تحلیل فضایی فعالیت اکوتوریستی کوهنوردی مطالعه موردی: اشترانکوه لرستان

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

مهدی مهدی نسب ¹ (دانشگاه ازاد اسلامی، واحد خرم آباد)
محمدحسین ناصرزاده ² (دانشگاه خوارزمی تهران)

تاریخ دریافت : 1394/02/27 تاریخ پذیرش : 1394/04/28 تاریخ انتشار : 1394/06/10

کلید واژه: طبیعت گردی, استان لرستان, کوهنوردی, اشترانکوه, زاویه تابش خورشید,

چکیده مقاله :

یکی از راهبردهای که برای تقویت نواحی محروم مطرح شده گسترش گردشگری در مناطقی است که دارای پتانسیل‌های لازم برای توسعه گردشگری می‌باشند. کوهنوردی به عنوان یکی از زیر شاخه‌های اکوتوریسم طبیعی، در یک الگو فضایی از گردشگری در طبیعت تبلور می‌یابد که در منابع مختلف اکوتوریستی کمتر بدان پرداخته شده است. اشترانکوه یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد در غرب کشور می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از عرض جغرافیایی و بر اساس فرمول‌های تجربی به محاسبه زاویه ارتفاع، زاویه ساعتی و آزیموت تابش خورشید در ساعات مختلف روز در فصول سال اقدام و سپس عوامل مورفولوژیک شیب، جهت شیب (مقدار تابش دریافتی در فصول مختلف)، ارتفاع را به منظور بررسی امکان سنجی فعالیت اکوتوریستی کوهنوردی در منطقه بوسیله توابع هم پوشانی منطقی و اجتماعی، با یکدیگر ترکیب نموده تا پهنه‌های مناسب فعالیت کوهنوردی در فصول مختلف سال مشخص شده باشند. نتایج نشان داد که پهنه مناسب کوهنوردی بدون در نظر گرفتن جهت تابش خورشید با پهنه مناسب این فعالیت در فصول مختلف سال بر اساس تابش خورشید، حداقل 02/23 درصد و حداکثر 88/80 درصد، تفاوت را نشان می‌دهد. از لحاظ تغییرات روزانه پهنه‌های مناسب طبیعت گردی، به ترتیب موقع انقلاب زمستانی با 31 /10 درصد و هنگام انقلاب تابستانی با 64/5 درصد، بیشترین و کمترین نوسانات روزانه را داشته‌اند. بنابراین بهترین زمان برای فعالیت کوهنوردی در این منطقه موقع انقلاب تابستانی می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

One of the strategies that has been introduced to strengthen deprived areas is expanding tourism in areas having necessary potentials to develop tourism. Climbing as one of the natural ecotourism branches is manifested in a spatial model of tourism in nature that has been neglected in different ecotourism sources.  Oshtorankuh is one of the unique attractions of the country in west. In this study using latitude and empirical formulas, the angle of altitude, the hour angle, azimuth sun at different times of seasons' days were calculated and then slop morphological factors, slope (the amount of radiation received in different seasons), and altitude were combined to consider the feasibility of ecotourism activity of climbing in the region by logic and social overlapping functions in order to determine suitable climbing zones in different seasons. The results indicated that without considering the direction of radiation with appropriate zone for this activity in different seasons of the year based on sunlight suitable climbing zone showed minimum (23.02) and maximum (80.88) differences  Based on daily changes, the suitable tourism zones had the highest and lowest daily fluctuations in midwinter (10.31) and midsummer (5.64). Therefore the best time for climbing in this region was in midsummer. 

منابع و مأخذ:

1- ابراهیم زاده، عیسی؛ رحیمی، دانا و زهرایی، اکبر (1390) گردشگری ورزشی و مکان گزینی بهینه فضایی- مکانی آن با تاکید بر استفاده از تابش خورشید مطالعه موردی کوه‌های پرآو- بیستون کرمانشاه، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال(2)، شماره (7)، زمستان، صص 126- 111.

2- انصاری، میترا و مهدی نسب، مهدی (1392) تحلیل فضایی دامنه نوردی در شهرستان پلدختر با تاکید بر زاویه تابش خورشید، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، سال (2)، شماره (7)، تابستان، صص 146- 131.

3- خسروی، محمود؛ مهدی نسب، مهدی و شفیعی، بهمن(1392) مکانیابی پهنه های اکوتوریستی شهرستان پلدختر در فصول سال بر اساس GIS با تاکید بر زاویه تابش خورشید، فصلنامه چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال (8)، شماره 24، پاییز، صص 71- 55.

4- درویش، محمد و شکویی، مسعود ( 1384) گزارش تلفیق و تدوین برنامة مدیریت منطقة حفاظت شدة اشترانکوه، مطالعات و تهیة طرح مدیریت منطقة حفاظت شدة اشترانکوه، سازمان حفاظت محیط زیست، جلد پانزدهم، ص 240.

5- رضوانی، علی اصغر (1379) جغرافیا و صعنت توریسم، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.

6- سجادیان، ناهید و  سجادیان، مهیار (1390) امکان سنجی کوهپیمایی تفریحی- ورزشی در جهت گردشگری روستایی استان مازندران با بهره گیری از GIS، فصلنامه مسکن و محیط روستا، سال (30)، شماره (133)، بهار، صص 100– 85.

7- سجادیان، مهیار؛ برفی، زهرا و قهرمانی، محمد مهدی (1393) تحلیل قابلیت استفاده جذابیت دامنه‌نوردی در گردشگری روستایی دهستان‌های شهرستان آمل با بهره گیری از AHP روش GIS و STEP FUNCTION، فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال (6)، شماره (20)، تابستان، صص 92- 75.

8- طاووسی، تقی (1390) کاربرد اقلیمی تابش خورشیدی در برنامه‌ریزی محیطی، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

9- طاوسی، تقی؛ خسروی، محمود و رحیمی، دانا(1393) مکان یابی پهنه‌های مناسب اکوتوریسم مطالعه موردی: منطقه اورامانات، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال (4)، شماره (13)، پاییز، صص 41- 19.

10- فتوحی، صمد؛ زهرایی، اکبر و شکور، الهام (1391) مکانیابی مناطق مستعد ورزش کوهنوردی (با استفاده از تابش خورشید) مطالعه موردی: کوه نخود چال- استان کرمانشاه، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال (2)، شماره (6)، تابستان، صص 118- 105.

110- فرج زاده اصل، منوچهر (1384)« سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی توریسم، انتشارات سمت، چاپ اول،تهران.

12- فرج‌زاده اصل، منوچهر و کریم پناه، رفیق (1387) تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم در استان کردستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجله پژوهش‌های جغرافیا طبیعی، سال(40)، شماره (65)، پاییز، صص 50- 33.

13- کاویانی، محمد رضا و علیجانی، بهلول (1380) مبانی آب و هواشناسی، انتشارات سمت، تهران.

14- گندمکار، امیر و دانشور، فاطمه(1392) امکان سنجی کوه پیمایی تفریحی – ورزشی در جهت توسعه گردشگری طبیعت محور استان اصفهان، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال (2)، شماره (7)، پاییز، صص 62- 49.

15- لشکری، حسن (1390) اصول مبانی تهیه و تفسیر نقشه‌ها و نمودارهای اقلیمی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

16- موحدی، سعید؛ امانی، حامد و بنی کمالی، سهند (1392) شناسایی و محاسبه ظرفیت تحمل پهنه‌های مستعد توسعه اکوتوریسم در منطقه سبلان، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال (24)، شماره پیاپی(49)، بهار،صص 154- 141.

17- مهدی نسب، مهدی و ناصرزاده، محمدحسین(1392) تعیین تقویم زمانی گردشگری در دریاچه گهر بر اساس مدل MEMI، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال (13)، شماره (30)، پاییز ، صص 109- 91.

18- نگارش، حسین و خسروی، محمود (1377) کلیات ژئومورفولوژی ایران، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

19- نگارش، حسین؛ پروانه، بهروز و مهدی نسب، مهدی (1392) امکان‌سنجی توسعه گردشگری تالاب‌های پلدختر بر اساس مدل تحلیلی SWOT، فصلنامه چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال (8) ، شماره (22)، بهار، صص13- 1.

 

20- Bin, li, Soucheng, Dong, Mei, Exue. (2008) Ecotourism Model and Benefits of Periphery Region in Western Sichuan Province Chinese, Journal of Population ,Resource and Environment, vol(6), No(2), PP ; 80- 86.

21- Cartner, W. (2002), "Tourism development", VNB: 13-18.

22- Malczewski, jacek,(1999): GIS and Multicriteria decision Analysis, John Wily Sons Pubications, Landon.

23- Thampi, josh santosh, p. (2005). Ecotourism in Keral India: Lesson from Eco Development Project in Periyar Tiger Reserve, No 13, june, pp: 1- 10.

24- Tisdell, Clement. (2003). Economic Aspect of Ecotourism: Wildlife-based Tourism and Its Contribution to Nature, Sir Lankan, Journal of Agricultural Econonics, Vol(5), No(1),pp: 79-88.

25- WTO, (2004b) http://www.world-tourism.org/facts/menus.html,

26- WTO,( 2005)  http://www.world-tourism.org/newsroom/Release//July