (1390). بررسی میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تاثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان. هویت شهر، 8، 103-118.
10. دانشپور، سید عبدالهادی؛ و چرخیان، مریم. (1386). فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی. باغ نظر، 4 (7)، 19-28.
11. راپاپورت، آموس. (1381). نظریه فرهنگ و مسکن. (لیلا عمادی الهیاری، مترجم). مجله آبادی، 36، 16-11.
12. رضازاده، راضیه. (1384). کاربرد علوم محیطی در فرایند مطالعاتی طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا، 24، 37-44.
13. رهروی پوده، ساناز و رازقی، علیرضا. (۱۳۹۳). بررسی ویژگی های فضای باز در جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی محیط های همسایگی، همایش ملی معماری، عمران و توسعه نوین شهری، تبریز، کانون ملی انجمن‌های صنفی مهندسان معمار ایران،
14. طبیبیان، منوچهر، نصیبه چربگو و انسیه عبدالهی مهر. (1391). بازتاب سلسله‌مراتب در شهرهای ایرانی اسلامی. آرمان‌شهر، 7، 22-54.
15. عامری‌سیاهیویی، حمید. (1387). نقش معماری در پیشگیری ازجرم. تهران: مجد.
16. فلاحت، محمدصادق. (1385). مفهوم حس‌مکان و عوامل شکل‌دهنده آن. نشریه هنرهای زیبا، 26، 57-66.
17. کاشانی‌جو، خشایار. (1389). باز شناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهر. مجله هویت‌شهر،6 ، 105-95.
18. لنگ، جان. (1381). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم  رفتاری در طراحی محیط. (علیرضا عینی‌فر، مترجم). تهران: تهران. چاپ1.
19. لنگ، جان. (1386). طراحی شهری: گونه‌شناسی رویه‌ها و طرح‌‌‌ها. (حسین بحرینی، مترجم). تهران: تهران.
20. لینچ، کوین. (1387). سیمای شهر. (منوچهر مزینی: مترجم). تهران: تهران.چاپ 7.
21. لینچ، کوین. (1384). تئوری شکل خوب شهر. چاپ سوم. (سید حسین بحرینی: مترجم). تهران: تهران.
22. میراقتدایی، مهنا. (1388). معیارهای سنجش امکان شکل‌گیری، ثبت و انتقال خاطرات جمعی در شهر. نشریه هنرهای زیبا، 37، 5-16.
23. نوروزی، شعله. (1383). رهنمود طراحی فضای باز مسکونی. نشریه صفه، 14 (39)، 45 - 66 .
24. نیومن، اسکار. (1394). خلق فضای قابل دفاع. (فائزه رواقی و کاوه صابر، مترجمان). تهران: طراحان. چاپ 2.

25. Altman, I., & Setha, L. (1992). Place Attachment. New York: Plenum Press.
26. Biddulph,‌ M. (2007). Introduction to Residential Layout. Published by Elsevier. Oxford: Architectural Press.
27. Car, S. (1992). Public Space. Cambridge England; New York, NY, USA :Cambridge University Press.
28. Coleman, A. (1985). Utopia on Trial: Vision and Reality in Planned Housing., London: Hilary Shipman.
29. Cooper M.C, & Wendy S. (1986). Housing as if People Mattered: Site Design Guidelines for Medium-Density Family Housing. Berkeley: University of California Press.
30. Farida, N. (2013). Effects of outdoor shared spaces on social interaction in a housing es‌tate in Algeria, Frontiers of Architectural Research, Production and hos‌ting by Elsevier, 2(4), 457-467.
31. Francis, M. (2003). Urban open space: Designing for User Needs. Washington D.C: Island Press.
32. Gehl A. (2003). Public Spaces and Public life Adelaide. Copenhagen: Danish architectural Press.
33. Jacobs, J. (1993). Tod und Lebengrober Amerikanischer S‌tadte. Frankfurt: Verlage uhls‌tein GmbH.
34. Kaplan, R. (1985). The analysis of perception via preference: a s‌trategy for s‌tudyinghow the environment is experienced .Landscape Planning. 12 (2), 161–176.
35. Marcus, C.C., & Sarkissian, w. (1986). Housing as if people Mattered Berkeley. California: University of California Press.
36. Rapoport, A. (1990). The meaning of the built environment: a nonverbal communication approach. Tucson: The University of Arizona Press.
37. Scannell, L., & Gifford, R. (2010). Defining place attachment: A‌ tripartite‌ organizing framework. Journal of Environmental Psychology, 30 (1), 1–10.
38. Wheeler, C.N. (1990). S‌timulating Scottish and united Kingdom economis‌t through export promotion programs, in cavusgil. S. T. and Czinkota, M. R. (Eds) Quorum, New York: International perspectives on Trad promotion and Assis‌tance, NY.
39. Whyte, W. (1980). Social life of small Urban Space. Washington DC: The Conservation foundation Press.
40. Huffman, R. (2006). The Value of Urban Open Space. Urban land, 65 (1), 108–111.
41. Moleski, W.H., & Lang, J.T. (2010). Organizational Goals and Human Needs in Office Planning. In Jean D. Wineman (Ed), Behavioral Issues in Office Design. New York: Van Nos‌trand Reinhold Company.
42. Mumford, L. (1970). The calture of cities. NewYork: Harcourt Brace Javanovich.
43. S‌tefanovic, I. L. (1998). “Phenommenological Encounters with Place: Cavtat Square One”, Journal of Environmental Psychology, 18, 31-44.
44. S‌teele, F. (1981). The Sense of Place. Bos‌ton: CBI Publishing Company.
45. Tuan, Y. (1997). Space and Place: The Perspective of Experience. Minneapolis: University of Minnesota Press.
46. Trancik, R. (1986). Finding los‌t space: theories of urban design. John Wiley & Sons.
47. Van der Voordt, D. J. M., & Wegen, H. B. (2005). Architecture in use: an introduction to the programming, design and evaluation of buildings. Routledge.
48. Woolley, H. (2003). Urban Open Sapace. Spon Press.  New York: Taylor & Francis.
49. Wheeler, S.M. (2013). Planning for sus‌tainability: creating livable, equitable and ecological communities. Routledge.