تحلیل وضعیت منابع آب حوزه سد لتیان بر اساس مدل مفهومی DPSIR

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

مهدی نعمتی ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، رودهن، ایران (مسئول مکاتبات).)
امین سرداری چرمی ² (کارشناس ارشد عمران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، رودهن، ایران.)

تاریخ دریافت : 1395/06/05 تاریخ پذیرش : 1395/11/27 تاریخ انتشار : 1396/07/01

کلید واژه: مدل مفهومی, چارچوبDPSIR, سد لتیان,

چکیده مقاله :

یکی از گام های اساسی در مدیریت منابع آب ارزیابی از وضعیت منابع آبی است. چارچوب DPSIRبا ارزیابی علل اصلی وقوع وضعیت موجود تصمیم گیران حوزه منابع آب را در حل بنیادی مسأله یاری می رساند. چارچوب تحلیلی DPSIR مفهوم تازه ای نیست اما از یک کار پیشتاز به وسیله سازمان همکاری اقتصادی و توسعه(OECD)پدید آمد و در اوایل دهه 1990 میلادی به چاپ رسید. در این مطالعه بر مبنای چارچوب DPSIR، یک مدل مفهومی برای ارزیابی وضعیت موجود منابع آب حوزه سد لتیان در جهت یکپارچه سازی شاخص های اجتماعی- اقتصادی و محیط زیستی ارایه شده است. در نهایت، پس از ارزیابی وضعیت منابع آب حوزه آبریز سد لتیان، پاسخ های مناسبی برای مواجه با وضعیت منابع آبی منطقه ارایه شد. این پاسخ ها در جهت حذف و یا کاهش اثرات نامطلوب عوامل تأثیر گذار انسانی و طبیعی بر روی منابع آبی است. نتایج نشان می‌دهند که افزایش میانگین سالانه دمای روزانه تهران در نیم قرن گذشته به اندازه 5/1 درجه سانتی‌گراد و نیز افزایش جمعیت شهر تهران در بازه زمانی مشابه به بیش از 11 برابر، کاهش سطح آب خوان شهر تهران را در پی داشته است، که با توجه روند تغییرات اقلیمی و پارامترهای کیفی آب، کاهش سطح آب خوان بیش تر ناشی از نیروی محرک انسانی است.

چکیده انگلیسی:

Water resource evaluation is considered as one of the fundamental steps in water resource management. DPSIR framework assists water resource decision makers with evaluating main reasons led to current conditions to fundamentally address related problems.The DPSIR analytical framework is not new but developed from the pioneering work by the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) in the 1980s, and was published in the early 1990s. In this study, based on DPSIR framework, a conceptual model for evaluating current water resource condition in Latiyan dam catchment is proposed to integrate environmental and social-economic indexes. Finally, after assessing the Latiyan dam catchment’s water resource condition, appropriate responses are suggested to tackle water resource condition in the region. These responses will remove or reduce the undesirable effects of natural and human reasons on water resources. The results show that increasing in Tehran’s annual average of daily temperature by 1.50c during past 50 years as well as Tehran’s population growth of more than 11 times in the same period results in falling Tehran’s groundwater surface elevation that according to changes’ trend in climate change and water quality parameters, the groundwater surface decline is more of human driving force

منابع و مأخذ:

1-      Lilian Bernhardi,Giampiero E. G. Beroggi,Michel R. Moens.2000. Sustainable Water Management through Flexible Method Management. Water Resources Management, Vol.14 :6, pp 473-495. DOI: 10.1023/A:1011105008526

2-      J. Vreke.1994. Optimal allocation of surface water in regional water management.WaterResources Management, Vol. 8:2, pp 137-153.DOI: 10.1007/BF00872433

3-      Thanh Tuan Pham, Thanh Dung Mai, Tien DucPham,MinhTrang Hoang,  ManhKhai Nguyen,  ThiThuy Pham.2016. Industrial water mass balance as a tool for water management in industrial parks.Water Resources and Industry, Vol.13,pp.14-21.DOI: 10.1016/j.wri.2016.04.001

4-      Ajay Singh.2016. Managing the water resources problems of irrigated agriculture through geospatial techniques: An overview. Agricultural Water Management, Vol.174,pp2-10.

DOI: 10.1016/j.agwat.2016.04.021

5-      X.M. Li, H.W. Lu, J. Li, P. Du, M. Xu, L.He.2015.A modified fuzzy credibility constrained programming approach for agricultural water resources management—A case study in Urumqi, China. Agricultural Water Management, Vol.156, pp79-89.DOI: 10.1016/j.agwat.2015.03.005

6-      M. Afzal, A. Battilani, D. Solimando, R. Ragab. 2016. Improving water resources management using different irrigation strategies and water qualities: Field and modelling study. Agricultural Water Management, Vol. 176, pp 40-54. DOI:10.1016/j.agwat.2016.05.005

7-      Francisco Martin-Carrasco , Luis Garrote ,Ana Iglesias,Luis Mediero.2013.Diagnosing Causes of Water Scarcity in Complex Water Resources Systems and Identifying Risk Management Actions.Water Resources Management, Vol.27:6, pp 1693-1705.DOI: 10.1007/s11269-012-0081-6

8-      Rotmans J, Van Asselt M.1996. Integrated assessment: growing child on its way to maturity. An editorial essay, Climatic Change 34: 327-336.

9-      Giupponi C, Jakeman A J, Karssenberg D and Hare M P, 2006, sustainablemanagement of water resources an integrated approach. Edward Elgar publishing, Cheltenham, UK, Northempton, MA, USA.

10-  Giupponi C, Mysiak J, Fassio A, and Cogan V.2004. MULINO-DSS: a computer tool for sustainable use of water resources at the catchment scale. Mathematics andcomputer in simulation 64: 13-24.

11-  Bidone, E.D. and Lacerda, L.D. 2004. The use of DPSIRframework to evaluate sustainability in coastal areas. Casestudy: Guanabara Bay basin, Rio de Janeiro, Brazil. RegionalEnvironmentalChange, Vol.4:1 ,pp 5-16.DOI: 10.1007/s10113-003-0059-2

12-  Ness, B., Anderberg, S. and Olsson, L. 2010. Structuringproblems in sustainability science: The multi-level DPSIRframework. Geoforum, Vol.41:3, pp479–488.

 DOI:10.1016/j.geoforum.2009.12.005

13-  Organization for Economic Cooperation and Development.1994.Environmental indicators: OECD core set. OECD, Paris.

14- ثمره هاشمی، مرضیه.ارزیابی یکپارچه سامانه های منابع آب مبتنی بر نگرش سیستمی. پایان نامه دکتری مدیریت منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس،1393؛ ص 95.

15-  Svarstad H, Petersen L K, Rothman D, Siepel H, Watzold F.2008. Discursive biases of the environmental research framework DPSIR. Land Use Policy 25: 116–125.

16-  Tscherning, .K .Helming, .K. Krippner,. B. Sieber, S .Gomez y Paloma. S .2012.Does research applying the DPSIR framework support decision making?”. Land Use Policy 29 (2012) 102– 11

17-  مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.1386.گزارش وضعیت محیط زیست شهر تهران(SoE).شماره گزارش: 276-90.

18-  Lundberg,C.2005. “ Conceptualizing the Baltic Sea ecosystem: an interdisciplinarytool for environmental desicion making”, Ambio 34, 433–439

19-  19-Kristensen, P.2004."The DPSIR Framework", workshop on a comprehensive / detailed assessment of the vulnerability of water resources to environmental change in Africa using river basin approach. UNEP Headquarters, Nairobi, Kenya.

20-  Smeets, E., Weterings, R.1999. “Environmental Indicators: Typology and Overview” European Environment Agency, Copenhagen. Report No. 25, 19 pp.

21-  Vázquez, J and Mattei, F.2003. Amethodology for policy analysis in water resources management,European Summer school,Sep1-6.

22-  شرکت سهامی آب منطقه ای استان تهران. http://www.thrw.ir

23- فرج زاده، منوچهر. لشکری، حسن. رفعتی، سمیه. تغییرپذیری منابع آب در حوضه آبریز سد لتیان و اثر تغییر اقلیم برآن، تحقیقات منابع آب ایران، 1388؛سال پنجم، شماره82:1-85

24-  سالنامه آماری شهرداری تهران.1385.

25-  مرکز آمار ایران. 1388.نتایج کلی شهر تهران مناطق 22 گانه. نتایج سر شماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385.

26-  شرکت آب و فاضلاب شرق استان تهران. http://east.tpww.ir 

27-  اطلس شهر تهران،شهرداری تهران. http://atlas.tehran.ir

28-  مشهدی زاده دهاقانی، ناصر، « تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران»، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه علم و صنعت،1378، ص422.

29-  سوزنچی،ک. نگاهی به ابهامات موجود در حفاظت از اراضی کشاورزی و باغات در محدوده شهرها.مجله آبادی.1383 .سال چهاردهم؛شماره42: 98-101

30-  شهرداری تهران.1377.شناخت جمعیت تهران،دفتر مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.

31-  شرکت آب و فاضلاب تهران.

32- وزارت نیرو .1394. گزارش تلفیق دریاچه نمک،بسته 6: گزارش تلفیق مطالعات و تهیه و تنظیم برنامه های حوضه  آبریز، شماره گزارش:SYNTH-41-07، شرکت مهندسین مشاور یکم.

33-  مرکز آمار ایران.1386

34- شرکت آب منطقه ای استان تهران.1388.گزارش طرحهای پیشنهادی ساماندهی، جمع آوری و انتقال به سامانه های مصرف.کد گزارش:TWM/PRP-02،شرکت مهندسین مشاور یکم.

35-  شرکت مدیریت منابع آب ایران.  http://wrs.wrm.ir 

36- مغربی، مهدی. تجریشی، مسعود. جمشیدی، مهدی.ابریشمچی، احمد. بررسی آلودگی میکروبی رودخانه جاجرود و نقش عوامل تولید کننده آن، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران:23 الی 25 مهرماه1387،دانشگاه تبریز،تبریز،ایران.

37- ساسان پور، فرزانه.تولایی، سیمین.جعفری اسدآبادی، حمزه.قابلیت زیست پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری(مورد مطالعه: کلانشهر تهران)،مجله جغرافیا،پاییز 1393،سال دوازدهم،شماره 42: 129-157.

38- ولیزادگان، ابراهیم. جلیلی، فرزاد. نصراله زاده اصل، علی. بهره برداری بهینه از تخلیه کننده های تحتانی با استفاده از الگوریتم ژنتیک پیوسته جهت کمینه سازی رسوبگذاری درمخازن سدها، نشریه دانش آب و خاک،پائیز 1392، جلد 23، شماره3: 67-78.

39-  European Regional Development Fund.2013.Sustainable Water Management through Common Responsibility enhancement in Mediterranean River Basins, Report Number: 1G-MED08-515.