ارزیابی مولفه های اثرگذار در فضاهای کودک محور مبتنی بر ارتقاء خلاقیت کودکان از دیدگاه متخصصین

محورهای موضوعی : روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی

سعید عظمتی ^{1 *} , کیمیا جمشیدزاده ² , آمنه اکبری خشکدشتی ³

1 - استادیار معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، تهران، ایران
2 - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

تاریخ دریافت : 1403/11/22 تاریخ پذیرش : 1403/12/14 تاریخ انتشار : 1403/12/17

کلید واژه: فضای کودک محور, خلاقیت کودکان, بازی پذیری, آموزش کودک,

چکیده مقاله :

کودکان جزء حساس ترین گروه سنی جامعه میباشند و در این دوره از سال های زندگیشان یعنی زمانی که ریشه های رشد شخصیتی، ذهنی، جسمی و اجتماعی آنها در حال شکل گرفتن است نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و این امر مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است. محیط به صورت های مختلفی بر کودک و شخصت او و بر افزایش خلاقیت او تاثیر میگذارد. گفته میشود از طریق اثر متقابل با محیط فیزیکی و اجتماعی، کودکان دانش و فهمیدن را می آموزد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تاثیر فضاهای کودک محور در ارتقا خلاقیت کودکان شکل گرفته است. از این رو این پژوهش به روش آمیخته کمی و کیفی خواهد بود. در ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی به ارزیابی تاثیر فضاهای کودک محور در ارتقا خلاقیت کودکان پرداخته شده است. برای تجزیه و تحلیل آنها از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. سپس مولفه های موثر بر ارتقاء خلاقیت کودکان مورد بررسی قرار گرفته است. داده های بدست آمده در نرم افزار spss26 مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد عواملی چون، تشویق به تجربه‌های جدید، حمایت از علاقه‌ها، تعامل با هم‌سن و سالان و ... از مولفه های موثر بر موثر بر ارتقاء خلاقیت کودکان خواهد بود. والدین، نقش بسیار مهمی را در خلاقیت کودک خود دارند. والدین برای پرورش خلاقیت در کودک خود باید جو مثبتی را در خانواده ایجاد کنند و اجازه بدهند که کودک آزادانه به "کشف جهان" پرداخته و به بروز خلاقیت کودک خود کمک کنند. در نتیجه والدین می‌توانند با حمایت از علایق و استعدادهای خاص کودکان، خلاقیت آن‌ها را تقویت کنند. بازی‌پذیری یکی از ابزارهای مهم برای تقویت خلاقیت کودکان است. بازی‌پذیری نه تنها باعث سرگرمی کودکان می‌شود، بلکه نقش مهمی در تقویت خلاقیت و توسعه مهارت‌های آن‌ها دارد.

چکیده انگلیسی:

Children are among the most sensitive age groups in society, and during this period of their lives, when the roots of their personality, mental, physical, and social development are taking shape, they need to experience social life on their own scale, and this requires the provision of a childlike and intimate space. The environment affects the child and his personality in various ways and increases his creativity. It is said that children learn knowledge and understanding through interaction with the physical and social environment. The present study aims to evaluate the effect of child-centered spaces on promoting children's creativity. Therefore, this study will be a mixed quantitative and qualitative method. Initially, the effect of child-centered spaces on promoting children's creativity was evaluated through library and field studies. The descriptive-analytical research method was used to analyze them. Then, the components effective in promoting children's creativity were examined. The data obtained were analyzed in the SPSS26 software. The results show that factors such as encouraging new experiences, supporting interests, interacting with peers, etc. are effective components in promoting children's creativity. Parents play a very important role in their child's creativity. In order to foster creativity in their child, parents must create a positive atmosphere in the family and allow the child to freely "discover the world" and help their child's creativity manifest. As a result, parents can strengthen their children's creativity by supporting their children's specific interests and talents. Playfulness is one of the important tools for strengthening children's creativity. Playfulness not only entertains children, but also plays an important role in strengthening their creativity and developing their skills.

منابع و مأخذ:

 میرزائی، رضا، و صیادارابی، خدیجه. (1399). طراحی مرکز دوستدار کودک با در نظر گرفتن پرورش خلاقیت کودکان؛ نمونه موردی: شهر مشهد. شباک، 6(2 (پیاپی 53) )، 127-140. SID. https://sid.ir/paper/522584/fa
 دیواندی، جواد، و بزرگ قمی، لیلا. (1397). بهره گیری از قابلیت های نور و رنگ در فضاهای آموزشی در راستای افزایش خلاقیت کودکان. معماری شناسی، 1(6 )، 0-0. SID. https://sid.ir/paper/514837/fa
 طباطباییان، مریم، عباسعلی زاده رضاکلایی، ساناز، و فیاض، ریما. (1395). بررسی تاثیر طبیعت بر خلاقیت کودک. معماری و شهرسازی آرمان شهر، -(17)، 91-102. SID. https://sid.ir/paper/202395/fa
 شفیع پوریوردشاهی، پریا، کیانی، مصطفی، و طباطبائیان، مریم. (1397). نقش طراحی فضای بازی در پرورش خلاقیت کودکان. معماری و شهرسازی آرمان شهر، -(23 )، 53-63. SID. https://sid.ir/paper/202357/fa
 حجت، عیسی، و شاه حسینی، صفیه. (1397). بازتعریف فضای بازی کودکان بر مبنای ارزیابی و تحلیل نیازهای آن ها از فضای بازی با رویکرد ارتقاء خلاقیت. مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت های تاریخی فرهنگی)، 8(15 )، 41-57. SID. https://sid.ir/paper/205223/fa
 کوپایی, گلرخ , نقی زاده, محمد و حبیب, فرح . (1395). تاثیر عوامل کالبدی فضاهای بازی بر خلاقیت کودکان 6 تا 12 سال در پارکهای شهری. فصلنامه مطالعات شهری, 6(21), 39-50.
 مردمی, کریم و ابراهیمی, سیما . (1393). بازی انگیزی، راهبرد طراحی محیط های یادگیری. معماری و شهرسازی ایران(JIAU), 5(1), -. doi: 10.30475/isau.2015.61984
 کوپایی، گلرخ، نقی زاده، محمد، و حبیب، فرح. (1397). ارزیابی نحوه تاثیر مولفه های کالبدی بر ارتقاء خلاقیت کودکان درفضاهای بازی پارک های شهری. معماری و شهرسازی ایران، 9(15 )، 21-31. SID. https://sid.ir/paper/250903/fa
 فلاحی، علیرضا، و گمینی اصفهانی، هدیه. (1396). برنامه ریزی و طراحی معماری فضاهای دوستدار کودک در فرایند بازسازی پس از زلزله بم. مسکن و محیط روستا، 36(158 )، 63-76. SID. https://sid.ir/paper/186095/fa
 خلیلی خواه, سارا , ایرانی بهبهانی, هما , عزیزی, شادی و هاشم نژاد شیرازی, هاشم . (1400). معیارهای ارتقای سرزندگی خلاق در فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی از نگاه متخصصین. نشریه علمی اندیشه معماری, 5(9), 232-249. doi: 10.30479/at.2020.13073.1489
 به نیا, بهنام , خیراللهی, مهران , صحراگرد, مهدی و سلطانی فر, عاطفه . (1401). معرفی ابزار سنجش سطح خلـاقیت کودکان مشارکت کننده با معمار، در فرآیند طراحی معماری برای کودکان. نشریه علمی اندیشه معماری, 6(11), 213-240. doi: 10.30479/at.2022.14065.1614
 لشکری، غزاله و نوری، مریم،1402،تبیین و سنجش سویه های تاثیرگذار بر دل بستگی به مکان در طراحی مرکز خلاقیت کودکان (نمونه موردی: کودکان ۶ تا ۱۰ سال ساکن محله شهرک غرب شهر تهران)،https://civilica.com/doc/1821707
 شهری زاده، صدف و مویدفر، سعیده،1396،برنامه ریزی راهبردی شهر دوستدار کودک با تاکید بر خلاقیت کودکان (نمونه موردی: شهر یزد)،https://civilica.com/doc/1916060
 عابدی, سمیه , عباسی, زهرا و ضیافت, حسن . (1399). تبیین نقش فضاهای شهری دانش بنیان در پرورش خلاقیت کودکان با تاکید بر پارک های علم و فناوری. مطالعات هنر اسلامی, 16(37), 194-210. doi: 10.22034/ias.2020.109372
 قدرتی, زهراسادات , درویش, بهروز و بلانیان, ندا . (1402). بررسی شاخص‌های تاثیرگذار بر طراحی دبستان و مرکز خلاقیت کودکان با تاکید بر ارتقا خلاقیت محیطی و افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودکان. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 16(43), 177-194. doi: 10.22034/aaud.2023.347798.2681
 مظفر, فرهنگ , حسینی, سیدباقر , باقری, محمد و عظمتی, حمیدرضا . (1386). نقش فضاهای باز محله در رشد و خلاقیت کودکان. باغ نظر, 4(8), 59-72.
 کریمی آذری، امیررضا و حسینی، سیدباقر و صالح صدق پور، بهرام و حسینی دهشیری، افضل السادات،1395،اصول طراحی فضای مسکونی، با رویکرد ارتقاء خلاقیت کودکان 7- 3 ساله در ایران (نمونه موردی : شهر تهران- منطقه 4)،https://civilica.com/doc/628886
 طباطباییان، مریم، عباسعلی زاده رضاکلایی، ساناز، و فیاض، ریما. (1395). تحلیلی بر تاثیر محیط های ساخته شده بر خلاقیت کودک (بررسی ویژگی های محیطی موثر بر خلاقیت کودک در مراکز کودک تهران). باغ نظر، 13(43)، 17-36. SID. https://sid.ir/paper/518940/fa
 حسینی فریده سادات، احمدشاهی طیبه، رجبی سوران. اثربخشی بازی‌های شناختی رایانه‌ای بر کارکردهای اجرایی و خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه روانشناسی شناختی. ۱۳۹۹; ۸ (۳) :۵۲-۷۰
 سلطانی، مریم. (1396). بررسی نقش مربی در افزایش خلاقیت کودکان. همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران (اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی). SID. https://sid.ir/paper/896103/fa
 رحیمی پردنجانی سعید، نجاتی فر سارا. اثربخشی بازی‌های آزاد بر خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی پیشرفت های نوین در علوم رفتاری ۱۴۰۱; ۷ (۵۵) :۱۷۶-۱۶۲
 فروزان فر، فریبا. (1394). اثربخشی بازی های گروهی بر خلاقیت کودکان. کنفرانس ملی آینده پژوهی، علوم انسانی و توسعه. SID. https://sid.ir/paper/823497/fa
 رضایی, سیده الهام , محمودی, امیر سعید و رحمانپور زنجانی, علی . (1402). مؤلفه‌های کالبدی فضاهای آموزشی و شاخص‌های سیالیت تفکر، بسط و اکتشاف در فرآیند خلاقیت کودکان. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی, 28(3), 61-73. doi: 10.22059/jfaup.2024.367697.672917
 فرجوند, محسن , ترابی, زهره و شهبازی, مجید . (1403). شناسایی مهمترین مولفه‌های طراحی محیط تعاملی بر ارتقا میزان خلاقیت کودکان. رویکردی نو بر آموزش کودکان, 6(4), 261-274. doi: 10.22034/naes.2024.456218.1412
 حیدری نیا, مهناز و پاراهلدا, ان. ان . (1401). تأثیر والدین بر سطح بازی و خلاقیت کودکان پیش دبستانی در هند. فصلنامه ایرانی آموزش و پرورش تطبیقی, 5(4), 2210-2227. doi: 10.22034/ijce.2023.376188.1456
 انصاری, مریم , کلانتری, اعظم و محمودی, سیروس . (1403). تأثیر آموزش کارآفرینی بر مهارت اجتماعی و خلاقیت کودکان پیش دبستانی 5 تا 6 ساله. تفکر وکودک
 عباس پور، کوثر، اقدسی، محمدتقی، و فتحی رضائی، زهرا. (1400). اثربخشی زمینه ی محیطی از دیدگاه بوم شناختی بر رشد حرکتی و خلاقیت کودکان. اندیشه های نوین تربیتی، 17(2 )، 249-273. SID. https://sid.ir/paper/411982/fa
 جمالی، بهروز، محمدکاظمی، رضا، و شهبازی، مهدی. (1398). مقایسه تاثیر بازی های کششی بر خلاقیت کودکان دختر و پسر پیش دبستانی. مجله علوم روانشناختی، 18(82 )، 1131-1136. SID. https://sid.ir/paper/92890/fa
 سلیمانی، سارا، و خیری، مبینا. (1400). فرا تحلیلی کیفی بر ویژگی های محیطی موثر بر خلاقیت کودکان در مدارس و آموزشگاه ها. مدیریت مدرسه (Journal of School administration)، 9(2 )، 301-329. SID. https://sid.ir/paper/957339/fa
 شاه حسینی, صفیه و ثقفی, محمودرضا . (1397). محیط محرک خلاقیت در باشگاه کودک. منظر, 10(44), 24-39. doi: 10.22034/manzar.2018.76862
 حسنی، فریبا، محمودی، غلامرضا، و تهرانی، ندا. (1392). اثربخشی لگو آموزشی بر افزایش هوش عملی و خلاقیت کودکان پیش دبستانی. تحقیقات روانشناختی، 5(20)، 0-0. SID. https://sid.ir/paper/480386/fa