پهنه‌بندی و سنجش پایداری محیط شهری با تاکید بر توسعه پایدار در استان یزد

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

مسعود صفایی پور ¹ (دانشگاه شهید چمران اهواز)
الیاس مودت ² (دانشگاه شهید چمران اهواز)

تاریخ دریافت : 1394/02/09 تاریخ پذیرش : 1394/04/09 تاریخ انتشار : 1394/06/10

کلید واژه: توسعه پایدار, استان یزد, مدل و تکنیک, پایدار محیطی,

چکیده مقاله :

بررسی شناخت وضعیت و تنگناهای توسعۀ محیط جغرافیایی به لحاظ پایداری و توسعۀ پایدار در شهرها از اهم مسائل در دو حوزه شهر و توسعه پایدار می‌باشد. استفاده از شاخص‌های توسعۀ پایدار در ابعاد جغرافیای محیطی میتواند معیاری مناسب هم برای تعیین جایگاه شهرها و هم در جهت حل مشکلات و نارساییهایی آنها برای نیل به رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی فرهنگی ساکنین جهت رسیدن به توسعهی پایدار شهری باشد. در این راستا پژوهش حاضر با ماهیت "توسعه‌ای- کاربردی" با روش تحقیق "توصیفی- تحلیلی" با هدف اصلی "شناخت و ارزیابی پایداری محیطی به عبارتی اولویت بندی توسعه پایدار در استان یزد" و استفاده از "مدل Entropy-TOPSIS و نرم افزار GIS، Visio، Grafer، SPSS و Excel" و بهره‌گیری از "50 شاخص(بهداشتی، زیست محیطی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی)" موضوع مورد مطالعه را در استان مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. که نتایج تحقیق نشان داده است: در ماتریس مدل اختلاف طبقه‌ای گروه بندی شهرهای استان به لحاظ جمعیتی منظم نبوده و در فواصل بین طبقه اول و طبقه آخر ماتریس هیچ نقطه شهری وجود ندارد. بطوریکه 44.22 درصد جمعیت شهرها در طبقه اول توزیع گردیده‌اند و ضریب آنتروپی انرا تائید کرده است بدین صورت که ضریب آن سال 1385 (0.37-) و در سال 1390 (0.23-) بدست آمده که نشان‌دهنده حرکت نسبی سلسله‌مراتب شهری به سوی عدم تعادل و تمرکز بیشتر می‌باشد. در نهایت الویت بندی توسعه با میزان TOPSIS بدست آمده نشان می‌دهد شهرستان‌های یزد و ابرکوه به ترتیب با میزان 973/0 و 610/0 توسعه یافته‌ترین مناطق می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Abstract Checking development status and constraints of geographic environment is one of the most important issues in two districts of city and sustainable development due to stability and sustaiable development in cities. Indexes of sustainable development in dimensions of environmental geography can be used as suitable criteria to determine the place of cities and solve their problems and shortcomings in order to achieve economic welfare and residents' social-cultural health to obtain urban sustainable development. In this regard having developmental-applied nature and descriptive-analytic method, recognizing and assessing environmental sustainability purpose, that is prioritizing sustainable development in Yazd province and using Entropy-TOPSIS model and GIS, Visio, Grafer, SPSS and Excel software and 50 indicators (hygienic, environmental, cultural, economic and social) the current research aims to analyze the studied subject in the province. The results showed that in matrix model the grouping class difference of provinces' cities was not regular in terms of population and there was not urban place in intervals between the first floor and top floor of the matrix. So 44.22% of the cities' population distributed on the first floor and the entropy coefficient confirmed it. Its coefficient was (-0.37) in 2006 and (-0.23) in 2011 which indicated the relative movement of the urban hierarchy towards instability and more concentration. Finally development prioritization obtained using TOPSIS indicated that Yazd and Abarkuh were the most developed regions having levels 0.973 and 0.610.

منابع و مأخذ:

منابع

1. ابراهیم زاده، عیسی، سرگلزهی، احمد رضا، خسروی، مهدی (1380): «تعیین درجه توسعه یافتگی نواحی روستایی سیستان و بلوچستان به روش طبقه‌بندی تاکسونومی»، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ش 13.


2. بدری، سید علی (1385): «تعیین سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ش82.


3. تقوایی، مسعود (1385): «تحلیل و طبقه بندی مناطق روستایی استانهای کشور بر اساس شاخص توسعه انسانی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، پاییز ١٣٨٥ شماره پیاپی 82.


4. جمعه پور، محمود؛ نجفی، غلامرضا و شفیعا، سعید (1391): «بررسی رابطه تراکم و توسعه پایدار اجتماعی در مناطق شهرداری تهران»، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 23، شماره 4.


5. حکمت­نیا، حسن و موسوی، میرنجف، (1385): کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی ناحیه­ای، انتشارات علم نوین.


6. زارع شاه آبادی، علیرضا، طاهری، فهیمه (1384): «بررسی میزان توسعه شهرستان‌های استان کرمان (به روش اسکالوگرام)»، مجله پژوهشگران فرهنگ، سال سوم، شماره 13.


7. زاهدی، شمس‌السادت؛ نجفی، غلامعلی (1384): «بسط مفهومی توسعه پایدار»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 10، شماره 4.


8. زبردست، اسفندیار (1380): «کاربرد فرایند سلسله مراتبی در برنامه ریزی منطقه‌ای»، مجله هنرهای زیبا، سال دوازدهم ش


9. زیاری، کرامت الله، (1378 و 1383): اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای، انتشارات دانشگاه یزد وتهران.


10. زینب، صالحی؛ شیخی، حجت و رحیمیون، علی اصفر (1393): «رویکرد توسعه شهری پایدار در بهسازی کالبدی محیطی بافت مرکزی شهر خرم آباد»، فصلنامه مطالعات شهری، ش7.


11. شکویی، حسین، (1377): دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت.


12. فتاحی، احدالله، بیات، ناصر و علی امیری (1392): «سنجش و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفاده از مدل تصمیم‌گیری ویکور مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی»، مجله برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال سوم، شماره 55، مرودشت.


13. قبادیان، عطاءالله، (1361): فلات مرکزی ایران، سیمای طبیعی یزد، دانشگاه جندی شاپور، اهواز.


14. قرخلو، مهدی؛ حسینی، سید هادی (1385): «شاخص­های توسعه پایدار شهری»، مجلۀ جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، ش 8.


15. مجتهدزاده، غلامحسین، (1368): مقدمه­ای بر اصول و مبانی برنامه­ریزی منطقه­ای، تهران.


16. معصومی اشکوری، سید حسن، (1385): اصول و مبانی برنامه­ریزی منطقه­ای، انتشارات پیام، تهران.


17. مودت، الیاس، امانپور، سعید (1392): «سنجش میزان توسعه و فقر در استان خوزستان»، مجله برنامه ریزی شهری، ش 3.


18. مومنی، مهدی، (1377): اصول و روش­های برنامه­ریزی ناحیه‌ای، انتشارات گویا.


19. Alipour, H., (1996): Tourism Development within Planning Paradigms: The case Tutkey, Tourism


20. Baker, S., (2005): the Politics of Sustainable Development, Routledge, London, New York.


21. Baker, S., (2006): Sustainable Development, Routledge, London, New York.


22. Barton, H., (2003): Shaping Neighbourhoods: Aguid for Health,Sustainability and Vitally, Sponpress, London and New York.


23. Breidlid, A., (2009): Culture, Indigenous Knowledge Systems and Sustainable Development: A Critical View of Education in African Context, International Journal of Educational Development, Vol. 29.


24. Carter, H., (1981): The study of Urban Geography. 3edition: Edward Arnold.


25. Egger, S., (2005): Determining a sustainable city model, Environmental Modelling & Software.


26. Fargkou, M.C., (2009): Evaluation of Urban sustainability through a metabilic perspective, Ph.D. Thesis, Environmental Sciences, Universitat Autonoma de Barcelona.


27. Harper, E. M. and Graedel, T. E., (2004): Industrial ecology: a teenager’s progress. Technology in Society, 26.


28. Munier, N., (2006): Hand Book on Urban Sustainability, Springer, The Netherland.


29. OECD (2001): The DAC guidelines, strategies for sustainable development.


30. Rees, W., (1996): our ecological foot print: Reducing human impact on earth, New Society Publishers, Philadelphia, New York.


31. Robinson, J., (2004): Squaring the circle? Some thoughts on the idea of sustainable development. Ecological Economics, 48.


32. UNDP (1994): Human development report, Oxford Univercity Press.


33. UNDP (2007): Indicators of Sustainable Development: Guidelines and Methodologies, United Nations, New York.


34. –WCED (1987): the Brundtland Report; Our Common Future, Oxford University Press, Oxford, UK.


35. Tpc-ptc.ic.gc.ca


36. personal.umich.edu


37. for.gov.ca


38. opb.com

 www.ncaction.org.uk