توسعه و مدیریت پارکها و فضاهای سبز جهت حفاظت از پرندگان در مناطق شهری
محورهای موضوعی : آب و محیط زیستفرزانه قدسی 1 , محمد جواد امیری 2
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران *(مسوول مکاتبات)
2 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: پارک, فضای سبز, پرندگان, حفاظت, تنوع زیستی,
چکیده مقاله :
پارکها و فضاهای سبز شهری بخش از شهر به شمار می‌رود که به صورت طبیعی یا مصنوعی دارای پوشش گیاهی می‌باشد. این مناطق دارای کارکردهای مختلفی از جمله حفظ تنوع زیستی، بهبود و تلطیف هوا، تفریح و تفرج و اثر زیباشناختی می‌باشند. پرندگان از جمله گروه‌های جانوری غالب فضاهای سبز به شمار می‌روند.پارکها و فضاهای سبز شهری امروزه عامل مهمی در جذب گونه‌های مختلفی از پرندگان به شمار می‌روند. مدیریت پارکها و فضای سبز و مکانهای تفریحی یک از جنبه‌های مدیریت تنوع زیستی در زیستگاه‌های شهری است. که به مطالعه استفاده انسان از این مناطق برای تفریح و تفرج و اثرت ناشی از ین فعالیت‌ها بر تنوع زیستی موجود در آنها پرداخته و راهکارهای مدیریتی را برای آن ارایه می‌نماید. دو رویکرد مهم مورد مطالعه در زمینه جامعه پرندگان پارکها و فضاهای سبز شهری که تاکنون مورد اهمیت بوده بررسی شاخص‌های غنای گونهای جامعه پرندگان و شکل و اندازه پارکها و فضاهای سبز در ارتباط یا این شاخص‌ها بوده است. نتایج مطالعات انجام شده به اهمیت و نقش این مناطق در حفاظت از پرندگان و به صورت متقابل تأثیر حضور پرندگان در افزایش جذب بازدیدکنندگان اشاره نمودند. در واقع مشکلات موجود در زمینه حفاظت از پرندگان در فضاهای سبز شهری نیازمند رویکردهای مدیریتی لازم جهت افزایش غنای گونهای پرندگان و افزایش میزان رضایت مندی بازدیدکنندگان می‌باشد. از جمله این رویکردها توسعه ایستگاه‌هایی پرنده نگری، تهیه و پخش پوسترها و بروشورهای آموزشی، برگزاری کارگاه‌هایی با موضوعات پرندگان و فضاهای سبز شهری برای کودکان و دانش آموزان را می‌تواند برشمرد.
Parks and urban green spaces are a part of the city that has natural or artificial vegetation. These areas have various functions, including conservation of biodiversity, improvement of air quality, leisure and recreation and also aesthetic effects. Birds are the dominant animal groups of green spaces that an effective communication can be seen between them. Parks and urban green spaces are an important factor in attracting various species of birds. Management of parks and green spaces and recreational sites is an aspect of biodiversity management in urban habitats. The present study investigates the human use of these areas for recreation and leisure and the effects of these activities on its biodiversity and then present management solutions for this problems. Two important approaches of the study to birds in parks and urban green spaces are investigation of the indices of bird species richness and the shape and size of parks and green spaces in relation to these indicators. The results of studies pointed to the vital importance of the protection of these areas and also the effect of birds in attracting visitors. In fact, the problems in the field of protection of birds in urban green spaces requires management approaches for increasing the richness of bird species and visitors’ satisfaction. These approaches include development of bird watching stations, preparing and distributing posters and leaflets, organizing workshops on the birds and urban green spaces for children and students.
1- عسکری، ر.، بهروزی راد، ب.، خلیلی پور، ا.، یا حقی، ا. 1389. بررسی تغییرت شاخص‌های تنوع زیستی پرندگان در پارکها و فضاهای سبز شهری، فصلنامه محیط زیست جانوری، سال دوم، شماره 2: 56-41.
2- Bryant, M.M. 2006. Urban landscape conservation and the role of ecological greenways at local and metropolitan scals. Landscape and Urban Planning. Vol. 76:23-44.
3- همامی، م. و زائریامیرانی، آ. 1390. بررسی تأثیر اندازه و شکل پارکهای شهری بر غنای گونهای پرندگان (مطالعه موردی: پارکهای اصفهان). مجله محیط شناسی. سال سی و هفتم. شماره 59. ص 55-62.
4- یوسفی، ا.، قسامی، ف.، صالحی، ا. و کافی، م. 1391. مکانیابی و تحلیل تناسب فضای سبز شهری با در نظر گرفتن اصول اکولوژیک (مطالعه موردی: پارکهای محلهای بیرجند). مجله محیط شناسی. سال سی و هشتم. شماره 4. ص 178-169.
5- حبیبی، م. شکوری، ف. و شقاقی، م. 1391. توسعه فضای سبز شهری رهیافتی در پایداری زیست محیطی شهرها. دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست. ص 11.
6- مجنونیان، ه. 1374. مباحثی پیرامون پارکها، فضای سبز و تفرجگاهها. سازمان پارکها و فضای سبز تهران. 252 ص.
7- هادوی، س. و کامور شلمانی، آ. 1378. جایگاه طراحی فضای سبز در برنامهریزی محیط زیست. در مجموعه مقالات سمینار فضای سبز. انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. جلد 2.
8- اردکانی، م. ر. 1382. اکولوژی، انتشارات دانشگاه تهران، 340 صفحه.
9- بهروزی راد، بهروز؛ عبدالرحمان راسخ و زهره لجمیری اورک، ۱۳۹۲، بررسی برای شناسایی فون پرندگان درمسجدسلیمان مطالعه موردی پارک جنگلی بی بیان، دومین همایش ملی حفاظت و برنامه زیری محیط زیست، همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا.
10- قجاوند، ا. و تدین، م. 1389. نقش تنوع زیستی در احداث فضای سبز شهری و مکانهای تفریحی. اولین همایش ملی دانشجویی اکولوژی حفاظت. ص 65.
11- Heidt, v., and Neef, M. 2005. Benefits of urban green space and urban climate. Viewed at November 2013, <http://www.regiocomun.uni-mainz.de>
12- صالحیفرد، م. و علیزاده، د. 1387. تحلیلی بر ابعاد اجتماعی و روانشناختی فضاهای سبز در شهرها (با رویکرد مدیریت شهری). فصلنامه مدیریت شهری. شماره 21. ص 33-19.
13- Ambuel,B., S.A., Temple.1983. Area dependent changes in the bird communities and vegetation in southern Wisconsin forest.Ecology. 64:1057–1068.
14- عسکری، ر.، بهروزی راد، ب.، خلیلی پور، ا.، یا حقی، ا. ۱۳۹۰، بررسی تغییرات جمعیت پرندگان پارک ها و فضاهای سبز شهر اهواز در بهار 1389، پنجمین همایش ملی بحرانهای زیست محیطی ایران و راهکارهای بهبود آنها، اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات خوزستان.
15- Pudyatmoko, S., Nurvianto, K., and Nurvianto, S. 2009. Role of urban environment on conservation of bird’s diversity in Java, Indonesia. Jornal of Biological Sciences. Vol. 9: 345-350
16- Ford, H.A. and Paton, D. C. 1986. The Dynamic Partnership: Birds and Plants in Southern Australia, the Flora and Fauna of South Australia Handbooks Committee, Adelaide.
17- بهروزیراد، ب. 1373. پرندگان فضای سبز شهر تهران. فصلنامه علمی فضای سبز. انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. شماره هشتم. ص 55-50.
18- Pino, J., Roda, F., Ribas, J. and Pons, X., 2000. Landscape structure and bird species richness: implications for conservation in rural areas between natural parks. Landscape and Urban Planning, 49:35-48.
19- Sandstrom, U.G., Angelstam, P. and Mikusinski, G., 2006. Ecological diversity of birds in relation to the structure of urban green space. Landscape and Urban Planning, 77:39–53.
20- Shwartz, A., Shirle, S. and Kark, S., 2008. How do habitat variability and management regime shape the spatial heterogeneity of birds within a large Mediterranean urban park? Landscape and Urban Planning, 84:219–229.
21- Fors, I.M.G., 2008. Relation between habitat attributes and bird richness in a western Mexico suburb. Landscape and Urban Planning, 84:92–98.
22- Vallejo, J.B.M, Aloy, A.B. and Ong, P.S., 2009. The distribution, abundance and diversity of birds in Manila’s last greenspaces. Landscape and Urban Planning, 89:75–85.
23- بهروزیراد، ب. 1378. پرندگان فضلی سبز شهر تهران. مجموعه مقالات علمی و تخصصی فضای سبز. انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. جلد سوم. ص 47-43.
24- هایل مقدم، ک. 1372. آَشنایی با پرندگان شهری. فصلنامه علمی فضای سبز. انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. شماره سوم. ص 66-64.
25- منصوری، ج. 1375. ضرورت وجود پرندگان در فضای سبز شهری. مجموعه مقالات علمی و تخصصی فضای سبز . انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. جلد 1. ص 32-30.
26- بهروزی راد, بهروز، ۱۳۹۳، مدیریت حیات وحش در فضاهای سبز شهری، اولین کنگره ملی زیست شناسی و علوم طبیعی ایران، تهران، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، انجمن حمایت از طبیعت ایران،
27- Hadidian,J.,et al .1997. A citywide breeding bird survey for Washington, D.C. Urban Ecosystems, 1: 87-102.
28- Savard,J.P.L., P.,Clergeau and G.,Mennechez. 2000. Biodiversity concepts and urban ecosystems, 48:131-142.
29- Porter,E.E., B.R.,Forschner and R.B., Blair. 2001. Woode vegetation and canopy fragmentation along a forest-to-urban gradient, Urban Ecosystems, 5:131-151.
30- Janzen,D.H. 1983. No park is an island: increase in interference from outside as park size decreases, Oikos, 41:402–410.
31- Jokim aki,J. 1999. Occurrence of breeding bird species in urban parks: effect of park structure and broad-scale variation, Urban Ecosystems, 3:21-34.
32- Wiens,J.A., 1989. Spatial scaling in ecology. Functional ecology. 3:385-397.
33- MacArthur,R.H., E.O.,Wilson. 1967. The Theory of Island Biogeography. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
34- Cornelis,J , M., Hermy. 2004. Biodiversity relationships in urban and suburban parks in Flanders, Landscape Urban Planning, 69:385–401.
35- Fernandez-Juricic,E. 2000. Bird community composition patterns in urban parks of Madrid: the role of age, size and isolation, Ecological Restoration, 15:373–383.
36- اسماعیلی ساری، ع. 1381. آلاینده‌ها، بهداشت و استاندارد در محیط زیست. انتشارات نقش مهر. 767 صفحه.
37- Alvarez, R.O. and Fors, I.M., 2009. Living in the big city: Effects of urban land-use on bird community structure, diversity, and composition, Landscape and Urban Planning, 90:189–195.
38- Khera, N., Mehta, V. and Sabata, B.C., 2009. Interrelationship of birds and habitat features in urban greenspaces in Delhi, India. Urban Forestry & Urban Greening, 8:187–196.
39- Saunders,D.A. R.J.,Hobbs and C.R.,Margules. 1991. Biological consequences of ecosystem fragmentation: a review, Conservation Biology, 5:18–32.
40- Palmer,G.C.,et al .2008 .Determinants of native avian richness in suburban remnant vegetation: Implications for conservation planning, Biological conservation, 2329-2341.
_||_