آسیب شناسی عملکرد دفاتر بازآفرینی در فضاهای گردشگری مطالعه موردی دفاتر تسهیلگری مناطق پیرامون حرم مطهر در شهر مشهد
محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری
امین فعال جلالی
1
( دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران)
آرزو فعال جلالی
2
(دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی دانشگاه حکیم سبزواری)
زینب اباصلتیان نائینی
3
(3- دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
کلید واژه: دفاتر تسهیلگری شهری, بافت تاریخی, بازآفرینی, تحلیل خوشه ای, گردشگری,
چکیده مقاله :
بناها و بافت های تاریخی محلی برای انتقال پیام فرهنگ و تمدن هستند. فضاهای تاریخی، گویای آن است که همواره نگهداری و مرمت و توسعه بناهای تاریخی در حال انجام بوده است. بافت پیرامونی اطراف حرم مطهر در شهر مشهد، با دارا بودن آثار تاریخی و مذهبی ارزنده ای از جمله خانه های تاریخی، مساجد و... به علت قرار گیری در میان بافت فرسوده از مشکلات چون دید و منظر، مقاومت، دسترسی، نارسایی های مربوط به بافت فرسوده در زمینه تأسیسات شهری، عدم استحکام ابنیه و ... رنج می برند و نیازمند بازآفرینی هستند که این اقدام علیرغم تاسیس دفاتر بازآفرینی در محدوه مورد مطالعه توفیق چندانی برای حفظ و نگهداری از این آثار تاریخی به جای آورده نشده است. هدف پژوهش آسیب شناسی عملیاتی دفاتر تسهیلگری در محدوده بافت مرکزی شهر مشهد با تاکید بر گردشگری است. محدوده پژوهش بافت پیرامونی حرم مطهر در شهر مشهد بوده و روش آن کمی و کیفی بر اساس مصاحبه های انجام شده می باشد و مخاطبان از بین مدیران دفاتر تسهیلگری و همچنین مدیران بازآفرینی به تعداد 28 نفر انتخاب شدند. نتایج نشان داد دانش بازآفرینی کارشناسان و سایر دستگاه‌ها با ضریب اهمیت 184/0، نگاه بخشی مدیریت شهری به گردشگری ضریب 110/0، ضعف در منابع مالی بازآفرینی با ضریب 099/0، ضعف در تخصص کارشناسان بازآفرینی با ضریب 095/0، عدم تمایل به همکاری دستگاه‌ها با ضریب وزنی 086/0 و ضعف در نظام ارزیابی سازمان بازآفرینی به ترتیب اولویت به عنوان مهمترین عوامل آسیب‌شناسی عملکرد دفاتر توسعه محله در مناطق پیرامونی حرم شناخته شدند.
Historical contexts serve as significant carriers of ancient heritage, conveying cultural and civilizational messages across generations. The surroundings of the holy shrine in Mashhad boast valuable historical and religious landmarks such as historic houses, mosques, gardens, and caravanserais. However, due to their integration within aging urban fabric, these sites face challenges including visual degradation, structural integrity issues, accessibility constraints, and deficiencies in urban infrastructure. Despite the establishment of regeneration offices, efforts to preserve and maintain these sites have not been entirely successful. This research aims to assess the operational pathology of facilitation offices, particularly focusing on tourism, within the central fabric surrounding the holy shrine. The study employs a mixed-method approach, combining qualitative interviews conducted between 1401-1402 with 28 managers of facilitation offices. Findings highlight critical factors contributing to operational pathology, including the knowledge of urban regeneration experts and related entities (coefficient of importance = 0.184), urban management's perspective on tourism (coefficient = 0.110), financial resource inadequacies within regeneration organizations (coefficient = 0.099), expertise deficiencies among regeneration experts (coefficient = 0.095), reluctance to collaborate with other entities (coefficient = 0.086), and weaknesses in the evaluation system of regeneration organizations. These results prioritize key areas requiring intervention for enhancing the performance of neighborhood development offices in the vicinity of the holy shrine.
1. احمد صفاری، الف. 1397. بازآفرینی مفهوم بافت شهری در قزوین. مطالعات باستان شناسی پارسه، 2(5): 95-110.
2. آریانا، الف.، محمدی، م.، و کاظمیان، غ. 1397. مدل مدیریت تعارض ذینفعان بازآفرینی شهری برپایه حکمروایی همکارانه. نامه معماری و شهرسازی، 11(21 ): 123-143.
3. پیوسته گر، یو.، محمد دوست، س.، حيدري، رحیمی، ع. 1396. ذهنيت سنجي در خصوص عملكرد دفاترتسهيلگري بافت‌هاي فرسوده شهري درفرايند بازآفريني شهري جامع پايدار(نمونه موردي دفاتر تسهيلگري كلان شهر شيراز). نشريه پژوهش و برنامه ريزي شهري، 8 (30): 225-244.
4. تاجر، ع.، سعادتی وقار، پ.، رباطی، حیدری، م. 1396. نقش پیکره بندی فضایی در اجتماع پذیری سکونتگاه‌های غیر رسمی مطالعه موردی محله حصار شهر همدان، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، 26 (1): 72-57.
5. تقوایی، م.، طاهری، الف. 1399، بررسی تاثیر بازآفرینی شهری بر گردشگری شهری (مطالعه موردی منطقه سه شهر اصفهان)، نشریه: مطالعات مدیریت شهری، 12(41)، 17-27.
6. جودی پیرانفر، م. 1394. آسیب شناسی دفاتر خدمات نوسازی محله، معاونت مطالعات و برنامه ریزی مدیریت، امور اجتماعی و فرهنگی مدیریت مطالعات و برنامه ریزی امور اجتماعی و فرهنگی، دانش شهر، 30 (1): 42-1.
7. حقیقت نائینی، غ.، فراهانی، ح.، فنائی، س. 1401. آسیب‌شناسی برنامه‌های بازآفرینی شهری از منظر سلامت روانی: بررسی دیدگاه خبرگان، تحقیقات جغرافیایی، جلد ۳۷ شماره ۳ صفحات ۳۳۷-۳۲۷.
8. رفیعیان، م. 1395. ماهیت، ظرفیت و آینده دفاتر محلی نوسازی(آسیب شناسی و ارائه راهکار)، چاپ اول، شهرداری تهران، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران، 149-1.
9. رفیعیان، م.، بمانیان، رفیعیان، م. 1389. شناسايي پهنه‌هاي زمینه ساز توسعه خلاق بافت‌هاي فرسوده با رويکرد گردشگري در برنامه ريزي شهري نمونه موردي محله امامزاده يحیي، ناحیه 2 منطقه 12 شهرداري تهران.
10. سازمان نوسازی شهر تهران. 1395. تسهیلگری: تأسیس و راه اندازی دفاتر تسهیلگری نوسازی در بافت‌های فرسوده شهر تهران.
11. شاهی اردبیلی، ر. 1400. بررسی تاثیر سیاست بازآفرینی در ارتقاء بخشی به مطلوبیت و هویت شهری- مورد مطالعه منطقه 8 شهرداری مشهد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد.
12. شفیعی دارافشانی، ع. 1398. ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در بازافرینی بافت‌های فرسوده شهری (نمونه مورد مطالعه:مناطق 3 و 7 اصفهان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان اصفهان، مرکز پیام نور اصفهان.
13. شفيعي دستجردي، م.، صادقي، ن. 1396. بررسي تحقق پذيري طرح‌هاي بازآفريني بافت فرسوده شهري به روش تلفيقي تحليل شبکه اي- کارت امتيازي متوازن، نمونه موردي: بافت فرسوده زينبيه اصفهان، نشریه باغ نظر، 14 (46): 14-5.
14. شه سواری، ب. 1399. ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در روند بازآفرینی بافت ناکارآمد منطقه ثامن مشهد (مطالعه موردی: قطاع یک)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد.
15. شهرداری مشهد، واحد خدمات شهرداری سازمان بازآفرینی شهری. 1401.
16. عبدود، م. 1400. بازآفرینی بافت تاریخی با رویکرد مکان‌سازی گردشگری (نمونه مطالعاتی: بخش مرکزی شهر ارومیه)، نشریه مطالعات طراحی شهری و پژوهشهای شهری، 3 (16)، 64-51.
17. کریم زاده، ع.، شهریاری، س.، و اردشیری، م. 1396. تبیین سیاست‌های فرهنگی تاثیرگذار بر بازآفرینی شهری فرهنگ محور (با تاکید بر تجارب بازآفرینی شهری استانبول ترکیه)، هویت شهر، 11(29 ): 95-106.
18. مرکز آمار کشور (1398)، فصل اول سرزمین، آب و هوا.
19. مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران. 1394. آسیب شناسی دفاتر خدمات نوسازی محله، دانش شهر شماره 300، معاونت مطالعات و برنامه ریزی مدیریت، امور اجتماعی و فرهنگی مدیریت مطالعات و برنامه ریزی امور اجتماعی و فرهنگی.
20. معاونت آمار و اطلاعات شهرداری مشهد، 1401.
21. نجفی، م.، رشادت جو، ح.، و استعلاجی، ع. 1398. نقش بازآفرینی شهری در زیست پذیری شهری (نمونه مطالعاتی: محله جاوید زنجان)، مطالعات مدیریت شهری، 11(40 )، 1-16.
22. Alizaehmoghadam, S., & Zakerian, M. (2019). Urban Recreation a Cultural Approach in Historical Textures (Case Study: Moses Beyki Historical Complex, Yazd, Iran). International Journal of Applied Arts Studies (IJAPAS), 4(1), 7-24.
23. Azpeitia Santander, A., Azkarate Garai-Olaun, A., & De la Fuente Arana, A. (2018). Historic urban landscapes: A review on trends and methodologies in the urban context of the 21st century. Sustainability, 10(8), 1-10.
24. Della Spina, L. (2019). Multidimensional assessment for “culture-led” and “community-driven” urban regeneration as driver for trigger economic vitality in urban historic centers. Sustainability, 11(24), 1-20.
25. Dixon, T., Otsuka, N., & Abe, H. (2011). Critical success factors in urban brownfield regeneration: an analysis of ‘hardcore’sites in Manchester and Osaka during the economic recession (2009–10). Environment and Planning A, 43(4), 961-980.
26. Elmqvist, T., Setälä, H., Handel, S. N., van der Ploeg, S., Aronson, J., Blignaut, J. N., ... & de Groot, R. (2015). Benefits of restoring ecosystem services in urban areas. Current opinion in environmental sustainability, 14, 101-108.
27. Lucci, P., Bhatkal, T., & Khan, A. (2018). Are we underestimating urban poverty?. World development, 103, 297-310.
28. Ramsey, E. (2017). Virtual Wolverhampton: Recreating the historic city in virtual reality. ArchNet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 11(3), 42-57.
29. Schram-Bijkerk, D., Otte, P., Dirven, L., & Breure, A. M. (2018). Indicators to support healthy urban gardening in urban management. Science of the Total Environment, 621, 863-871.
30. Wagner, A. (2019). Recreating Cities as Bodies of Power, Knowledge and Space. International Journal for the Semiotics of Law-Revue internationale de Sémiotique juridique, 32, 527-531.