اندیشه سیاسی خوارج اباضیه و دستاورد آن
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
1 - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ایران
کلید واژه: خوارج, انديشه سياسي, اباضیه , مغرب , نظام اجتماعی,
چکیده مقاله :
یکی از بازماندگان خوارج صدر اسلام، فرقه اباضیه است که کنشگری فعالانه آنها در تاریخ ، بی ارتباط با منظومه معرفت شناسی اباضیان درعرصه سیاست نبوده است. اندیشه اباضی که در بردارنده یک تحول فکری و محصول فرایند تعدیل تندروی زعمای خوارج است، با تفسیر دوره ای از تاریخ حیات و مبارزه (شامل: کتمان و ظهور و شراء و دفاع) درصدد برآمد تا با تاکید بر ضرورت تحقق حکومت آرمانی، جامعه خوارج را فعال و توانمند نگاه دارد.
این پژوهش ، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا به تبیین بخشی از نظریه سیاسی و اجتماعی اباضیه بپردازد و پرسشی را مطرح سازد مبنی بر این که نظریه سیاسی اباضیان مغرب چه دستاوردی داشته است؟ پاسخ آن است که خوارج اباضیه با دوره بندی خط سیر مبارزات و کنشگری اجتماعی و سیاسی و تحقق عینی برخی از آراء اجتماعی خود مانند تاسیس مجلس عزابه، موفق شدند ضمن ارائه تصویری عملی از حکمرانی خوارج در مغرب، به حیات خود حتی پس از سقوط بنی رستم ادامه دهند. این که اندیشه سیاسی اباضیه دربردارنده مراحل تکاملی امامت در ابعاد سیاسی و اجتماعی بوده است، می تواند یکی از علل بنیادین استمرار و بقاء آنها بوده باشد. زیرا به این صورت، در هیچ دوره ای از وجود امام در جامعه خویش بی بهره نبوده اند.
Who among the survivors of the early days of Islam is the Abazia sect, whose active activism in history has not been unrelated to the Abazia epistemological system in the field of politics. Abadhi's thought, which includes an intellectual evolution and the product of the process of moderation of the extremism of the Khawarij leaders, by interpreting a period of the history of life and struggle (including: concealment and emergence, purchase and defense) tried to emphasize the necessity of realizing an ideal government, the Khawarij society keep it active and capable.
This research, by using the descriptive-analytical method, aims to explain a part of the political and social theory of the Abazia and raises a question that what has been achieved by the political theory of the Abazia of the Maghreb? The answer is that the Kharijites of Abazia, by periodizing the course of their struggles and social and political activism and the objective realization of some of their social opinions such as the establishment of the Ezaba Majlis, succeeded in presenting a practical picture of the Kharijite rule in the Maghreb, even after the fall of Bani. Let them continue. The fact that Abazia's political thought has included the evolutionary stages of Imamate in political and social dimensions can be one of the fundamental reasons for their continuity and survival. Because in this way, they have not benefited from the presence of Imam in their society in any period.
ابن اثیر ،علی بن محمد، (1965م )، الکامل فی التاریخ ، بیروت: دارالصادر ، جلدهای 3 و 4
ابن حزم اندلسی، علی ابن احمد،(1418 ق)، جمهره الانساب العرب.. بیروت : دارالکتب العلمیه
ابن صغیر، (1986م )، اخبار فی الائمه الرستمیین. به کوشش محمد ابرایهم و ناصر بحاز ، بیروت : دارالمغرب
اصفهانی. ابوالفرج علی بن حسین، (1383ق )،.الاغانی. ج 23، قاهره: بی نا
التمیمی المغربی، محمد بن تیمم ، (1404ق)، الممحن. ریاض: دارالعلوم
جعبیری ، فرحات ، (1975م)، نظام العزابه عندالاباضیه، تونس: المطبعه العصریه
درجینی ابوالعباس احمد بن سعید، (1394ق ) طبقات المشایخ به المغرب. تصحیح ابراهیم طلای، جلد الاول ، قسطنطنیه: مطبعه البعث
دینوری، ابوحنيفه بن داوود، ( 1383)، اخبار الطوال. تصحیح محمود مهدوی دامغانی. تهران : نی، چاپ سوم.
شماخی ، ابوالعباس احمد بن ابی عباس،(2009 م) کتاب السیر، تحقیق محمد عمر، بیروت: المنار
طبری، محمد بن جریر، ( 1375)، تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده ، تهران : اساطیر، جلدهای 8 و 10
عبدالرزاق، محمود اسماعیل ، (2008م)، الخوارخ فی البلاد المغرب حتی منتصف القرن الرابع هجری. به اهتمام محمود اسماعیل عمار، قاهره: دارالثقافه
مریمی، محمد ،(1990م)، إباضية جزيرة جربة خلال العصر الحديث، بسعی عبد الحميد هنية ، تونس: دارلجنوب للنشر
معمر، علی یحیی، (2003م)، الاباضيه بين الفرق الإسلاميه، الجزیره: جمعيه التراث ، جلد الثالث
نامی، عمرو بن خلیفه (2001 م) دراسات عن اباضیه، ترجمة میخائیل خوری؛ مراجعة ماهر جرار، بیروت: دارالغرب الاسلامی
منابع انگلیسی
-Bakhtiari, Sepideh & Mousavi Haji, Rasol,(2020), The Study of Life and Religious Durability during Islamic Period in Sistan from the 1st to 9th Century AH, in : The International Journal of Humanities ,Vol. 27 (4): pp. 11 -20
-Daftari, Farhad, Sectarian and National Movements in Iran, Khurasan and Transoxiana During Umayyad and Early Abbasid Times, in:. Asimov,M.S & Bosworth .C.E,(2000), History of civilizations of central Asia, vol. IV, part . one. Unesco publishing.pp.3-25
-Skladanek,Bogdan,(1985), The Kharijites in Iran, part 1.,in: Rocznik Orientalistyczny, vol .44. no. 1.university of