سنجش شاخص‌های شهر کم کربن در راستای توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر زابل)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

حسین ملاشاهی ^{1 *} , زهره شیبانی ²

1 - استادیار،گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
2 - گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/31 تاریخ پذیرش : 1403/11/21 تاریخ انتشار : 1404/01/01

کلید واژه: شهر کم کربن, توسعه پایدار, شهر زابل, مناطق شهری.,

چکیده مقاله :

 

شهر کم کربن چارچوبی برای پایداری است، گسترش نظری و عملی توسعه پایدار بر اساس تحقق شهر کم کربن امکانپذیر است. هدف مطالعه، سنجش شاخص‌های شهر کم کربن در راستای توسعه پایدار شهر زابل، روش پژوهش توصیفی تحلیلی و هدف کاربردي می‌باشد. جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای، میدانی و پرسشنامه و جامعه آماری، شهروندان شهر زابل (165666 نفر) هستند. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 352 نفر محاسبه شد جهت تکمیل پرسشنامه از روش‌گیری تصادفی ساده استفاده گردید. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات خبرگان تأیید شد و سنجش میزان پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ وتحلیل پرسشنامه ازنرم افزار SPSS استفاده شده. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان داد، شهر زابل در زمینه شهر کم کربن، شاخص دسترسی با میانگین 350/2، شاخص تاسیسات و زیرساختهای شهری با میانگین 317/2، شاخص اجتماع محلی با میانگین 217/2، شاخص اقتصادی با میانگین 187/2 و شاخص مدیریت محلی با میانگین 260/2 و شاخص اجتماعی با میانگین 260/2 در وضعیت نامطلوب قرار دارد. همچنین، بین مناطق شهر زابل به لحاظ شاخص‌های شهر کم کربن تفاوت معناداری وجود دارد؛ بیشترین اختلاف میانگین بین مناطق شهر به شاخص تاسیسات و زیرساخت‌های شهری مقدار آزمون F که برابر با (22/167) وجود دارد و کمترین اختلاف میانگین بین مناطق شهر زابل مربوط به شاخص دسترسی مقدار آزمون F که برابر با (13/58) است. نتایج آزمون LSD، تفاوت میانگین در میان مناطق شهر به لحاظ شاخص‌های شهر کم کربن معنی‌دار است.

چکیده انگلیسی:

In this study, we measured the indicators of the low-carbon city in line with the sustainable development of Zabol. The results of the T-Tech test showed that the city of Zabol, in the context of a low-carbon city, in general, has an accessibility index with an average of 2.350, an index of urban facilities and infrastructure with an average of 2.317, an index of local community with an average of 2.217, an index of Economic with an average of 2.187 and local management index with an average of 2.260 and social index with an average of 2.260 are in an unfavorable situation. The results indicate that there is a significant difference between the regions of Zabol city in terms of low carbon city indicators; That is, the status of each of the indicators of low-carbon cities is different among regions. The largest average difference between the city areas for the urban facilities and infrastructure index according to the value of the F test which is equal to (167.22) and indicates that the status of the urban facilities and infrastructure index in each of the areas of Zabol city with It is also very different. Also, the lowest average difference between the regions of Zabol city is related to the accessibility index according to the value of the F test, which is equal to (58.13) and shows that the status of the accessibility index among the regions of Zabol city has the least difference.

منابع و مأخذ:

1. رخشانی‌نسب، حمیدرضا؛ راهدارپودینه، سمیه؛ سلیمانی‌دامنه، مجتبی (1402). سنجش وضعیت زیست‌پذیری در قلمرو مسکن (مطالعه موردی: محله‌های محروم شهر زابل). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی. 27 (84)، 81-93.
2. رفیع‌پور، سعید؛ داداش‌پور، هاشم؛ تقوایی، علی اکبر (1395). عوامل علّی و کانون ارزشی آینده‌های بدیل و آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار بر مبنای اخلاق زیست‌محیطی. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری. 7 (27)، 1-20.
3. سلطانی‌مقدس، ریحانه؛ خاتمی، سیده سمیه (1399). نقش معیشت کم‌کربن در حفاظت از محیط زیست روستایی مطالعه موردی: دهستان باقران، شهرستان بیرجند. فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه‌ای. 10 (38)، 111-124.
4. شیخی، سعیده؛ حبیب، فرشته؛ حبیب، فرح (1401). تدوین مدل مفهومی و ارزیابانه شهرهای کم کربن. علوم و تکنولوژی محیط زیست. 24 (8)، 61-75.
5. عبادی‌نیا، فهیمه و ديگران (1395). ارزیابی سناریوهای حمل ‌و نقل کم کربن شهر مشهد با استفاده از رویکرد جاپای بوم‌شناختی. جغرافیا و مخاطرات محیطی. 5 (3)، 115-129.
6. عبدالعباس، فرشته (1400). تحلیل شاخص‌های دستیابی به شهر پایدار دزفول با تاکید بر کاهش گازهای گلخانه‌ای. مجله شهرسازی ایران. 4 (7)، 226-237.
7. قائمی‌اصل، مهدی و ديگران (1395). شبیه‌سازی ایجاد شهر زیست محیطی کم کربن با بهره‌گیری از پسماندهای شهری و تکنولوژی فتوولتائیک: برنامه ریزی پایدار انرژی بخش شهری مشهد مقدس. اقتصاد و مدیریت شهری. 5 (17)، 67-81.
8. قربانی، رسول؛ اصغری زمانی، اکبر؛ غلامحسینی، رحیم (1402). تحلیل تأثیر عناصر فرم شهری بر رفتار سفر در جهت توسعه شهر کم‌کربن (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). تحقيقات كاربردي علوم جغرافيايي. ۲۳ (۷۱)، ۱۲۳-۱۳۶.
9. لطفی، سهند و ديگران (1395). تدوین معیارهای طراحی شهری برای محله های بدون کربن. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی. ۶ (۱)، ۸۰-۹۲.
10. لطفی، صدیقه؛ محمدنژاد، علی (1399). تحلیلی بر رهیافت‌های سنجش انتشار گازهای گلخانه‌ای در نواحی شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران). کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی. 8 (1)، 166-133.
11. محمدپور، صابر؛ مهرجو، مهرداد (1399). ارزیابی پایداری محله‌های شهری با رویکرد محلۀ کم‌کربن؛ مورد مطالعه: محلۀ جولانِ شهر همدان. توسعه محلی (روستائی-شهری). 12 (1)، 21-50.
12. محمدی ده چشمه، مصطفی؛ قائدی، سهراب؛ پیوند، ندا (1399). امکان‌سنجی راهبرد زیست‌محیطی شهر کربن صفر در شهرکرد. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی. 31 (3)، 41-60.
13. مرادی، آذر؛ چاره جو، فرزین (1400). برنامه ریزی راهبردی توسعه پایدار شهری با رویکردی ویژه بر شهر کم کربن (مطالعه موردی: شهر سنندج). فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری. 12 (46)، 129-111.
14. معتدل، مارال؛ جمعه‌پور، محمود (1401). تدوین شاخص‌ها و معیارهای بومی مؤثر بر برنامه‌ریزی شهرهای کم‌کربن (مطالعه موردی: شهری ساری). مطالعات محیط انسان ساخت. 1 (2)، 243-222.
15. ملک‌پور اصل، بهزاد؛ بوستانی، پریمان (1401). برنامه‌ریزی همکارانه به منظور دست‌یابی به شهر کم‌کربن در کلانشهر تهران. نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی. 26 (81)، 209-226.
16. منیری، فاطمه و ديگران (1401). تحلیل نقش مولفه‌های کم‌کربن‌سازی بخش حمل‌ونقل در جلفا و جانانلو (منطقه آزاد ارس) با رویکرد آینده‌پژوهی. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی. ۳۷ (۳)، ۴۱۹-۴۲۸.
17. منیری، فاطمه و ديگران (1400). ارزیابی نقش حمل‌و‌نقل در تحقق شهرهای کم کربن با استفاده از روش MICMAC (مطالعه موردی: شهرهای جلفا و جانانلو در منطقه آزاد ارس). علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی). 17 (37)، 163-179.
18. موسوی سروینه باغی، الهه سادات؛ رنجبر، احسان (1399). به سوی طراحی شهری کم کربن مبتنی بر روش تحلیل یکپارچه منابع تولید کربن (مورد مطالعه: شهر سمنان). پژوهش‌های محیط زیست. 11 (21)، 143-156.
19. نوریان، فرشاد؛ فتح جلالی، آرش؛ ساوجبلاغی، تارا (1400). تحلیل اثرات کاربری اراضی و شبکه حمل‌ و نقل بر انتشار گازهای گلخانه‌ای با رویکرد شهر کم‌کربن. معماری و شهرسازی آرمان شهر. 14 (35)، 311-330.
20. American Institute of Architects (AIA) )2011(. Low - Carbon Communities: An Analysis of the State of Low-Carbon Community Design. U.S.: American Institute of Architects (AIA).
21. Harris, S.; Weinzettel, J. & Levin, G. (2020). Implications of low carbon city sustainability strategies for 2050. Sustainability. 12 (13), 5417.
22. Kalt, G. M. et al (2016). Transformation scenarios towards a low-carbon bio economy in Austria. Energy Strategy Reviews. 13–14, 125-133.
23. Knox, P. & Ozolins, P. (2000). The Built Environment, in Urban Design Reader. M. Carmona (Ed.). Architectural Press: Elsevier.
24. Komninos, N. (2022). Net zero energy districts: Connected intelligence for carbon-neutral cities. Land. 11, 210.
25. Fenton, P. (2016). Sustainable mobility in the low carbon city: Digging up the highway in Odense, Denmark. Sustainable Cities and Society. 29, 203-210.
26. Shiftan, Y.; Kaplan, S. & Hakkert, S. (2003). Scenario building as a tool for planning a sustainable transport system. Transport Research Part D. 8, 323-342.
27. Wang, W. M. & Peng, H. H. (2020). A fuzzy multi-criteria evaluation framework for urban sustainable development. Mathematics. 8 (3), 330.