ارزیابی سطوح توسعه یافتگی در ابعاد مختلف اجتماعی- رفاهی، زیر بنایی و تکنولوژیکی جامعه عشایری استانهای ایران

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

علی اکبر تقیلو ¹ (دانشگاه ارومیه)
میر نجف موسوی ² (دانشگاه ارومیه)

تاریخ دریافت : 1394/02/05 تاریخ پذیرش : 1394/03/28 تاریخ انتشار : 1394/06/10

کلید واژه: توسعه, ایران, عشایر, دوره قشلاقی, دوره ییلاقی,

چکیده مقاله :

هدف تحقیق حاضر ارزیابی سطح توسعه یافتگی ابعاد کالبدی – فضایی جامعه عشایری ییلاقی و قشلاقی مناطق مختلف کشور است. روش تحقیق و توصیف رابطه بین متغیرها بر مبنای توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق نیز جامعه عشایری کل کشور با جمعیت2373660 نفر در قالب 426320 خانوار است. داده‌های مورد نیاز تحقیق از اسنادی و مرکز آمار و آخرین دوره سرشماری 1387جامعه ایلات و عشایر کشور بدست آمده است. در تجزیه تحلیل داده‌ها از مدل تاپسیس جهت رتبه‌بندی استانهای توسعه یافته، نیمه توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته، و از مدل برازش رگرسیونی SPSS برای سنجش میزان اهمیت و درجه تاثیر گذاری شاخصهای سازنده تحقیق در سطح توسعه یافتگی استفاده گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که ضریب نابرابری توسعه در منطقه قشلاقی 0.467 و منطقه ییلاقی 0.567 است. ضریب همگنی توسعه در درون استانهای توسعه نیافته دوره قشلاقی(2.01) و برای استانهای توسعه نیافته دوره ییلاقی 4.4 است. مدل برازش رگرسیونی نشان می‌دهد که شاخصهای بکار رفته در دوره ییلاقی 99.3 درصد و در منطقه قشلاقی 98.2 درصد سطح توسعه یافتگی جامعه عشایری را تبیین می‌کند. در بین شاخصهای توسعه دسترسی به انرژی با ضریب 0.693 بیشترین تاثیر و در دوره قشلاقی دسترسی به امکانات ارتباطاتی و اطلاعاتی با ضریب تاثیر 3.26 بیشترین تاثیر را در سطح توسعه داشته است.

چکیده انگلیسی:

The present study aims to evaluate development level of physical-spatial dimension of summer and winter nomadic communities in different regions of the country. The method of Research and description of relationship between variables was descriptive-analytic. The statistical population included 2373660 people in the form of 426,320 families of all of the nomadic communities of the country. The required data were obtained through documents and statistics center and the last census period of country's nomadic communities in 2008. To analyze the data TOPSIS model was used to rank developed, semi-developed and underdeveloped provinces and the SPSS regression model was used to measure the importance and influence of research's effective indices in development level. The findings of the study showed the coefficient of developing inequality was 0.467 in winter and 0.567 in summer. The developing uniformity coefficient was 2.01 in underdeveloped summer provinces and it was 4.4 for undeveloped winter provinces. Regression model showed that the indicators used in explaining development level of nomadic community were 99.3% and 98.2% in summer and winter periods respectively. Among the indicators of development, access to energy with coefficient 0.693 and in winter period access to communication and information facilities with coefficient 3.26 had the highest influence in development level.

منابع و مأخذ:

1. توکلی، جعفر و محمدحسن ضیاءتوان (1388) پیامدهای فضایی اسکان عشایر در استان چهارمحال و بختیاری، فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۲ ، شماره ۱.


2. حسن مقدس جعفری، محمد، امیرعلی درستی و الهام عباسی (1390)، اسکان عشایر، چالش‌ها و راهکارها، فصلنامه تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، سال اول، شماره اول


3. حسین‌زاده، علی‌حسین، نبی‌الله ایدر و مها ساکی(1390) توسعه پایدار عشایر، مطالعات ایلات و عشایر، سال اول، شماره اول.


4. خاکی پور. لیلا و حسین بارانی، علی دریجانی و رضا کریمیان (1390)؛ بررسی سهم مرتع در درآمد دامداری خانوار عشایری مطالعه موردی: حوزه آبخیز همیان، مجلة علمی پژوهشی مرتع، سال پنجم، شمارة


5. دربان استانه. علی رضا و علی بدری (1388)؛ سطح‌بندی و ارزیابی تخصیص بهینة تجهیزات عمرانی- خدماتی به دهیاری‌های کشور، فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۲ ، شماره ۱.


6. شفقی، سیروس و قشلاقی رحیمی. حسین(1390) بررسی تاثیر نوسازی بر ساختار اجتماعی و اقتصادی ایل قشقایی


7. شکور. علی و محمدرضا رضایی(1389)؛ بررسی و مقایسه الگوهای اقتصادی تولید در ایل قشقایی فیروزآباد و سنجش و گرایش آنان به تغییر شیوع معیشت، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی – سال دوم، شماره دوم.


8. صیدایی. اسکندر (1387)؛ چشم‌انداز جامعه عشایری ایران در افق 20 ساله آتی، نشریه علوم جغرافیایی، جلد 9، شماره 12.


9. طالشی. مصطفی و هادی معماریان(1388)؛ مکان گزینی کانون‌های توسعه عشایری با رویکرد تجهیز و توسعه منابعGIS ، مطالعه موردی: سامانه قشلاقی آب تلخ سرخس، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 11 ، شماره 14.


10. علی پور. لیلا و عیسی حجت(1390)؛ بازار عشایری چند کارکردی؛ گامی در راستای پایداری زندگی عشایری کوچنده، فصلنامه روستا و توسعه، سال 14، شماره 1.


11. فصلنامه تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، سال اول، شماره اول.


12. کرمی. آیت اله و عباس عبد شاهی (1390)؛ رتبه بندی توسعه بافتگی مناطق روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد به روش فازی، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد 3. شمار


13. مفید شاطری و محمد حجی پور(1390) اثرات اقتصادی– اجتماعی طرح‌های اسکان بر جوامع عشایر(مطالعه موردی شهرک نازدشت سربیشه در استان خراسان جنوبی)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی – سال سوم، شماره دوم.


14. واعظ. نفیسه (1388) نهادها و شیوه‌های خط مشی‌گذاری در دوره پهلوی اول، پژوهشهای تاریخی، شماره 4، دانشگاه اصفهان.


15. Kenneth and Geoff Childs (2008), Demographics, Development, and the Environment in Tibetan Areas, Journal of the International Association of Tibetan Studies, ISSN 1550-6363.


16. Andreas (2008), Nomads without Pastures? Globalization, Regionalization, and Livelihood Security - of Nomads and Former Nomads in Northern Khams, Journal of the International Association of Tibetan Studies, ISSN 1550-6363.


17. Andreas (2011), Yushu Nomads on the Move: How can the use of pastoralist resources be sustainable? Publisher: dev.plateauperspectives.org, http://www.case.edu/affil/tibet/tibetanNomads/documents.


18. Joseph L. Fox, Ciren Yangzong, Kelsang Dhondup, Tsechoe Dorji and Camille (2008), Biodiversity Conservation and Pastoralism on the Northwest Tibetan Plateau (Byang thang): Coexistence or Conflict?, Journal of the International Association of Tibetan Studies, ISSN 1550-6363.


19. Manderscheid. Angela, Arvo Naukkarinen, Wu Ning2 & Alfred Colpaert(2004), From subsistence to market economy: Responses of Tibetan pastoralists to new economic realities, R a n g i f e r , Special Issue No. 15.

Postiglione Gerard, Ben Jiao, and Li Xiaoliang (2012), Education Change and Development in Nomadic Communities of the Tibetan Autonomous Region (TAR), International Journal of Chinese Education 1,p 89-105