بررسی آلودگی بصری کاربری های ناهمگون با عرصه در مناطق گردشگری (مطالعۀ موردی: جنگل های دو هزار سه هزار، تنکابن)

محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانی

کبری مل حسینی دارانی ¹ , ثمر مرتضوی ² , سیدمحسن حسینی ³ , کامران شایسته ⁴ , سامره فلاحتکار ⁵

1 - دانشجوی دکتری محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر
2 - استایار گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر
3 - استاد گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس
4 - استایار گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر
5 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1396/11/05 تاریخ پذیرش : 1397/04/28 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: اختلال, تغییر کاربری اراضی, ارزیابی اثرات بصری, جنگل های دو هزار سه هزار, آلودگی سیمای سرزمین,

چکیده مقاله :

توسعه نیازمند زمین است و بدیهی‌ترین ویژگی توسعه، تغییر کاربری اراضی و به‌تبع آن آلودگی سیمای سرزمین است. برای بررسی اختلال سیمای سرزمین، پس از تولید نقشه کاربری اراضی با استفاده از تصویر ماهواره لندست سال 1395، با استفاده از سنجه‌های LPI، LSI، MPS و SHDI، دو نقطه دید در منطقه مطالعاتی در نظر گرفته و با اعمال ارتفاع ناظر بر روی نقشه DSM تولیدشده از منطقه، محدوده قابل دید از این نقاط استخراج معیار بصری اختلال بررسی گردید. با توجه به وجود کاربری های انسان‌ساخت و طبیعی موجود در منطقه کمی سازی معیار اختلال با استفاده از سنجه های مذکور انجام شد. محدوده مقادیر LSI که از 1 تا بی‌نهایت است، در نقطه دید اول به ترتیب 21.32، 19، 2.35 برای کاربری جنگل، مرتع و معدن و در نقطه دید دوم با مقادیر 7.27، 26.91، 22.24، 1.66، 3.90، 13.78 برای کاربری‌های مسکونی، جنگل، مرتع، آبزی‌پروری، کشاورزی و صخره‌ای محاسبه گردید. ارزش پایین شاخص LSI برای کاربری های معدن، آبزی‌پروری و کشاورزی و نزدیک بودن آن به عدد یک بیانگر حضور انسان است که برای کاربری‌های طبیعی این ارزش بسیار بالاتر از یک محاسبه‌شده است. نتایج سنجه های MPS و SHDI نشان‌دهنده انقطاع کاربری های طبیعی مرتع و جنگل توسط کاربری انسان‌ساخت معدن است. در نقطه دید دوم که کاربری جنگل، مرتع و صخره‌ها با مقادیر MPS بالا و نزدیک به هم، چهره بکری را به سیمای سرزمین داده است، حضور کاربری کشاورزی، مسکونی و آبزی‌پروری با مقادیر MPS پایین و متفاوت از کاربری‌های طبیعی، سبب فقدان طبیعی بودن این بخش از منطقه و ایجاد اختلال شده است. نتایج این مطالعه روش جدید برای درک و در نظر گیری اثرات تغییر سیمای سرزمین درزمینۀ برنامه ریزی و مدیریت را ارائه می نماید.

چکیده انگلیسی:

Development requires land, and the most obvious feature of the development, land use change, and hence pollution of the land's landscape. For an investigation into the effect of disturbance on the landscape, land use map, using Landsat satellite image of 2016, is produced. Calculating the LPI, LSI, MPS and SHDI metrics, the two viewpoints are considered in the case study area. The height of the observer is applied to the DSM map of this region and a visible zone of these points is determined. Therefore, the visual disturbance criterion is examined. According to the man-made and natural uses, this criterion is quantified, considering the above-mentioned metrics. LSI value changes from one to infinity. At the first viewpoint, amounts of the LSI are 21.32, 19 and 2.35 for forest, pasture and mine respectively. Also, in the second one, 7.27, 26.91, 22.24, 1.66, 3.90 and 13.78 are obtained for residential land, forest, pasture, aquaculture, agriculture and rocks. Small LSI numbers of mine, aquaculture and agriculture, being about one, indicates the presence of a human in these areas. The results of MPS and SHDI metrics show that the natural land use of pasture and forest are cut by the man-made of mine. From the second viewpoint, forest, pasture and rocks, having large and close MPS numbers, give a natural face to the landscape. The presence of agriculture, residential and aquaculture with small MPS values, being different from the natural land use, causes a lack of naturalness and disturbance in this part of the region. This study could develop the new and basic method for the understanding of landscape changes in the planning and management fields.

منابع و مأخذ:

احدنژاد روشتی، م. و س. محمدی حمیدی. 1392. پایش میزان گستردگی و تغییرات کاربری اراضی شهر خوی و اثرات آن بر اراضی کشاورزی اطراف با استفاده از فناوری سنجش‌ازدور. نخستین کنفرانس بین‌المللی اکولوژی سیمای سرزمین، دانشگاه صنعتی اصفهان، 8 الی 9 آبان ماه، 1-8.

احمدی میرقائد، ف.، م. محمد زاده، ع. سلمان ماهینی و ح. میرکریمی. 1395. تلفیق عناصر بصری و محیط‌زیستی با استفاده از روش‌های فازی و چندمعیاری در ارزیابی کیفیت زیباشناختی حوزه آبخیز قره‌سو، استان گلستان. مجله سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیای در منابع طبیعی (مجله کاربرد سنجش‌ازدور و GIS در علوم منابع طبیعی)، 7(3): 46-60.

برق جلوه، ش. 1385. پرسپکتیوی از اتحاد بین علم و سیاست محیطی راهبرد توسعه پژوهش در حوزه مطالعات میان دانشی تغییر بوم‌شناختی سیمای سرزمین. علوم محیطی، 4(2): 37-62.

بی­همتای طوسی، ن.، ع. ر. سفیانیان و س. فاخران. 1392. بررسی تغییرات پوشش اراضی در منطقه مرکزی اصفهان با استفاده از متریک‌های سیمای سرزمین. مجلهبوم شناسی کاربردی، 2(6): 77-87.

پریور، پ.، ا. یاوری، ش. فریادی و ا. ستوده. 1388. تحلیل ساختار اکولوژیک سیمای سرزمین شهر تهران برای تدوین راهکارهای ارتقای کیفیت محیط‌زیست. مجله محیط شناسی، 35(51): 45-56.

جوزی، ع.، س. رضاییان و س. نبویان. 1393. بررسی اثرات اقتصادی-اجتماعی تخریب جنگل‌های دو هزار و سه هزار تنکابن. مجله علوم و مهندسی محیط‌زیست، 1(3): 27-40.

حاتمی، م.، ا. ستوده، م. مختاری و ب. کیانی. 1393. ارزیابی ترکیب و توزیع فضایی لکه‌های سبز شهر مشهد با استفاده از سنجه‌های سیمای سرزمین. ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی، 21 الی 22 آبان ماه. 1-7.

حسینی، م. و س. رستمی. 1396. اکولوژی سیمای سرزمین. چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی، 295صفحه.

حیدریان، پ.، ک. رنگزن، س. ملکی و ا. تقی زاده. 1392. پایش تغییرات کاربری اراضی با استفاده از روش مقایسه پس از طبقه‌بندی تصاویر ماهواره لندست (مطالعۀ موردی: اراضی شهر تهران). مجله سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیای در منابع طبیعی (مجله کاربرد سنجش‌ازدور و GIS در علوم منابع طبیعی)، 4(4): 1-10.

سفیانیان، ع. ر.، ز. مختاری، س. ج. خواجه الدین و ح. ضیایی. 1392. تحلیل گرادیان الگوی سیمای سرزمین شهری (مطالعۀ موردی: شهر اصفهان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45(1): 87-104.

سفیانیان، ع. ر.، س. ملکی نجف‌آبادی و و. راهداری. 1387. بررسی دو شاخص کمی کردن الگوهای چشم‌انداز با استفاده ازRS  و GIS. مجله علوم آب‌وخاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)، 13(49): 141-150.

شادکام بیرک علیا، س.، آ. صداقتی مختاری و ح. اله یاری. ۱۳۹۴. آلودگی بصری. اولین همایش بین‌المللی و چهارمین همایش ملی پژوهش‌های محیط‌زیست و کشاورزی ایران، همدان، 5 آذرماه. دبیرخانه دائمی کنفرانس، همدان. 1-8.

فتحی زاد، ح.، ا. نوحه‌گر، م. فرامرزی و م. تازه. 1392. بررسی تغییرات کاربری اراضی بر اساس تجزیه‌وتحلیل متریک‌های سیمای سرزمین با استفاده از سنجش‌ازدور و GIS در منطقه خشک و نیمه‌خشک دهلران. دو فصلنامه آمایش سرزمین، 5(1): 77-99.

عظیمی نجارکلایی، ا.، ع. ا. جمالی و ز. ا. حسینی. 1396. مقایسه دقت طبقه‌بندی سری زمانی تصاویر لندست در پایش تغییرات کاربری اراضی. مجله سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیای در منابع طبیعی (مجله کاربرد سنجش‌ازدور و GIS در علوم منابع طبیعی)، 8(4): 33-47.

لاریجانی، م.، ف. قسامی و ا. روبیات. 1392. تحلیل اکولوژیک ساختار فضای سبز شهر جیرفت با استفاده از متریک­های سیمای سرزمین. فصلنامه آمایش محیط، 7(25): 49-64.

میرزایی، م.، ع. ریاحی بختیاری، ع. سلمان ماهینی و م. غلامعلی فرد. 1392. بررسی تغییرات پوشش اراضی استان مازندران با استفاده از سنجه‌های سیمای سرزمین بین سال‌های 1363-1389. اکولوژی کاربردی، 2(4): 37-54.

یوسفی، ع. و ج. عابدی کوپایی. 1392. از ارزیابی اکولوژی سیمای سرزمین تا ارزیابی منظر در طراحی محیط. نخستین کنفرانس بین‌المللی اکولوژی سیمای سرزمین. اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، 8 الی 9 آبان ماه. 1-14.

Botequila LA, Miller J, Ahern J, McGarigal K. 2012. Measuring landscapes: A planner's handbook. Island Press, 272 pp.

Breuste, J. Feldmann H. and Uhlmann O. 1998. Urban ecology.Springer, Berlin. 280 pp.

Cook EA, Van Lier HN. 1994.  Landscape planning and ecological networks: An introduction. In E. A. Cook, & H. N. van Lier (Eds.), Landscape planning and ecological networks (1–11). Amsterdam, Lausanne, New York, Oxford, Shannon, Tokyo: Elsevier, 387 pp.

Fry G, Tveit M, Ode Å, Velarde MJEi. 2009. The ecology of visual landscapes: Exploring the conceptual common ground of visual and ecological landscape indicators. 9(5): 933-947.

Haiting C. 2001. Landscape Pollution: A problem need to be solved urgently. 3: 60-62.

Lin L. 2009. Practicality and necessity to assess visual impact and landscape impact separately in EIA. Thesis presented in part-fulfilment of the degree of Master of Science in accordance with the regulations of the University of East Anglia.  115 pp.

Makhzoumi JM. 2000. Landscape ecology as a foundation for landscape architecture: application in Malta. Landscape and Urban Planning, 50(1): 167-177.

McGarigal, K., SA Cushman, and E Ene. 2012. FRAGSTATS v4: Spatial pattern analysis program for categorical and continuous maps. Computer software program produced by the authors at the University of Massachusetts, Amherst. Available at the following web site: http://www.umass.edu/landeco/research/fragstats/fragstats.html.

Ode A, Tveit MS, Fry GJLr. 2008. Capturing landscape visual character using indicators: touching base with landscape aesthetic theory. Landscape Research, 33(1): 89-117.

Reed B, Shaw R, Jackson T. 2011. An introduction to visual impact assessment. Booklet Published by Water, Engineering and Development Center (WEDC) Loughborough University. 160 pp.

Wang Y, Li J, Fan Z, Wang X. 2008. Gis-based urban mosaic and its gradient analysis: a case study from Wuhu City, China. In: Bioinformatics and Biomedical Engineering, ICBBE 2008. The 2nd International Conference on, 2008. IEEE, 4310-4313 pp.

Yang J, Wang Y, Li B, Lu W, Meng Q, Lv Z, Zhao D, Gao Z. 2016. Quality assessment metric of stereo images considering cyclopean integration and visual saliency. Information Sciences, 373: 251-268.