تبیین استراتژی های گردشگری با رویکرد توسعه پایدار گردشگری (نمونه موردمطالعه: شهرستان بستان‌آباد)

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

مسعود حق لسان ¹ , سعید اربابی بستان آباد ²

1 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد ایلخچی، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلخچی، ایران
2 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه معماری و شهرسازی، واحد بین‌المللی ارس، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/06 تاریخ پذیرش : 1403/02/04 تاریخ انتشار : 1403/02/04

کلید واژه: گردشگری شهرستان بستان آباد, مدل ترکیبی تحلیل استراتژیک SWOT, مدل برنامه ریزیاستراتژیک QSPM, توسعه پایدار گردشگری,

چکیده مقاله :

گردشگری به عنوان یکی از مهمترین راههای توسعه اقتصادی در جهان به شمار میرود. اما در ایران به دلایل فراوان هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است .هدف از مطالعه حاضر بررسی مزیتها و محدودیتهای گردشگری و انتخاب استراتژی مناسب برای صنعت گردشگری منطقه است. این پژوهش بر اساس و هدف تحقیق ، کاربردی و بر اساس تحقیق کمی و بر اساس راهبرد توصیفی- تحلیلی میباشد. روش تحلیل دادهها بصورت ترکیبی و براساس تحلیل استراتژیک SWOT و مدل برنامه ریزی استراتژیک QSPM و ماتریس داخلی و خارجی (IFE) و (EFE) استفاده به بررسی میدانی از طریق توزیع پرسشنامه بین گردشگران و همچنین مصاحبه با کارشناسان حوزه گردشگری انجام شده است. تحلیلهای حاصل از مدل SWOT از مجموع امتیاز حاصل از فرصتها (OW) بیشتر از سایر راهبردهاست و نشانگر راهبرد مناسب برای توسعه پایدار شهرستان است و همچنین جدول اولویت بندی استراتژی های QSPM بیانگر آن است که از میان چهار استراتژی برگزیده و نتایج حاصل از ارزیابی و اولویت بندی راهبردها نشان می دهند که توسعه گردشگری در میان مدت وبلند مدت با بالاترین امتیازها به ترتیب 10.63 و 8.08 بیشترین سهم را در جهت توسعه گردشگری دارد و همچنین توسعه کشاورزی با امتیازهای 9.96و6.98 و راه اندازی منطقه ویژه اقتصادی با امتیازهای 9.8 و 7.25 راهکارهای مناسبی برای توسعه پایدار گردشگری باشد و در نهایت شهرستان بستان آباد نیاز به سرمایه گذاری و ایجاد فرصت های شغلی و توسعه کشاورزی با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در جهت جذب سرمایه و ایجاد کسب وکار و گردشگری پایدار کمک نماید

چکیده انگلیسی:

Tourism is considered as one of the most important ways of economic development in the world. But in Iran, due to many reasons, it has not yet found its real place. The purpose of this study is to examine the advantages and limitations of tourism and choose the appropriate strategy for the tourism industry in the region. This research is based on the purpose of research, applied and based on quantitative research and based on descriptive-analytical strategy. The method of data analysis is combined and based on SWOT strategic analysis andQSPMstrategicplanning model and internal and external matrix (IFE) and (EFE) using field survey through distribution of questionnaires among tourists and interviews with tourism experts. TheanalysisobtainedfromtheSWOT model is more than the total points obtained from the opportunities (OW) than other strategiesIt indicates the appropriate strategy for the sustainable development of the city and also the QSPMstrategies prioritization table shows that among the four selected strategies and the results of theevaluation and prioritization of the strategies show that tourism development in the medium and long term with the highest points respectively 10.63 and 8.08 have the largest contribution to thedevelopment of tourism, as well as agricultural development with 9.96 and 6.98 points and the establishment of a special economic zone with 9.8 and 7.25 points are suitable solutions for thesustainable development of tourism, and finally Bostan Abad city needs investment and Create job opportunities and develop agriculture by creating a special economic zone to attract capital and create sustainable business and tourism.

منابع و مأخذ:


1- الوانی، س م، پیروز بخت، م. 1385. فرایند مدیریت جهانگردی. انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
2- انوری آریا، م.، نساج، م. 1386. بررسی و تبیین نقش صنعت گردشگری در توسعه فضای شهری. همایش منطقه‌ای جغرافیا، گردشگری، توسعه پایدار، اسلام‌شهر.
3- حیدری، م ت.، حضرتی، م. 1397. تحلیل راهبردهای مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری شهرستان خدابنده با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره. جغرافیایی فضای گردشگری، 7(28): 35-52.
4- حیدری، ر.، طالبپور، م.، نظری، ا.، شجیع، ک.، جابری، س. 1399. تدوین راهبردهای رقابت‌پذیری و توسعه گردشگری ورزشی در شهرها مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد. گردشگری شهری، 7(1): 143-159.
5- خدابخش زاده، ا.، قهرمان تبریزی، ک.، شریفیان، ا. 1399. تأثیر مدیریت دانش بر توسعه گردشگری ورزشی استان کرمان. مدیریت ورزشی، 12(1): 241-257.
6- ديناري، ا. 1389. گردشگري شهري در ايران و جهان. انتشارات واژگان خرد.
7- شگوری، م.، بیگ بابایی، ب.، نوروزی ثانی، پ. 1400. تدوین استراتژی و اولویت‌بندی استراتژی‌های توسعه گردشگری کلان‌شهر تبریز با استفاده از روش SWOT و QSPM. جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 11(43): 407-421.
8- عباسی، م.، شاکرمی، ن.، ملک، ر ح. 1397. برنامه‌ریزی راهبردي توسعه گردشگري شهري، نمونه موردمطالعه: شهر خرم‌آباد. آمایش جغرافیایی فضا، 8(28): 155-168.
9- فلاحی، ا.، آزادی، س. 1398. رتبه‌بندی راهبردهای توسعه گردشگری استان کرمانشاه با بهره‌گیری از ماتریس SWOT و تحلیل پوششی داده‌های فازی (Fuzzy Dea). جغرافیایی فضای گردشگری، 8(31): 73-88.
10- کاظمی، م. 1387. تحلیل اراک شهروندان زاهدانی در توسعه گردشگری چابهار. جغرافیا و توسعه، 6(12): 81-100.
11- کریم پورریحان، م.، شریف جاهد، ش. 1396. مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری استان کرمان با تأکید بر گردشگری کویر شهداد. جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 7(28): 7-18.
12- گلوردزاده، ر.، سهامی، ح ا.، پورموسوی، س م. 1397. برنامه‌ریزی راهبردی بافته‌ای فرسوده شهری از منظر پدافند غیرعامل موردمطالعه: شهر یزد. آمایش جغرافیایی فضا، 8(27): 201-216.
13- محمودی، ف، یوسف نژاد، ع ا. محمدپور، م. 1391. راهنماي تدوین برنامه‌های استراتژیک براي شهرها. انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیارهاي کشور.
14- مهدوی توکلی، آ.¬1400. راهبردهای توسعه گردشگری تاریخی ـ فرهنگی بر پایه برنامه‌ریزی راهبردی مشارکتی. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 13(2): 271-290.
15- هاوری، د. 1376. عدالت اجتماعی و شهر. مترجم فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده. انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
16- یزدان‌شناس، س ی.، رضایی، م ر.، استقلال، ا.، سرایی، م ح.، الحسینی المدرسی، س ع. 1401. تحلیل راهبردی توسعه گردشگری رود دره‌های منطقه یاسوج. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 13(51): 103-120.
17- Chandler, A. D. 1993. Strategyand structure: chapters in the history of the industrial enterpsie. (Vol. 120) MIT press.
18- Cibinskiene, A., Snieskiene, G. 2015. Evaluation of city tourism
competitiveness. 20th International Scientific Conference Economics and Management - 2015 (ICEM-2015), Procedia - Social and Behavioral Sciences 213, 105 – 110.
19- Evan, N, Campbell, D, Stonehouse, G. 2003. Stategic Management for TRAVEL and Tourism. Butterworth.
20- Kolb, B. M. 2006. Tourism Marketing for Cities and Towns Using Branding and Events to Attract Tourist. Butterworth–Heinemann is an imprint of Elsevier.
21- Lepold, A. 1949. a send county Almance. axford universitypress.
22- Mcinosh, W. R. Chalres, R. G. 1995. Tourism Principles, practices, Philosophis, United Statates of America. Johhn Wiley & Sons, Inc.
23- Thomas Rpigozzi, B. Sambrook, R. 2005. Tourist Carrying Caribean, the PROFESSIONAL Geographer, 57(1): 13-20.

 

متن کامل:



تبیین استراتژی های گردشگری با رویکرد  توسعه پایدار گردشگري (نمونه موردمطالعه: شهرستان بستان‌آباد)

 

 

چکیده

گردشگری به عنوان یکی از مهمترین راههای توسعه اقتصادی در جهان به شمار میرود. اما در ایران به دلایل فراوان هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است .هدف از مطالعه حاضر، بررسی مزیتها و محدودیتهای گردشگری و انتخاب استراتژی مناسب برای صنعت گردشگری منطقه است. این پژوهش بر اساس و هدف تحقیق ، کاربردی و بر اساس تحقیق کمی و بر اساس راهبرد توصیفی- تحلیلی میباشد. روش تحلیل دادهها بصورت ترکیبی و براساس تحلیل استراتژیک SWOT و مدل برنامه ریزی استراتژیک QSPM و ماتریس داخلی و خارجی (IFE) و (EFE) استفاده به بررسی میدانی از طریق توزیع پرسشنامه بین گردشگران و همچنین مصاحبه با کارشناسان حوزه گردشگری انجام شده است. تحلیلهای حاصل از مدل SWOT از مجموع امتیاز حاصل از فرصتها (OW) بیشتر از سایر راهبردهاست و نشانگر راهبرد مناسب برای توسعه پایدار شهرستان است و همچنین جدول اولویت بندی استراتژی های QSPM بیانگر آن است که از میان چهار استراتژی برگزیده و نتایج حاصل از ارزیابی و اولویت بندی راهبردها نشان می دهند که توسعه گردشگری در میان مدت وبلند مدت با بالاترین امتیازها به ترتیب 10.63 و 8.08 بیشترین سهم را در جهت توسعه گردشگری دارد و همچنین توسعه کشاورزی با امتیازهای 9.96و6.98 و راه اندازی منطقه ویژه اقتصادی با امتیازهای 9.8 و 7.25 راهکارهای مناسبی برای توسعه پایدار گردشگری باشد و در نهایت شهرستان بستان آباد نیاز به سرمایه گذاری و ایجاد فرصت های شغلی و توسعه کشاورزی با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در جهت جذب سرمایه و ایجاد کسب وکار و گردشگری پایدار کمک نماید.

واژه های کلیدی گردشگری شهرستان بستان آباد، مدل ترکیبی تحلیل استراتژیک SWOT، مدل برنامه ریزی

استراتژیک QSPM، توسعه پایدار گردشگری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

امروزه پدیده گردشگری به لحاظ درآمدزایی فراوان آن، بسیاری از کشورهای جهان را بر آن داشته که سرمایه زیادی را به این بخش اختصاص دهند. جلب و جذب گردشگر به‌منظور بازدید از مکان‌های دیدنی نیازمند به سرمایه‌گذاری در زمینه آماده‌سازی مکان‌های مورد بازدید، احداث جاده‌های مطلوب و قابل‌دسترس، هتل‌های چند ستاره است (کریم پور ریحان و همکاران، 1396). شهرها و نظام سکونتگاهی اهمیت فزاینده‌ای دارد، بر اساس آمار سازمان ملل  بیش50 از درصد مردم در آغاز قرن بیست و یکم در شهرها زندگی می‌کنند (گلوردزاده و همکاران، 1397: 201). شهرها به‌عنوان یکی از عظیم‌ترین دستاوردهای فرهنگ و تمدن و یکی از فراگیرترین پدیده‌های اجتماعی عصر حاضر هستند (هاوری، 1376: 12). در دهه‌های اخیر اهمیت گردشگری در سطح بین‌المللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درآمد ارزی همواره به‌طور بی‌سابقه‌ای در حال افزایش بوده است (Thomas & Sambrook, 2005: 18). توسعه گردشگری به‌ویژه در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، عامل مؤثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش رفاه اجتماعی می‌شود. ارزهای به‌دست‌آمده از فعالیت‌های گردشگری، در تنظیم تراز پرداخته‌ای بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای کمتر توسعه‌یافته که معمولاً وابسته به محصول‌اند، مؤثر واقع شده است (کاظمی، 1387: 7).یکی از راه‌های داشتن گردشگری و توسعه پایدار و زمینه‌های بهبود وضعیت درآمدی ساکنین این شهرستان در حوزه گردشگری توجه به زیرساخت‌ها همچون ساخت هتل‌ها، مسافرخانه‌ها، هتل آپارتمان‌ها و ... می‌باشد که بدون در نظر گرفتن موارد فوق و عدم سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف گردشگری نمی‌توان به توسعه گردشگری رسید که مستلزم توجه کافی به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف به صنعت گردشگری است. می‌توان امیدوار بود که با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در صنعت گردشگری، منطقه بستان‌آباد می‌تواند به قطب بزرگ گردشگری در منطقه تبدیل شود به‌نحوی‌که در میان‌مدت و بلندمدت درآمدهای ارزی حاصل از آن به‌عنوان عاملی مؤثر در برون‌رفت از اقتصاد تک‌محصولی مطرح گردد. در این مطالعه شهرستان بستان‌آباد از  حیث تدوین و تحلیل استراتژی گردشگری و توسعه پایدار مورد بررسی قرارگرفته‌ است. شهرستان بستان آباد  با توجه به قرار گیری در سه راهی بین استانهای شمالی و غربی و مرکزی و به جهت موقعیت آب و هوایی یکی از نقاط مهم برای گردشگری می تواند باشد. ولی با عنایت به عدم مطالعه کافی در این مقوله و عدم توجه به زیر ساخت های گردشگری در این شهرستان موجب گردید نسبت به مطالعه و تدوین و تحلیل استراتژی گردشگری و توسعه پایدار اقدام نمائیم . و با توجه به توضیحات فوق یکی از پر اهمیت ترین و اولویت دارترین مقوله برای رشد و همچنین اشتغالزایی توجه به گردشگری این شهرستان می باشد.

 

سوال اصلی مقاله :

بدین منظور این پرسش‌ در این پژوهش مطرح‌شده است: عوامل و استراتژی‌های مؤثر در گردشگری شهرستان بستان‌آباد با رویکرد توسعه پایدار گردشگری شهرستان چیست؟

هدف اصلی مقاله بررسی عوامل و استراتژی‌های مؤثر در گردشگری شهرستان و توسعه پایدار شهرستان بستان آباد می باشد.

 

ادبیات موضوع

پیشینه تحقیق

مطالعات متعددی با موضوع راهبردهای توسعه پایدار گردشگري در فضاهای شهری هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور انجام‌شده است که در ادامه به برخی از این مطالعات اشاره‌شده است: یزدان‌شناس و همکاران (1401) با استفاده از شیوه سوات (SWOT) و نتایج تحلیل ماتریس داخلی و خارجی (IFE) و (EFE) نسبت به شناسایی مجموعه نقاط قوت و ضعف و همچنین فرصت‌ها، تهدیدها و راهبردهای رود دره‌های منطقه یاسوج پرداختند. مهدوی توکلی (1400) بر پایه برنامه‌ریزی راهبردی مشارکتی نسبت به تحلیل و اولویت‌بندی راهبردها با استفاده از الگوی تحلیلی سوات برای راهبردهای توسعه گردشگری تاریخی - فرهنگی اقدام کردند. شگوری و همکاران (1400) با استفاده از روشSWOT  وQSPM  و تحلیل نتایج با استفاده از ماتریس داخلی و خارجی (IFE) و (EFE) نسبت به شناسایی راهبردها و استراتژی‌های گردشگری و برنامه‌ریزی گردشگری پایدار شهر تبریز پرداختند. حیدری و همکاران (1399) با استفاده از تکنیک متا سوات (META SWOT) نسبت به شناسایی موانع توسعه گردشگری شهر مشهد و تعیین راهبردهای گردشگری ورزشی اقدام نموده‌اند. فلاحی و آزادی (1398) با بهره‌گیری از ماتریس SWOT و تحلیل پوششی داده‌های فازی نسبت به تعیین رتبه‌بندی راهبردهای توسعه گردشگری استان کرمانشاه پرداختند. حیدری و حضرتی (1397) با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره و تحلیل داده‌ها با استفاده از تکنیک SWOT نسبت به شناسایی توانمندها و محدودیت‌های گردشگری شهرستان خدابنده پرداختند. از نظر کولب (2006) یک شهر به‌مثابه یک محصول می‌تواند یک کالا، خدمات، ایده یا تجربه باشد. بازاریابی گردشگری شهری، امری منحصربه‌فرد است، چراکه محصولی مرکب از کالا، خدمات، ایده بوده و تجارب گوناگونی را ارائه می‌نماید. یک شهر شامل کالاهای فیزیکی است از قبیل ساختمان‌ها و معماری آنها، پارک‌ها، خیابان‌ها، المان‌های یادمانی، سیستم حمل‌ونقلی و ... . مناظر عینی، جزئی مهم در توسعه وجهه شهر محسوب می‌شوند؛ خواه شهر تاریخی باشند یا سنتی یا مدرن. ویژگی‌ها و اجزای جغرافیایی و طبیعی  مانند رودخانه، کوه‌ها، اقیانوس نیز بر تنوع و غنای تجارب شهر می‌افزاید. خدمات فرهنگی و ساختمان‌های  مذهبی همچنین اجزای مهمی از محصول فیزیکی شهر هستند که در وجهه شهر نقش ایفا می‌نمایند.

با توجه به بررسي پيشينه پژ‍وهش ها و نتايج صورت گرفته ، اكثر پژوهشگران به رابطه مستقيم ميان گردشگري و و توسعه پایدار اشاره دارند و در اين پژوهش ارتباط مابين گردشگري شهرستان بستان آباد و توسعه پايدار بررسي شده است و با توجه به جنبه نوآوری وجدید بودن تحقیق در رابطه با موضوع فوق برای محدوده مورد مطالعه از روش ماتریس عوامل درونی (IFE)و ماتریس عوامل خارجی (EFE ) و QSPMبرای تحلیل استفاده شده است. که به نوعی در تحقیقات گذشته برای این منطقه انجام نگرفته و کمک شایانی برای مطالعات بعدی می تواند داشته باشد و همچنین با توجه به ماهیت و موضوع تحقیق و عدم پرداخت چنین موضوعی در منطقه بستان آباد می توان به جدید بودن و نوآوری بودن تحقیق اشاره کرد.

 

 

مباني نظري

گردشگری

انسان‌ها در طی تاریخ با اهداف و مقاصد خاصی مسافرت می‌کردند. برای انسان‌های اولیه این حرکت تمامی پدیده‌ها و روابط حاصل تا عمل گردشگران، عرضه‌کنندگان و فروشندگان محصولات گردشگری، دولت‌ها و جوامع میزبان، در فرایند جذب و پذیرایی از گردشگران است (Mcinosh & Chalres, 1995: 9).

 

 

توسعه گردشگری

توسعۀ گردشگری عبارت است از گسترش صنعت گردشگری و جذب گردشگران به كشور با استفاده از منابع و امکانات در دسترس، به‌گونه‌ای كه ضمن پاسخ دادن به نیازهای فرهنگی ، اجتماعی، اقتصادی، و مقررات قانونی جامع و وحدت و یکپارچگی، انتظارات گردشگران، ، سلامت محیط‌زیست،  هویت فرهنگی و ، تعادل اقتصادی و رفاه مردمان جامعه و میهمان های آنها را به‌طور پیوسته در حد مطلوب برآورده كند (الوانی و پیروزبخت، 1385: 131-132). امروزه گردشگری برای بسیاری از متصدیان امر  به‌صورت یک امر فرهنگی ، اجتماعی، اقتصادی و سمبل مهم مطرح است. گردشگری در شهرها به‌نوعی فرآیند رقابتی میان ‌شهرهای بزرگ جامعه تبدیل‌شده که مدیریت شهری با تعیین اهداف و ارائه تعاریف، ، داوری میان گزینه‌های گوناگون در زمینه آمایش ، سرمایه‌گذاری و ، ایجاد ساختار مدیریت متمرکز و تجاری کردن کار های گردشگری شهری گام مؤثری در توسعه پایدار محلی بردارند. استفاده از امکانات شهری برای گردشگران در کشورمان  از کشورهای همسایه ، کمتر بوده است. تعریف گردشگری از دهه هشتاد میلادی وارد فازهای تحقیقاتی و توسعه پایدار جوامع شده است. از هنگامی‌که گذرندان و گردشگری در تعطیلات  برای زندگی شهرنشینی اهمیت یافته است  و تعداد گردشگران افزایش یافته، گردشگری به‌عنوان یک مسئله مهم در توسعه پایدار محلی تبدیل گشته است.. درک و فهم  گردشگری ودر  نتیجه چرخه زندگی در اهداف شهری، روش‌های پیچیده‌ای را برای حل مشکلات و عملکردها در بردارد. در حال حاضر  روش‌های نویی  برای عملکرد گردشگری و گردشگران در مکان های شهری رخ داده است. (دیناری، 1389).

 

مفهوم و اهمیت گردشگری

امروزه پدیده گردشگری، به لحاظ درآمدزایی فراوان آن، بسیاری از کشورهای جهان را بر آن داشته که سرمایه گردشگری از بزرگ‌ترین بخش‌های اقتصادی در جهان شود (انوری آریا و نساج، 1386).

 

توسعه پایدار

فرایندی که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد (خدابخش زاده و همکاران، 1399).

 

رهیافت گردشگری پایدار شهری

گردشگری حوزه‌ای وسیع و مملو از ظرفیت‌های رقابتی است که در صورت اتخاذ نگرشی جامع و فراهم نمودن زیرساخت‌های گردشگری پایدار، شهرها، مناطق و کشورها می‌توانند به‌عنوان یک مزیت رقابتی از دستاوردهای آن برخوردار شوند. رقابت‌پذیری گردشگری دارای تعاریف، ویژگی‌ها و ابعاد گوناگونی است ابعاد حقوقی، مدیریتی، رفاهی و خدماتی و ... را شامل می‌شود. گردشگری شهری متأثر از عوامل محیط بیرونی و داخلی است که عوامل محیط بیرونی شامل عوامل سیاسی و قانونی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و طبیعی و زیست‌محیطی است؛ همچنین عوامل محیط داخلی شامل مخاطرات گردشگری، منابع گردشگری (منابع تاریخی - فرهنگی و منابع طبیعی) و زیرساخت‌های گردشگری و تفریح است (Cibinskiene & Snieskiene, 2015: 23).

 

استراتژی 

استراتژی عبارت است از تعیین آرمان‌ها و اهداف بلندمدت برای شرکت و پذیرش مجموعه‌ای از اقدامات و تخصیص منابع لازم برای تحقق آنها (Chandler,1993).

 

برنامه‌ریزی استراتژیک و راهبردی

برنامه‌ریزی استراتژیک  و راهبردی یک برنامه‌ریزی است. که  به علت  فرایندی بودن برنامه‌ریزی در گونه و نوع پدیدها می باشد که برای شکل گیری آنها برنامه‌ریزی انجام می‌گیرد.که در واکنش به برنامه‌ریزی برای  این پدیده‌ها ازآنجایی که در حال تغییر هستند باید به‌گونه‌ای این برنامه‌ریزی انجام گیرد که قابلیت وفق با شرایط موجود را داشته باشند. در برنامه‌ریزی استراتژیک و راهبردی  قرار بر این است که با استفاده  از چالش های خارجی( تهدید و فرصت ) با کاهش دادن آنها و تبیین  راهبردها و همچنین از سوی دیگر در تبین این خط مشی ها ، هدف این نیست که بهترین خط مشی ها  مشخص شود (Evan et al., 2003: 4).

 

منطقه موردمطالعه

شهرستان بستان‌آباد با وسعت 2795 کیلومترمربع (6/1 درصد مساحت استان) در 45 كیلومتری تبریز واقع‌شده است و ارتفاع آن از سطح دریا 1679 تا 1740 متر می‌باشد. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان هریس، از سمت شرق با شهرستان‌های سراب و میانه، از سمت غرب با شهرستان‌های تبریز و مراغه و از سمت جنوب با شهرستان هشترود هم‌مرز است. به‌طورکلی شهرستان بستان‌آباد در منطقه كوهستاني واقع‌شده است. شمال آن در امتداد کوه‌های موروداغ و بزغوش به نام تك آلتي و گردنه معروف شبلي قرارگرفته است. مرتفع‌ترین نقطه شهرستان، كوه سهند به ارتفاع 3772 متر است. ارتفاع شهرستان بستان‌آباد از سطح دريا 1740 متر است. ارتفاعات شهرستان شامل كوه سهند، ‌كوه شبلي، ‌كوه تك آلتي، ‌بيوك داغ، قباغ داغ، ‌دروانه داغ، بزداغ و كوه حيدربابا هستند. بلندترين و معروف‌ترین قله شهرستان، كوه سهند با 3772 متر ارتفاع است. بستان‌آباد منطقه‌ای است کوهستانی که تمام  قسمت جنوبی‌اش را کوه‌های پربرف و  دارای ارتفاع پوشانده ‌است. شمال آن در امتداد کوه‌های بزغوش و غرب این منطقه در امتداد کوه‌های مورو داغ به ارتفاع ۲۹۶۰ متر در ادامه کوه‌های مورو داغ و بزغوش بنام تک آلتی و گردنه معروف شبلی قرارگرفته ‌است. ارتفاع مرتفع‌ترین نقطه شهرستان کوه سهند نام دارد ۳۷۷۲ متر است. آب‌وهوای بستان‌آباد در زمستان سرد و پربرف  به علت قرار گرفتن در دامنه کوهستان سهند و در تابستان هوای خنک و دلپذیری دارد . هوای این شهرستان از دوازده ماه  نیمی خشک و نیمی دیگر مرطوب است. بستان‌آباد در محل تاریخی اوجان احداث شده ‌است. در مورد شهر می توان گفت که پایتخت ایلخانان مغول  بوده که بعداً در اثر اتفاقات ، ازبین رفته است. نام‌گذاری و وجه‌تسمیه آن به دلیل سرسبزي، خرمي و چمنزارهاي اين منطقه مربوط است. ازجمله آثار تاريخي بستان‌آباد به موارد زير می‌توان اشاره كرد: 1- مقبره خسته قاسم 2- مسجد جانبهان 3- خانه پدري استاد شهريار 3- حمام قره چمن 4- پل قره چمن 5- آبگرم معدني.

 

 

شکل 1: نقشه هوایی شهر بستان‌آباد

 

 

شکل 2: موقعیت شهرستان بستان‌آباد در كشور ايران

 

 

 

 

روش پ‍ژوهش :

اين پ‍‍ژوهش با توجه به اهداف و مولفه هاي مورد بررسي يك تحقيق كاربردي است . جامعه آماري مورد مطالعه در اين تحقيق گردشگران، بازديد كننده از جاذبه هاي گردشگري شهرستان مي باشد . نمونه آماري براساس فرمول كوكران براي گردشگري 354 نفر محاسبه گرديده است . براي جمع آوري اطلاعات در اين تحقيق از روش كتابخانه اي (اسنادي) و ميداني استفاده شده است بنابراين ابزار جمع آوري اطلاعات از يك سو،كتاب، مجلات معتبر، ماهنامه ها، پايان نامه ها،طرح هاي پژوهشي و ساير اسناد و مدارك اعم از ابزار پرسشنامه،و براي تكميل داده ها از آمارهاي رسمي سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري، دفاتر خدمات گردشگري،راهنماهاي تور، بروشورهاي سازمان هاي فعال در عرصه گردشگري است. در اين پژوهش براي تعيين نقاط قوت و ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها ی  گردشگري شهرستان بستان آباد از روش ماتریس عوامل درونی (IFE)و ماتریس عوامل خارجی (EFE) و همچنین جهت اولویت‌بندی استراتژی‌ها از ماتریس برنامه‌ریزی کمی (QSPM) استفاده شده است.

یافته ها:

پس از شناسایی نقاط قوت و ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها آنها را در ماتریس مخصوص قرار داده و به ترتیب مراحل زیر قوت‌ها، ضعف‌ها، تهدیدها و فرصت‌های شناسایی‌شده و به ترتیب، فهرست شده اند:

عوامل درونی (ضعف) :13 شاخص- مهاجرت و کاهش جمعیت- بیکاری- نبود بازار محلی-قومیت گرایی- نبود بودجه و تأمین اعتبارات- عدم وجود پارکینگ مناسب کامیون- مشکل معابر و حمل‌ونقل در داخل شهر- عبور خط آهن از مزارع- منظر نامناسب رودخانه - عدم وجود بهداشت کافی در آبگرم- وجود احشام در سطح شهر- کمبود امکانات رفاهی و فرهنگی- نبود میدان تره‌بار

عوامل درونی (نقاط قوت):10 شاخص- وجود آبگرم- حمل‌ونقل ترانزیتی- کشاورزی- دامداری- وجود 7000 دستگاه کامیون- وجود راه‌آهن- اقلیم مناسب- مسیر جاده ابریشم- CNG

عوامل بیرونی (تهدیدها):10 شاخص: کاهش آب تالاب قوری گل -کمبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی - تغییر کاربری‌های فضای سبز- تغییر کاربری های غیر قانونی زمین زراعی به سایر کاربری‌ها- عدم جذب سرمایه‌گذار- کاهش آب‌های زیرزمینی- کاهش آب‌های زیرزمینی- مشکل عبور و مرور در زمان یخبندان- نبود زیرساخت های مناسب - زیر نظربودن صنایع در  خارج از شهرستان - آلودگی حشرات موزی در تالاب

عوامل بیرونی (فرصت‌ها):13 شاخص: تالاب قوری گل- سد الخلج- سد کلقان - سد جوگان- معادن پوکه - پرلیت و سنگ لاشه - نزدیکی به خشکناب - عبور آزادراه از کنار شهر - نزدیکی به کوه سهند - ایجاد پارکینگ‌های خارج شهر- عبور رودخانه از  داخل شهر- شهرک صنعتی- کارخانه های فولاد- درآمدزایی از کامیون‌ها

به هرکدام از آنها صفر تا یک ضریب داده شد بطوریکه حاصل مجموع ضرایب عدد یک شود. به هرکدام از عوامل از 1 تا 4 نمره داده شد. (1 برای ضعف و تهدید  اساسی، 2 ضعف و تهدید عادی، 3 قوت و فرصت عادی و 4 برای قوت و فرصت بسیار بالا) جهت تعیین نمره نهایی، ضریب هر عامل در نمره آن ضرب گردید. مجموع نمره‌های نهایی محاسبه شد تا نمره نهایی عوامل داخلی مشخص شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1: ماتریس عوامل درونی (IFE)

عوامل درونی (ضعف)				عوامل درونی (نقاط قوت)
Weakness	وزن	امتیاز	امتیاز وزنی	Strenght	وزن	امتیاز	امتیاز وزنی
مهاجرت و کاهش جمعیت W1	0.1	2	0.2	وجود آبگرم S1	0.1	4	0.4
بیکاری W2	0.1	2	0.2	حمل‌ونقل ترانزیتی S2	0.1	4	0.4
نبود بازار محلی W3	0.04	1	0.04	کشاورزی S3	0.09	4	0.36
قومیت‌گرایی W4	0.03	1	0.03	دامداری S4	0.08	4	0.32
نبود بودجه و تأمین اعتبارات W5	0.01	1	0.01	وجود 7000 دستگاه کامیون S5	0.07	4	0.28
عدم وجود پارکینگ مناسب کامیون W6	0.01	1	0.01	نزدیکی به تبریز و اردبیل S6	0.06	4	0.24
مشکل معابر و حمل‌ونقل در داخل شهرW7	0.01	1	0.01	وجود راه‌آهن S7	0.05	3	0.15
عبور خط آهن از مزارع W8	0.01	1	0.01	اقلیم مناسب S8	0.04	3	0.12
منظر نامناسب رودخانه W9	0.01	1	0.01	مسیر جاده ابریشم S9	0.03	3	0.09
عدم وجود بهداشت کافی در آبگرم W10	0.01	1	0.01	CNG  S10	0.02	3	0.06
وجود احشام در سطح شهر w11	0.01	1	0.01	جمع	-		2.42
کمبود امکانات رفاهی و فرهنگی W12	0.01	1	0.01
نبود میدان تره‌بار W13	0.01	1	0.01
جمع	-		0.56

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2: ماتریس عوامل خارجی (EFE)

عوامل بیرونی (تهدیدها)				عوامل بیرونی (فرصت‌ها)
Threats	وزن	امتیاز	امتیاز وزنی	Opportunities	وزن	امتیاز	امتیاز وزنی
کاهش آب تالاب قوری گل T1	0.1	4	0.4	تالاب قوری گل O1	0.1	4	0.4
کمبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی T2	0.05	3	0.15	سد الخلج O2	0.1	4	0.4
تغییر کاربری‌های فضای سبز	0.03	2	0.06	سد کلقان O3	0.09	4	0.36
تغییر کاربری های غیر قانونی زمین زراعی به سایر کاربری‌ها T4	0.04	2	0.08	سد جوگان O4	0.01	1	0.01
عدم جذب سرمایه‌گذارT5	0.02	2	0.04	معادن پوکه - پرلیت و سنگ لاشه O5	0.08	4	0.32
کاهش آب‌های زیرزمینی T6	0.03	2	0.06	نزدیکی به خشکناب O6	0.04	2	0.08
مشکل عبور و مرور در زمان یخبندان T7	0.02	2	0.04	عبور آزادراه از کنار شهر O7	0.07	3	0.21
نبود زیرساخت های مناسب T8	0.02	2	0.04	نزدیکی به کوه سهند O8	0.03	2	0.06
زیر نظربودن صنایع در  خارج از شهرستان  T9	0.02	2	0.04	ایجاد پارکینگ‌های خارج شهر O9	0.02	2	0.04
آلودگی حشرات موزی در تالاب	0.01	1	0.01	عبور رودخانه از  داخل شهر O10	0.01	1	0.01
جمع	-		0.92	شهرک صنعتی O11	0.08	4	0.32
				کارخانه های فولاد	0.02	2	0.04
				درآمدزایی از کامیون‌ها O13	0.01	1	0.01
				جمع	-		2.26

 

 

 

اولویت‌بندی استراتژی‌ها با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی کمی (QSPM)

روش‌های کمی از روابط منطقی بین پدیده‌ها بدست می آیند.، می‌توانند ارزیابی دقیقی و منطقی و از مشخصات و روابط بین پدیده‌هارا  ارائه کنند (عباسی و همکاران، 1397: 158). یکی از روش های  بسیار متداول در اولویت‌بندی راهبردها ، ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی QSPM می‌باشد. این تکنیک مشخص می‌نماید که کدام یک از گزینه‌های استراتژیک انتخاب‌شده (خروجی آنالیز swot) امکان‌پذیر می‌باشد و راهبردها  را شناسایی و اولویت دار می کند . مدل qspm مانند اکثر روش ها  نیازمند یک چیرگی خوب و خبرگی است. درصورتی‌که در این ارزیابی یک راهبرد توان روبرو شدن  با شرایط درونی و برون‌ی سازمانی را نداشته باشد، باید از فهرست راهبردهای  قابل اولویت‌بندی بیرون  شود (محمودی و همکاران، 1391: 112-114). این روش  فرآیند ایجاد یک برنامه‌ریزی بلند مدت براي راهنمایی کردن  شرکت  به‌سوی یک هدف است. این روش بررسی می‌کند که شرکت  در حال حاضر در کدام قسمت قرار دارد، چالش های  موجود را ارزیابی می‌کند، این‌که چه عاقبتی مطلوب‌تر است و چگونه می‌توان به مقصد  رسید رامشخص می‌کند. در حقیقت  می‌توان آن را یک مدیریت راهبردي به شمار آورد که به بررسی محیطی (هم داخلی و هم محیط خارجی)، تبیین راهبرد  اجرا ، کنترل،  ارزیابی انجام می دهد(عباسی و همکاران، 1397: 158).

 

ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی (QSPM)

این روش جذابیت نسبی راهبردها را معین می‌کند. با استفاده از این راهکارمی‌توان به ‌صورت مشخص راهبردهای  گوناگون را در زمره بهترینراهبردها تعیین کرد برای ارائه ماتریس ارزیابیراهبردهای کمی باید شش مرحله را انجام داد:

 

جدول 3: امتیازهای جذابیت

1	جذابیتی  ندارد
2	کمی جذاب است.
3	متوسط جذاب است.
4	بسیار خوب جذاب است.

 

مرحله نخست: - تشکیل ماتریس ( برنامه‌ریزی راهبردی کمی): در اولین مرحله عوامل خارجی و داخلی را  در سمت راست ماتریس و استراتژی های  که از روش ماتریسSOWT  بحاصل شده اند  را در ماتریس  برنامه‌ریزی کمی می نویسیم 

مرحله دوم - تعیین ضریب عوامل خارجی و داخلی: در این قسمت به هر یک از پارامترهای  بیرونی و درونی ضریبی تعلق می گیرد. (ضریب همان ضریبی است که در قسمت ماتریس ارزیابی عوامل بیرونی و درونی به دست آمده اند.)

مرحله سوم - تعیین امتیاز جذابیت راهبردها: در این مرحله بر اساس جدول زیر نسبت امتیازدهی اقدام می‌کنیم. برای مشخص کردن نمرات جذابیت باید عوامل خارجی و داخلی را که در توانمندسازی نقش عمده‌ای دارند، بررسی نمود و همچنین در این مرحله استراتژی‌ها را کمی سازی کرده و به‌وسیله ماتریس QSPM بر اساس میزان جذابیت (اولویت) بر اساس جدول زیر مرتب می‌کنیم.

 

جدول 4: استراتژی‌های شهرستان بستان‌آباد

1	توسعه گردشگری در میان‌مدت و بلندمدت
2	توسعه کشاورزی
3	ایجاد اشتغال
4	راه‌اندازی منطقه ویژه اقتصادی

 

مرحله چهارم - احتساب امتیاز جذابیت استراتژی ها: در این مرحله امتیازهای مشخص شده در ضریب عامل مربوطه ضرب می‌شود تا مجموع امتیاز های جذابیت به دست آیند.

مرحله پنجم - احتساب نمرات جمع جذابیت نهایی استراتژی ها : از مجموع نمرات جذابیت هر ستون جدول برنامه‌ریزی کمی راهبردها، عدد نهایی هر یک از راهبردها به دست می‌آیند و بدین شکل استراتژی های مهم و جذاب  نشان داده می‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

جدول 5: برنامه‌ریزی کمی راهبردها امتیاز نهایی هر یک از استراتژی‌ها

راه‌اندازی منطقه ویژه اقتصادی		ایجاد اشتغال		توسعه کشاورزی		توسعه گردشگری در میان‌مدت و بلندمدت		امتیاز وزن‌دار	SWOT
TAS	AS	TAS	AS	TAS	AS	TAS	AS
1.6	4	1.2	3	0.4	1	1.6	4	0.4	وجود آبگرم
0.36	3	0.36	3	0.48	4	0.48	4	0.12	اقلیم مناسب
1.2	3	1.6	4	1.6	4	1.6	4	0.4	حمل‌ونقل ترانزیتی
0.36	4	0.27	3	0.36	4	0.36	4	0.09	مسیر جاده ابریشم
0.84	3	1.12	4	1.12	4	0.84	3	0.28	تولیدات متنوع زراعی
0.72	3	0.96	4	0.48	2	0.96	4	0.24	سوغات مخصوص فطیر
1.12	4	1.12	4	1.12	4	1.12	4	0.28	وجود 7000 کامیون
0.96	4	0.72	3	0.72	3	0.96	4	0.24	نزدیکی به تبریز اردبیل
0.6	4	0.45	3	0.45	3	0.6	4	0.15	وجود راه‌آهن
0.64	2	0.96	3	0.96	3	0.64	2	0.32	دامداری
0.12	2	0.18	3	0.12	2	0.18	3	0.06	CNG
0.72	2	1.08	3	1.44	4	0.75	2	0.36	کشاورزی
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	وجود احشام در سطح شهر
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	عدم وجود بهداشت کافی در آبگرم
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	منظر نامناسب رودخانه
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	نبود بودجه و تأمین اعتبارات
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	عدم وجود پارکینگ مناسب برای کامیون‌ها
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	مشکل معابر و حمل‌ونقل
0	2	0	1	0	1	0	3		جاده ترانزیتی در داخل شهر
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.02	2	0.01	عبور خط آهن از مزارع
0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	1	0.01	کمبود امکانات رفاهی و فرهنگی و ورزشی
0.03	1	0.03	1	0.03	1	0.03	1	0.03	قومیت‌گرایی
0.01	1	0.01	1	0.04	4	0.01	1	0.01	نبود میدان تره‌بار
0.04	1	0.04	1	0.16	4	0.04	1	0.04	نبود بازار محلی
0.2	1	0.2	1	0.2	1	0.2	1	0.2	مهاجرت و کاهش جمعیت
0.2	1	0.2	1	0.2	1	0.2	1	0.2	بیکاری
9.8		10.58		9.96		10.63			جمع
0.27	2	1.08	3	1.44	4	1.44	4	0.36	سد کلقان
0.02	2	0.03	3	0.04	4	0.04	4	0.01	سد جوقان
0.8	2	1.2	3	1.6	4	1.6	4	0.4	سد الخلج
1.2	3	1.2	3	1.6	4	1.6	4	0.4	تالاب قوری گل
0.02	2	0.01	1	0.03	3	0.03	3	0.01	رودخانه داخل شهر
0.96	3	1.28	4	0.64	2	0.64	2	0.32	معادن فعال پوکه - پرلیت و سنگ لاشه
0.84	4	0.42	2	0.21	1	0.42	2	0.21	عبور آزادراه از کنار شهر
0.16	2	0.24	3	0.08	1	0.24	3	0.08	نزدیکی به خشکناب (دیار شهریار)
0.18	3	0.18	3	0.06	1	0.24	4	0.06	نزدیکی به کوه سهند (پیست اسکی)
0.12	3	0.08	2	0.04	1	0.08	2	0.04	جذب سرمایه‌گذار
0.12	3	0.04	1	0.04	1	0.08	2	0.04	ایجاد پارکینگ‌های خارج شهر کامیون‌ها که درآمدزایی دارد.
1.28	4	1.28	4	0.32	1	0.64	2	0.32	شهرک صنعتی
0.4	1	0.4	1	0.4	1	0.4	1	0.4	کاهش آب قوری گل
0.2	1	0.2	1	0.2	1	0.4	2	0.2	کمبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی
0.1	1	0.1	1	0.1	1	0.1	1	0.1	تغییر کاربری‌های غیرقانونی زمین زراعی به سایر کاربری‌ها
0	1	0	1	0	1	0	3		عبور آزادراه از کنار شهر
0.01	1	0.01	1	0.02	2	0.01	1	0.01	آلودگی به حشرات موزی در تالاب
0.04	1	0.04	1	0.04	1	0.04	1	0.04	مشکل عبور و مرور در زمان یخبندان
0	1	0	1	0	1	0	1		تگرگ
0.04	1	0.04	1	0.08	2	0.04	1	0.04	نبود زیرساخت‌ها
0	1	0	1	0	1	0	1		صنایع زیر نظر مرکز استان می‌باشند
0	1	0	1	0	1	0	1		کاهش آب‌های زیرزمینی
0.04	1	0.04	1	0.04	1	0.04	1	0.04	عدم جذب سرمایه‌گذار
7.25		7.87		6.98		8.08			جمع

 

مرحله ششم - اولویت‌بندی نهایی استراتژی ها : در مرحله پایانی می‌توان با مقایسه عددها و نمره‌ها ی جذابیت هریک از راهبردهای های آنها را بر مبنای اولویت به ترتیب اعداد و نتایج جذابیت از بالا به پایین ‌بر اساس جدول اولویت بندی ترسیم کرد.

 

جدول 6: اولویت‌بندی نهایی راهبردها

 

ماتریس عوامل بیرونی EFE		ماتریس عوامل درونی IFE
8.08	توسعه گردشگری در میان مدت و بلند مدت	10.63	توسعه گردشگری در میان مدت و بلند مدت
7.87	ایجاد اشتغال	10.58	ایجاد اشتغال
7.25	راه اندازی منطقه ویژه اقتصادی	9.96	توسعه کشاورزی
6.98	توسعه کشاورزی	9.80	راه اندازی منطقه ویژه اقتصادی

 

 

 

 

نتایج یافته‌ها

نتایج حاصل از ارزیابی و اولویت‌بندی راهبردها نشان می‌دهد که توسعه گردشگری در میان‌مدت و بلندمدت در بررسی استراتژی‌های شهرستان بستان‌آباد با بالاترین امتیازها به ترتیب با 10.63 و 8.08 بیشترین سهم را در جهت توسعه گردشگری شهرستان را دارد که باید مسئولین ذی‌ربط نسبت به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف شهرستان در میان‌مدت و بلندمدت اقدام نمایند. راهبرد بعدی ایجاد اشتغال می‌باشد که با امتیازهای 10.58 و 7.87 در اولویت دوم قرار دارد که با سرمایه‌گذاری  در بخش‌های مختلف نسبت به ایجاد اشتغال و ایجاد فرصت‌های شغلی به جهت بهبود وضعیت درآمدی ساکنان در حوزه گردشگری را فراهم آورد و همچنین توسعه کشاورزی با امتیازهای 9.96 و 6.98 و راه‌اندازی منطقه ویژه اقتصادی با امتیازهای 9.8 و 7.25 راهکارهای مناسبی برای بهبود و توسعه پایدار گردشگری مدنظر قرار می‌گیرد.

 

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

صنعت گردشگری در عصر حاضر به‌عنوان یکی از صنایع مهم مؤثر در توسعه پایدار شهری و گردشگری پایدار شهری است. تحقق گردشگری پایدار، یک فرایند مداوم است که نیاز به نظارت پیوسته اثرات و در صورت لزوم، انجام اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی دارد. با توجه به پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهمترین صنایع توسعه پایدار و تاثیرگذار در توسعه وبهبود گردشگری پایدار است. فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای شهرها و شهرهای جهانی از جمله شهرهای ایران می باشد.این صنعت در ساختارهایِ فضایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عصر پسامدرن در جامعه حال حاضر شهری ایران بسیار با اهمیت است؛ بر اساس چنین ویژگی، امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز فراغتی و تفریحی مدرن یکی از اهداف مهم برنامه ریزان مدیریت شهرهای جامعه در حوزه  گردشگری شهری است. توسعه گردشگری شهری با ارتقای ابعاد کمی و کیفی با حداکثر بازده یکی از مهترین فعالیت های عمده مدیریت اجرایی شهرها در عصر حاضر می باشد. وجود جاذبه های متنوع در شهرها چون اماکن تاریخی، فضاهای سبز، مراکز فرهنگی، امکانات ورزشی، تسهیلات مهمان نوازی ، مراکز خرید و بازارها و.. جزء پارامترهای مهم شکل گیری گردشگری شهری از نظر اقتصادي می باشد. صنعت توریسم و گردشگری فعالیت های مختلفی را در بر گرفته وبا بخش های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی به طور مستقیم و غیر مستقیم در ارتباط است. بنابرین از عوامل و استراتژی‌های مؤثر در گردشگری شهرستان بستان‌آباد با رویکرد توسعه پایدار گردشگری شهرستان ،مطالعه همه جانبه ی اثار مثبت و منفی و نگاه منطقه ای به توسعه گردشگری است. در این راستا برنامه ریزی ، تعیین استراتژی ها  و مدیریت کارامد برای تقویت اثرات مثبت و کاهش اثرات منفی در جهت ایجاد نگرشی مثبت به اثرات گردشگری در جامعه مد نظر است. امروزه به دلیل اثار چشمگیر فعالیت های گردشگری در مناطق پذیرنده گردشگران توجه ویژه ای به این بخش از فعالیتهای معطوف شده است. توسعه گردشگری بر اجزای اقتصادی جامعه اثر گذار است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع فارسی

- الوانی، سید مهدی و پیروز بخت، معصومه (1385). فرایند مدیریت جهانگردی. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی. https://www.gisoom.com/book/1359748

- انوری آریا، مینا و نساج، مینا (1386). بررسی و تبیین نقش صنعت گردشگری در توسعه فضای شهری، همایش منطقه‌ای جغرافیا، گردشگری، توسعه پایدار، اسلام‌شهر. https://www.sid.ir/paper/459490/fa

- حیدری، محمدتقی و حضرتی، مجید (1397). تحلیل راهبردهای مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری شهرستان خدابنده با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، جغرافیایی فضای گردشگری، 7(28)، 35-52. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22518827.1397.7.28.3.6

- حیدری، رضا، طالبپور، مبدی، نظری، احمد، شجیع، کیانوش و جابری، سجاد (1399). تدوین راهبردهای رقابت‌پذیری و توسعه گردشگری ورزشی در شهرها مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد. گردشگری شهری، 7(1)، 143-159. https://doi.org/10.22059/jut.2020.290942.736

- خدابخش زاده، امین، قهرمان تبریزی، کوروش و شریفیان، اسماعیل (1399). تأثیر مدیریت دانش بر توسعه گردشگری ورزشی استان کرمان، مدیریت ورزشی، 12(1)، 241-257. https://www.sid.ir/paper/459490/fa

- ديناري، احمد (1389). گردشگري شهري در ايران و جهان. تهران: انتشارات واژگان خرد. https://www.gisoom.com/book/1363879/

- شگوری، مصطفی، بیگ بابایی، بشیر و نوروزی ثانی، پرویز (1400). تدوین استراتژی و اولویت‌بندی استراتژی‌های توسعه گردشگری کلان‌شهر تبریز با استفاده از روش SWOT و QSPM. جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 11(43)، 407-421. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1400.11.3.23.5

- عباسی، مصیب، شاکرمی، نعمت و ملک، رحمت‌الله (1397). برنامه‌ریزی راهبردي توسعه گردشگري شهري، نمونه موردمطالعه: شهر خرم‌آباد، آمایش جغرافیایی فضا، 8(28)، 155-168. https://gps.gu.ac.ir/article_70706.html

- فلاحی، الهه و آزادی، سیامک (1398). رتبه‌بندی راهبردهای توسعه گردشگری استان کرمانشاه با بهره‌گیری از ماتریس SWOT و تحلیل پوششی داده‌های فازی (Fuzzy Dea). جغرافیایی فضای گردشگری، 8(31)، 73-88. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22518827.1398.8.31.5.1

- کاظمی، مهدی (1387). تحلیل اراک شهروندان زاهدانی در توسعه گردشگری چابهار، جغرافیا و توسعه، 6(12)، 81-100. https://doi.org/10.22111/gdij.2008.1244

- کریم پورریحان، مجید و شریف جاهد، شهرزاد (1396). مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری استان کرمان با تأکید بر گردشگری کویر شهداد. جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 7(28)، 7-18. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1396.7.4.1.7

- گلوردزاده، رضا، سهامی، حبیب‌الله و پورموسوی، سیدموسی (1397). برنامه‌ریزی راهبردی بافته‌ای فرسوده شهری از منظر پدافند غیرعامل موردمطالعه: شهر یزد، آمایش جغرافیایی فضا، 8(27)، 201-216. https://gps.gu.ac.ir/article_65981.html

- محمودی، فرزین، یوسف نژاد، علی‌اصغر و محمدپور، محمد (1391). راهنماي تدوین برنامه‌های استراتژیک براي شهرها. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیارهاي کشور. https://noandishaan.com/59466/

- مهدوی توکلی، آرمان (1400). راهبردهای توسعه گردشگری تاریخی ـ فرهنگی بر پایه برنامه‌ریزی راهبردی مشارکتی، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 13(2)، 271-290. https://dorl.net/dor/20.1001.1.66972251.1400.13.2.14.5

- هاوری، دیوید. (1376). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده. تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. https://www.gisoom.com/book/1285556/

- یزدان‌شناس، سیدیعقوب، رضایی، محمدرضا، استقلال، احمد، سرایی، محمدحسین و الحسینی المدرسی، سیدعلی (1401). تحلیل راهبردی توسعه گردشگری رود دره‌های منطقه یاسوج، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 13(51)، 103-120. https://doi.org/10.30495/jupm.2022.5529

 

منابع انگلیسی

- Chandler, A. D. (1993). Strategyand structure: chapters in the history of the industrial enterpsie. (Vol. 120) MIT press. https://www.amazon.com/Strategy-Structure-Chapters-Industrial-Enterprise/dp/158798198X

- Cibinskiene, A., Snieskiene, G. (2015). Evaluation of city tourism
competitiveness. 20th International Scientific Conference Economics and Management - 2015 (ICEM-2015), Procedia - Social and Behavioral Sciences 213, 105 – 110. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.411

- Evan, N., Campbell, D., & Stonehouse, G. (2003). Stategic Management for TRAVEL and Tourism. Butterworth, Oxford. https://doi.org/10.4324/9780080498294

- Kolb, B. M. (2006). Tourism Marketing for Cities and Towns Using Branding and Events to Attract Tourist. Butterworth–Heinemann is an imprint of Elsevier. https://books.google.com/books/about/Strategy_and_Structure.html?id=mKfjhPZTkB8C

- Lepold, A. (1949). a send county Almance, axford universitypress. https://www.aldoleopold.org/about/aldo-leopold/sand-county-almanac/

- Mcinosh, W. R., Chalres, R. G. (1995). Tourism Principles, practices, Philosophis, United Statates Of America. Johhn Wiley & Sons, Inc. https://www.amazon.com/Tourism-Principles-Philosophies-Robert-McIntosh/dp/0471015571

- Thomas Rpigozzi, B., Sambrook, R. (2005). Tourist Carrying Caribean. the PROFESSIONAL Geographer (Vol. 57, No.1, pp.13-20). http://dx.doi.org/10.1111/j.0033-0124.2005.00455.x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Abstract

 

Tourism is considered as one of the most important ways of development and economicgrowth in the world. But in Iran, due to many reasons, it has not yet found its real place. Tourism has become a set of operations to overtake the big cities of the countries, so that the management and the urban complex by defining and specifying the goals among various alternatives in terms of investment and distribution The high management structure and the commercialization of urban tourism products and results take an effective step in local sustainable development. The purpose of this study is to investigate the advantages and limitations of tourism in Bostan Abad city and to choose the appropriate strategy for the tourism industry in the region.This research is based on the objective of the research, it is practical and based on quantitative research and based on descriptive-analytical strategy. The method of data analysis is combined and based on SWOT strategic analysis and QSPM strategic planning model and internal and external matrix (IFE) and (EFE) using field survey through distribution of questionnaires among tourists and interviews with tourism experts.The analysis of the SWOT model from the total score of the opportunities (OW) is more than other strategies and indicates the appropriate strategy for the sustainable development of Bostan Abad city, and also the prioritization table of the selected QSPM strategies indicates that among the four selected strategies, Tourism development strategy in the medium and long term has a high priority due to the existence of relative advantages compared to other strategies.Also, the results of the evaluation and prioritization of strategies show that the development of tourism in the medium and long term with the highest scores of 10.63 and 8.08 has the greatest contribution to the development of tourism in the city, as well as the development of agriculture with scores of 9.96 and 6.98 and the establishment of the region. Economic special with 9.8 and 7.25 points are suitable solutions for the improvement and sustainable development of tourism in terms of the contract and finally Bostan Abad city needs to invest in different sectors to create job opportunities and agricultural development by creating a special economic zone in order to attract capital to the city. Help create sustainable business and tourism

 

 

 

Keywords of tourism in Bostan Abad city, combined SWOT strategic analysis model, planning model Strategic QSPM, sustainable development of tourism

 

16

 

---