کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در ارزیابی کاربری اراضی برای تعیین محل دفن زباله‌های شهری

محورهای موضوعی : منابع طبیعی و مدیریت زیست محیطی

خدیجه صفری ¹ , سید علی جوزی ² , سحر رضایان ³

1 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت محیط‌ زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه مهندسی محیط‌ زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه مهندسی محیط‌ زیست، دانشکده فنی و مهندسی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

تاریخ دریافت : 1400/06/23 تاریخ پذیرش : 1400/08/12 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: زاهدان, مکان‌دفن, روش‌های تصمیم گیری چند معیاره, پسماندهای شهری, ارزیابی توان اکولوژیکی,

چکیده مقاله :

پیشینه و هدف امروزه با گسترش سریع شهرها و افزایش چشم‌گیر حجم اطلاعاتی که برای مدیریت شهری باید پردازش شوند، استفاده از GIS در برنامه‌ریزی شهری توسعه یافته است. این پژوهش با استفاده از عملکرد ابزارهای پشتیبانی تصمیم، فرآیند تحلیل شبکه (ANP) و ترکیب خطی وزنی (WLC)، جهت وزن‌دهی معیارها و روش‌های استانداردسازی نقشه‌ها بر اساس منطق بولین و فازی را در قالب تصمیم‌گیری چند معیاره، بهترین سایت دفن زباله شهر زاهدان را بررسی می‌کند. سپس با استفاده از پهنه‌بندی در تعیین مکان‌های مناسب دفن پسماند شهری در شهرستان زاهدان استفاده ‌گردد که در حال حاضر با مشکل محل دفن پسماند روبه‌رو است. در تحقیق حاضر با شناسایی عوامل مؤثر در محدودیت مکان‌یابی محل دفن پسماند شهری شهرستان زاهدان و با تعیین اولویت فاکتورهای تأثیرگذار، معیارهای بهینه مکان‌یابی با در نظر گرفتن توان اکولوژیکی منطقه مشخص و در راستای واقعی‌شدن برنامه‌ریزی، بر مبنای متغیرهای موجود در مکان‌یابی شهرستان زاهدان، با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM)، نسبت به وزن‌دهی و اولویت‌بندی و ارزیابی معیارها و محدودیت‌ها اقدام ‌گردید. مدل در نظر گرفته‌شده برای عرصه تحت مطالعه، نمایانگر اولویت‌های ایجاد انواع کاربری‌ها جهت تصمیم‌گیری‌ها، در جریان مطالعات ارزیابی و به‌‌منظور سنجش قابلیت‌های شهرستان زاهدان برای کاربری‌های توسعه شهری است.مواد و روش ها این تحقیق کاربردی از روش ارزیابی چند معیاره در محیط GIS، برای تعیین و تخمین پتانسیل مکان‌های مطلوب دفن پسماند در شهرستان زاهدان ارائه شده است. بدین ترتیب با تهیه پرسشنامه به روش دلفی، 18 زیرمعیار در دو گروه معیار، 1) معیار اکولوژیکی (شیب، ارتفاع، خاک، فرسایش، گسل، بارش، باد، جهت، آب‌های سطحی، آب‌های زیرزمینی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و زمین شناسی)، 2) معیار اجتماعی، اقتصادی (فاصله از شهر، روستا، معدن، فرودگاه و جاده) تعیین و با نظر کارشناسان (خبرگان) و با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (ANP) در نرم‌افزار Super decision وزن های هر معیار محاسبه و در مرحله بعد لایه‌های هر کدام از این معیارهای ارزیابی و در پایگاه داده مبتنی بر ArcGIS آماده‌سازی و تحت عنوان نقشه های معیار ذخیره شد و در نهایت با استفاده از روش WLC تلفیق کلیه لایه‌ها انجام و نقشه نهایی که مشخص کننده مکان‌های مناسب دفن در شهرستان زاهدان استخراج گردید.نتایج و بحث با فازی سازی 18 لایه (معیار) با منطق فازی و نیز اعمال محدودیت‌ها با منطق بولین، نقشه های 18 لایه تهیه و با تلفیق لایه‌ها با روش ترکیب خطی وزنی از رایج‌ترین روش‌ها در تصمیم‌گیری چند معیاره، نقشه نهایی مکان‌یابی دفن بدست آمده است. در راستای توزیع فضایی مکان‌های مناسب دفن شهرستان زاهدان، با توجه به 5 کلاس طبقه بندی، مشخص شد که بیشترین سطح منطقه را طبقه فاقد توان (99.76 درصد) و مناطق مناسب برای دفن پسماند در مجموع حدود 0.231 درصد است و هیچ بخشی از شهر زاهدان برای کاربری دفن پسماندها دارای توان خیلی زیاد و توان زیاد نیست. به‌طوری‌که در اطراف شهر نصرت آباد، محدوده‌هایی با توان خیلی زیاد و توان زیاد مشاهده می‌شود. همچنین مشخص شد که عمدتاً اراضی دارای توان، اعم از توان کم و توان متوسط، در حواشی شهرهای زاهدان و نصرت آباد متمرکز می‌باشند. در منطقه دارای توان، 22 واحد جهت شهر زاهدان و 35 واحد برای شهر نصرت آباد شناسایی گردید.نتیجه گیری مرور ادبیات تحقیق می‌توان بیان کرد از نقاط قوت استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره، جهت مکان‌یابی دفن پسماندها، فراهم کردن امکان استفاده از یک مجموعه ابزار قوی تعاملی برای تنظیم جبران پذیری و جبران کردن بین معیارها است، که اجازه ارزیابی سریع روابط بین معیارها را می‌دهد. نقاط قوت دیگر این روش شامل توانایی یکی کردن مجموعه داده‌های همگن مانند معیارهای کیفی و کمی با استفاده از دانش تخصصی، انعطاف‌پذیری لازم برای انتخاب معیارهای خاص برای مناطق مورد مطالعه مختلف یا مسائل مختلف مطرح شده، برای اجرای یک یا یک گروه تصمیم‌گیری، انعطاف‌پذیری برای تغییر سطح اهمیت معیار و آزادی برای سطوح قابل قبول ریسک‌های تصمیم‌گیری می‌باشد. با مقایسه پیشینه استفاده این روش در مکان‌های دیگر می‌توان نزدیکی نتایج و مناسب‌بودن روش برای کاربری دفن را نتیجه گرفت، بنابراین پیشنهاد می‌شود برای شهرستان‌های دیگر استان نیز ارزشیابی توان سرزمین با روش بکارگرفته شده در این تحقیق مورد بررسی قرار گیرد. به هر حال، از آنجایی که مکان‌یابی دفن پسماند به معیارهای مختلف و به نفوذ نظرات عمومی و سیاسی در رابطه با تجزیه و تحلیل علمی بستگی دارد، فرض این بود که این روش، پتانسیل قابل‌توجهی برای حمایت از پیچیدگی‌های تصمیم گیری کاربردهای دنیای واقعی را دارد.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective Recently, the use of GIS in urban planning has been developed with the rapid expansion of cities and the dramatic increase in the amount of information that must be processed for urban management. This study investigates the best landfill site for Zahedan city using the performance of decision support tools, Network analysis process (ANP) and Weighted linear combination (WLC) for weighting criteria, and map standardization methods based on Boolean and Fuzzy logic in the form of multi-criteria decision-making. Indeed, based on the variables' impacts in locating the waste landfill in Zahedan city, using multi-criteria decision-making methods (MCDM) to weigh and prioritize and evaluate the effective factors are considered to identify the optimal location regarding the ecological potential of the region. The proposed model indicates the priorities of creating different types of decision-making during the evaluation analysis of the development capabilities of the study area.Materials and Methods Developing a multi-criteria evaluation method in a GIS environment to determine and estimate the capability of desirable landfills in Zahedan city is considered. Thus, by preparing a questionnaire by the Delphi method, 18 sub-criteria in two groups of criteria: 1. ecological criteria (Slope, altitude, soil, erosion, fault, precipitation, wind, direction, surface water, groundwater, vegetation, land use, and geology); 2. Socio-economic criteria (Distance from city, village, mine, airport, and road) is determined, and regarding expert's perceptions and using Network Analysis Process (ANP) in super decision software, weights of each criterion were calculated; and in the next step, the layers of criteria were evaluated in a database based on ArcGIS and stored as benchmark maps; and finally using the WLC method were considered to combine all layers to extract the map of a suitable landfill site in Zahedan city.Results and Discussion By fuzzifying 18 layers (criteria) with fuzzy logic and also applying constraints with Boolean logic, 18-layer maps are prepared and by merging layers with one of the common methods of weight linear composition in Multi-criteria decision, the final landfill location map has been explored. In terms of the spatial distribution of suitable landfills in Zahedan city, according to 5 categories of classification, it was found that the highest level of the region is categorized as the low capable class (99.76%) and suitable areas for landfilling in total is around 0.231, also no part of the Zahedan city has a very high or high capability for using as the landfill location, while around the city of Nusratabad, areas with very high and high capability are observed. It was also found that mainly lands with both low and medium capability, are located in the suburban areas of Zahedan and Nusratabad, with 22 units for the city of Zahedan and 35 units for the city of Nusratabad.Conclusion Reviewing the research literature shows the strengths of using a multi-criteria decision-making method to locate landfills, enabling the use of a robust set of interactive tools to regulate compensability between criteria, which allows a quick assessment of the relationship between the criteria. Other strengths of this method include the ability to integrate homogeneous data sets such as qualitative and quantitative criteria using specialized knowledge, the flexibility to select specific criteria for different study areas or various issues, to implement one or more decision-making groups, the flexibility to change the level of criterion importance and different choices for acceptable levels of decision-making risks. By comparing the final outputs related to other areas, it can be concluded that the final results are close and the method is suitable for landfill locations everywhere. Therefore, it is suggested that for other areas, the evaluation of land capability should be examined with the proposed method in this research. However, since the location of landfills by different criteria and the influence of public opinion depends on scientific analysis, we assume that this method has significant potential to support the decision-making complexities of real-world applications.

منابع و مأخذ:

Aghsaei H, Souri B. 2017. Landfill site selection using spatial information technologies a case study in Sanandaj municipality, Western Iran. Environmental Research, 8(15): 216-229. (In Persian).

Ajibade FO, Olajire OO, Ajibade TF, Nwogwu NA, Lasisi KH, Alo AB, Owolabi TA, Adewumi JR. 2019. Combining multicriteria decision analysis with GIS for suitably siting landfills in a Nigerian state. Environmental and Sustainability Indicators, 3-4: 100010. https://doi.org/10.1016/j.indic.2019.100010.

Aliani H, BabaieKafaky S, Saffari A, Monavari SM. 2017. Land evaluation for ecotourism development—an integrated approach based on Fuzzy, WLC, and ANP methods. International Journal of Environmental Science and Technology, 14(9): 1999-2008. https://doi.org/10.1007/s13762-017-1291-5.

Amiri F. 2022. Solid waste disposal site selection using geospatial information technologies and fuzzy analytic hierarchy process (FAHP): a case study in Bandar Bushehr, Iran. GeoJournal: 1-22. https://doi.org/10.1007/s10708-022-10760-y.

Amiri F, Babaei F, Tabatabaie T. 2023. Site Selection of Kangan Municipal Solid Waste Landfill by Using a Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP) and GIS. Journal of Applied researches in Geographical Sciences, 23(69): 343-362. http://dorl.net/dor/20.1001.1.22287736.1300.0.0.150.3. (In Persian).

Asadolahi Z, Mobarghei N, Keshtkar M. 2020. Integration of population forecasting in providing decision support system for municipal solid waste landfill siting (Case study: Qazvin province). Journal of RS and GIS for Natural Resources, 11(4): 1-24. dorl.net/dor/20.1001.1.26767082.1399.11.4.1.1. (In Persian).

Baniasadi R, Ahmadizade SS, Etebari B, Qomi A. 2017. Landfill site selection with emphasis on environmental and economical factors in northern Iran (Case study: Astara Township). Journal of Environmental Science and Technology, 19(5): 405-415. https://doi.org/10.22034/jest.2017.11344. (In Persian).

Barzekar G, Aziz A, Mariapan M, Ismail MH. 2011. Delphi technique for generating criteria and indicators in monitoring ecotourism sustainability in Northern forests of Iran: Case study on Dohezar and Sehezar Watersheds. Folia ForestaliaPolonica Series, 53(2): 130-141. https://depot.ceon.pl/handle/123456789/5389.

Beskese A, Demir HH, Ozcan HK, Okten HE. 2015. Landfill site selection using fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS: a case study for Istanbul. Environmental Earth Sciences, 73(7): 3513-3521. https://doi.org/10.1007/s12665-014-3635-5.

Chen Y, Yu J, Khan S. 2010. Spatial sensitivity analysis of multi-criteria weights in GIS-based land suitability evaluation. Environmental Modelling & Software, 25(12): 1582-1591. https://doi.org/10.1016/j.envsoft.2010.06.001.

Eastman JR. 2001. Guide to GIS and image processing volume, vol 2. Clark Labs. 144 pp.

Eskandari M, Homaee M, Mahmoodi S, Pazira E, Van Genuchten MT. 2015. Optimizing landfill site selection by using land classification maps. Environmental Science and Pollution Research, 22(10): 7754-7765. https://doi.org/10.1007/s11356-015-4182-7.

Govind Kharat M, Kamble SJ, Raut RD, Kamble SS. 2016. Identification and evaluation of landfill site selection criteria using a hybrid Fuzzy Delphi, Fuzzy AHP and DEMATEL based approach. Modeling Earth Systems and Environment, 2(2): 98. https://doi.org/10.1007/s40808-016-0171-1.

Han Z, Ma H, Shi G, He L, Wei L, Shi Q. 2016. A review of groundwater contamination near municipal solid waste landfill sites in China. Science of The Total Environment, 569-570: 1255-1264. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2016.06.201.

Ismail K, Ali S, Bennui A, Techato K, Jutidamrongphan W. 2019. Municipal solid waste landfill siting using an integrated GIS-AHP approach: A case study from Songkhla, Thailand. Resources, Conservation and Recycling, 149: 220-235. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2019.05.027.

Jahromi Samari H, Hosseinzadehasl H. 2012. Landfill site selection in Bandarabbas by analytical hierarchy process model. Human & Environment, 10(22): 65-76. https://he.srbiau.ac.ir/article_3451.html?lang=en. (In Persian).

Jamshidi-Zanjani A, Rezaei M. 2017. Landfill site selection using combination of fuzzy logic and multi-attribute decision-making approach. Environmental Earth Sciences, 76(13): 448. https://doi.org/10.1007/s12665-017-6774-7.

Jiao S, Zhang X, Xu Y. 2017. A review of Chinese land suitability assessment from the rainfall-waterlogging perspective: Evidence from the Su Yu Yuan area. Journal of Cleaner Production, 144: 100-106. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.12.162.

Kahvand M, Gheitarani N, Khanian M, Ghadarjani R. 2015. Urban solid waste landfill selection by SDSS. Case study: Hamadan. Environment Protection Engineering, 41(2): 47-56.

Karimi H, Herki B, Gardi SQ, Galalizadeh S, Hossini H, Mirzaei K, Pirsaheb M. 2022. Site selection and environmental risks assessment of medical solid waste landfill for the City of Kermanshah-Iran. International Journal of Environmental Health Research, 32(1): 155-167. https://doi.org/10.1080/09603123.2020.1742876.

Khosravi Y, Ashjaei H. 2017. Landfill site selection for urban hysteresis of Qazvin City using the AHP in ArcGIS software. Human & Environment, 15(4): 51-63. (In Persian).

Majumdar A, Hazra T, Dutta A. 2017. Landfill site selection by AHP based multi-criteria decision making tool: a case study in Kolkata, India. Journal of The Institution of Engineers (India): Series A, 98: 277-283. https://doi.org/10.1007/s40030-017-0211-5.

Mallick J. 2021. Municipal solid waste landfill site selection based on fuzzy-AHP and geoinformation techniques in Asir Region Saudi Arabia. Sustainability, 13(3): 1538. https://doi.org/10.3390/su13031538.

Malmir M, Zarkesh MMK, Monavari SM, Jozi SA, Sharifi E. 2016. Analysis of land suitability for urban development in Ahwaz County in southwestern Iran using fuzzy logic and analytic network process (ANP). Environmental Monitoring and Assessment, 188: 1-23. https://doi.org/10.1007/s10661-016-5401-5.

Mirzaei M, Salman Mahiny A, Mirkarimi SH. 2014. Site selection of landfill by using analytical hierarchy process (AHP) and technique for order preference by similarity to ideal solution (TOPSIS) (Case study: landfill of Golpayegan township). Journal of Natural Environment, 67(1): 105-119. https://doi.org/10.22059/JNE.2014.51003. (In Persian).

Ni-Bin C, Parvathinathan G, Breeden JB. 2008. Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of Environmental Management, 87(1): 139-153. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2007.01.011.

Pasalari H, Nodehi RN, Mahvi AH, Yaghmaeian K, Charrahi Z. 2019. Landfill site selection using a hybrid system of AHP-Fuzzy in GIS environment: A case study in Shiraz city, Iran. MethodsX, 6: 1454-1466. https://doi.org/10.1016/j.mex.2019.06.009.

Saaty TL, Vargas LG. 2006. Decision making with the analytic network process. Springer. XVII, 363 p.  https://doi.org/10.1007/978-1-4614-7279-7.

Samaniego J, Pérez-Murcia M, Bustamante M, Pérez-Espinosa A, Paredes C, López M, López-Lluch D, Gavilanes-Terán I, Moral R. 2017. Composting as sustainable strategy for municipal solid waste management in the Chimborazo Region, Ecuador: Suitability of the obtained composts for seedling production. Journal of Cleaner Production, 141: 1349-1358. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.09.178.

Tahmoorian F, Khabbaz H. 2020. Performance comparison of a MSW settlement prediction model in Tehran landfill. Journal of Environmental Management, 254: 109809. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2019.109809.

Thyberg KL, Tonjes DJ. 2017. The environmental impacts of alternative food waste treatment technologies in the US. Journal of Cleaner Production, 158: 101-108. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.04.169.

Vosoogh A, Baghvand A, Karbassi A, Nasrabadi T. 2017. Landfill site selection using pollution potential zoning of aquifers by modified DRASTIC method: Case study in Northeast Iran. Iranian Journal of Science and Technology, Transactions of Civil Engineering, 41: 229-239. https://doi.org/10.1007/s40996-017-0054-3.

Yildirim V, MEMİŞOĞLU T, Bediroglu Ş, Colak H. 2018. Municipal solid waste landfill site selection using multi-criteria decision making and GIS: case study of Bursa province. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 26(2). http://dx.doi.org/10.3846/16486897.2017.1364646.

Yousefi H, Javadzadeh Z, Noorollahi Y, Yousefi-Sahzabi A. 2018. Landfill Site selection using a multi-criteria decision-making method: a case study of the Salafcheghan special economic zone, Iran. Sustainability, 10(4): 1107. https://doi.org/10.3390/su10041107.

متن کامل:



مقاله با نرم افزار Word 2010 در اندازه كاغذ A4 مطابق نمونه مقاله تدوين مي­شود. مقاله تک ستونی با فاصلة مساوی از لبه‌های راست و چپ کاغذ 2 سانتی­متر، و با فاصله سطرهای سینگل (تك فاصله) تایپ می‌شود.   

   

 

کاربرد روش های تصمیم گیری چند معیاره در ارزیابی توان سرزمین شهرستان زاهدان با هدف مکان یابی دفن پسماندهای شهری

 

چکیده

با هدف ارزیابی توان سرزمین جهت مکان یابی مناسب دفن پسماندهای شهری در شهرستان زاهدان، تحقیق حاضر گامی در جهت توسعه پایدار و کاهش معضلات مدیریت شهری است. در طی سال های اخیر تولید پسماند در شهرستان زاهدان از ظرفیت فعلی محل دفن فراتر رفته، بنابراین تعیین مناطق مناسب دفن حیاتی است. به این منظور، به کارگیری سیستمی یکپارچه متشکل از سیستم اطلاعات جغرافیایی ( (GISو روش تصميم گيري چند معياره MCDA)) ابزار مناسبی برای مکان یابی دفن است. در این تحقیق در چارچوب شناسایی عوامل مؤثر در محدودیت مکان یابی محل دفن، پرسشنامه(دلفی) طراحی و پس از آنالیز، 18 زیر معیار در دو گروه، معیار اکولوژیکی و معیار اجتماعی- اقتصادی تعیین که با نظر خبرگان و با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) در نرم افزار Super Decision 3.2 وزن های هر معیار محاسبه، ضمن استاندارسازی با منطق فازی و بولین، لایه های هر کدام از این معیارها در نرم افزار 10.3 ARC GIS تهیه و مورد بررسی قرار گرفته است. با تلفیق معیارها WLC))، در نهایت منطقه مورد مطالعه در پنج کلاس قابلیت اراضی شامل: فاقد توان، توان ­کم، توان متوسط، توان زیاد و توان خیلی­زیاد طبقه­بندی که بیشترین سطح منطقه را طبقه فاقد توان حدود 76/99 درصد و مناطق مناسب حدود 231/0 درصد منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است. که در منطقه دارای توان، 22 واحد جهت شهر زاهدان و 35 واحد برای شهر نصرت آباد شناسایی و پیشنهاد گردید.

 

واژه‌های کلیدی:  ارزیابی توان اکولوژیکی – مکان دفن – پسماندهای شهری – روش های تصمیم گیری چند معیاره – شهرستان زاهدان. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-       مقدمه 

سامانیگو و همکاران(30) امروزه رشد جمعیت شهرها و مهاجرت از روستاها به شهرها به دلیل عدم برنامه ریزی در سطح کلان و خرد و همچنین تغییر الگوی مصرف منجر به آلودگی محیط زیست و افزایش شدید تولید پسماند شده است. کریمی(20) و اجی باده(4) افزایش پسماندهای جامد شهری تولیدی و دفع غیرقانونی آنها به دلیل رشد جمعیت و توسعه اقتصادی به عنوان یک چالش بزرگ و نیز آلودگی محیط زیست ناشی از عدم تفکیک پسماندها و روش های نامناسب دفع از گذشته های دور، بخصوص در کشورهای در حال توسعه، تهدیدی برای سیستم مدیریت شهری است. بسکیز و همکاران(6) در مدیریت پسماندها، رعایت استانداردهای مهندسی دفن پسماند، مواردی شامل عوامل اقتصادی، پایداری توسعه، و پذیرش اجتماعی و فرهنگی بسیار موثر است که جهت مکان یابی مناسب، باید به آن توجه ویژه شود. وثوق و همکاران(36) و تی برگ(34) در اکثر کشورهای در حال توسعه مانند ایران، به دلیل کمبود دانش و تجهیزات کافی برای مدیریت پسماند دفن پسماند هنوز هم به عنوان یک روش برای مدیریت پسماند استفاده می شود، با این حال، اگر این روش، به طور نامناسب اعمال شود، برای سلامت انسان و محیط زیست مشکلاتی را در پی خواهد داشت، از سویی این روش در تضاد با اهداف توسعه پایدار (SDGS) است. یلدریم و همکاران(38) برای کاهش اثرات نامطلوب ناشی از پسماندهای جامد شهری در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه ضروری است با استفاده از ادغام دانش کارشناسان محلی و استفاده از فن آوری های روز، شامل شیوه های نوین مدیریت پسماند و تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره (Multi Criteria Decision) راحت تر و سریع تر به نتیجه رسید. تی برگ(34)، یوسفی(37) و چن و همکاران(8) به عنوان یک رویکرد با بالاترین پتانسیل در مکان یابی دفن، ضروری است با توجه به تاثیر عوامل مختلف بر انتخاب محل مناسب دفن، شیوه های مدیریتی نوین از جمله استفاده یکپارچه از سیستم اطلاعات جغرافیایی (Geographic Information Systems)  و روش های تصمیم گیری چند معیاره (MCDA) را با هم ادغام کرد. مالیک(22) بررسی ادبیات نشان می دهد در سال 2021 مقاله انجام شده با هدف انتخاب محل دفن پسماند شهری در عربستان، با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره MCDMمانند (Analytical Hierarchy Process)  (10 زیر معیار) در محیط GIS به این نتایج رسید که منطقه مورد مطالعه 3.67 درصد در محدوده مناسب و 23.91 درصد در محدوده خیلی مناسب جهت دفن پسماند شهری قرار گرفته است. کامدارا و همکاران(14) در سال 2019 مطالعاتی بر اساس 13 معیار (در3 گروه، مرفولوژی، زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی)، با استفاده از تکنیک های یکپارچه با روش MCDM مانند (Analytical Network Process)، فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)، و ترکیب خطی وزنی(Weight Linear Combination) جهت مکان یابی محل دفن مناسب در ترکیه انجام، که نهایتا از میان گزینه های پیشنهادی جدید جهت دفن، بهترین گزینه انتخاب گردید. اجی باده و همکارانش(4) در سال 2019، جهت مکان یابی محل دفن مناسب شهر نیجیریه تحقیقی با در نظر گرفتن کلیه فاکتورهای اساسی و معیارهای رتبه بندی با ادغامGIS ، تجزیه و تحلیل تصمیمات چند معیار (MCDA) انجام شده است. اسدالهی و همکاران(1) در سال 2020 به مقاله ای با تلفیق ارزیابی چند معیارAHP، سیستم اطلاعات جغرافیایGIS  و تکنیک های سنجش از دور برای دستیابی به مکان مناسب دفن در شهر قزوین با محوریت جمعیت با هدف واردسازی کمتریت آسیب به محیط زیست پرداخته است. کریمی و همکاران(18) در سال 2020 جهت انتخاب محل دفن پسماندهای جامد پزشکی شهر کرمانشاه از تلفیق ارزیابی چند معیاره AHP، سیستم اطلاعات جغرافیایGIS  و تکنیک های سنجش از دور برای دستیابی و تهیه لایه ها و نقشه ها  استفاده نمودند که نتایج نشان داد تنها 1.2 درصد از منطقه مورد مطالعه دارای نمره مناسب است، در حالی که 90 درصد مساحت منطقه مورد مطالعه نامناسب شناخته شد. سالاری و همکاران(29) در سال 2019 جهت انتخاب محل دفن پسماند شیراز، 15 زیرمعیار در دسته اجتماعی- اقتصادی انتخاب و وزن هر معیار بر اساس دانش متخصصین با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی  AHP و GIS برای تصمیم گیری چند معیاره MCDM تعیین و مکان مناسب دفن معرفی گردید. با این باور در این تحقیق با شناسایی عوامل مؤثر در محدودیت مکان یابی محل دفن پسماند شهری، شهرستان زاهدان و با تعیین اولویت فاکتورهای تأثیرگذار، معیارهای بهینه مکان یابی با در نظر گرفتن توان اکولوژیکی مشخص و در راستای واقعی شدن برنامه‌ریزی، بر مبنای متغیرهای موجود، با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM)، نسبت به وزن دهی و اولویت‌بندی و ارزیابی معیارها و محدودیت‌ها اقدام ‌گردید. مدل در نظر گرفته‌شده برای عرصه تحت مطالعه، نمایانگر اولویت‌های ایجاد انواع کاربری‌ها جهت تصمیم‌گیری‌، در جریان مطالعات ارزیابی و به ‌منظور سنجش قابلیت‌های شهرستان زاهدان برای کاربری‌های توسعه شهری است. چن و همکاران(8) ابتدا کلیه نقشه‌ها رقومی گردیده و سپس داده‌های نقشه‌ای با قالب برداری به محیط GIS منتقل و روابط توپولوژیک برای هر لایه نقشه‌ای ساخته‌شده و یک پایگاه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. پس از شناسایی منابع و تجزیه ‌و تحلیل و جمع‌بندی، عرصه (سرزمین) آماده برای کار ارزیابی گردید. در ارزیابی منابع محیط‌زیستی، در مقابله با مجموعه‌ای از ضوابط قراردادی، پیش‌فرض‌ها، معیارها، یا مقیاس‌ها مورد آزمون قرارگرفته و ارزش‌گذاری شدند. بدین ترتیب با مقایسه ویژگی واحدها با مدل و معیارهای تدوین‌شده، واحدهایی که دارای ویژگی مذکور بودند انتخاب و درجه توان کاربری نیز مشخص گردید. بعد از انجام ارزیابی محدودیت، با استفاده از روش تحلیل شبکه ای (ANP)، وزن دهی و تصمیم‌گیری در مورد واحدهای سرزمین انجام گرفت. و در این راستا بهترین و مناسب‌ترین جایگاه ها، برای استقرار دفن پسماندها جهت شهرستان زاهدان(شهرهای زاهدان و نصرت آباد) پهنه‌بندی و پیشنهاد گردید. 

 

2- مواد و روش 

2-1- منطقه مورد مطالعه

(33) شهرستان زاهدان با مساحت 30.716 کیلومتر مربع در شمال استان سیستان و بلوچستان، بين  تا  عرض شمالي و  تا   طول شرقي کشور ایران واقع شده است. ارتفاع شهر از سطح دريا 1378 متر است. این شهر دارای تعداد 2 مرکز شهری، 3 بخش و 6 دهستان است.

پنداشته و همکاران(28) شهرستان زاهدان با جمعیت 672.589 نفر دارای تولید روزانه حدود 500 تن پسماند می باشد که باید به ‌طور جدی نسبت به ساماندهی پسماندهای آن چاره‌اندیشی کرد. در شهرستان زاهدان به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی، قابلیت توسعه جوامع انسانی وجود دارد. این مهم یکی از دلایل تشکیل مراکز جمعیتی بالایی در سطح استان است. که مشکلات حاصل از عدم ساماندهی مناسب پسماندها و اثرات مخرب حاصل از رهاسازی غیراصولی پسماندها، عدم همکاری شهروندان و ارگان های مرتبط، نبود یا عدم اجرای موارد قانونی در بحث جرایم، نبود کارخانه های بازیافت در استان، فرسودگی ماشین آلات، عدم حمایت مالی دولت و بخش خصوصی، نبود مکان مناسب جهت دفن پسماندها، تکمیل ظرفیت دفن فعلی و عدم توجه به مسائل محیط زیستی در انتخاب مکان دفن پسماندها طی سال های گذشته، بیش‌از پیش نمایان است. با در نظر گرفتن نقاط ضعف در مدیریت پسماندها در شهرستان زاهدان، نیاز به مکان یابی جهت دفن مناسب پسماندها مهم است. بنابراین ایجاد سیستمی منظم جهت ساماندهی پسماندها یکی از نیازهای اولیه مراکز مسکونی کشورهای در حال ‌توسعه برای حل مشکلات روزافزون پسماندها است.

   

شکل 1. نقشه موقعیت منطقه مورد مطالعه (نگارنده ،1399)

Figure. 1-Location map of the study area

2-2- روش تحقیق 

در طی سال های اخیر تولید پسماند در شهرستان زاهدان از ظرفیت فعلی محل دفن فراتر رفته، بنابراین تعیین مناطق مناسب برای دفن پسماندها در منطقه مورد مطالعه حیاتی است. مراحل چارچوب مطالعه در شکل شماره 2، ارائه شده است. در این تحقیق ضمن بررسی ادبیات و مطالعه ویژگی های منطقه، به شناسایی معیارهای مختلف در انتخاب سایت دفن پسماند پرداخته شد. پس از آن، با طراحی پرسشنامه و مشاوره با کارشناسان مطلع، معیارهای نهایی برای دفن پسماندهای شهرستان زاهدان تعیین شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2 . نمودار فرایند ارزیابی مطلوبیت سرزمین جهت مکان یابی محل دفن پسماند شهری، شهرستان زاهدان (نگارنده ،1399)

figure 2 . Diagram of land suitability assessment process for locating municipal waste landfill, Zahedan city

 

2-3- تعیین معیارهای ارزیابی مناسب برای مکان یابی دفن پسماندها

هان و همکاران(13) ابتدا با مروری بر مطالعات خارج و داخل معیارهای مختلفی که در مکان­یابی دفن پسماندها دخالت دارند شناسایی، سپس معیارهای مذکور در قالب پرسشنامه تنظیم گردید و با استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان مربوطه در زمینه محیط زیست و مدیریت پسماند، مهمترین معیارها برای مکان­یابی، بر اساس روش دلفی انتخاب شده است. دلفی یکی از تکنیک های متداول، تعالی و ساختاریافته است، که به نظرات متخصصان متکی است. اصل اساس این روش طراحی پرسشنامه مناسب است که توسط گروه خبرگان تکمیل و مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این، قابلیت اطمینان از دلفی تنها به تعداد آن ها نیست بلکه به اعتبار دانشگاهی متخصصان(سطح حرفه ای) آن ها بستگی دارد. صاحبنظران این تحقیق که در واقع اعضای پانل خبرگان مطالعه دلفی را تشکیل داده؛ شامل اعضای محترم هیئت علمی گروه زمین شناسی، جغرافیا، محیط زیست، مدیریت و کارشناسان اجرایی شاغل در سازمان مدیریت پسماند شهرداری زاهدان بودند.

علیانی و همکاران(3) پس از بررسی، معیارها در دو گروه اصلی قرار گرفت: 1) عوامل اکولوژیکی شامل؛ (شیب، ارتفاع، خاک، فرسایش، گسل، بارش، باد، جهت، آب های سطحی، آب های زیرزمینی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و زمین شناسی)، و 2)عوامل اجتماعی، اقتصادی شامل؛ (فاصله از شهر، روستا، معدن، فرودگاه و جاده)، در ادامه لایه های هر کدام از این معیارها در نرم افزار ARC GIS تهیه گردید. لازم به ذکر است تعداد 25 پرسشنامه تهیه شده در اختیار گروه خبرگان قرار گرفته و از آن ها خواسته شد به مقایسه دقیق جفت معیارها بر اساس مقایسه اهمیت کمی و کیفی معیارها طبق جدول شماره 1 بپردازند، پس از آن پرسشنامه های تکمیل شده مورد آنالیز قرار گرفته و برای شناسایی روابط داخلی بین معیارها از روش ANP استفاده شده است.

جدول 1. مقایسه اهمیت کمی و کیفی معیارها در روش ANPمالمیر و همکاران(24)

Table 1. Comparison of quantitative and qualitative importance of criteria in ANP method Malmir et al(24).

تعاریف	ارزش های کمی
اهمیت یکسان	1
کمی مهم	3
خیلی مهم	5
خیلی خیلی مهم	7
برتری مطلق و کامل	9
اهمیت (ارزش) بینابینی	2 ، 4 ، 6 ، 8

 

2-4- وزن­دهی معیارهای ارزیابی

همانطور که بیان شد جهت مکان­یابی محل دفن پسماندها، معیارهای ارزیابی مختلفی وجود دارد، که اهمیت این معیارها متفاوت است. بنابراین لازم است که اهمیت هر کدام از این معیارها مشخص شود. در این مرحله به منظور برآورد اهمیت ­معیارها، با نظر 25 نفر از متخصصین در رشته های مربوطه (خبرگان) و با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) در نرم افزار نرم افزار سوپردسیژن decision3.2)  (Super (شکل شماره 3) وزنی برای هر یک از معیارها تعیین گردید. برزکار و همکاران(7) می توان گفت در این روش با تشکل ماتریس که ارائه دهنده آرای بیان شده در خصوص مقایسه هر زوج معیار تصمیم­گیری است، در نهایت وزن نسبی هر معیار، تعیین گردید.

2-5- استاندارد سازی معیارهای ارزیابی

هان و همکاران(13) با مشخص شدن معیارها (لایه­های مورد نیاز جهت مکان­یابی محل دفن پسماند)، به منظور ارزیابی واحدهای مکانی، هر معیار به صورت یک لایه نقشه در پایگاه داده مبتنی بر ArcGIS آماده سازی و تحت عنوان نقشه­های معیار ذخیره گردید. با توجه به این که هر کدام از طبقات نقشه­های معیار دارای ارزش متفاوتی است، معیارهای ارزیابی شده در محیط GIS با استفاده از منطق فازی (Fuzzy Logic) استاندارد سازی شده است. فرآیند تلفیق لایه­های اطلاعاتی در محیط سامانه­ای اطلاعات مکانی با استفاده از این منطق مشتمل بر مراحلی از قبیل ایجاد لایه­های مقدماتی، اعمال توابع اولیه، فازی سازی لایه ها و ترکیب لایه­های اطلاعاتی بر اساس منطق فازی است. سرودی (31) در ادامه طراحی و اجرای توابع عضویت فازی (Fuzzy Membership Function ) جهت استاندارد سازی فازی معیارها انجام شده است. جهرمی و همکاران(15) در مرحله­ی بعد، به هر معیار با توجه به مقدار عددی مورد نظر، مقدار عضویتی اختصاص یافته، این مقدار در حقیقت بیان کننده میزان مطلوبیت آن ناحیه بر اساس معیار مورد نظر است، بدین معنی که مناطق دارای درجه­ی عضویت بیشتر، از مطلوبیت بالاتری برخوردار هستند. نقشه های خروجی در این مرحله نقشه های مطلوبیت سرزمین (Land Suitability) برای معیار مربوطه است. در این نقشه­ها، اعداد بزرگتر مطلوبیت بیشتری برای مکان­یابی محل دفن پسماند خواهند داشت.

6-2- تهیه نقشه پیشنهادی محل دفن پسماند با استفاده از روش WLC

استمان(11) در محیط سامانه­ ای اطلاعات مکانی GIS می­توان از روش­های مختلفی برای ترکیب لایه­ها استفاده نمود. با توجه به اجرای توابع فازی جهت استاندارد سازی داده­ها، روش ترکیب خطی وزنی WLC از جمله روش­های مطلوب در این خصوص است. در این تحقیق به منظور تلفیق نقشه­های معیار استاندارد شده، از روش WLC در محیط نرم افزار GIS استفاده گردید. بنابراین با استفاده از این روش که آخرین مرحله ارزیابی مکان­های مناسب جهت مکان­یابی محل دفن پسماندهای شهری است، معیارها با استفاده از وزنی که با استفاده از روش ANP داده شده، با یکدیگر ترکیب شدند.

 

در این رابطه, n تعداد معیارهای مورد نظر، іW وزن هر معیار، іX معیار مورد نظر هستند.  

7-2- پهنه بندی مناطق مستعد محل دفن پسماندها در شهرستان زاهدان

نقشه پهنه­بندی مناطق مستعد محل دفن پسماندها با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی WLC در محیط نرم افزار GIS برای شهرستان زاهدان در شکل شماره 5 ارائه شده است. همانطور که در شکل مشخص است، میزان ارزش نهایی واحدهای مکانی در منطقه مورد مطالعه بین 0 تا 802/0 قرار گرفته است و هر اندازه یک نقطه به منطقه مطلوب نزدیک­تر باشد ارزش پیکسل به سمت 802/0 میل می­کند و برای مکان یابی محل دفن پسماندها شرایط مناسب­تری دارد و هر اندازه مقدار آن از 802/0 کمتر باشد شرایط نامناسب­تری برای انتخاب محل دفن پسماندها دارد. 

 

3- نتایج 

همانطور که اشاره شد در این تحقیق پس از تعیین معیارها، با استفاده از روش ANP وزنی برای هر یک از معیارهای ارزیابی برآورد و نیز استانداردسازی معیارها صورت گرفته است. در شکل 3، شمائی از نرم افزار سوپر دسیژن و معرفی 18 زیر معیار در 2 گروه معیارهای اکولوژیکی و اجتماعی اقتصادی ارائه شده است.

شکل3 . وزن دهی معیارهای ارزیای با استفاده از روش ANP در محیط نرم افزار Super decision(نگارنده ،1399)

Figure 3. Weighting of evaluation criteria using ANP method in Super decision software environment

 

 

در جدول شماره 2، مقدار این وزن ها بیان شده است. همانطور که مشخص است زیر معیار فاصله از شهر (494/0) از گروه معیارهای اجتماعی و اقتصادی بیشترین وزن و زیر معیار ارتفاع (011/0) از گروه معیارهای اکولوژیکی کمترین وزن را به خود اختصاص داده­ است.

جدول 2. مقدار وزن استخراج شده برای معیار­های ارزیابی با استفاده از روش ANP (نگارنده ،1399)

Table 2. The amount of weight extracted for the evaluation criteria using the ANP method

رتبه	معیارها	وزن
1	اکولوژیکی	0.875
2	اجتماعی اقتصادی	0.125

 

رتبه	زیر معیارهای اجتماعی اقتصادی	وزن
1	فاصله از شهر	0.497
2	فاصله از روستا	0.276
3	فاصله از فرودگاه	0.115
4	فاصله از معدن	0.063
5	فاصله از جاده	0.050

 

رتبه	زیر معیار های اکولوژیکی	وزن
1	فاصله از آب های زیر زمینی	0.236
2	فاصله از گسل	0.180
3	فاصله از آب های سطحی	0.167
4	باد	0.085
5	پوشش گیاهی	0.063
6	بارش	0.058
7	خاک	0.049
8	کاربری زمین	0.042
9	فرسایش	0.031
10	جهت	0.030
11	زمین شناسی	0.025
12	شیب	0.023
13	ارتفاع	0.011

 

نقشه­ معیارهای ارزیابی استاندارد شده فازی جهت مکان­یابی محل دفن پسماندهای شهری، شهرستان زاهدان در (شکل های شماره­ 4) ارائه شده است. این نقشه­ها با توجه به مطلوبیت واحدهای مکانی و محدودیت لایه­های هر معیار ارزیابی، طبقه­بندی شده­اند. در (جدول شماره 3)، نیز میزان مطلوبیت و محدودیت هر یک از معیارهای ارزیابی، که توسط گروه خبرگان (کارشناسان محیط زیست و مدیریت پسماند، شهرستان زاهدان) نظرسنجی و ارائه شده است.

 

جدول 3. معیار، شکل و نوع تابع عضویت (نگارنده ،1399)

Table 3. Criteria, form and type of membership function

معیار	مطلوبیت	محدودیت  لایه های معیار	شکل و نوع  تابع عضویت	مراجع
ارتفاع (m)	0 تا 900 معادل 1، 900 تا 1500 معادل (0تا1)، بیشتر از 1500معادل صفر		گسسته	Beskese et al., 2015 [6] Eskandari et al., 2015 [10] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Mallick, 2021 [22]
شیب(درصد)	0 تا 10% معادل 1، 10% تا 15% معادل (0تا1)، بیش از15% معادل صفر		گسسته	Beskese et al., 2015 [6] Eskandari et al., 2015 [10] Govind Kharat., et al, 2016 [12] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Karimi et a,2020 [18] Mallick, 2021 [22]         [25] میرزایی و همکاران 1393         [26] مالکی و همکاران1397
جهت	جنوب و جنوب شرقی معادل 1، جنوب غرب معادل 4/0، شمال شرقی معادل 4/0، شمال و شمال غربی معادل صفر		گسسته	Beskese et al., 2015 [6] Mallick, 2021 [22]   خسروی و اشجعی، 1396 [19]
نوع خاک	خیلی کم لومی معادل 1، کم لومی رسی معادل 8/0، متوسط شنی معادل 6/0، رسی معادل 2/0		گسسته	Eskandari et al., 2015 [10] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Majumdar ET AL., 2017 [24] Yousefi et al., 2018 [37] Karimi et a,2020 [18] مالکی و همکاران، 1397 [26]
فرسایش	فرسایش کم یا جزئی معادل8/0 ، فرسایش متوسط معادل4/0 ، فرسایش زیاد معادل2/0، فرسایش خیلی زیاد معادل صفر		گسسته	Eskandari et al., 2015 [10] Kahvand et al., 2015 [22] Karimi et a,2020 [18]
فاصله از فرودگاه(m)	بیش از 8000 معادل1، 3000تا 8000 معادل(0تا1)، کمتر از 3000 معادل صفر		افزاینده - خطی یکنواخت	Eskandari et al., 2015 [10] Ni-Bin Chang et al., 2015[27] Jiao et al., 2017 [17] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Vosoogh et al., 2017 [36]   Yousefi et al., 2018 [37] Karimi et a,2020 [18] Mallick, 2021 [22]
زمین شناسی	بسیار مقاوم معادل1، مقاوم معادل8/0 ، مقاومت متوسط4/0 ، مقاومت متوسط تاضعیف معادل2/0 ، مقاومت بسیار ضعیف معادل2/.		گسسته	Eskandari et al., 2015 [10] Ni-Bin Chang et al., 2015[25] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Yousefi et al., 2018 [37] Karimi et a ,2020 [18] Mallick, 2021 [22]
فاصله از گسل(m)	بیشتر از 1500معادل1، 500 تا 1500معادل(0تا1)، کمتر از 500 معادل صفر		افزاینده - خطی یکنواخت	Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Karimi et a,2020 [18]
فاصله از معادن(m)	بیشتر از 1500معادل1، 500 تا 1500 معادل(0تا1)، کمتر از 500 معادل صفر		افزاینده - خطی یکنواخت	Vosoogh et al., 2017 [36] Yousefi et al., 2018 [37]
فاصله از شهر(m)	3000 تا10000معادل 1، 10000تا15000معادل(0تا1)، بیشتر از 15000معادل صفر	بافر از محدوده 3000 متر	کاهنده - خطی یکنواخت	Eskandari et al., 2015 [10] Ni-Bin Chang et al., 2015 [25] Jiao et al., 2017 [16] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Vosoogh et al., 2017 [36] Yousefi et al., 2018 [37] Karimi et a,2020 [18] Mallick, 2021 [22]
فاصله از روستا(m)	1500تا 3000 معادل1، 3000 تا6000 معادل(0تا1)،و بیشتر از 6000 معادل صفر	بافر از محدوده 1500 متر	کاهنده - خطی یکنواخت	Eskandari et al., 2015 [10] Ni-Bin Chang et al., 2015[25] Jiao et al., 2017 [17] Jamshidi Zanjani and Rezaie, 2017 [16] Vosoogh et al., 2017 [36] Yousefi et al., 2018 [38] Karimi et a,2020 [18]
عمق آب های زیرزمینی	0 تا1000 متر معادل صفر، 1000 تا4000 معادل(0تا1)، بیش از 4000 معادل 1		افزاینده - خطی یکنواخت	Eskandari et al., 2015 [10] Vosoogh et al., 2017[36] Yousefi et al., 2018 [37] Karimi et a,2020  [18] Mallick, 2021 [22] مالکی و همکاران،1397 [26]
فاصله از آب های سطحی	0 تا1000 متر معادل صفر، 1000 تا 4000 معادل(0تا1)، بیش از 4000 معادل 1		افزاینده - خطی یکنواخت	Ni-Bin Chang et al., 2015[25] Jiao et al., 2017 [17] Yildirim et al., 2018 [38] Karimi et ai,2020  [18] Mallick, 2021 [22]
فاصله کاربری اراضی	کاربری زمین های بایر و شوره زار معادل 1، کاربری کشاورزی معادل صفر		گسسته	Yousefi et al., 2018 [37] Karimi et a,2020 [18] Mallick, 2021 [22] بنی اسدی و همکاران، 1396  [5]
فاصله از جاده(m)	300 تا 2000معادل1، 2000تا4000معادل(0تا1)، بیش از 4000معادل صفر	بافر از محدوده 300 متر	کاهنده - خطی یکنواخت	Ni-Bin Chang et al., 2015 [25] Karimi et a,2020 [18] Mallick, 2021 [22]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل­ 4. نقشه معیارهای استاندار شده فازی برای مکان­یابی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان (نگارنده ،1399)

Figure 4. Map of fuzzy standardized criteria for locating waste landfill in Zahedan city

 

 

 

 

 

 

شکل­ 4. نقشه معیارهای استاندار شده فازی برای مکان­یابی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان (نگارنده ،1399)

Figure 4. Map of fuzzy standardized criteria for locating waste landfill in Zahedan city

 

 

شکل­ 4. نقشه معیارهای استاندار شده فازی برای مکان­یابی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان (نگارنده ،1399)

Figure 4. Map of fuzzy standardized criteria for locating waste landfill in Zahedan city

 

 

شکل­ 4. نقشه معیارهای استاندار شده فازی برای مکان­یابی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان (نگارنده ،1399)

Figure 4. Map of fuzzy standardized criteria for locating waste landfill in Zahedan city

 

در ادامه با تلفیق لایه های معیار با استفاده از روش ترکیب وزنی خطی (WLC)، نقشه نهایی مکان های پیشنهادی دفن جهت منطقه مورد مطالعه بر اساس امتیاز نهایی کلی برآورد شده و در پنج کلاس قابلیت اراضی شامل: فاقد توان، توان ­کم، توان متوسط، توان زیاد و توان خیلی­زیاد طبقه­بندی گردید(جدول شماره 4)، با توجه به طبقه­بندی انجام شده بیشترین سطح را طبقه فاقد توان (76/99 درصد) و مناطق مناسب برای دفن پسماند حدود (231/0 درصد) منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است. همانطور که در شکل شماره 5 مشخص است مناطق مناسب برای دفن پسماندها معمولا در جاهایی که از نظر معیارهایی ارزیابی شرایط مناسبی را دارند، قرار گرفته­اند. در شکل شماره 6 نیز کلاس­بندی نقشه نهایی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان در محیط نرم افزار10.3  ArcGIS ارائه شده است.

 

شکل 5. توزیع فضایی مکان­های مناسب برای دفن پسماند با استفاده از روشWLC  (نگارنده ،1399)

Figure 5. Spatial distribution of suitable landfills using WLC method

 

 

جدول 4. کلاس بندی نقشه نهایی جهت مکان یابی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان (نگارنده ،1399)

Table 4. Classification of the final map for locating the landfill of Zahedan city

ردیف	کلاس اولویت­بندی	ارزش نهایی	درصد مساحت
1	فاقد توان	0.2- 0	99.76
2	توان کم	0.4 – 0.2	-
3	توان متوسط	0.6 – 0.4	0.007
4	توان زیاد	0.8 – 0.6	0.207
5	توان خیلی زیاد	1 – 0.8	0.017

 

 

 

 

      شکل 6. نقشه کلاس­بندی محل دفن پسماند شهرستان زاهدان در محیط نرم افزار ArcGIS  (نگارنده ،1399)

Figure 6. Classification map of Zahedan landfill in ArcGIS software environment

 

در نهایت نتایج حاکی از آن است که در اطراف شهر زاهدان، 22 واحد مکانی و در اطراف شهر نصرت آباد 35 واحد مکانی برای دفن پسماندهای شهری، شناسایی و پیشنهاد گردید. نقشه محدوده های مکان یابی پیشنهادی برای شهر زاهدان و شهر نصرت آباد در شکل شماره 7 نمایش داده شده است. و نیز مساحت هر محدوده توان اراضی مستعد دفن پسماندهای شهری برای شهرهای زاهدان و نصرت آباد و میزان ارزشی هر محدوده در جداول 5 و 6 ارائه شده است.

 

شکل­ 7. نقشه محدوده های مکانی پیشنهایی محل دفن پسماند شهرهای زاهدان و نصرت آباد (نگارنده ،1399)

Figure 7. Map of spatial projections of landfills in Zahedan and Nusratabad

 

بر طبق نقشه محدوده ها مناسب ترين نواحي براي مكان يابي دفن پسماند در جنوب و جنوب شرق شهرستان زاهدان را نشان مي دهد. با توجه به نوع خاک، فرسایش، گسل و ... (18 زیر معیار) بررسی شده در شهر زاهدان محدوده هایی با توان مناسب با مساحت کمتری جهت دفن شناسایی شد، بیشترین وسعت اراضی منطقه مورد مطالعه، فاقد توان است و هیچ بخشی از شهر زاهدان برای کاربری دفن پسماندها دارای توان خیلی زیاد و توان زیاد نیست. به طوری که در اطراف شهر نصرت آباد، محدوده هایی با توان خیلی زیاد و توان زیاد مشاهده می شود. همچین با توجه به نقشه فوق مشخص می شود که عمدتاً اراضی دارای توان، اعم از توان کم و توان متوسط، در حواشی شهرهای زاهدان و نصرت آباد متمرکزاند. مطالعات میدانی و بررسی تصاویر ماهواره ای منطقه نشان می دهد که این اراضی، عمدتا اراضی بایر و رها شده هستند. البته لازم به ذکر است که این اراضی، عمدتا به مرور زمان، به علت مهاجرپذیر بودن منطقه، خشک سالی و تغییر اقلیم و الگوی بارش، دستخوش تغییرات کاربری اراضی قرار گرفته اند. 

 

جدول 5. مساحت هر محدوده توان اراضی در شهر زاهدان (نگارنده ،1399)

Table 5. Area of each land potential in Zahedan 

محدوده	مساحت کل(هکتار)	ارزش نهایی	محدود	مساحت کل(هکتار)	ارزش نهایی
1	172.6	0.639994	12	33.65	0.709413
2	213.4	0.622645	13	187.82	0.676018
3	25.95	0.618368	14	20.34	0.631925
4	183.88	0.706484	15	52.08	0.672381
5	66.47	0.66339	16	100.55	0.639178
6	22.52	0.687308	17	240.81	0.695106
7	214.5	0.707789	18	84.96	0.631273
8	81.85	0.722833	19	268.46	0.62772
9	51.36	0.699198	20	175.02	0.631925
10	205.8	0.640793	21	23.16	0.61844
11	52.11	0.631273	22	59.84	0.391795

 

جدول6 . مساحت هر محدوده توان اراضی در شهرنصرت آباد (نگارنده ،1399)

Table 6. Area of each land potential in the city of Nusratabad 

محدوده	مساحت کل(هکتار)	ارزش نهایی	محدود	مساحت کل(هکتار)	ارزش نهایی
1	337.5	0.654388	19	157.1	0.561165
2	309.03	0.658593	20	72.56	0.695704
3	158.53	0.658593	21	49.4	0.736724
4	263.06	0.662718	22	21.24	0.73842
5	295.15	0.690058	23	23	0.73465
6	167.06	0.664148	24	34.24	0.737115
7	191.72	0.640763	25	150.96	0.761225
8	47.42	0.686703	26	27.49	0.79758
9	147.13	0.659725	27	108.66	0.801466
10	104.15	0.659725	28	289.23	0.801858
11	119.95	0.661683	29	126.01	0.800553
12	43.08	0.686231	30	24.88	0.730743
13	231.32	0.674873	31	88.11	0.73581
14	68.51	0.661538	32	127.98	0.706455
15	134.99	0.658025	33	59.97	0.735419
16	20.69	0.640618	34	33.39	0.721375
17	275.65	0.72719	35	25.81	0.701837
18	255.08	0.727843

 

        

                                                                                                                                            

بحث و نتیجه­گیری 

تیموریان و همکاران(35) امروزه، مدیریت MSWبه یک نگرانی غیر قابل انکار تبدیل شده است، اگر چه جداسازی پسماندها، بازیافت، کمپوست، استفاده مجدد، کاهش پسماندها در منبع تولید و بازیابی انرژی برخی از راهکارهای مدیریت پسماند است ولی استراتژی مهم، در بسیاری از کشورها، به ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، هنوز هم بیشترین اقدام، در جهت دفن پسماندهاست که با توجه به خطرات زیست محیطی ناشی از آن به یک چالش جدی تبدیل شده است. در شهرستان زاهدان، به دلیل مهاجرت و شرایط خاص اقلیمی و جمعیت در حال رشد، تولید سرانه پسماند به طرز چشمگیری افزایش یافته است. مطالعات نشان می دهد که در طی سال های اخیر تولید پسماند در شهرستان زاهدان از ظرفیت فعلی محل دفن فراتر رفته، بنابراین تعیین مناطق مناسب برای دفن پسماند در منطقه مورد مطالعه حیاتی است. در همین راستا، اين تحقیق كاربردي از روش ارزيابي چند معياره در محیط GIS، براي تعيين و تخمين پتانسيل مكان های مطلوب دفن پسماندها در شهرستان زاهدان ارائه شده است. بدین ترتیب با تهیه پرسشنامه به روش دلفی، 18 زیرمعیار در دو گروه معیار، 1) معیار اکولوژیکی؛ (شیب، ارتفاع، خاک، فرسایش، گسل، بارش،باد، جهت، آب های سطحی، آب های زیرزمینی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و زمین شناسی)، 2) معیار اجتماعی، اقتصادی؛ (فاصله از شهر، روستا، معدن، فرودگاه و جاده) تعیین و با نظر کارشناسان (خبرگان) و با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) در نرم افزار Super decision 3.2 وزن های هر معیار محاسبه گردید و در نهایت لایه­های هر کدام از این معیارهای ارزیابی در پایگاه داده مبتنی بر10.3  ARC GIS آماده سازی و تحت عنوان نقشه­های معیار ذخیره شده است. با فازی سازی 18 لایه(معیار) با منطق فازی و نیز اعمال محدودیت ها با منطق بولین بر اساس (جدول شماره 3)، نقشه های (شکل شماره 4) تهیه و با تلفیق لایه ها با روش ترکیب خطی وزنی از رایجترین روش ها در تصمیم گیری چند معیاره، نقشه نهایی مکان یابی دفن شهرستان زاهدان (شکل شماره 5) بدست آمده است. در راستای توزیع فضایی مکان های مناسب دفن پسماندها در شهرستان زاهدان، با توجه به 5 کلاس طبقه­بندی، مشخص شد که بیشترین سطح منطقه را طبقه فاقد توان (76/99 درصد) و مناطق مناسب برای دفن پسماندهای شهری در مجموع حدود 231/0 درصد است و هیچ بخشی از شهر زاهدان برای کاربری دفن پسماندها دارای توان خیلی زیاد و توان زیاد نیست. به طوری که در اطراف شهر نصرت آباد، محدوده هایی با توان خیلی زیاد و توان زیاد مشاهده می شود. همچین با توجه به نقشه (شکل شماره6 ) مشخص شد که عمدتاً اراضی دارای توان، اعم از توان کم و توان متوسط، در حواشی شهرهای زاهدان و نصرت آباد متمرکز می باشند. در منطقه دارای توان، 22 واحد جهت شهر زاهدان و 35 واحد برای شهر نصرت آباد شناسایی گردید. با توجه به یافته های تحقیق، اطلاعات جامع جهت مکان یابی دفن پسماندهای شهرستان زاهدان با ادغام مدل هایی(دلفی، فازی، بولین،ANP ، WLC) بدست آمده است. که تاکنون چنین اطلاعاتی موجود نبوده و حتی مکان دفن فعلی بدون انجام ارزیابی زیست محیطی و بدون انجام مطالعات، فقط به دلیل دور بودن از شهر، سال های گذشته جهت تلنبار و دفن پسماند انتخاب شده است. ﻻزم به ذﻛﺮ اﺳﺖ در ﻛﻨﺎر ﻋﺪم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي دفن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ در ﺳﺎﻟﻴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ، اکنون ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزي و اراﺋﻪ آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎن و ﺧﺮدﺳﺎﻻن و حتی ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن در جهت ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ، اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻫﺎي ﺗﻔﻜﻴﻚ ازﻣﺒﺪأ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زاهدان برنامه ریزی و اجرا شده اﺳﺖ. اما ﻣﻨﺸﺄ ﺗﺤﻮل ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ، دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﺸﻜ ﻴﻼت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﻲ و ﻋﺪم ﺣﻀﻮر و ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ اﻣﺮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﺷﻬﺮداري اﺳﺖ. و در ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ سازی و آﻣﻮزش اﺻﻮل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه است. ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻼش ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم اﺳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻊ آوري و ﺣﻤﻞ پسماندها در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن زاهدان ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎدي ﺑﺎ آرﻣﺎن ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻤﻊ آوري در ﻛﻮﺗﺎه ترین زﻣﺎن، ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ، ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮ و ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ﭘﺮﺳﻨﻞ و پسماند دارد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ های لازم صورت گیرد. با انجام این تحقیق و با معرفی مکان های پیشنهادی جدید، نقطه قوت تصمیم گیری مدیران شهری در تحقق برنامه ریزی های کلان شهری برای شهرستان زاهدان مهیا شده است. با مرور ادبیات تحقیق و با مقایسه پیشینه استفاده از این روش در مکان های دیگر می توان نزدیکی نتایج و مناسب بودن روش برای کاربری دفن را نتیجه گرفت، بنابراین پیشنهاد می شود برای شهرستان های دیگر استان نیز ارزیابی توان سرزمین با روش بکارگرفته شده در این تحقیق مورد بررسی قرار گیرد. به هر حال، از آنجايي كه مكان يابي دفن پسماند به معيارهاي مختلف و به نفوذ نظرات عمومي و سياسي در رابطه با تجزيه و تحليل علمي بستگي دارد، فرض ماست كه اين روش، پتانسيل قابل توجهي براي حمايت از پيچيدگي هاي تصميم گيري كاربردهاي دنياي واقعي را دارد. 

 

تقدیر و تشکر ­

اين مقاله حاصل از رساله با عنوان ارائه مدل مفهومی ارزیابی شایستگی سرزمین جهت مکان یابی محل دفن پسماند شهری(مطالعه موردی شهرستان زاهدان) در مقطع دکتری در سال 1398 با کد 162298659 و دارای کد اخلاق به شماره IR.IAU.TNB.REC.1400.050  است، که بدينوسيله نويسندگان مقاله كمال امتنان و تشكر خود را از همكاران حوزه معاونت پژوهش و فناوري دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران شمال اعلام مي نمايند. همچنين از كليه همكاران شهرداري زاهدان و سازمان مديريت پسماند زاهدان كه در به ثمر رسيدن اين رساله كمال همكاري را داشته اند، سپاسگزاري می شود.

 

منابع مورد استفاده ­

1- Asadolahi, z. Mobarghi,N. Keshtkar,M.(2020) , Integrating  population foresight  into providing a landfill decision support  system for urban waste disposal  )Case study:Ghazvin (. Journal of Remote Sensing and Geographic Information System in Natural Resources (Year 11 / Number 4) Islamic Azad University Bushehr [Persian In]

 

2-Aqsaei, Helen, Souri, Babak. (2017). Investigation of location for municipal waste landfill using spatial information techniques. Case study: Sanandaj. Bi-Quarterly Journal of Environmental Research. Volume 8, Number 15, 229 – 215. [Persian In]

3- Aliani, H. BabaieKafaky S, Saffari A, Monavari SM. (2017). Land evaluation for ecotourism development—an integrated approach based on FUZZY, WLC, and ANP methods. Int J Environ Sci Technol 14(9): 1999-2008. doi: 10.1007/s13762-017-1291-5.

4- Ajibade, F. O. Olajire, O. O. Ajibade, T. F. Nwogwu, N. A. Lasisi, K. H., Alo, A. B. & Adewumi, J. R. (2019). Combining multicriteria decision analysis with GIS for suitably siting landfills in a Nigerian State. Environmental and Sustainability Indicators, 3, 100010.

5- Bani Asadi, Roghayeh, Ahmadizadeh, Seyed Saeed Reza, Etebari, Behrooz, Qomi Motazeh, Alireza. (2017).   Investigation of location for municipal waste disposal with emphasis on environmental and economic criteria in the northern regions of Iran, Astara city. Quarterly Journal of Environmental Science and Technology. Volume 19, Number 5, 415 – 405. [Persian In]

6- Beskese, A.Demir, H.H., Ozcan, H.K., Okten, H. E. (2015).  Landfill site selection using fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS: a case study for Istanbul, Environmental Earth Sciences73(7), 3513-3521, DOI: 10.1007/s12665-014-3635-5.

7- Barzekar, G. Aziz, A. Mariapan M., Ismail M.H., Hosseni S.M. (2011). Delphi technique for generating criteria and indicators in monitoring ecotourism sustainability in Northern forests of Iran; case study on Dohezar and Sehezar Watersheds. Folia ForestaliaPolonica Series. 53(2):130-141.

8- CHEN Y., YU J., KHAN S. (2016). Spatial sensitivity analysisof multi-criteria weights in GIS-based land suitabilityevaluation. Environmental Modeling & Software. 25 (12),1582, 2010.

9- Comprehensive planning for Sistan and Baluchestan Province. (2019). [Persian In]

10- Eskandari M, Homaee M, Mahmoodi S, Pazira E, Van Genuchten MT. (2015). Optimizing landfill site selection by using land classification maps. Environmental Science and Pollution Research, 22(10):7754–7765. doi: 10.1007/s11356-015-4182-7

11- Eastman, J.RIDRISI Andes, Guide to GIS and image processing, Clark labs, Clark University. (2006) 327 pp.

12- Govind Kharat, M., Jaisingh Kamble, Sh., Raut, R.D., Kamble, S.S. (2016). Identification and evaluation of landfill site selection criteria using a hybrid Fuzzy Delphi, Fuzzy AHP and DEMATEL based approach, Model. Earth Syst. Environ, 2(98), DOI: 10.1007/s40808-016-0171-1.

13- Han, Z., Ma, H., Shi, G., He, L., Wei, L., & Shi, Q. (2016). A review of groundwater contamination near municipal solid waste landfill sites in China. Science of the Total Environment. 569, 1255-1264.

14- Ismail Kamdara, Shahid Alib, Adul Bennuic, Kuaanan Techatod,e,Warangkana Jutidamrongphand. (2019). Municipal solid waste landfill siting using an integrated GIS-AHP approach:A case study from Songkhla, Thailand. ScienceDirect. Resources, Conservation & Recycling. 149 220–235.

15- Jahromi, Hamideh and Hosseinzadeh Asl, Hassan.( 2012). Investigation of location for waste landfill in Bandar Abbas using Hierarchical Analysis Model]. Human and Environment; Volume 10, Number 1, 76-65. [In Persian]

16- Jamshidi Zanjani, A., Rezaei, M. (2017). Landfill site selection using combination of fuzzy logic and multi-attribute decision-making approach, Environmental Earth Sciences. 76(448), DOI: 10.1007/s12665-017-6774-7.

17- Jiao, Sh., Zhang, X., Xu, Y. (2017).  A review of Chinese land suitability assessment from the rainfall-waterlogging perspective: Evidence from the Su Yu Yuan area, Journal of Cleaner Production. 144, 100-106.

18- Karimi, H., Herki, B. M., Gardi, S. Q., Galali, S., Hossini, H., Mirzaei, K., & Pirsaheb, M. (2020). Site selection and environmental risks assessment of medical solid waste landfill for the City of Kermanshah-Iran. International Journal of Environmental Health Research, 1-13.

19- Khosravi, Younes, Ashjaei, Hamid. (2017). [Investigation of location for Qazvin municipal waste landfill using AHP method in ArcGIS software]. Man and environment.; Volume 15, Number 4, 63-51. [In Persian]

20- Karimi, Saeed. (2014). Textbook of GIS application in environment. Tehran School of Environment Publications. [Persian In]

21- Kahvand, M. Gheitaran i, N., Khanian, M., Ghadarjani, R. (2015). Urban Solid WasteLandfill Selection by Sdss. Case Study: Hamadan. Environmt Protection Engineering, 41(2): 47 – 55.

22- Mallick, J. (2021), Municipal Solid Waste Landfill Site Selection Based on Fuzzy-AHP and Geoinformation Techniques in Asir Region Saudi Arabia. Sustainability. 13, 1538.. 

23- Malmir, M. Kheirkhah Zarkesh, M.M. Monavari, S.M., Jozi, S.A., Sharifi, E. (2016).  Analysis of land suitability for urban development in Ahwaz County in southwestern Iran using fuzzy logic and analytic network process (ANP), Environmental Monitoring and Assessment. 188. DOI: 10.1007/s10661-016-5401-5.

24- Majumdar, A., Hazra, T., Dutta, A. (2017). Landfill Site Selection by AHP Based Multi-criteria Decision Making Tool: A Case Study in Kolkata, India, Journal of The Institution of Engineers (India): Series A, 98(3), 277-283.

25- Mirzaei, Mojgan, Salman Mahini, Abdolrasoul, Mirkarimi, Seyed Hamed. 1393. (2014). Investigation of location for landfill using hierarchical analysis process and TOPSIS method, Case study: Golpayegan city]. Journal of Natural Environment. Volume 67, No. 1, 119 – 105. [Persian In]

26- Maleki, Saeed, Akbari Mehr, Rahim. (2018). Investigation of location for Municipal Waste Landfill Using ANP-DEMATEL combined Analysis in GIS Environment (Case Study of Boyerahmad County)]. Geography and Environmental Studies. Seventh Year, No. 25. [Persian In]

27- Ni-Bin Chang. G. Parvathinathan, Jeff B. Breeden. (2015). Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region, Journal of Environmental Management. .6(3):139–153.

28- Pendashteh A, Ghavidel A. (2015).  [Proposing waste management methods in rural areas of Guilan province]. Journal of Environmental Science and Technology. 17 (1), 115-123. [Persian In]

29- Pasalari,P , P Nabizadeh Nodehi. R, Hossein Mahvi. A , Yaghmaeian . K , Charrahi . Z. (2019). Landfill site selection using a hybrid system of AHP-Fuzzy in GIS environment: A case study in Shiraz city, Iran. ScienceDirect. MethodsX 6 1454–1466.

30- Samaniego. J., Perez-Murcia. M.D., Bustamante. M. A. Perez-Espinosa. A., Paredes, C. Lpez. M., Moral. R. (2017). Composting as sustainable strategy for municipal solid waste management in the Chimborazo Region, Ecuador: Suitability of the obtained composts for seedling production. Journal of Cleaner Production. Vol: 141, p: 1349-1358.

31- Soroudi, Mona.(2018). Land suitability assessment of Tehran Provience for landfill sitting. ISLAMIC AZAD UNIVERSITY SCIENCE AND RESEARCH BRAC.

32- Saaty, T.L. Vargas L.G. (2017). Decision Making with the Analytic Network Process, Springer, Pittsburgh, USA. 108–109.

33- Statistical Yearbook of Sistan and Baluchestan Province (2017).

34- Thyberg K.L. D. Tonjes. J, (2017). The environmental impacts of alternative food waste treatment technologies in the U.S., J. Clean. Prod. 158 -101–108, doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.04.169.

35- Tahmoorian . F, Khabbaz.H . (2019). Performance comparison of a MSW settlement prediction model in Tehran landfill. ScienceDirect. Journal of Environmental Management. .

36- Vosoogh, A. Baghvand, A. Karbassi, A. Nasrabadi, T. (2017). Landfill Site Selection Using Pollution Potential Zoning of Aquifers by Modified DRASTIC Method: Case Study in Northeast Iran, 41(2), 229-239, DOI: 10.1007/s40996-017-0054-3.

37- Yousefi, H. Javadzade, Z., Nooroalahi, Y. Yousefi-Shahbazi, A. (2018). Landfill Site Selection Using a Multi-Criteria Decision-Making Method: A Case Study of the Salafcheghan Special Economic Zone, Iran, Sustainabilit . 10(4), DOI: 10.3390/su10041107.

38- Yildirim. V, T. Memisoglu, S. Bediroglu, H.E. Colak, (2018). Municipal solid waste landfill site selection using multi-criteria decision making and Gis: case study of Bursa Province, J. Environ. Eng. Landsc. Manag. 26 -107–119, doi:http://dx.doi.org/ 10.3846/16486897.2017.1364646.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Application of multi-criteria decision-making methods in assessing the land potential of Zahedan city with the aim of locating municipal waste landfills

 

 

 

Abstract

This study proposed a hybrid model to Assessing  the land capability for locating municipal waste landfills in Zahedan city, Iran to develop sustainable reduction of urban management shortcomings. According to recent research’s, waste generation in Zahedan has exceeded the current capacity of landfills, so determining the appropriate areas for waste disposal in the study area is critical. To this end, developing an integrated model consisting of a geographic information system (GIS) and multi-criteria decision making method (MCDA) is a practical tool to determine the landfill location. Therefore, to identify the effective factors in limiting the location of municipal waste landfills in Zahedan, a questionnaire (Delphi method) was designed and after analysis, 18 sub-criteria in two groups of ecological and socio-economic criteria was determined, then the weights of each criterion was defined by experts’ opinion and using the network analysis process (ANP) in Super Decision 3.2 software, finally, the criteria were standardized with fuzzy as well as Boolean logic, and the layers of each of these criteria were prepared and examined in 10.3 ARC GIS software. By combining the criteria with the linear weight combination method (WLC), the study area was classified into five land capability classes, so that most of the area is covered by the powerless class (99.76%) and therefore suitable areas for landfilling in total occupy about 0.231% of the study area. In the area with capability, 22 units were identified and proposed for zahedan city and 35 units for nusratabad city.

 

Keywords: Assessment of Ecological capability - Landfill - Municipal waste - Multi-criteria decision making methods - Zahedan city

1

 

---