بررسی سلسله مراتب شهری با مدل‌های کمی (نمونه موردی استان آذربایجان غربی)

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

احمد خادم الحسینی ¹ ( )
محمدرضا عباسی ² ( )

تاریخ دریافت : 1389/10/07 تاریخ پذیرش : 1392/10/21 تاریخ انتشار : 1391/02/01

کلید واژه: کلمات کلیدی: شبکه شهری, شاخص نخست شهری, مدل لورنز, ضریب جینی, آذربایجان غربی,

چکیده مقاله :

چکیده: شبکه شهرهای ایران دردهه 30 به دنبال دگرگونی شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران که ناشی از حاکمیت الگوی برون‌زا بوده است، دچار تغییرات اساسی گردیده است و موجب پیدایش کلان شهرها، گسیختگی یا انفصال درشبکه‌های شهری شده و به مرور زمان و رشد جمعیت و پیامدهای آن ایجاد نخست شهری و افزایش تعداد شهرها بوده است. این گروه از شهرها، جایگاه یا مرتبه متناسب و کهکشانی خود در نظام سلسله مراتبی به زنجیره‌ای تغییر داده‌اند. این مقاله به استفاده از مدلهای کمی به بررسی سلسله مراتب شهری استان آذربایجان غربی می‌پردازد. روش پژوهش دراین مقاله کمی - تحلیلی می‌باشد و با استفاده از نرم‌افزار Excel و نمودارها برای بررسی و تحلیل اندازه و رشد شبکه شهری استان آذربایجان غربی ترسیم شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد 1- نقاط شهری استان دارای روابط منظم و سیستماتیکی در مقایسه با الگوهای مورد انتظار نیستند.2- توزیع فضایی شهرها در سطح نظام شبکه شهری استان آذربایجان شرقی متعادل نیست.

منابع و مأخذ:

منابع

1- ارجمندنیا، اصغر، (1370)، نظام اسکان جمعیت و نقش نوشهرهای میانه، مجموعه مقالات سمینار و جمعیت و توسعه، انتشارات سازمان برنامه و بودجه.

2- بهفروز، فاطمه، (1374)، زمینه‌های غالب درجغرافیایی انسانی، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران.

3- تقوایی، مسعود، (1379)،‌کاربرد مدل مرتبه، اندازه و ارزیابی و تعادل بخشی نظام شبکة شهری درایران، مجلة علمی - پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم شماره 22 و 23، پائیز و زمستان.

4- حبیبی، محسن، (1375)، ازشار تا شهر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

5- حکمت‌نیا، حسن و میرنجف موسوی، (1385)، کاربرد مدل درجغرافیابا تاکید بربرنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، یزد.

6- زیاری، کرامت اله، (1381)، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد.

7- سرور، رحیم، (1372)، توزیع فضایی چگونگی استقرار و نظام سلسله مراتب شهری درسواحل جنوب ایران، سپهر، شماره 20.

8- شکوهی، حسین، (1379)، دیدگاههای نو درجغرافیایی شهر، چاپ چهارم، انتشارات سمت سال.

9- طهماسبی، شهرام، (1384)، تکنیکها و روشهای تحلیل مسائل شهری و منطقه‌ای، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان همدان.

10- عظیمی، ناصر، (1381)، یویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، انتشارات نیکا، مشهد.

11- عابدین درکوش، سعید، (1383)، درآمدی براقتصادی شهری، مرکز نشردانشگاهی.

12- لی – کولین، (1366)، مدلها در برنامه ریزی شهری، مقدمه‌ای برکاربرد مدلهای کمی دربرنامه ریزی، ترجمه مصطفی عباس زادگان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران.

13- ملک حسینی، عباس، (1385)، تحلیل سازمانیابی فضایی استان مرکزی با استفاده از مدل آنتروپی) مجله آمایش، شماره اول،

14- مرکز آمار ایران، «جمعیت شهرهای ایران» سالهای 1385، 1375، 1365، 1355، 1345، 1335.

15- مرکز آمار ایران، «سرشماری عمومی نفوس و مسکن» سالهای 1385، 1375، 1365، 1355، 1345، 133.

16- نظریان، اصغر، (1373)، نظام سلسله مراتبی شهرهای ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 32.

17- هاروی، دیوید، (1379)، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان، حائری، محمدرضا و منادی‌زاده، بهروز، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.

18- Clark, David(2000): Urban World, Global City, Routledge, Londo,200.

19- Jefferson , M ,(1939),The Law of the Primate City , Geographical Review ,29.

20-Hendrson , V, (2002) ,Urban primacy ,External Cost and Quality of Life , Resource and Energy Economice  Vol-24.

21- Rasool, R (1999) ”Univers calturel des migrantset la planification urbane lecas des villes nourelles” These du doctorat, Alain Iarrius, universte du Toulouse ll le Mirail T. Ioulouse.

22- united Nations Dertment of Ecomomic and social Affairs/Population Divison,2004,World Ban