مکانیابی سایت دفن بهداشتی زباله شهری با استفاده از GIS و الگوریتم فازی ( مطالعه موردی : شهر رفسنجان)
محورهای موضوعی : آمایش سرزمینمهدیه رجایی نژاد 1 , محمد رضوانی 2 , فرحناز رشیدی 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته محیط زیست، گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین ، دانشگاه پیام نور ، مرکز تهران شرق
2 - دانشیار گروه محیط زیست ، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران شرق
3 - استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, منطق فازی, مکانیابی,
چکیده مقاله :
گسترش شهرها و افزایش جمعیت، سبب تولید انواع پسماند در شهرها شده است . با توجه به اثرات مخرب زیست محیطی انتخاب محل دفن باید با دقت وطی یک فرآیند علمی صورت گیرد . پارامترها مختلفی در انتخاب محل مناسب دفن پسماند دخالت دارند که هر کدام از اهمیت خاصی برخوردار بوده و محدودیت هایی را هم در انتخاب ایجاد مینمایند . هدف این پژوهش انتخاب مناسب ترین محلی است که کمترین اثرات سوء زیست محیطی را داشته باشد . این مطالعه با استفاده از نرم افزار GIS و منطق فازی انجام شده است . در مرحله اول عوامل موثر در مکانیابی شناسایی شدند . سپس با رقومی کردن و وزن دهی 19 لایه اطلاعاتی شامل خاک شناسی ، زمین شناسی ، آبهای سطحی ، عمق آب زیرزمینی ، فاصله از شهر، فاصله از گسل، راه های دسترسی، طبقات ارتفاعی، شیب، پوشش گیاهی، .... لایه ها با استفاده منطق فازی ترکیب شدند و بهترین مکان برای لندفیل بدست آمد . در این مطالعه مناطق مستعد جهت لندفیل در نواحی شمال و شمال غربی شهر مشخص گردیدند . نتایج نشان داد که استفاده از GIS و منطق فازی این امکان را به تصمیم گیر می دهد که عوامل مهمتری را که از نظر او مساله مکان یابی را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهند با همان اهمیت در مکانیابی وارد رفسنجان نماید . لذا استفاده از این روش برای این قبیل مطالعات مناسب می باشد .
Development of cities and increase in population growth, have been caused to produce the different municipal wastes. Base on hazardous environmental effect of landfill, site selection for landfill should be done carefully and in a scientific process. The different parameters are involved in site selection of landfill that whichever have particular importance and case restriction in the selection. The goal of this study is choosing the most suitable site that has the least environmental adverse impacts. This study is done by using GIS software and Fuzzy model .At first, important factors in site selection for landfill were identified. Then , nineteen layers were digitized and weighted , such as: as soil characteristics , geological characteristics , surface water, depth of groundwater ,distance from urban centers , distance from fault, access roads , height floor , slope , vegetation coverage,... layers by using fuzzy model were combined and the best site for Rafsanjan landfill was selected . In this study, the suitable areas are located at the north and Northern-western of the city. The result of this paper indicate that using GIS software and fuzzy model in site selection offer this chance to the decision maker to insert more important subjects which have greater role in site selection . Therefore, using Fuzzy model is suitable for this kind of studies.
1- رامشت ، محمد حسین ، " مکان یابی پسماند جامد شهری با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS (مطالعه موردی : شهرستان کوهدشت(" ، نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی ، تابستان 1392، شماره 44 ، 138- 119 .
2- بیک محمدی ، حسن ، مومنی ، مهدی ، زارع ، اعظم ، "مکان یابی بهینه دفن پسماند درشهرها با استفاده از GIS (مطالعه موردی : شیراز)" ، فصلنامه جغرافیا و مطالعات زیست محیطی ، تابستان 1389، شماره 4 ، 81 - 65 .
3- Chang , N., Parvathinathan , E., 2008. Breeden Combining GIS with fuzzy multicriteria decision -making for landfill sitting in a fast-growing urban region . Journal of Environmental Managment , Vol 87:139-153.
4- Kao, J., Lin , H.,1996. Multifactor Spatial analysis for landfill sitting . Journal of Environmental Engineerng ,Vol.122 , N10, PP. 902-908 .
5- Sener,B., Suzen , M.L ., Doyuran , V, 2006 , Landfill Site Selection by using Geographic Information System , Environmental Geology . 49 : 376 - 388 .
6- گیلوری ، سارا ، مظلومی بجستانی ، علیرضا ، حافظی مقدس ، ناصر ، مظهری ، سید علی ، سرسنگی علی آباد ، علیرضا ، " ارزیابی زیست محیطی و مکان یابی بهینه محل دفن پسماند جامد شهری با استفاده از روش GIS ,SAW و ماتریس لئوپولد ( مطالعه موردی : شهریزد) " ، ماهنامه علمی پژوهشی طلوع بهداشت دانشکده بهداشت یزد ، بهمن و اسفند 1394 ، شماره 6 ، 162 - 149 .
7- نیکنامی ، مرضیه ، حافظی مقدس ، ناصر ، " مکانیابی محل دفن زباله های شهری در شهر گلپایگان با استفاده از سیستم GIS " ، فصل نامه زمین شناسی کاربردی ، سال 6(1389) ، شماره 1، 66- 57 .
8- پوراحمد ، احمد ، حبیبی ، کیومرث ، محمد زهرایی ، محمد ، نظری عدلی ، سعید ، " استفاده از الگوریتم فازی و GIS برای مکانیابی تجهیزات شهری ( مطالعه موردی : محل دفن زباله شهر بابلسر) " ، مجله محیط شناسی ، تابستان ، شماره 42 ، 42- 31 .
9- افضلی ، افسانه ، میر غفاری ، نورا... ، سفیانیان ، علیرضا ، " کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری ( مطالعه موردی : شهر نجف آباد ) " ، مجله بوم شناسی کاربردی ،زمستان 1392، شماره 6 ، 37 - 27.
10- سالاری ، مرجان ، معاضد ، هادی ، رادمنش ، فریدون ، " مکان یابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از مدل AHP-Fuzzy در محیط GIS (مطالعه موردی : شهر شیراز ) " ،ماهنامه علمی پژوهشی طلوع بهداشت دانشکده بهداشت یزد ، بهار 1391، شماره 1 ، 109-96.
11- Onut , S., Soner , S., 2009 , Transship site Selection using the AHP and Topsis Approaches under fuzzy Environment , Waste Managment , 28 , 1552- 1559.
12- Rushedul Hasan , M.,Tetsuo,K., Islam,S.A., 2009 , Landfill damand and allocation for municipal solid waste disposal in Dhaka city an assessment in a GIS environment , Journal of Civil Engineering (IEB) , Vol.37(2)133-149.
13- Nas , B., Cay , T ., Berktay , A., 2010 , Selection of MSW Landfill Site for Konya , Turkey using GIS and multi-criteria evaluation . Environmental monitoring and assessment , 160(1- 4): 491 - 500 .
14- Siddiqui , M,Z., Everett, J,W., Vieux ,B,E., 1996,Landfill Sitting Using Geographical Information System : a demonstration , Journal of Environmental Engineering, ASCE 122 : 515 -523.
15- Vatalis , k ., Manoliadis, O.,2002, A Two-Level Multi Criteria DSS for Landfill Site Selection Using GIS (Case study: Western Macedonia ,Greece ), Journal of Geographic Information and Decision Analysis , Vol : 1: 49- 56 .
16- Yilmaz . A., Atmaca, E., 2006. Environmental Geological Assessment of a solid Waste Disposal Site (case study: Sivas,Turkey) , Environmental Geology, Vol : 3:619-677.
17- Nishant , T., Prakash, M.N., Vijith , H , 2010 , Suitable Site for Solid Waste Disposal using GIS and RS Techniques in India , International Journal of Geosciences , Vol:1, 197 - 210 .
18- کوه بنایی ، ح ، نیربادی ، هادی ، " استفاده از الگوریتم های فازی و سلسله مراتبی در مکان یابی دفن زباله شهری در محیط GIS " ، پنجمین همایش ملی مدیریت پسماند ، 1384، تهران ، ایران .
19- رضویان ، محمد تقی ، کانونی ، رضا ، فیروزی مجنده ، ابراهیم ، " مکان یابی محل دفن پسماند جامد شهری ( مطالعه موردی : شهر اردبیل ) " ، برنامه ریزی و آمایش فضا ، زمستان 1394 ، شماره 4 ، 91 - 68 .
20- Petts , J. , 1994 , Environmental Impact Assessment for Waste Treatment and Disposal Facilities , Jhon Wiley & Sons England , 253pp.
21- Ball , J.M. , Road , L. , 2005 , Landfill Site Selection , tenth Waste Managment and Landfill Symposiums . pp 1250-1261.
22- بنی اسدی ، رقیه ، احمدی زاده ، سید سعیدرضا ، اعتباری ، بهروز ، قمی معتضه ، علیرضا ، " تعیین مکان های مناسب دفن پسماندهای جامد شهری در آستارا با استفاده از روش APH و منطق فازی " ، محیط زیست و توسعه ، پاییز و زمستان 1392 ، شماره 8 ، 50 - 41 .
23- تقی زاده دیوا ، سید علی ، سلمان ماهینی ، عبدالرسول ، خیرخواه زرکش ، میرمسعود ، " مکان یابی چند معیاری محل دفن مواد زائد ساختمانی با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل سلسله مراتبی فازی ( مطالعه موردی : شهر گرگان ) " ، مجله آمایش جغرافیایی فضا ، زمستان 1392 ، شماره 10 ، 137 - 121 .
24- Guiqina , W., Lib , Q ., Guoxuea , L., Lijunc , C., 2009 , Landfill Site Selection Using Spatial Information Technologies and AHP : A Case Study in Beijing China , Journal of Environmental Management ,Vol : 90 : pp. 2414 - 2421 .
_||_
1- رامشت ، محمد حسین ، " مکان یابی پسماند جامد شهری با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS (مطالعه موردی : شهرستان کوهدشت(" ، نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی ، تابستان 1392، شماره 44 ، 138- 119 .
2- بیک محمدی ، حسن ، مومنی ، مهدی ، زارع ، اعظم ، "مکان یابی بهینه دفن پسماند درشهرها با استفاده از GIS (مطالعه موردی : شیراز)" ، فصلنامه جغرافیا و مطالعات زیست محیطی ، تابستان 1389، شماره 4 ، 81 - 65 .
3- Chang , N., Parvathinathan , E., 2008. Breeden Combining GIS with fuzzy multicriteria decision -making for landfill sitting in a fast-growing urban region . Journal of Environmental Managment , Vol 87:139-153.
4- Kao, J., Lin , H.,1996. Multifactor Spatial analysis for landfill sitting . Journal of Environmental Engineerng ,Vol.122 , N10, PP. 902-908 .
5- Sener,B., Suzen , M.L ., Doyuran , V, 2006 , Landfill Site Selection by using Geographic Information System , Environmental Geology . 49 : 376 - 388 .
6- گیلوری ، سارا ، مظلومی بجستانی ، علیرضا ، حافظی مقدس ، ناصر ، مظهری ، سید علی ، سرسنگی علی آباد ، علیرضا ، " ارزیابی زیست محیطی و مکان یابی بهینه محل دفن پسماند جامد شهری با استفاده از روش GIS ,SAW و ماتریس لئوپولد ( مطالعه موردی : شهریزد) " ، ماهنامه علمی پژوهشی طلوع بهداشت دانشکده بهداشت یزد ، بهمن و اسفند 1394 ، شماره 6 ، 162 - 149 .
7- نیکنامی ، مرضیه ، حافظی مقدس ، ناصر ، " مکانیابی محل دفن زباله های شهری در شهر گلپایگان با استفاده از سیستم GIS " ، فصل نامه زمین شناسی کاربردی ، سال 6(1389) ، شماره 1، 66- 57 .
8- پوراحمد ، احمد ، حبیبی ، کیومرث ، محمد زهرایی ، محمد ، نظری عدلی ، سعید ، " استفاده از الگوریتم فازی و GIS برای مکانیابی تجهیزات شهری ( مطالعه موردی : محل دفن زباله شهر بابلسر) " ، مجله محیط شناسی ، تابستان ، شماره 42 ، 42- 31 .
9- افضلی ، افسانه ، میر غفاری ، نورا... ، سفیانیان ، علیرضا ، " کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری ( مطالعه موردی : شهر نجف آباد ) " ، مجله بوم شناسی کاربردی ،زمستان 1392، شماره 6 ، 37 - 27.
10- سالاری ، مرجان ، معاضد ، هادی ، رادمنش ، فریدون ، " مکان یابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از مدل AHP-Fuzzy در محیط GIS (مطالعه موردی : شهر شیراز ) " ،ماهنامه علمی پژوهشی طلوع بهداشت دانشکده بهداشت یزد ، بهار 1391، شماره 1 ، 109-96.
11- Onut , S., Soner , S., 2009 , Transship site Selection using the AHP and Topsis Approaches under fuzzy Environment , Waste Managment , 28 , 1552- 1559.
12- Rushedul Hasan , M.,Tetsuo,K., Islam,S.A., 2009 , Landfill damand and allocation for municipal solid waste disposal in Dhaka city an assessment in a GIS environment , Journal of Civil Engineering (IEB) , Vol.37(2)133-149.
13- Nas , B., Cay , T ., Berktay , A., 2010 , Selection of MSW Landfill Site for Konya , Turkey using GIS and multi-criteria evaluation . Environmental monitoring and assessment , 160(1- 4): 491 - 500 .
14- Siddiqui , M,Z., Everett, J,W., Vieux ,B,E., 1996,Landfill Sitting Using Geographical Information System : a demonstration , Journal of Environmental Engineering, ASCE 122 : 515 -523.
15- Vatalis , k ., Manoliadis, O.,2002, A Two-Level Multi Criteria DSS for Landfill Site Selection Using GIS (Case study: Western Macedonia ,Greece ), Journal of Geographic Information and Decision Analysis , Vol : 1: 49- 56 .
16- Yilmaz . A., Atmaca, E., 2006. Environmental Geological Assessment of a solid Waste Disposal Site (case study: Sivas,Turkey) , Environmental Geology, Vol : 3:619-677.
17- Nishant , T., Prakash, M.N., Vijith , H , 2010 , Suitable Site for Solid Waste Disposal using GIS and RS Techniques in India , International Journal of Geosciences , Vol:1, 197 - 210 .
18- کوه بنایی ، ح ، نیربادی ، هادی ، " استفاده از الگوریتم های فازی و سلسله مراتبی در مکان یابی دفن زباله شهری در محیط GIS " ، پنجمین همایش ملی مدیریت پسماند ، 1384، تهران ، ایران .
19- رضویان ، محمد تقی ، کانونی ، رضا ، فیروزی مجنده ، ابراهیم ، " مکان یابی محل دفن پسماند جامد شهری ( مطالعه موردی : شهر اردبیل ) " ، برنامه ریزی و آمایش فضا ، زمستان 1394 ، شماره 4 ، 91 - 68 .
20- Petts , J. , 1994 , Environmental Impact Assessment for Waste Treatment and Disposal Facilities , Jhon Wiley & Sons England , 253pp.
21- Ball , J.M. , Road , L. , 2005 , Landfill Site Selection , tenth Waste Managment and Landfill Symposiums . pp 1250-1261.
22- بنی اسدی ، رقیه ، احمدی زاده ، سید سعیدرضا ، اعتباری ، بهروز ، قمی معتضه ، علیرضا ، " تعیین مکان های مناسب دفن پسماندهای جامد شهری در آستارا با استفاده از روش APH و منطق فازی " ، محیط زیست و توسعه ، پاییز و زمستان 1392 ، شماره 8 ، 50 - 41 .
23- تقی زاده دیوا ، سید علی ، سلمان ماهینی ، عبدالرسول ، خیرخواه زرکش ، میرمسعود ، " مکان یابی چند معیاری محل دفن مواد زائد ساختمانی با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل سلسله مراتبی فازی ( مطالعه موردی : شهر گرگان ) " ، مجله آمایش جغرافیایی فضا ، زمستان 1392 ، شماره 10 ، 137 - 121 .
24- Guiqina , W., Lib , Q ., Guoxuea , L., Lijunc , C., 2009 , Landfill Site Selection Using Spatial Information Technologies and AHP : A Case Study in Beijing China , Journal of Environmental Management ,Vol : 90 : pp. 2414 - 2421 .