ارزیابی و تحلیل مولفه های تاثیرگذار در فضاهای بی دفاع شهری (مطالعه موردی منطقه یک شهر تبریز)

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

لاچین پهلوان ¹ , سعیده فیضی ² , نگار پهلوان ³

1 - استادیارگروه معماری، واحد آذرشهر، دانشگاه آزاداسلامی، آذرشهر،ایران
2 - استادیار گروه معماری وشهرسازی، واحد آذرشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آذرشهر،ایران
3 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1402/08/16 تاریخ پذیرش : 1402/09/08 تاریخ انتشار : 1403/02/04

کلید واژه: فضاهای بی‌دفاع شهری , امنیت , بهسازی کالبدی , ساماندهی شهری, حس تعلق,

چکیده مقاله :

فضای شهری بستر زندگی و فعالیـت شـهروندان به شمار می‌رود و با عطف بـه خصوصیات افـراد و گروه‌های سنی، اجتماعی و جنسی، می‌بایست قادر باشد محیط امن، سالم، پایدار و جذابی مهیا سازد و به شیوه مناسبی به نیازهای گوناگون تمام اقشار اجتماعی پاسخ دهد. در پژوهش حاضر به تحلیل مولفه های تاثیرگذار در فضاهای بی‌دفاع در سطح محلات منطقه یک شهرداری تبریز پرداخته شد. روش تحقیق: ابتدا با استفاده از آزمون تی تک نمونه‌ای مولفه‌ها، ابعاد و زمینه‌های موثر در فضاهای بی‌دفاع تحلیل شدند. 12 مولفه مورد بررسی در 3 گروه دسته‌بندی شد و تاثیر این مولفه‌ها به تفکیک مورد بررسی قرار گرفت. همچنین با استفاده از تحلیل واریانس یک طرفه، 13 محله منطقه یک شهر تبریز با یکدیگر مقایسه شدند..همچنین رتبه‌بندی محلات منطقه یک شهر تبریز با استفاده از مدل ویکور انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که در میان 3 معیار مورد بررسی (کالبدی، محیطی و اقتصادی- اجتماعی) نقش مولفه‌های مربوط به معیار اقتصادی- اجتماعی کمرنگ‌تر می‌باشد و در میان این مولفه‌ها تنها عدم حس تعلق به مکان نقش بارزی بر فضاهای بی‌دفاع دارد. نتایج نشان داد که بعضی محلات از نظر فضاهای بی‌دفاع از نوع فضای گم، کنج‌ها، نبود روشنایی، سطوح L شکل و U شکل کوچه و خیابان و زیرگذرها و پل‌ها اختلاف معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند.. شرایط نامطلوب محلات بی دفاع از نظر مولفه‌های کالبدی- محیطی مهم‌ترین تاثیر را در شکل‌گیری فضاهای بی‌دفاع در این محلات داشته است.

چکیده انگلیسی:

In this research, the analysis of influential components in vulnerable urban spaces at the neighborhood level within one municipality of Tabriz is conducted. Urban spaces are pivotal for citizens' life and activity, aiming to provide safe, healthy, stable, and attractive environments that cater to diverse societal needs based on individual characteristics, age, social groups, and gender. The study utilized the T-test to analyze components, dimensions, and effective areas in vulnerable spaces, categorizing twelve investigated components into three groups and assessing their impact separately. Additionally, one-way variance analysis was employed to compare 13 neighborhoods in Tabriz city, with subsequent ranking using the Vicor model. Results highlight that physical-environmental components exerted the most significant impact on the formation of vulnerable spaces, revealing notable differences among localities concerning missing spaces, corners, inadequate lighting, and specific alley and street configurations like L-shaped and U-shaped layouts, underpasses, and bridges.

منابع و مأخذ:


1- ایزدی، م .حقی، م ر. 1394. "ارتقای احساس امنیت در فضاهای عمومی با بهره¬گیری از طراحی شهری نمونه مطالعه: میدان امام شهر همدان" . نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 20، شماره2. صص 5- 12.
2- آقابابالو، ا . فلاح زاده، م . ضیابخش، ن. 1393. " ارتقاي امنیت فضاهاي بی¬دفاع شهري تأثیر آن بر حضور اجتماعی افراد"، دومین همایش ملی پژوهشهاي کاربردي در عمران، معماري و مدیریت شهري. تهران: دانشگاه جامع علمی کاربردي.
3- آهنگر سریزدی، ن. 1394. "شناسایی و تدوین راهکارهای ارتقاء امنیت اجتماعی بانوان در فضاهای بی¬دفاع شهری (محدوده مورد مطالعه: محله نواب)". پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی.واحد شهر قدس.
4- پوراحمد، ا . شهبازپور، ا . خلیجی، م ع. 1394. "بهره¬گیری از مدل¬های تصمیم¬گیری چندمعیاره در ارزیابی قابلیت¬های گردشگری نمونه¬ی موردی استان سمنان". مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال ششم. شماره بیست و یکم، صص 50-66.
5- راپوپورت، آ. 1384. معنی محیط ساخته شده. ترجمه فرح حبیب، نشر پردازش و برنامه¬ریـزی شهری.
6- سازمان برنامه و بودجه استان آذربایجان شرقی . 1396. چکیده نتایج جمعیتی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395. استانداری آذربایجان شرقی.
7- سلیمانی، ع ر . آقایی، ن . احمدزاده، ط. 1394. "تحلیل تأثیر عوامل فیزیکی-اجتماعی بر نوع جرائم در فضاهاي بی¬دفاع شهر ارومیه". فصلنامۀ دانش انتظامی، سال هشتم، شمارة 26، صص 1-17. آذربایجان غربی: دفتر تحقیقات کاربردي.
8- شجاعیان، ع. رحیم¬پور، ن. 1396. "بررسی رابطه کانون¬های وقوع جرم و فضاهای بی¬دفاع با استفاده از GIS (مورد مطالعه: محله¬های پردیس شهر اهواز)". پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال پنجم، شماره هفدهم. صص 101-130.
9- طالب¬پور، ا . 1396. "رابطه¬ي فضاهاي بي دفاع شهري با احساس امنيت اجتماعي (مطالعه ي موردي: شهروندان شهر تهران)". مطالعات جامعه شناختي شهري (مطالعات شهري). دوره 7، شماره 22، صص 135-156.
10- عزیزي، م م . شعبان جولا، ا . 1393." ارزیابی کالبد محله¬هاي قدیمی شهري در پاسخ¬دهی به احساس امنیت (نمونۀ موردي : محلۀ ملک¬آباد شهر قزوین)". پژوهش¬هاي جغرافیاي انسانی، شمارة 4، صص 791-808 .
11- علیمردانی، م . شرقی، ع . مهدنشین، ن . 1395 . "بررسی نقش امنیت در سرزندگی و حیات شبانه فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: خیابان امام مرند حد فاصل خیابان شهید رنجبری و خیابان هفت تیر)". دو فصلنامه هنرهای کاربردی، شماره 18، 26-15.
12- فرهادی خواه، ح. زیاری، ک¬ا. کلانتری، م. 1397. "ارزیابی فضاهای بی¬دفاع شهری با استفاده از مدل Safety audit (مطالعه موردی: محله هرندی تهران)". فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، دوره 13، شماره 1 (پیاپی 42)، صص 19-36.
13- محســنی تبریــزی، ع ر. قهرمــانی، س. یاهــک، س. 1390. "فضــاهای بــی¬دفــاع شــهری و خشونت (فضاهای بی¬دفاع شهر تهران)".جامعه¬شناسی کاربردی، سال بیست ودوم، شماره 4 صص 51-70.
14- محسنی، رع. میکائیلی، ج. طالب¬پور، ا. 1395." تبیین جامعه‌شناختی رابطه بین فضاهای بی‌دفاع شهری با خشونت‌های شهری(مورد مطالعه شهر تهران)". دو فصلنامه پژوهش¬های جامعه¬شناسی معاصر، دوره 5، شماره 9، صص 125-154.
15- یوسفی، ع. جوهری، ل. 1392. "فضاهای بی¬دفاع شهری و برخی از آثار آن در کلان¬شهر مشهد". اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار. تهران.

16- Beeler, J. 2011, Security Planning for Public Space. Testing a proposed CPTED Rating in strument in Berlin, Germany. European Journal on Criminal Policy and Research. Vol. 17: 7-28.
17- Crowe, T. 2000. Crime Prevention Through Environmental Design: Applications of Architectural Design and Space Management Concepts, 2nd ed., Butterworth-Heinemann, Oxford.
18- Daryabari, J. 2016. Urban Defenseless Spaces, Threatening Factor to the Urban Sustainable Development, MARTINIA, VOL.5 NO.2 Page: 323-332.
19- Ha, Taehoon; Oh, Gyeong-Seok; Park, Hyeon-Ho. 2015. Comparative analysis of Defensible Space in CPTED housing and non-CPTED housing. International Journal of Law, Crime and Justice 43, 496-511.
20- Hiller, B. 2014. Do burgles understand defensible space? New evidence on the relation insecurity, Chicago School. In The Oxford Handbook of Criminology, (eds) Maguire, R Moranand R Reiner. Clarendon Press, Oxford.
21- Sally,M. 1981. Defensible Space Undefended: Social Factors in Crime Control Through Environmental Design. Urban Affairs Review, Volume 16, Issue 4, pp. 397-422.
22- Sohn,D,W.2016. Residential crimes and neighbourhood built environment: Assessing the effectiveness of crime prevention through environmental design (CPTED), Cities 52 . 86–93.
23- Tabrizi, R. L. & Madanipour.A. 2006. Crime and the City: Domestic Burglary and the Built Environment in Tehran. Habitat International. Vol. 30. Issue 4. Pp. 932-944.
24- Taylor, R. 2012. Crime and Small Scalle Place.What we need to know Crime and Place. Plenary paper of tne.