• صفحه اصلی
  • واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با میانجی‌گری زیرساخت-های ضروری (مورد مطالعه: روستا‌های شهرستان شفت)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : GEOGRAPHY-2202-2559 (R5) بازدید : 81 صفحه: 99 - 124

نوع مقاله: پژوهشی

واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با میانجی‌گری زیرساخت-های ضروری (مورد مطالعه: روستا‌های شهرستان شفت)

محورهای موضوعی : جغرافیای روستایی

اسماعیل کدیور 1 , نصرالله مولائی هشجین 2 , پرویز رضایی 3

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استادگروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - دانشیارگروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1400/11/17 تاریخ پذیرش : 1401/12/06 تاریخ انتشار : 1403/09/11

کلید واژه: زیر ساخت, شهرستان شفت, اقتصاد, خدمات زیر بنایی, توسعه روستایی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت‌های ضروری در روستا‌های شهرستان شفت انجام شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است، . پس از تعیین رتبه توسعه اقتصادی روستا‌های شهرستان شفت به تفکیک دهستان‌های مورد مطالعه، خدمات زیربنایی و روبنایی و زیرساخت‌های ضروری شناسایی شد و هر کدام از نقاط روستایی در فضای سه بعدی، مبین مولفه‌های زیرساخت اقتصادی و درصد شیب به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا به عنوان متغیر وابسته؛ و همچنین بین مولفه‌های زیرساخت اقتصادی و درصد شیب به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا به عنوان متغیر وابسته ترسیم شد. نتایج ضریب تبیین 36 درصد پس از اعمال الگوریتم برازش صفحه-ای با استفاده از نرم‌افزار متلب، در رابطه با تغییرات متغیر‌های مستقل و وابسته، گویای عدم معنادار بین شرایط جغرافیایی (ارتفاع و شیب) و توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت‌ها است. در ادامه نیز نتایج مدل تئوری زمینه‌ای نشان داد، عواملی از جمله: (حکمرانی نامطلوب، فقدان برنامه یکپارچه و نظام‌مند، ساختار تک ساخت سیاسی، فقدان برنامه‌ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی )، از سوی متخصصان برای روستا‌هایی که دارای رتبه اقتصادی بالا، سطح ارتفاع و شیب کم، ولی از زیرساخت اقتصادی ضعیفی شناسایی شد، و از بین عوامل مطرح شده، فقدان برنامه‌ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی با مقدار 33/71، بیشترین میزان اهمیت را به خود اختصاص داده است.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Studies show that the villages of Shaft County have a range of economic activities due to their location in the three locations of plains, foothills and mountains, which leads to the diversity of necessary infrastructures for the exploitation and development of the rural economy. What is effective in the distribution of essential infrastructures in the villages of this County is the geographical conditions (slope and height) governing it. In this regard; in explaining the system of establishing rural settlements in the geographical space of this County, the topography factor is considered as one of the most important geographical conditions. In other words, rough topography is one of the limiting factors in the emergence, growth and development of rural settlements and plays a decisive role in the location of rural areas and, accordingly, necessary infrastructures. In this regard, the height affects other climatic elements, soil production and suitable or unsuitable living conditions, and the increase in height and slope makes the development of infrastructures and facilities difficult. In this regard, the current research seeks to analyze the role of geographic conditions in economic development through the mediation of essential infrastructure in the villages of Shaft County.

Materials and Methods : The current research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method, and by using common concepts, methods and patterns in this chapter, its practical aspects have been considered as much as possible. The statistical population in the research consists of two parts, the first part is all the villages of Shaft County, and the second part is the experts, based on the purposeful sampling (to reach the saturation of the results), the number of 20 people was determined. . It should also be mentioned that GIS software, MATLAB, and combined models (FKOPRAS+FSORA), and finally the grounded theory model were used for data analysis.

Results and Discussion The results of the coefficient of explanation of 36% after applying the screen fitting algorithm using MATLAB software, in relation to the changes of independent and dependent variables, indicate the lack of significance between geographical conditions (altitude and slope) and economic development. In the following, the results of the theoretical model showed factors such as: (unfavorable governance, lack of an integrated and systematic plan, single political structure, lack of planning on environmental strength and geographical conditions), from experts for the village Those with a high economic rank, low altitude and slope, but weak economic infrastructure were identified, and among the mentioned factors, the lack of planning on environmental power and geographical conditions with a value of 71.33 was the most important. Has dedicated itself.

Conclusion Most of the planning done in the villages is due to the centralized approach (top down), and without any previous study of the villages, it is done based on the environmental capabilities and environmental obstacles. These programs not only do not develop a coherent program for the villages, but also prevent them from developing. In this regard, it is necessary to plan for the development of the economic infrastructure of these villages based on the environmental capacity and the slope and height conditions of each village

منابع و مأخذ:

احمدی، علیرضا. (1401). ارزیابی و مدل¬سازی عوامل موثر بر توزیع خدمات عمومی در مناطق روستایی با رویکرد توسعه روستایی (مطالعه موردی: آبادی¬های شهرستان تکاب). جغرافیا و روابط انسانی. دوره 4. شماره 4. صص 420-435.
افراخته،‌ حسن و دولتی ، غلام و پریزادی ، طاهر و عزیزپور، فرهاد . (1400). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیست و یکم، شماره 62.
حسینی، سید علی. اخلاقی، محمدرضا. اربابی، حسین. سجادی راد، هادی. (1401). راهکارهایی برای توسعه عدالت محور و اصلاح پراکنش زیرساخت¬ها و تاسیسات گردشگری در ایران. نشریه گردشگری و اوقات فراغت. دوره 6. شماره 12.
ده¬ده¬زاده¬سیلابی، پروین. رسول¬زاده، زهرا. طهمسابی مقدم، حسین. (1400). سنجش عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلانشهر تبریز با تاکید بر پراکنش فضایی مراکز آموزشی. فصلنامه سیاست¬گذاری محیط شهری. سال 1. شماره 2. صص 35-50.
زمانی، علی. کنشلو، محبوبه. (1399). نقش متغیر¬ها و توانمندی¬های جغرافیایی در توسعه اقتصادی و اقتدار منطقه¬ای و بین¬المللی ایران با تاکید بر منطقه دریای خزر و خلیج فارس.فصلنامه جغرافیا و برنامه¬ریزی منطقه¬ای. سال دهم. شماره 2. صص 335-358.
سعیدی مفرد، ساناز. حنایی، تکتم. شیروانی مقدم، سوسن. (1400). ارائه راهکارهای موثر بر ارتقای عدالت فضایی در سکونتگاههای غیررسمی کلانشهر مشهد. نشریه علمی مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی. دوره 16. شماره 3. صص 551-566.
سعیدی، عباس. (1384). مبانی جغرافیای روستایی، تهران. انتشارات سمت.
طرح تهیه و بازنگری برنامه آمایش استان گیلان. (1397).تحلیل وضعیت و ساختار-فصل دوم-تحولات جمعیت در سه دهه گذشته. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان.
فزونی، بهزاد. استعلاجی، علیرضا. ولی شریعت پناهی، مجید. 1396. نقش عوامل محیطی در توسعه اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: بخش دیلمان شهرستان سیاهکل). نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی. سال 9. شماره 3.
قاسمی، سید هاشم. (1400). ضرورت شناسایی چالش¬های بافت فرسوده روستایی در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار. مجله جغرافیا و روابط انسانی. دوره 4. شماره 3. صص 331-348.
کدیور خواه چماچای، اسماعیل. مولایی هشجین، نصرالله. رضایی، پرویز. (1401). توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت¬های ضروری، با محوریت راهبرد مهندسی جغرافیایی فضا (مورد مطالعه: روستاهای شهرستان شفت). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. دوره 3. شماره 4.
محمدی، علیرضاو هاشمی معصوم آباد، رضا. محمدی، چنور. (1400). تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات شهری در سطح محلات شهری با رویکرد عدالت فضاDD (مطالعه موردی: کاربری¬های تجاری شهر اردبیل). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دانشگاه خوارزمی، 21 (63). صص 99-117.
میرزایی خلیل آبادی، حمید رضا. بدخشان، زینب. مهرابی بشرآبادی، حسین . (1397). تاثیر توسعه زیرساخت¬ها بر توسعه روستایی ایران. اقتصاد کشاورزی ، جلد 21 ، شماره4 ، صص14-1 .
یاسوری، مجید. امامی، سیده فاطمه. سجودی، مریم. (1395). عدالت فضایی بهره¬مندی از امکانات و خدمات در سکونتگاه¬های روستایی دهستان¬های استان گیلان. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دوره 16. شماره 41. صص 95-116.

Acs, Z.J., C. Armington, (2006). Entrepreneurship, Geography, and American Economic Growth. Cambridge University Press
Adriyan, T. R. (2012). Leader approach: An opportunity for rural development. The 3rd International Symposium "Agrarian Economy and Rural Development – realities and perspectives for Romania", Bucharest, Romania, October 11-13.
Afrakhteh, H., Dolati, GH. Parizadi, T., Azizpour, F. (2021). Analysis of the level of enjoyment of services in rural settlements in the framework of distributive justice (case study: villages of Tankaman district). Applied Research Journal of Geographical Sciences. 21 (62) .[In Persian]
Ahmadi, A. (2021). Evaluation and modeling of factors affecting the distribution of public services in rural areas with the approach of rural development (case study: settlements in Takab city). Geography and human relations. 4 (4). 435-420..[In Persian]
Bass, R. (1998). Evaluating environmental justice under the National Environmental Policy Act. Environmental Impact Assessment Review 18: 83–92.
Crook, V.A., Andrews, G.J. (2009). Primary health care: people, practice, place. Ashgate Publishing, Ltd., Surrey, UK [cited 2015 Sep 14]. 280 pp.
Darban Astane, A.R. (2008). Management of rural infrastructure development. Tehran: Cultural, Informational and Press Institute of the Municipality Organization. (In Farsi)
Dehzadeh Seylabi, P., Rasolzadeh, Z., Tahmasbi Moghaddam, H. (2021). Measuring social justice in the spatial structure of Tabriz metropolis with an emphasis on the spatial distribution of educational centers. Urban Environment Policy Quarterly. 1 (2). 35-50.[In Persian]
Dixon J., Ramutsindela, M. (2006). Urban resettlement and environmental justice in Cape Town, Cities, 23(2):129–139.
Douglas, Davide. J.A. (2005). The restriction of local government in rural regions: A rural development perspective, journal of rural studies21, p: 246-23, available at: www.elsevir.com.
Fozoni, B., Estelaji, A., Valishariat Panhi, M. (2017). The role of environmental factors in the development of the rural economy (case study: Dillman section of Siahkol city). New attitudes in human geography. 9 (3).[In Persian]
Ghasemi, S. H. (2021). The necessity of identifying the challenges of worn-out rural fabric in order to achieve the goals of sustainable development. Journal of Geography and Human Relations. 4 (3). 348-331.[In Persian]
Ghosal, S. (2013). Soft or Hard: Infrastruture Matters in Rural Economic Empowerment. Infrastruture Development, 2(5):135-149.
Hoseyni, S. A., Akhlaghi, M.R., Arbabi, H., Sajadi rad, H. (2022). Solutions for justice-oriented development and reforming the distribution of tourism infrastructure and facilities in Iran. Journal of tourism and leisure. 6 (12) .[In Persian]
Jian, I. Y., Luo, J., & Chan, E. H. W. (2020). Spatial justice in public open space planning: Accessibility and inclusivity. Habitat International, 102122.
Kadivar Khah Chamaychay, E., Molayi Hashjin, N. A., Rezayi, P. (2022). Economic development with an emphasis on essential infrastructure, with a focus on the strategy of geographic engineering of space (case study: villages of Shaft city). Quarterly Journal of Geographical Studies of Mountainous Regions. 3(4) .[In Persian]
Kativhu, T., Mazvimavi, D., Tevera, D., & Nhapi, I. (2017). Factors influencing sustainability of communally-managed water facilities in rural areas of Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 100, 247-257
Laurent E. (2011). Issues in environmental justice within the European Union, Ecological Economics, 70:1846–1853.
Lee, J., & Miller, H. J. (2018). Measuring the impacts of new public transit services on spacetime accessibility: An analysis of transit system redesign and new bus rapid transit in Columbus, Ohio, USA. Applied Geography, 93, 47–63.
Liu, X., Wang, Q., Wei, H.-H., Chi, H.-L., Ma, Y., & Jian, I. Y. (2020). Psychological and socio-demographic factors affecting household energy-saving intentions: A Tpbbased study in northwest China. Sustainability, 12, 836.
Magazzino, C., Mele, M. (2021). "On the relationship between transportation infrastructure and economic development in China," Research in Transportation Economics, Elsevier, vol. 88(C).
Makhathini, M., Mlambo, V.H., Mpanza, S. (2020). Infrastructure Provision as a Catalyst for Local Economic Development in South Africa. Strategic Review for Southern Africa, Vol 42, No 1. May/June 2020.
Mirzayi Khalilabadi, H.R., Badakhshan, Z., Mehrabi Boshrabadi, H. (2018). The impact of infrastructure development on rural development in Iran. Agricultural Economics. 21 (4). 1-14 .[In Persian].
Mitchel G., Norman P. (2012). Longitudinal environmental justice analysis: Co-evolution of environmental quality and deprivation in England, 1960–2007, Geoforum, 43:44-57
Mohammadi, A.R., Hashemi Masomabad, R., Mohammadi, CH. (2021). Spatial analysis of distribution and access to urban services at the level of urban neighborhoods with the approach of spatial justice (case study: commercial uses of Ardabil city). Applied Research of Geographical Sciences. 21 (63). 117-99 .[In Persian].
Nugraha, A. T., prayitno, G., Situmorang, M. E., Nasution, A. (2020). The role of infrastructure in economic growth and income inequality in Indonesia. Economics and Sociology, 13(1), 102-115. doi:10.14254/2071-789X.2020/13-1/7.
Rogowski, J., Gerring, J., Maguire, M. Cojocaru, L. (2022). Public Infrastructure and Economic Development: Evidence from Postal Systems. American Journal of Political Science, v 66. i. 4. Pp885-901.
Saidi Mofrad, S., Hanayi, T., Shirvani Moghaddam, S. (2021). Providing effective solutions to promote spatial justice in informal settlements of Mashhad metropolis. Scientific Journal of Human Settlements Planning Studies. 16 (3). 551-566.[In Persian]
Saidi, A. 2005. Basics of rural geography, Tehran. Side Publications.[In Persian].
Steil, J. P., & Delgado, L. H. J. C. (2019). Limits of diversity: Jane Jacobs, the just city, and anti- subordination. 91, 39–48.
The plan of preparation and revision of the spatial planning of Guilan province. (2018). Analysis of the situation and structure - second chapter - population changes in the last three decades. Management and Planning Organization of Guilan Province. .[In Persian]
Tsou, Ko-Wan, Yu-Ting, H. and Yao-Lin C. 2005. An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, 22(6): 424-435.
Yasouri, M., Emami, S.F., Sajodi, M. (2016). Spatial justice of benefiting from facilities and services in rural settlements in the villages of Gilan province. Applied Research of Geographical Sciences. 16 (41). 116-95 .[In Persian]
Zmani, A., Kanshli, M. (2020). The role of geographic variables and capabilities in the economic development and regional and international authority of Iran with an emphasis on the Caspian Sea and Persian Gulf region. Regional Geography and Planning Quarterly. 10(2). 358-335 .[In Persia

متن کامل:
PardeesJournalsPT12

فصلنامه علمی نگرش های نو در جغرافیای انسانی   راهنمای

 سال ... ، شماره...، پیاپی ... ، زمستان .... (-)

 

 

 

واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با میانجی­گری زیرساخت­های ضروری (مورد مطالعه: روستا­های شهرستان شفت)

 

        

 

اسماعیل کدیور خواه چماچایی

دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

نصرالله مولائی هشجین*  ( نویسنده مسؤول)

استادگروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

پرویز رضایی

دانشیارگروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

 

چکیده

پژوهش حاضر با هدف واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت­های ضروری در روستا­های شهرستان شفت انجام شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است، و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم­افزار GIS، متلب، و مدل­های ترکیبی (FKOPRAS+FSORA)، و در نهایت مدل تئوری زمینه­ای استفاده شد. پس از تعیین رتبه توسعه اقتصادی روستا­های شهرستان شفت به تفکیک دهستان­های مورد مطالعه، خدمات زیربنایی و روبنایی و زیرساخت­های ضروری شناسایی شد و  هر کدام از نقاط روستایی در فضای سه بعدی، مبین مولفه­های زیرساخت اقتصادی و درصد شیب به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا به عنوان متغیر وابسته؛ و همچنین بین مولفه­های زیرساخت اقتصادی و درصد شیب به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا به عنوان متغیر وابسته ترسیم شد. نتایج ضریب تبیین 36 درصد پس از اعمال الگوریتم برازش صفحه­ای با استفاده از نرم­افزار متلب، در رابطه با تغییرات متغیر­های مستقل و وابسته، گویای عدم معنادار بین شرایط جغرافیایی (ارتفاع و شیب) و توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت­ها است. در ادامه نیز نتایج مدل تئوری زمینه­ای نشان داد، عواملی از جمله: (حکمرانی نامطلوب، فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند، ساختار تک ساخت سیاسی، فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی )، از سوی متخصصان برای روستا­هایی که دارای رتبه اقتصادی بالا، سطح ارتفاع و شیب کم، ولی از زیرساخت اقتصادی ضعیفی شناسایی شد، و از بین عوامل مطرح شده، فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی با مقدار 33/71، بیشترین میزان اهمیت را به خود اختصاص داده است.

 

Esmaeil, Kadivar khah chomachaei

Ph.D. Candidate in Geography and Rural Planning, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

Nasrollah, Molaei hashjin *  (Corresponding Author)

Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

Parviz, Rezaei

Associate Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

 

 

Abstract

The current research has been conducted with the aim of investigating the role of geographical conditions in economic development with emphasis on the necessary infrastructure in the villages of Shaft county. The present study is descriptive-analytical in terms of purpose, application and research method, and for the purpose of data analysis, GIS software, MATLAB, and combined models (FKOPRAS+FSORA), and finally the field theory model It was used. After determining the economic development rank of the villages of Shaft county, separately from the studied villages, infrastructure and superstructure services and necessary infrastructures were identified, and each of the rural points in the three-dimensional space shows the components of the economic infrastructure and the slope percentage. as an independent variable and the development rank of each village as a dependent variable; And also between the components of the economic infrastructure and the slope percentage as an independent variable and the development rank of each village as a dependent variable. The results of the coefficient of explanation of 36% after applying the screen fitting algorithm using MATLAB software, in relation to the changes of independent and dependent variables, indicate the lack of significance between geographical conditions (altitude and slope) and economic development. In the following, the results of the theoretical model showed factors such as: (unfavorable governance, lack of an integrated and systematic plan, single political structure, lack of planning on environmental strength and geographical conditions), from experts for the village Those with a high economic rank, low altitude and slope, but weak economic infrastructure were identified, and among the mentioned factors, the lack of planning on environmental power and geographical conditions with a value of 71.33 was the most important. Has dedicated itself.

 

 

واژگان کليدی:

 شرایط جغرافیایی، توسعه اقتصادی، زیرساخت­های ضروری، شهرستان شفت.

 

مقدمه

روستاها نوعی از سکونتگاه­های انسانی هستند که بستر شکل­گیری سکونتگاه­های شهری محسوب می­شوند، و با وجود گرایش به سکونت در شهرها و افزایش ضریب شهرنشینی طی دهه­های گذشته، همچنان جمعیت زیادی در مناطق روستایی کشور ساکن هستند (احمدی، 1401)، در این راستا، توجه به توسعه و پیشرفت مناطق روستایی از جمله مسائلی است که در تمامی دولت­ها بدان توجه شده است، زیرا ریشه تمامی مشکلات و مسائل عقب ماندگی مثل فقر گسترده، نابرابری در حال رشد، رشد سریع جمعیت و بیکاری فزاینده، در مناطق روستایی قرار دارد (قاسمی، 1400). در این راستا در برخی از جوامع، توسعه اقتصادی در روستا­ها به خصوص روستا­هایی که کارکرد کشاورزی دارند، بسیار با اهمیت است. در قبل از انقلاب، اصلاحات ارضی از جمله مواردی بود که درآمد و توسعه روستا را به دنبال داشت اما نبود برخی از امکانات باعث مهاجرت روستاییان به شهر می­گردد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و متعاقب آن بعد از جنگ تحمیلی دادن زیرساخت­های ضروری نظیر برق، آب، تلفن و ... به مناطق روستایی از جمله مواردی بود که توسعه اقتصاد روستا را به دنبال داشت(فزونی و همکاران، 1396). بنابراین، بسیاری از برنامه­ریزان اقتصادی و اجتماعی، توسعه روستایی را منشاء بهبود زندگی روستاییان و تلاشی برای کاهش فقر و محرومیت از طریق افزاش تولید و بالا بردن میزان بهره­وری در محیط­های روستایی می­دانند، اما این توسعه­ی روستایی بدون توسعه­ی زیرساخت­های روستایی که باعث ماندگاری نیروی انسانی ساکن در روستاها می­شوند، امکان­پذیر نمی­باشد (Kativhu and et al, 2017). زیرساخت­های روستایی به مجموعه امکانات رفاهی و خدماتی اطلاق می­شود که نشان دهنده نسبت روستا­های برخوردار از خدمات عمرانی از جمله بهره­مندی از آب آشامیدنی، برق­رسانی، بهسازی، ایجاد و مرمت راه­های روستایی، مراکز بهداشتی و درمانی، دفتر­های پست، مخابرات و فناوری ارتباطات و اطلاعات، صندوق پستی و ... هستند (Darban Astane, 2008). در این بین، دسترسی کافی به زیرساخت­های مطرح شده می­تواند به عنوان یک شاخص مهم برای بهبود کیفیت زندگی در نظر گرفته شود که یکی از اساس سیاست­های عدالت نیز است(ده­زاده­سیلابی و همکاران، 1400)، این امر به برآورده شدن نیازهای اساسی ساکنان نیز کمک می­کند (Lee and Miller, 2018).

 کشور ایران نیز مانند اغلب کشور­های در حال توسعه کم و بیش، از نابسامانی در زیرساخت­های ضروری رنج می­برند، به گونه­ای که در تمامی مناطق کشور، آبادی­های کوچک و بسیار کوچک با خصوصیت، تعدد، تنوع، پراکندگی، محرومیت و انزوا سهم قابل توجهی از مجموع آبادی­ها را به خود اختصاص می­دهند و در مقابل سهم آبادی­های بزرگ 4/8 درصد از کل سکونتگاه­های روستایی است (سعیدی، 1375).  یکی از موارد موثر در محرومیت و انزوای روستا­ها در زیرساخت­های ضروری­، شرایط جغرافیایی است. در واقع شرایط جغرافیایی از بدو خلقت انسان، بر زندگی و فعالیت­های ساکنین تاثیر داشته است؛ گرچه با توسعه علم و فن­آوری در عرصه­­های مختلف، به تدریج از تاثیرات شرایط جغرافیایی بر زندگی انسان تا حدودی کاسته شده اما هیج­گاه این تاثیر از بین نرفته است. برخی از جغرافیدانان نیز در تاکید بر نقش عامل شرایط جغرافیایی بر زندگی ساکنین روستایی تا آنجا پیش­ رفته­اند که منکر نقش عامل انسان در تغییر و دگرگونی محیط طبیعی شده­اند (فزونی و همکاران، 1396)، و همچنان اعتقادشان بر این است، که محدودیت­های فیزیکی و جغرافیایی ممکن است منجر به عدالتی فضایی در زیرساخت­ها شوند (Liu et al, 2020). در این راستا، شرایط  جغرافیایی (شیب و ارتفاع)، همواره در ارائه زیرساخت­های ضروری کرانه­های خود تاثیر داشته­اند و در ظهور تحولات بزرگ اقتصادی نقش فراوانی ایفا کرده­اند.

در این بین، شهرستان شفت یکی از محروم­ترین شهرستان­های استان گیلان، و یا به عبارت دیگر، از کم برخوردار­ترین شهرستان­­های استان گیلان از منظر زیرساخت­ها به شمار می­رود، و بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته از روستا­های شهرستان شفت، حاکی از وجود و بروز مشکلات و چالش­هایی در زیرساخت­­های ضروری است. همچنین، مطالعات نشان می­دهد روستاهای شهرستان شفت به سبب قرار­گیری در سه موقعیت جلگه و کوهپایه و کوهستان دارای گستره فعالیت­های اقتصادی گوناگونی است که موجب تنوع زیرساخت­های ضروری لازم در راستای بهره برداری و توسعه اقتصاد روستایی می­شود، اما آنچه در توزیع زیرساخت­های ضروری روستا­های این شهرستان موثر است، شرایط جغرافیایی (شیب و ارتفاع) حاکم بر آن است.

در این راستا؛ در تبیین نظام استقرار سکونتگاه­های روستایی در سطح فضای جغرافیایی این شهرستان، عامل توپوگرافی به عنوان یکی از مهمترین شرایط جغرافیایی مطرح است. به بیانی توپوگرافی خشن یکی از عوامل محدود کننده در پیدایش، رشد و تکامل سکونتگاه­های روستایی می­باشد و نقش تعیین­کننده­ای در مکان استقرار نقاط روستایی و به تبع آن زیر ساخت­های ضروری دارد. در این راستا، ارتفاع بر دیگر عناصر اقلیمی، تولید خاک و شرایط مناسب یا نامناسب سکونت اثر می­گذارد و افزایش ارتفاع و شیب، توسعه زیرساخت­ها و تاسیسات را با مشکل مواجه می­سازد.

اصولا نقاط مرتفع جاذب جمعیت نیستند. بطور کلی ارتفاعات به علت وجود شیب، عدم تشکیل خاک، مشکل بودن ارتباطات، کاهش فشار جو و در نتیجه کمی اکسیژن و... موجب کاهش مناسب و مطلوبیت در پذیرش جمعیت می­شود، به طوری که نواحی جنوب­غربی شهرستان با پراکندگی بالای روستاها و به عبارتی پراکندگی جمیت روستایی و نواحی شمالی و شمال­غربی محدوده مطالعاتی با تراکم بالای روستاها به عبارتی تراکم جمعیت روستایی مواجه هستند که این عامل ( ارتفاع) خود در تعیین وضعیت دسترسی و یا برخورداری از خدمات و زیر ساخت­های ضروری مخصوصا زیرساخت­های اقتصادی در محدوده مطالعاتی اثر­گذار است. شیب زمین نیز از دیگر شرایط جغرافیایی حاکم در این منطقه است که در ایجاد و شکل­گیری و استقرار زیر ساخت­های ضروری برای یک سکونتگاه است. در واقع حتی بر روی بلند­ترین نقاط نیز که یک یا چند نقطه­ی روستایی از هموار بودن زمین بهره جسته­اند، شاید بتوان گفت که شیب در دسته اساسی­ترین عوامل جغرافیایی است که در جذب جمعیت و استقرار سکونتگاه یا امکان توسعه­ی آتی آن تاثیر بسزایی دارد. نقاط هموار امکانات زیستی مساعد­تری فراهم آورده و امکان تنوع فعالیت­ها (و ارایه خدمات زیربنایی و روبنایی و زیر ساخت­های ضروری مبتنی بر آین فعالیت­ها )‌ به  بر روی این پهنه بسیار بیشتر است، بخصوص آنکه فعایت کشاورزی که مبتنی بر آب و خاک است در قسمت­های جلگه­ای که هموار­ترند از پتانسیل بیشتری نیز برخوردارند. روستاهای قرار گرفته در نواحی کم شیب میانگین جمعیتی بالاتری از روستاهای قرار گرفته در نواحی پرشیب دارند که توجه به این امر به خودی خود در تعیین و تدوین مولفه­های لازم برای ارایه سرویس­ها و خدمات زیرساختی به منظور بهره برداری­های بهینه از منابع در راستای توسعه منطقه­ای را به همراه دارد. در این راستا، پژوهش حاضر به دنبال بررسی واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با میانجی­گری زیرساخت­های ضروری در روستا­های شهرستان شفت می­باشد.

 

مبانی نظری

شرایط جغرافیایی، به ویژه بستر طبیعی آن، پهنه تمام کنش­ها و واکنش­های حاصل از پدیده­های مستقر در سطح زمین است. شناخت خصوصیات جغرافیایی محیط از لحاظ طبیعی در قالب (ارتفاع و شیب)، از یک طرف می­تواند موجب وسعیت بینش و معرفت از محیط گتاه و از سوی دیگر، امکان هر گونه حرکت سنجیده و اندیشیده را در محیط از سوی انسان در قالب یک سیستم منظم فراهم سازد؛ بنابراین شاخت شرایط جغرافیایی، لازمه و پیش­شرط هر گونه حرکت اندیشیده از طرف انسان است (Rahnamaee, 2010)؛  که برای اعمال توسعه اقتصاد روستایی صورت می­گیرد.

توسعه­ی روستایی به معنای ارتقای سطح رفاه و معیشت روستاییان، همواره دغدغه­ی اندیشمندان و سیاست­گذران توسعه بوده است (رضوانی و همکاران، 1395: 28). توسعه روستایی تأمین زیرساخت­های اجتماعی و فیزیکی، ارائه­ی خدمات مالی در مناطق غیر شهری و مدیریت منابع طبیعی است (Barrios,2008). که مسئولیت پذیری، اولویت­ها و انتخاب از جنبه­های اساسی آن به شمار می­روند (Douglas,2005). و بهینه­سازی تولید مواد غذایی، تأمین سوخت و خدمات، حفظ محیط زیست؛ از جمله تأمین آب و دفع فاضلاب­ها می­تواند از اهداف برنامه­ریزی آن باشد (Adinarayana, at.et,2008). در این راستا، یکی از برنامه­هایی که به منظور دستیابی به اهداف توسعه روستایی از جمله توسعه اقتصادی با تاکید بر شرایط جغرافیایی مطرح است، برنامه­ریزی خدمات و زیرساخت­های ضروری سکونتگاه­های روستایی است. در یک نگاه عمومی، یک زیرساخت شامل عناصر ساختاری عمومی است که چارچوبی را برای یک ساختمان کامل فراهم می‌آورد، اساسا زیرساخت­ها در دوگروه اقتصادی که عموما شامل راه و انرژی و انتقال اطلاعات و گروه اجتماعی که بیشتر شامل آموزش بهداشت و مسکن است مورد بررسی قرار می­گیرند. زیرساخت هر کشوری، مجموعه تسهیلات عمومی، با سرمایه­گذاری خصوصی یا عمومی است که امکان ارایه خدمات ضروری و استاندارد زندگی را فراهم می­کند. این مجموعه از تسهیلات عمومی مرتبط به یکدیگر که امکانات جابه­جایی و حمل و نقل، تامین امنیت و سرپناه، ارایه خدمات و برقراری خدمات رفاهی را میسر می­کنند، عبارتند از مجموعه بزرگراه­ها، پل­ها، راه­آهن و جاده­های حمل کالا، و در عین حال، شبکه فاضلاب، سیستم آب­رسانی و مخازن تامین آب را هم شامل می­شوند و نیز شامل سد­ها، راه­های آبی، مراکز تولید برق، گاز و نیرو را نیز در بر می­گیرند (احتشامی، 1382). در کل زیرساخت­ها را می­توان به زیرساخت­های اجتماعی(آموزش، بهداشت، امنیت و ...) و در زیرساخت­های اقتصادی (سیستم حمل و نقل، ارتباطات، نیرو و ... تقسیم کرد (اکبریان و قائدی، 1390).

در یک جمع­بندی از مطالب فوق می­توان این چنین مطرح نمود که، شرایط جغرافیایی در قالب (شیب و ارتفاع) بر توسعه اقتصادی روستا­ها با تاکید بر نقش میانجی­گری زیرساخت­های ضروری، موثر است. در این راستا، نقاط هموار با شیب و ارتفاع ملایم و کم همواره امکانات زیستی مساعد­تری را فراهم آورده و امکان تنوع فعالیت­ها و ارایه خدمات زیربنایی و روبنایی و زیرساخت­های ضروری بر روی این پهنه­ها بسیار بیشتر است، و نقاط با ارتفاع بالا جز مراکز جاذب جمعیت نیستند، در این راستا این نقاط زیرساخت­های ضروری کمتری برخوردار هستند. بنابراین یکی از رویکرد­های مرتبط با نقش شرایط جغرافیایی (شیب و ارتفاع) در توسعه اقتصادی با تاکید بر نقش زیرساخت­های ضروری، عدالت فضایی است.

در این بین، با توجه و شناخت روزافزون جغرافیا و تاثیرات آن بر زندگی روزمره مردم، محیط فیزیکی به تدریج توسط محققات به عنوان تولید فرایند­های اجتماعی و اقتصادی درک می­شود (Steil and Delgad, 2019). دسترسی، توزیع و دسترسی فیزیکی منابع عمومی در چند دهه اخیر با موضوع عدالت فضایی اهمیت زیادی یافته است (Crook and Andew, 2009). در واقع، عدالت توزیع برابر منابع و خدمات تعریف می­شود که به مبحث برقراری تعادل بر مبنای چه کسی چه چیزی را چگونه به دست آورد اشاره دارد (سعیدی­مفرد و همکاران، 1400). عدالت لزوما اولین ارزش اجتماعی است با این حال، هیچ تعریف جهانی از عدالت وجود ندارد، زیرا محتوای آن بسته به زمینه اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی، و تاریخی با توجه به نظر دیوید هاروی، معانی مختلفی می­گیرد و با حوزه­ها و دیدگاه­های مختلف تغییر می­کند (Jian et al, 2020). بعد از لوفور1 (1996)، شعار حق بر عدالت، حقوق مردم در پژوهش­های عدالت فضایی به طور مکرر مورد تاکید و تبیین قرار گرفت (ده­زاده­سیلابی و همکاران، 1400).

عدالت فضایی در چارچوب­­های علوم اجتماعی به صورت گسترده بر شرایط فقرا تمرکز کرده است. هدف آن تقاضای مداخلاتی است که موجد رفتار منصفانه به نفع فقرا باشد (Dixon and Ramutsindela, 2004)، در واقع عدالت فضایی بیانگر رفتار منصفانه و در برگیرندگی همه مردم، بدون توجه به قومیت، رنگ، منشا ملیت یا درآمد، در توسعه، اجرا و به کارگیری قواعد محیطی است (Bass,1998). عدالت فضایی طبق ایده­ای که از عدالت اجتماعی گرفته شده است به این معناست که باید با ساکنین در هر جایی که زندگی می­کنند، به طور برابر رفتار شود(Tsou and et al, 2005). بنابراین برنامه­ریزان باید در پی این باشند که در الگوی مکان­یابی خدمات و نحوه­ی توزیع آنها، چه مقدار نابرابری به وجود آمده و چه گروه­هایی از جامعه بیشتر محروم شده­اند (هوکو، 2001، 5). حتی مقوله­ی عدالت فضایی به عنوان موضوعی کلیدی و پراهمیت در پارادایم توسعه پایدار نیز مطرح است. این مفهوم اهداف مشترکی را بین حفاظت محیطی و عدالت اجتماعی بنیاد می­گذارد  (Mitchel and Norman, 2012).  هر چند که مفهوم عدالت فضایی به عنوان یک دغدغه­ی عمومی از اوایل دهه­ی 1820 میلادی مورد توجه قرار گرفته است اما در واقع در میانه­ی 1980 به عنوان مبنایی برای چالش برابری نژادی در ایالات متحده مطرح شده است (Laurent, 2011). با توجه به مطالب مطرح شده، شرایط جغرافیایی مطلوب (شیب ملایم و ارتفاع کم) در توسعه اقتصادی با نقش میانجی­گری زیرساخت­های ضروری تاثیر زیادی خواهد داشت. شکل (1) به عنوان مدل مفهومی پژوهش ترسیم شده است.

 

img0 

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

Figure 1. Conceptual model of research

 

در راستای موضوع پژوهش، مطالعات اندکی صورت گرفته شده است، ولی در این قسمت از پژوهش لازم دانسته شد به مطالعاتی که همسویی با نتایج پژوهش حاضر دارند پرداخته شود:

یاسوری و همکاران(1395)، در پژوهشی تحت عنوان، عدالت فضایی بهره­مندی از امکانات و خدمات در سکونتگاه­های روستایی دهستان­های استان گیلان، به این نتایج دست یافتند، وضعیت دهستان­هایی که در سطح توسعه­یافتگی پایین قرار دارند، به مراتب شرایط نامناسب­تری را در دسترسی به خدمات دارند. در مجموع می­توان گفت با توجه به تفاوت­هایی که در بین دهستان­ها وجود داشت؛ وضعیت نامطلوبی در بهره­گیری از خدمات و امکانات روستایی برای دهستان­های استان وجود داشت. فزونی و همکاران (1396)، در پژوهشی تحت عنوان، نقش عوامل محیطی در توسعه اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: بخش دیلمان شهرستان سیاهکل)، به این نتایج دست یافتند، بخش دیلمان با توجه به توان­های غنی طبیعی، انسانی، تاریخی و اجتماعی از توان مناسبی جهت رشد و توسعه برخوردار است. میرزایی خلیل­آبادی و همکاران (1397)، در پژوهشی تحت عنوان، بررسی تاثیر توسعه زیرساخت­ها بر توسعه روستایی ایران، به این نتایج دست یافتند، با  در نظر گرفتن نتایج تحلیل سلسله مراتبی، معیار حمل و نقل با وزن نسبی 0.415، اولویت نخست را در معیارهای توسعه روستایی دارد. همچنین زیر معیار طول راه­های روستایی با وزن نسبی 0.467، اولویت نخست را در زیر معیارهای حمل و نقل دارد. لذا ضریب اهمیت راه­های روستایی با مقدار 19.39 ، بیانگر بالاترین اولویت در زیر معیارهای زیرساخت است. تاثیر متغیر زیرساخت نسبت به متغیرهای رشد بخش کشاورزی و اعتبارات عمرانی بر توسعه روستایی بیشتر است. لذا زیرساخت از مهم­ترین عامل­های موثر بر توسعه روستایی است. زمانی و کنشلو (1399)، در پژوهشی تحت عنوان، نقش متغیر­ها و توانمندی­های جغرافیایی در توسعه اقتصادی و اقتدار منطقه­ای و بین­المللی ایران با تاکید بر منطقه دریای خزر و خلیج فارس، به این نتایج دست یافتند، مهمترین نقطه قوت ایران برای توسعه و اقتدار منطقه­ای، وجود دو منطقه دریای خزر و خلیج فارس است، اما از طرف دیگر جریانان فرامنطقه­ای با اعمال تهدید و تحریم و فشار محدودیت­هایی را برای بهره­برداران ایران از این دو منطقه به وجد آورده­اند. افراخته و همکاران (1400)، در پژوهشی تحت عنوان، تحلیل سطح برخورداری سکونتگاه­های روستایی از خدمات در چارچوب عدالت توزیعی (مورد مطالعه: روستاهای بخش تنکمان)، به این نتایج دست یافتند، اختلاف بین روستاها از نظر بهره­مندی از خدمات، چندان بالا نیست. با تفاوت­های نسبی موجود می­توان یک الگوی خوشه­ای از توزیع فضایی خدمات روستایی را ارایه کرد که دو خوشه در دو دهستان تنکمان جنوبی و شمالی مشخص شده است. در واقع در هر دو دهستان چند روستا دارای سطح برخوداری بیشتری بوده و بقیه روستاها پیرامون آنها عمدتا دریافت کننده خدمات در مقیاس کوچک هستند. با این حال اختلاف سطح برخورداری بین دو دهستان نیز چندان آشکار نیست. محمدی و همکاران (1400)، در پژوهشی تحت عنوان، تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به به خدمات شهری در سطح محلات شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: کاربری­های تجاری شهر اردبیل)، به این نتایج دست یافتنتد، در محلات 44 گانه شهر اردبیل از لحاظ وضعیت کلی کاربری­های تجاری نابرابری وجود دارد. حسینی و همکاران (1401)، در پژوهشی تحت عنوان، راهکارهایی برای توسعه عدالت محور و اصلاح پراکنش زیرساخت­ها و تاسیسات گردشگری در ایران، به این نتایج دست یافتند، راهکارهایی از جمله: مطالعات منطقه­ای، امکان­سنجی و اولویت­بندی، فراهم­آوری امکان استفاده از کارت­های اعتباری بین­المللی توسط گردشگران، توسعه حمل و نقل ریلی، توسعه خطوط دریایی کشتی­های تفریحی کروز، برنامه­ریزی برای توسعه نظام­مند مراکز تفریحی در سراسر ایران، توسعه فرودگاهی و تهیه ناوگان هوایی به روزرسانی شده، توسعه امکانات موجود در جاذبه­های گردشگری، و در نهایت ارائه تسهیلات تاسیسات گردشگری به صورت هدفمند با رویکرد عدالت محور، پیشنهاد شد. کدیور و همکاران (1401)، در پژوهشی تحت عنوان، توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت­های ضروری، با محوریت راهبرد مهندسی جغرافیایی فضا (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان شفت)، به این نتایج دست یافتند، نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن و مدل شانون نشان داد، در تمامی روستاهای محدوده مطالعاتی به استثنای تعدادی از روستاهای غیر منطبق بر رفتار مدل­های ارائه شده رابطه مستقیمی بین توسعه اقتصاد روستایی و زیرساخت­های ضروری وجود دارد، اما در بررسی موارد استثناء هم نکاتی به چشم خورد که حائز اهمیت است و می­توان از آن به عنوان نقصان ناشی از نادیده گرفتن  نقش جغرافیایی نواحی در برنامه­ریزی توسعه­ای روستایی در مقیاس دهستانی در محدوده مطالعاتی مورد بررسی قرار داد. غسال2 (2013)، در پژوهشی تحت عنوان، مسائل زیرساختی در توانمتدسازی اقتصاد روستایی، به این نتایج دست یافت که زیرساخت ناقص در سطح روستا­ها، محدودیت اصلی برای قدرت اقتصادی جامعه­های بی­بهره اقتصادی-اجتماعی است. نوگراها و همکاران3 (2020)، در پژوهشی (مقاله)، تحت عنوان، نقش زیرساخت در رشد اقتصادی و نابرای درآمد در اندونزی، به این نتایج دست یافتند، زیرساخت­ها تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی داشته، در حالی که رشد مستقیم اقتصادی به نابرابری درآمد آسیب می­زند. این یافته­هازیرساخت­ها به طور غیرمستقیم نابرابری درآمد را کاهش می­دهد. بنابراین توسعه زیرساخت­ها، به ویژه زیرساخت­های اساسی و حمل و نقل می­تواند نابرابری درآمد را اندونزی کاهش دهد. ماخاتینی4 (2020)، در پژوهشی (مقاله)، تحت عنوان، تامین زیرساخت به عنوان یک کاتالیزو محلی برای توسعه اقتصادی در آفریقای جنوبی، به این نتایج دست یافتند، تامین زیرساخت­ها کلید توسعه اقتصادی محلی در آفریقای جنوب است، کلید موثر در کاهش نابرابری بین شهر و روستا می­باشد. مگزینو و مله5 (2021)، در پژوهشی (مقاله)، تحت عنوان، رابطه بین زیرساخت­های حمل و نقل و توسعه اقتصادی در چین، به این نتایج دست یافتند، زیرساخت حمل و نقل در توسعه اقتصادی چین، تاثیر مثبتی داشته، ولی سهم رشد سرمایه­گذاری حمل و نقل از منطقه به منطقه دیگر متفاوت است. روگوفسکی6 (2022)، در پژوهشی(مقاله)، تحت عنوان، زیرساخت­های عمومی و توسعه اقتصادی، به این نتایج دست یافتند، زیرساخت­های عمومی در توسعه اقتصادی تاثیر مقبتی دارد، و تلاش­های دولت در این زمینه، اثرات طولانی­مدتی بر جوامع می­گذارد.

 

مواد و روش­ها

روش تحقیق

پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی  - تحلیلی است  و با استفاده از مفاهیم، روش­ها و الگوهای رایج در این باب، جنبه­های کاربردی آن در حد امکان در نظر گرفته شده است. متغیر­های مورد بررسی در پژوهش حاضر شامل:

·       شرایط جغرافیایی (ارتفاع و شیب)؛

·       خدمات زیربنایی و روبنایی و به دنبال آن زیرساخت­های ضروری به منظور توسعه اقتصادی به تفکیک روستا­های مورد مطالعه؛

·       رتبه توسعه روستایی (که از طریق روش وزندهی شانون با سه رودی از سطوح صنعت و خدمات و کشاورزی برای هر روستا احصا شده است).

جامعه آماری در پژوهش شامل دو بخش است، بخش اول، تمامی روستا­های شهرستان شفت می­باشد، در بخش دوم نیز افراد متخصص در پیرامون بحث (مجموعه عوامل موثر در عدم توسعه زیرساخت­های اقتصادی برای روستا­هایی که دارای رتبه توسعه اقتصادی بالا، شیب و ارتفاع کم) می­باشند که بر اساس نمونه­گیری هدفمند (به اشباع رسیدن نتایج)، تعداد 20 نفر تعیین شد. همچنین قابل ذکر است، به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم­افزار GIS، متلب، و مدل­های ترکیبی (FKOPRAS+FSORA)، و در نهایت مدل تئوری زمینه­ای استفاده شد.

 

محدوده مورد مطالعه

شهرستان شفت در مختصات جغرافیایی 36 درجه و 56 دقیقه تا 37 درجه و 18 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 49 درجه و 10 دقیقه تا 49 درجه و 31 دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبداء واقع شده است. این شهرستان از شمال­شرق به شهرستان رشت و از جنوب و جنوب­شرقی به استان زنجان و شهرستان رودبار و از غرب به شهرستان فومن و صومعه­سرا محدود است. شهرستان شفت به لحاظ ناهمواری­­ها شامل بخش های جلگه­­ای، کوهپایه­­ای، جنگلی و کوهستانی است که مهم­ترین ارتفاعات آن امامزاده ابراهیم (ع) است این شهرستان شامل دو بخش مرکزی و احمدسرگوراب و چهار دهستان جیرده، ملاسرا، نصیر محله، چوبر و نیزتعداد ۹۷ آبادی است که تعداد ۹۴ آبادی دارای سکنه و ۳ آبادی خالی از سکنه می‌باشند. در شکل (2)، موقعیت جغرافیایی- سیاسی محدوده مورد مطالعه در شهرستان شفت نشان داده شد.تعداد جمعیت شهرستان شفت در سال 1365 برابر 56187 نفر بوده است که تعداد 51706 نفر با 92 درصد در روستاها و تعداد4481 نفر با 7 درصد در شهرها بسر می برده اندکه بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 برابرتعداد 54226 نفر در کل شهرستان وتعداد 43914 نفر با 81 درصد در روستاها وتعداد 10312 نفر با19 درصد در شهرها سکونت داشته اند(سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان، 1397 : 4-19 ). بررسی روند تغییرات جمعیت شهرستان شفت طی سال های 1365 تا 1395  و برآورد تعداد جمعیت شهرستان در سال 1400نشان می دهد که تعداد جمعیت شهرستان وتعداد و درصد جمعیت روستایی در مقایسه با سال 1395 کاهش یافته ودرمقابل تعداد ودرصد جمعیت شهری شهرستان افزایش یافته و به ترتیب به؛ 50568، 37926 و 12642 نفر رسیده است( نگارندگان،1401 ).

 

img0 

شکل 2. نقشه موقعیت محدوده مورد مطالعه در تقسیمات کشوری استان گیلان، منبع: یافته­های تحقیق

Figure 2. Location map of the studied area in the country divisions of Guilan province

یافته‌ها(تجزیه و تحلیل)

بررسی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با میانجی­گری زیرساخت­های ضروری

وجود زیر ساخت­های ضروری مبتنی بر توان روستاهای شهرستان شفت به دلیل نزدیکی با مرکز استان به خودی خود موجبات توسعه را حتی برای مرکز استان به همراه دارد از این رو شناسایی و تعیین و سطح­بندی انواع خدمات زیربنایی و روبنایی جاری در برش روستایی و دهستانی به منظور هدف­گذاری­های توسعه اقتصادی روستاهای ناحیه بسیار مهم است. در ابتدا قبل از هر گونه بررسی، لازم دانسته شد به بررسی رتبه توسعه هر یک از روستا­ها پرداخته شود. بنابراین برای به دست آوردن رتبه توسعه هر روستا، با استفاده از الگوریتم شانون، همه روستا­ها بر اساس وضعیت خدمات، صنعت و کشاورزی محاسبه شد، و هر روستا به صورت پنج سطح (1-خیلی کم، 2-کم، 3-متوسط، 4 زیاد، 5-خیلی زیاد)، محاسبه شد و در نهایت رتبه توسعه روستایی توسط نرم­افزار آرک مپ در سه سطح قوی (1-23)، و متوسط (24-25)، و ضعیف(55-89) سطح­بندی شد.

 

 

 

جدول 1. ارقام سطوح صنعت خدمات، کشاورزی روستا­های شهرستان شفت به همراه رقم توسعه

Table 1. Figures of levels of service industry, agriculture in the villages of Shaft county along with the figure of development

رتبه توسعه

سطح 
کشاورزی

سطح
 خدمات

سطح 
صنعت

روستا

دهستان

رتبه توسعه
 

سطح 
کشاورزی

سطح
 خدمات

سطح 
صنعت

روستا

دهستان

61

3

2

2

چوب تراشان

چوبر

83

3

1

2

نوده پسيخان

ملاسرا

61

3

2

2

گيشم

چوبر

61

3

2

2

راسته کنار

ملاسرا

61

3

2

2

درودخان

چوبر

54

2

3

2

فشالم

ملاسرا

57

2

2

3

سفيدخاني

چوبر

45

4

2

2

چكوسر

ملاسرا

45

4

2

2

ليفكوه

چوبر

34

3

3

2

مرخال

ملاسرا

45

4

2

2

سله مرز

چوبر

29

2

3

3

کوزه گران

ملاسرا

40

3

2

3

ميرسرا

چوبر

23

4

3

2

شادخال

ملاسرا

40

3

2

3

ليفكوخندان

چوبر

25

3

3

3

طالش محله

ملاسرا

40

3

2

3

چناررودخان

چوبر

23

2

3

4

ماشاتوك

ملاسرا

34

3

3

2

شادنشين

چوبر

10

2

4

3

كاسان

ملاسرا

34

3

3

2

مبارک آباد

چوبر

10

2

4

3

آقاسيديعقوب

ملاسرا

32

2

2

4

خرم آباد

چوبر

10

2

4

3

جيرده پسيخان

ملاسرا

32

2

2

4

كولوان

چوبر

6

4

4

3

گوراب ليشاوندان

ملاسرا

29

2

3

3

کاظم آباد

چوبر

3

3

4

5

كلاشم بالا

ملاسرا

26

4

2

3

لاسك

چوبر

2

3

5

4

ملاسرا

ملاسرا

15

3

3

3

بيجارسر

چوبر

89

1

1

2

ونه بنه

احمدسرگوراب

13

3

3

4

پلنگ پشت

چوبر

89

1

1

2

زيان دشت

احمدسرگوراب

4

3

4

4

چوبر

چوبر

81

2

2

2

زردكام

احمدسرگوراب

83

3

1

2

پيرمومن سرا

جيرده

61

3

2

2

والي سرا

احمدسرگوراب

61

3

2

2

ناصران

جيرده

57

2

2

3

خرفكل

احمدسرگوراب

61

3

2

2

قصاب محله

جيرده

57

2

2

3

خره كش

احمدسرگوراب

61

3

2

2

خطيبان

جيرده

45

4

2

2

سالك معلم

احمدسرگوراب

61

3

2

2

ميرمحله

جيرده

45

4

2

2

گنجار

احمدسرگوراب

61

3

2

2

كومسار

جيرده

23

4

3

2

دوبخشر

احمدسرگوراب

61

3

2

2

پشت سرا

جيرده

23

4

3

2

سياه مزگي

احمدسرگوراب

61

3

2

2

گيلده

جيرده

15

3

3

3

بداب

احمدسرگوراب

61

3

2

2

شيخ محله

جيرده

15

3

3

3

شالما

احمدسرگوراب

61

3

2

2

كلاچ خندان

جيرده

15

3

3

3

لپوندان

احمدسرگوراب

61

3

2

2

مژدهه

جيرده

15

3

3

3

عليسرا

احمدسرگوراب

57

2

2

3

خميران

جيرده

7

4

3

3

سفيدمزگي

احمدسرگوراب

54

2

3

2

لختكي

جيرده

1

5

4

4

نصيرمحله

احمدسرگوراب

54

2

3

2

چوسر

جيرده

89

1

1

1

ماشاء الله كل

چوبر

45

4

2

2

برزوهندان

جيرده

89

1

1

1

آقانور سه تن

چوبر

45

4

2

2

كوزان

جيرده

89

1

1

1

قلعه گل

چوبر

45

4

2

2

لاقان

جيرده

89

1

1

1

جنگلكاري چوبر

چوبر

45

4

2

2

ذوالپيران

جيرده

89

1

1

1

ليسم

چوبر

40

3

2

3

آقا محله

جيرده

89

1

1

1

امامزاده اسحق

چوبر

40

3

2

3

خليلان

جيرده

89

1

1

1

تنز

چوبر

34

3

3

2

بيالوا

جيرده

86

3

1

1

محرمان

چوبر

34

3

3

2

كولي سران

جيرده

86

3

1

1

باباركاب

چوبر

34

3

3

2

نهزم صيقل کومه

جيرده

86

3

1

1

طالقان

چوبر

29

2

3

3

پيرده شفت

جيرده

83

3

1

2

كيش خاله

چوبر

26

4

2

3

مردخه

جيرده

82

3

2

1

امامزاده ابراهيم

چوبر

26

4

2

3

خرطوم

جيرده

80

3

0

4

ويسرود

چوبر

15

3

3

3

تكرم

جيرده

61

3

2

2

تاني محله

چوبر

15

3

3

3

عثماوندان

جيرده

61

3

2

2

صيقلان

چوبر

9

5

2

3

چماچا

جيرده

61

3

2

2

كوچك كومسار

چوبر

7

4

3

3

شالده

جيرده

61

3

2

2

داكله سرا

چوبر

4

3

4

4

جيرده

جيرده

 

 

 

 

 

 

 

img0 

شکل 3.  روستاهای دارای سطح توسعه قوی (رتبه  بین  1-23)

Figure 3. Villages with strong development level (rank between 1-23)

img0 

شکل 4. روستاهای دارای سطح توسعه متوسط (رتبه  بین  24-54)

Figure 4. Villages with medium development level (rank between 24-54)

 

img0 

شکل 5.  روستاهای دارای سطح توسعه ضعیف (رتبه بین  55- 89)

Figure 5. Villages with weak development level (rank between 55-89)

 در ادامه نیز با توجه به وضعیت پراکنش نقاط روستایی در سطح محدوده مطالعاتی و مراجعه به مراجع ذیصلاح، و بررسی سند آمایش استان گیلان و با نظرسنجی خبرگان، انواع خدمات زیربنایی و روبنایی و به دنبال آن زیرساخت­های اقتصادی مبتنی بر انواع خدمات موجود و شرایط روستا­های مطالعاتی مورد بررسی قرار گرفت. جدول (2).

جدول 2. خدمات روبنایی و زیربنایی و زیرساخت اقتصادی در محدوده مطالعاتی

Table 2. Superstructure and infrastructure services and economic infrastructure in the study area

طبقه بندی
 خدمات رو بنایی

خدمات روبنایی

سطح­بندی
خدمات رو بنایی

خدمات روبنایی

سطح­بندی
خدمات زیر بنایی

خدمات زیر بنایی

سطح­بندی زیرساخت­های اقتصادی

زیر ساخت اقتصادی

سطحبندی­ زیر
 ساخت  روستایی

زیر   ساخت اقتصادی

SS1

دایمی / موسمی

SS30

دهیار

IS1

وضع طبیعی

EI15

وضع طبیعی

EI11

پزشک

SS0

روستامهد

SS31

پاسگاه نیروی
 انتظامی

IS2

راه زمینی

EI1

راه زمینی

EI11

دامپزشک

SS3

دبستان

SS30

مرکز خدمات
 جهاد کشاورزی

IS3

راه آبی

EI1

راه آبی

EI14

نمایندگی پخش
 نفت سفید

SS4

مدرسه راهنمایی 
شبانه روزی پسرانه

SS33

مروج کشاورزی

IS4

راه آهن

EI1

راه آهن

EI14

نمایندگی پخش
 سیلندر گاز

SS5

مدرسه راهنمایی
 شبانه روزی دخترانه

SS34

شورای حل
 اختلاف

IS5

شبکه سراسری
 برق

EI10

روستامهد

EI5

بانک

SS6

مدرسه راهنمایی
  پسرانه

SS35

شرکت تعاونی
 روستایی

IS6

موتور برق 
دیزلی

EI10

دبستان

EI9

تعمیر ماشین 
آلات کشاورزی

SS7

مدرسه راهنمایی
 دخترانه

SS36

حمام عمومی

IS7

انرژی نو
(خورشیدی ، بادی و ...)

EI10

مدرسه راهنمایی 
شبانه روزی پسرانه

EI9

تعمیر ماشین
 آلات غیر کشاورزی

SS8

مدرسه راهنمایی
 مختلط

SS37

مرکز بهداشتی
 درمانی

IS8

گاز لوله کشی

EI10

مدرسه راهنمایی
 شبانه روزی دخترانه

EI6

جایگاه سوخت

SS9

دبیرستان‌ شبانه
‌ روزی‌ پسرانه

SS38

داروخانه

IS9

آب لوله کشی

EI10

مدرسه راهنمایی
  پسرانه

EI13

صندوق پست

SS10

دبیرستان شبانه
 روزی دخترانه

SS39

خانه بهداشت

IS10

سامانه تصفیه آب

EI10

مدرسه راهنمایی
 دخترانه

EI13

دفتر پست

SS11

دبیرستان نظری
 پسرانه

SS40

پایگاه بهداشت
 روستایی

IS11

سامانه جمع آوری
 زباله

EI10

مدرسه راهنمایی
 مختلط

EI13

دفتر مخابرات

SS10

دبیرستان نظری
 دخترانه

SS41

مرکز تسهیلات 
زایمان

IS12

پایگاه آتش نشانی

EI10

دبیرستان‌ شبانه
‌ روزی‌ پسرانه

EI13

دفتر فناوری اطلاعات
 و ارتباطات

SS13

دبیرستان کار
 و دانش پسرانه

SS40

پزشک خانواده

IS13

نمایندگی پخش
 نفت سفید

EI10

دبیرستان شبانه
 روزی دخترانه

EI13

دسترسی عمومی
 به اینترنت

SS14

دبیرستان کار
 و دانش دخترانه

SS43

پزشک

IS14

نمایندگی پخش
 سیلندر گاز

EI10

دبیرستان نظری
 پسرانه

EI7

دسترسی به وسیله ی
 نقلیه عمومی

SS15

هنرستان فنی
 و حرفه ای پسرانه

SS44

دندانپزشک یا 
بهداشت کار دهان

IS15

فروشگاه تعاونی

EI10

دبیرستان نظری
 دخترانه

EI7

دسترسی به ایستگاه
 راه آهن

SS16

هنرستان فنی 
و حرفه ای دخترانه

SS45

دندانپزشک تجربی 
یا دندان ساز

IS16

بانک

EI10

دبیرستان کار
 و دانش پسرانه

EI18

شهرک ها و نواحی صنعتی

SS17

بوستان روستایی

SS46

بهیار یا
 مامایی روستایی

IS17

جایگاه سوخت

EI10

دبیرستان کار
 و دانش دخترانه

 

 

SS18

کتابخانه عمومی

SS47

بهورز

IS18

صندوق پست

EI10

هنرستان فنی
 و حرفه ای پسرانه

 

 

SS19

زمین ورزشی

SS48

دامپزشک

IS19

دفتر پست

EI10

هنرستان فنی 
و حرفه ای دخترانه

 

 

SS00

سالن ورزشی

SS49

تکنسین
 دامپزشکی

IS20

دفتر مخابرات

EI2

شبکه سراسری
 برق

 

 

SS01

مسجد

SS50

آزمایشگاه و
 رادیولوژی

IS21

دفتر فناوری اطلاعات
 و ارتباطات

EI8

شرکت تعاونی
 روستایی

 

 

SS00

امام زاده

SS51

غسالخانه

IS22

دسترسی عمومی
 به اینترنت

EI3

موتور برق 
دیزلی

 

 

SS03

سایر اماکن
 مذهبی مسلمانان

SS50

بقالی

IS23

دسترسی به روزنامه
 و مجله

EI4

انرژی نو
(خورشیدی ، بادی و ...)

 

 

SS04

اماکن مذهبی
 سایر ادیان

SS53

نانوایی

IS24

دسترسی به وسیله ی
 نقلیه عمومی

EI11

مرکز بهداشتی
 درمانی

 

 

SS05

مدرسه علمیه

SS54

گوشت فروشی

IS25

دسترسی به ایستگاه
 راه آهن

EI11

داروخانه

 

7 

SS06

امام جماعت
 راتب

SS55

قهوه خانه

SS07

خانه عالم

SS56

تعمیر ماشین 
آلات کشاورزی

SS08

دارالقرآن

SS57

تعمیر ماشین
 آلات غیر کشاورزی

SS09

شورای اسلامی
 روستا

 

 

مرجع : سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان گیلان ،1395

 

بر اساس داده­های دریافتی سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان گیلان و فرمانداری شهرستان، نقشه­های موضوعی مربوط به خدمات روبنایی خدمات زیربنایی و پس از آن زیرساخت اقتصادی برای تک تک روستا­های مورد مطالعه به صورت لایه­های اطلاعاتی جداگانه شناسایی شد. نتایج نشان داد که تعداد (57) واحد خدمات زیربنایی و (25) واحد خدمات زیربنایی و همچنین (40) واحد به عنوان زیرساخت اقتصادی در محدوده مطالعاتی مورد بررسی قرار گرفته شد. نتایج به شرح نقشه­های (6 ، 7 و 8) است.

 

img0img0 

شکل6 و 7: سطح­بندی خدمات روبنایی و زیربنایی روستا­های شهرستان شفت، منبع: یافته­های تحقیق

Figure 6 & 7. Leveling of superstructure and infrastructure services in the villages of Shaft county

 

img0 

شکل 8. سطح­بندی زیرساخت اقتصادی روستا­های شهرستان شفت، منبع: یافته­های تحقیق

Figure 8. Stratification of the economic infrastructure of the villages of Shaft county

 

در ادامه نیز با استفاده از الگوریتم­های سطح­بندی و تعیین بازه موجود در نرم­افزار (آرک­ مپ)، داده­های به دست آمده از خدمات زیربنایی و روبنایی و زیرساخت­های اقتصادی، در سه سطح (ضعیف، متوسط، قوی) و طبقه­بندی ارتفاعی روستا­ها با توجه به رقم ارتفاعی به صورت (جلگه­ای، کوهپایه­ای و کوهستانی) و طبقه­بندی شیب روستا­ها با توجه به رقم درصد شیب به صورت (کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) صورت گرفته شد. جدول (3).

جدول 3. سطوح خدمات زیربنایی و زیرساخت اقتصادی و رتبه توسعه روستایی به همراه نقاط ارتفاعی و درصد شیب

Table 3. Infrastructure service levels and economic infrastructure and rural development rating along with elevation points and slope percentage

رتبه توسعه روستایی

سطح

تعداد خدمات روبنایی

سطح

تعداد خدمات زیربنایی

سطح

تعداد زیرساخت اقتصادی

سطح

1 تا 23

قوی

1 تا 24

ضعیف

2 تا 8

ضعیف

2 تا 8

ضعیف

24 تا 54

متوسط

15 تا 24

متوسط

9 تا 19

متوسط

9 تا 15

متوسط

55 تا 89

ضعیف

25 تا 42

قوی

20 تا 42

قوی

16 تا 27

قوی

 

ارتفاع

اشکوب

 

شیب به درصد

طبقه

 

زیر صفر

ساحلی

 

0 تا 3

خیلی کم

0 تا 100

جلگه­ای

 

3 تا 6

کم

100 تا 500

کوهپایه­ای

 

6 تا 14

متوسط

بیشتر از 500

کوهستانی

14 تا 32

زیاد

 

 

 

32 تا 56

خیلی زیاد

منبع: یافته­های تحقیق

 

در ادامه نیز با توجه به شرایط جغرافیایی، و با در نظر گرفتن سه موقعیت جغرافیایی (جلگه­ای، کوهپایه­ای و کوهستانی)، در روستا­های مطالعاتی، ابتدا با استفاده از رتبه توسعه روستایی، تنوع و وضعیت فعالیت اقتصادی و زیرساخت­­های ضروری هر روستا، مورد ارزیابی قرار گرفته شد و به ازای هر روستا یک فیلد به نام کدینگ اطلاعات قرار گرفته شد. به منظور بررسی سطح زیرساخت اقتصادی، خدمات روبنایی و زیربنایی از سه سطح (ضعیف=1، متوسط =2، قوی -3)، استفاده شده و برای سطح رتبه توسعه روستایی نیز از (سطح قوی 1-23)، و (متوسط 24-54)، و (ضعیف 55-89)، و عدد ارتفاعی و درصد شیب و اشکوب ارتفاعی (جلگه­ای =1، کوهپایه­ای =2، کوهستانی=3)، و سطح­بندی درصد شیب (حیلی کم=1، کم =2، متوسط 3= زیاد=4، خیلی زیاد=5) مورد ارزبابی قرار گرفته شدند، که در مقاله حاضر به دلیل حجم بالای جدول، از آوردن آن صرفه­نظر شد. در ادامه نیز با تولید نقشه­های ارتفاع- زیرساخت اقتصادی، و شیب زیرساخت اقتصادی، و بکارگیری از الگوی صفحه برازش منحنی پس از احصای ضرایب تبیین برای مدل­های به دست آمده، شکل­های (شیب-رتبه توسعه-زیرساخت)، و (ارتفاع-رتبه توسعه-زیرساخت)، ترسیم شد، و نتایج گویای این واقعیت است که با مقدار 36 درصد، بین تنوع و وضعیت فعالیت­های اقتصادی جاری در سطح روستا­های مورد مطالعه و به دنبال آن زیرساخت­های موجود با شرایط جغرافیایی (ارتفاع و شیب) ارتباط قوی و قابل تاملی مشاهده نشد.

 

img0img0 

شکل 9 و 10. زیرساخت اقتصادی و درصد شیب و  اشکوب ارتفاعی در روستا­های مورد مطالعه، منبع: یافته­های تحقیق

Figure 9 & 10. Economic infrastructure and the percentage of slope and elevation in the studied villages

 

img0img0 

شکل 11 و 12. نمودار تغییرات توسعه روستایی نسبت به متغیر شیب و ارتفاعی و زیر ساخت­های ضروری، منبع: یافته­های تحقیق 

Figure 11 & 12. Diagram of changes in rural development according to the variable of slope and height and necessary infrastructures

 

همانطور که در شکل  (11) نشان داده شد، هر کدام از نقاط روستایی در فضای سه بعدی، مبین مولفه­های زیرساخت اقتصادی (ET) و درصد شیب (Slope) به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا (RD) به عنوان متغیر وابسته ترسیم شد. همچنین شکل (12) مبین آن است که مولفه­های زیرساخت اقتصادی (ET) و درصد شیب (Slope) به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا (RD) به عنوان متغیر وابسته می­باشد. ضرایب ثابت مدل (P) به تعداد 21 ضریب برای بررسی رفتار تغییرات (زیرساخت ضروری-شیب و رتبه توسعه) و (زیرساخت ضروری-ارتفاع و رتبه توسعه) و ضریب تبیین 36 درصد که برای این مدل پس از اعمال الگوریتم برازش صفحه­ای با استفاده از نرم­افزار متلب و در رابطه تغییرات متغیر­های مستقل و وابسته به دست آمده، گویای عدم معنادار بین شرایط جغرافیایی (ارتفاع و شیب) و توسعه اقتصادی است. به عنوان نمونه:

·       روستای سیاهمزگی از دهستان احمد سرگوراب در سطح توسعه قوی قرار دارد ولی از نظر زیرساخت اقتصادی در سطح ضعیف و از لحاظ قرارگیری در طبقات شیب در سطح زیاد قرار دارد.

·       روستای آقاسید یعقوب از دهستان ملاسرا که در سطح توسعه قوی قرار دارند ولی از نظر زیرساخت اقتصادی در سطح ضعیف و از لحاظ قرارگیری در طبقات شیب سطح کم قرار دارد.

·       روستای عثماوندان از دهستان جیرده در سطح توسعه قوی جای دارد، ولی از نظر زیرساخت اقتصادی در سطح ضعیف و از لحاظ قرارگیری در طبقات شیب در سطح کم قرار دارد. 

·       روستای لاسک نیز از دهستان چوبر در سطح توسعه قوی قرار دارد، ولی از نظر زیرساخت اقتصادی در سطح ضعیف و از لحاظ قرارگیری در طبقات شیب در سطح خیلی زیاد قرار دارد.

در ادامه نیز با استفاده از رویکرد کیفی و روش (تئوری زمینه­ای)، به بررسی مجموعه عوامل موثر در ضعیف بودن زیرساخت­های اقتصادی در روستا­هایی که از نظر سطح توسعه قوی هستند، و در طبقات شیب کم و ارتفاع کم قرار دارند، پرداخته شده است. نتایج به شرح ذیل است. در این قسمت از پژوهش، آگاهان مشارکت کننده را خبرگان و کارشناسان برنامه­ریزی روستایی تشکیل دادند. اطلاعات مورد نیاز از نظر خبرگان استخراج شده است. برای انتخاب خبرگان نیز از روش نمونه­گیری نظری استفاده شد. تحلیل­گر، همزمان داده­هایشان را گردآوری، شناسه­گذاری و تحلیل کرده، نمونه­های بعدی را با توجه به تحلیل داده­های گردآوری شده پیشین انجام داده است. با نمونه­گیری­های اولیه، مفاهیم و مقولات شکل می­گیرد و دیگر نمونه­گیری­ها به منظور عمق و غنا بخشیدن به این مقولات انجام می­گیرد. در این پژوهش در مجموع 20 مصاحبه عمیق صورت گرفت. مصاحبه­ها (بین 60 تا 90 دقیقه) ضبط و یادداشت و بلافاصله پیاده می­شد تا با مرور چند باره گفتگو­ها، تحلیل و بررسی دقیق­تری نسبت به دیدگاه­های خبرگان انجام شود.

در ابتدا در مرحله مرور بازنگری که در حکم مقدمه­ای برای ورود به عملیات تحلیل محسوب می­گردد، برای جلوگیری از داوری شخصی در هنگام ترتیب داده­ها، مصاحبه­های ضبط شده، یادداشت­های شخصی که در طی تحقیق توسط پژوهشگر انجام می­شد، جمع­آوری و مورد بازنگری و اصلاح قرار داده شد. در ادامه نیز در مرحله: استخراج داده­های معنایی کدگذاری باز)، هدف، درک مفاهیم مستتر در گفته­های مصاحبه شونده است. نام برخی از مفاهیم از دانش پیشین گرفته شده و نام برخی مفاهیم ابداع شده توسط پژوهشگر و یا ذکر شده توسط مشارکت­کنندگان و معطوف به داده­های موجود بود که ما در پژوهش حاضر از آوردن آنها به دلیل حجم مقاله صرفه نظر نموده­ایم. در ادامه نیز کدگذاری محوری مرحله دوم تجزیه و تحلیل در نظریه­پرداری داده بنیاد است. هدف از این مرحله برقرای رابطه بین طبقه­های تولید شده  (در مرحله کدگذاری باز) است. اساسا فرایند ارتباط­دهی در کدگذاری محوری بر بسط و گسترش یکی از طبقه­ها قرار دارد. در این مرحله با استفاده از افق­ها یا اظهارت عمده در مرحله قبل اقدام به استخراج مقوله­ها و مضامین اصلی شد. به این صورت که اظهارات در واحد­های اطلاعاتی بزرگ­تری مرسوم به واحد­های معنایی دسته­بندی می­شوند. واحد­های معنایی نشان­دهنده ابعاد مختلف هستند و ارائه توضیحات مبتنی مرحله بعد را آسان­تر می­کنند. در این مرحله 4 مضمون یا مقوله استخراج و مفاهیم برسازنده هر یک از این مضمون­ها مشخص شدند.

جدول 4. مجموعه عوامل موثر در عدم توسعه زیرساخت اقتصادی برای روستا­ها دارای شیب و ارتفاع کم، و توسعه اقتصادی بالا 

Table 4. The set of effective factors in the lack of development of economic infrastructure for villages with low slope and altitude, and high economic development

ردیف

مقوله

واحد معنایی

1

فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی

تدوین برنامه و طرح­های جامع تخصصی در زمینه توسعه زیرساخت اقتصادی

عدم تعیین روستا­های اولویت­دار

فقدان چشم­انداز جامع در زمینه توان محیطی، اقتصادی و... روستا­های دارای سطح توسعه قوی

فقدان آمار و اطلاعات در زمینه روستا­های دارای سطح توسعه قوی با زیرساخت اقتصادی ضعیف

2

ساختار تک ساخت سیاسی

فشار­های سیاسی برای توسعه زیرساخت اقتصادی برای روستا­های فاقد توجیه اقتصادی و فنی

ترویج دیدگاه­های سیاسی

3

فقدان برنامه یکپارچه و نظام­منند

نبود مقررات لازم در توسعه زیرساخت اقتصادی برای روستا­های دارای توسعه بالا

فقدان تعریف مشخص از تدوین برنامه روستا­های این چنین

4

حکمرانی نامطلوب 

عدم هماهنگی بین دستگاه­ها و متولیان امور توسعه در بخش­های دولتی، عمومی و خصوصی برای روستا­های این چنین

عدم شفافیت و پاسخگویی مدیران در سازمان­های ذی­ربط

عدم انسجام سازمانی بین سازمان­های مرتبط

منبع: یافته­های تحقیق

 

img0 

شکل 13. مدل عوامل موثر در عدم توسعه زیرساخت­های اقتصادی، منبع: یافته­های تحقیق

Figure 13. The model of factors influencing the lack of economic infrastructure development

 

مطابق نتایج به دست آمده در جدول (4) و شکل (13)، عوامل (حکمرانی نامطلوب، فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند، ساختار تک ساخت سیاسی، فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی )، از سوی متخصصان برای روستا­هایی که دارای رتبه اقتصادی بالا، سطح ارتفاع و شیب کم، ولی از زیرساخت اقتصادی ضعیفی برخوردار هستند، ارائه شد.

در ادامه نیز، به منظور میزان اهمیت هر یک از عوامل، از مدل ترکیبی (FKOPRAS+FSORA)، استفاده شد. نتایج به شرح جدول (5) است.

 

جدول 5. میزان اهمیت هر یک از عوامل مطرح شده

Table 5. The importance of each of the mentioned factors

عوامل

امتیاز کسب شده (QL)

بیشینه امتیاز (QMAX)

کمینه امتیاز (QMIN)

فاصله بین  QMIN   و QMAX

 

امتیاز از 100

حکمرانی نامطلوب

556/11

567/12

345/10

222/2

21/71

فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند

332/11

551/12

314/10

237/2

05/71

ساختار تک ساخت سیاسی

345/11

445/12

112/10

333/2

11/71

فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی

678/11

778/12

587/10

191/2

33/71

منبع: یافته­های تحقیق

 

img0 

شکل 14. میزان اهمیت هر یک از عوامل مطرح شده، منبع: یافته­های تحقیق

Figure 14. The importance of each of the mentioned factors

 

مطابق نتایج به دست آمده در جدول (5)  و شکل (14)، به ترتیب فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی با مقدار 33/71، حکمرانی نامطلوب با مقدار 21/71، ساختار تک ساخت سیاسی با مفدار 11/71، فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند با مقدار 05/71، بیشترین و کمترین میزان اهمیت را از دیدگاه متخصصان به خود اختصاص داده­اند.

 

بحث و نتیجه­گیری 

پژوهش حاضر با هدف بررسی واکاوی نقش شرایط جغرافیایی در توسعه اقتصادی با میانجی­گری زیرساخت­های ضروری است. در این راستا، پس از تعیین رتبه توسعه اقتصادی روستا­های شهرستان شفت به تفکیک دهستان­های مورد مطالعه، خدمات زیربنایی و روبنایی و زیرساخت­های ضروری شناسایی شد و  هر کدام از نقاط روستایی در فضای سه بعدی، مبین مولفه­های زیرساخت اقتصادی و درصد شیب به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا به عنوان متغیر وابسته؛ و همچنین بین مولفه­های زیرساخت اقتصادی و درصد شیب به عنوان متغیر مستقل و رتبه توسعه هر روستا  به عنوان متغیر وابسته ترسیم شد. نتایج ضریب تبیین 36 درصد که برای این مدل پس از اعمال الگوریتم برازش صفحه­ای با استفاده از نرم­افزار متلب و در رابطه تغییرات متغیر­های مستقل و وابسته به دست آمده، گویای عدم معنادار بین شرایط جغرافیایی (ارتفاع و شیب) و توسعه اقتصادی است، در این راستا بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد روستا­هایی از جمله: سیاهمزگی از دهستان احمدسرگوراب، روستای آقا سید یعقوب از دهستان ملاسرا، روستای عثماوندان از دهستان جیرده، روستای لاسک از دهستان چوبر و ... با رتبه توسعه بالا، در سطح شیب و ارتفاع مناسب از نظر زیرساخت­های اقتصادی ضعیف هستند. در این راستا، با استفاده از تئوری زمینه­ای به بررسی مجموعه عوامل موثر در عدم توسعه زیرساخت اقتصادی در این روستا­ها پرداخته شد. نتایج نشان داد، 4 عامل (حکمرانی نامطلوب، فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی، ساختار تک ساخت سیاسی، فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند) به عنوان عوامل موثر در عدم توسعه زیرساخت­های اقتصادی در این روستا­ها بر اساس دیدگاه متخصصان شناسایی شد، در نهایت بر اساس مدل ترکیبی (کوپراس فازی و سورا فازی)، به بررسی اهمیت هر یک از عوامل پرداخته شد. نتایج نشان داد، به ترتیب فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی با مقدار 33/71، و فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند با مقدار 05/71، بیشترین و کمترین میزان اهمیت را از دیدگاه متخصصان به خود اختصاص داده­اند. بر این اساس از دیدگاه متخصصان، عدم توسعه زیرساخت­های اقتصادی در روستا­های با شیب و ارتفاع مناسب و رتبه توسعه بالا، در قدم اول ناشی از  فقدان برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط جغرافیایی آنها مربوط می­شود. بسیاری از برنامه­­ریزی­های صورت گرفته در روستا­ها ناشی از رویکرد متمرکز (بالا به پایین) است، و بدون هیچ گونه مطالعه پیشین از روستا­ها بر اساس توانایی­های محیطی و موانع محیطی صورت گرفته می­شود، این برنامه­ها نه تنها برنامه منسجم را برای روستا­ها تدوین نمی­کند، بلکه آنها را از توسعه باز می­دارد. در این راستا، لازم است برای توسعه زیرساخت­های اقتصادی این روستا­ها برنامه­ریزی بر توان محیطی و شرایط شیب و ارتفاع هر یک از روستا­ها صورت گیرد. در کنار این عامل، حکمرانی نامطلوب از دیگر موانع بر سر راه توسعه زیرساخت­های اقتصادی روستا­های مورد مطالعه است. در شهرستان شفت و روستا­های آن، گاهی حرکت­های جزیره­ای، بدون هماهنگی با سایر سازمان­ها و نهاد­ها، با صرف انرژی، زمان، نیروی کار و ... انجام می­شود که ممکن است در گوشه دیگری، گروهی در حال انجام پروژه­ها و یا مطالعات مرتبط با زیرساخت­های ضروری مشابه باشند. بنابراین اتخاذ رویکرد واحد بین مدیران و برنامه­ریزان روستایی و همبستگی بین سازمان­ها و نهاد­های متولی، می­توان از جمله عوامل توفیق روستا­های شهرستان از نظر زیرساخت­های اقتصادی گردد. در کنار حکمرانی نامطلوب، ساختار تک ساخت سیاسی نیز از مهمترین عوامل شناسایی شد. در این راستا، رویکرد سیاسی و رویه سلیقه­ای حاکم بر برنامه­ریزی و توسعه روستا­ها با تاکید بر زیرساخت­ها پس از هر انتخاباتی و حذف اندیشه­های مسلط بر مدیریت روستایی در یک دوره، از چالش­های مرتبط با عدم توفیق روستا­ها برای رسیدن به توسعه زیرساخت اقتصادی است. همچنین از دیدگاه متخصصان، یکی از مهمترین مسائل و مشکلاتی که روستا­های این شهرستان همواره با اهداف برنامه­های توسعه در کشور در تعارض بوده­اند، فشار­های سیاسی مقامات استانی برای اجرای توسعه زیرساخت اقتصادی روستا­هایی که فاقد توجیه اقتصادی و فنی هستند، این فشار­ها در برخی موارد منجر به اجرای برنامه­هایی می­شود که در روستا­های با رتبه توسعه پایین زیرساخت­های اقتصادی در سطح مطلوبی قرار می­گیرند، و این امر باعث هدر رفتن منابع و به هم خوردن عدالت فضایی در روستا­های این شهرستان می­گردد. در نهایت عامل فقدان برنامه یکپارچه و نظام­مند از سوی متخصصان شناسایی شد، که با واحد­های معنایی: نبود مقررات لازم در توسعه زیرساخت اقتصادی برای روستا­های دارای توسعه اقتصادی بالا و فقدان تعریف مشخص از تدوین برنامه روستا­های این چنین مشخص شد. در نهایت نتایج تحقیق با مطالعات یاسوری (1394)، مبنی بر اینکه روستا­هایی که در سطح توسعه­یافتگی پایین قرار دارند، شرایط نامناسب­تری در دسترسی به خدمات دارند، مطابقت ندارد. و با افراخته و همکاران (1400)، فزونی و همکاران (1396)، مطابقت و همخوانی ندارد. و با سایر پژوهش­های صورت گرفته شباهتی در نتایج یافت نشده است. در انتها، بر اساس نتایج به دست آمده راهکارهای ذیل پیشنهاد شد:

·        با توجه به رتبه توسعه و موقعیت محیطی روستاهای شهرستان که در این پژوهش بررسی گردیده  به منظور تسریع در روند توسعه دهستانی و بعد شهرستانی در حوزه­های کشاورزی خدماتی و صنعت  پیشنهاد می­گردد، در برش روستایی عوامل موجود در کاهش رقم رتبه هر روستا ( که عمدتا اقتصادی است) شناسایی و با اتخاذ تصمیمات راهبردی اقدام به کاهش موانع رشد توسعه در کوتاه­مدت نماییم؛ و

·       بکارگیری و استفاده بهینه از توانمندی­های محیط طبیعی و جغرافیایی مناطق در کوتاه مدت به منظور تسریع در امور توسعه؛

 

سپاسگزاری

از مدیران اجرایی (دهیاران ) و مدیران نظارتی (اعضای شوراهای اسلامی) روستاهای شهرستان شفت و روستاییان شهرستان ونیز مدیران وکارشناسان شهرستان به جهت همکاری در تدوین تحقیق حاضر همکاری داشته اند سپاسگزاری می نماییم.

 

منابع

-       احمدی، علیرضا. (1401). ارزیابی و مدل­سازی عوامل موثر بر توزیع خدمات عمومی در مناطق روستایی با رویکرد توسعه روستایی (مطالعه موردی: آبادی­های شهرستان تکاب). جغرافیا و روابط انسانی. دوره 4. شماره 4. صص 420-435.

-       افراخته،‌ حسن  و دولتی ، غلام  و پریزادی ، طاهر و عزیزپور، فرهاد . (1400). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیست و یکم، شماره 62.

-       حسینی، سید علی. اخلاقی، محمدرضا. اربابی، حسین. سجادی راد، هادی. (1401). راهکارهایی برای توسعه عدالت محور و اصلاح پراکنش زیرساخت­ها و تاسیسات گردشگری در ایران. نشریه گردشگری و اوقات فراغت. دوره 6. شماره 12.

-       ده­ده­زاده­سیلابی، پروین. رسول­زاده، زهرا. طهمسابی مقدم، حسین. (1400). سنجش عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلانشهر تبریز با تاکید بر پراکنش فضایی مراکز آموزشی. فصلنامه سیاست­گذاری محیط شهری. سال 1. شماره 2. صص 35-50.

-       زمانی، علی. کنشلو، محبوبه. (1399). نقش متغیر­ها و توانمندی­های جغرافیایی در توسعه اقتصادی و اقتدار منطقه­ای و بین­المللی ایران با تاکید بر منطقه دریای خزر و خلیج فارس.فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای. سال دهم. شماره 2. صص 335-358.

-       سعیدی مفرد، ساناز. حنایی، تکتم. شیروانی مقدم، سوسن. (1400). ارائه راهکارهای موثر بر ارتقای عدالت فضایی در سکونتگاههای غیررسمی کلانشهر مشهد. نشریه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی. دوره 16. شماره 3. صص 551-566.

-       سعیدی، عباس. (1384). مبانی جغرافیای روستایی، تهران. انتشارات سمت.

-       طرح تهیه و بازنگری برنامه آمایش استان گیلان. (1397).تحلیل وضعیت و ساختار-فصل دوم-تحولات جمعیت در سه دهه گذشته. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان.

-       فزونی، بهزاد. استعلاجی، علیرضا. ولی شریعت پناهی، مجید. 1396. نقش عوامل محیطی در توسعه اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: بخش دیلمان شهرستان سیاهکل). نگرش­های نو در جغرافیای انسانی. سال 9. شماره 3. 

-       قاسمی، سید هاشم. (1400). ضرورت شناسایی چالش­های بافت فرسوده روستایی در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار. مجله جغرافیا و روابط انسانی. دوره 4. شماره 3. صص 331-348.

-       کدیور خواه چماچای، اسماعیل. مولایی هشجین، نصرالله. رضایی، پرویز. (1401). توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت­های ضروری، با محوریت راهبرد مهندسی جغرافیایی فضا (مورد مطالعه: روستاهای شهرستان شفت). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. دوره 3. شماره 4.

-       محمدی، علیرضاو هاشمی معصوم آباد، رضا. محمدی، چنور. (1400). تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات شهری در سطح محلات شهری با رویکرد عدالت فضاDD (مطالعه موردی: کاربری­های تجاری شهر اردبیل). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دانشگاه خوارزمی، 21 (63). صص 99-117.

-       میرزایی خلیل آبادی، حمید رضا.  بدخشان، زینب. مهرابی بشرآبادی، حسین . (1397).  تاثیر توسعه زیرساخت­ها بر توسعه روستایی ایران. اقتصاد کشاورزی ، جلد 21 ، شماره4 ، صص14-1 .

-       یاسوری، مجید. امامی، سیده فاطمه. سجودی، مریم. (1395). عدالت فضایی بهره­مندی از امکانات و خدمات در سکونتگاه­های روستایی دهستان­های استان گیلان. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دوره 16. شماره 41. صص 95-116.

-       Acs, Z.J., C. Armington, (2006). Entrepreneurship, Geography, and American Economic Growth. Cambridge University Press

-       Adriyan, T. R. (2012). Leader approach: An opportunity for rural development. The 3rd International Symposium "Agrarian Economy and Rural Development – realities and perspectives for Romania", Bucharest, Romania, October 11-13.

-       Afrakhteh, H., Dolati, GH. Parizadi, T., Azizpour, F. (2021). Analysis of the level of enjoyment of services in rural settlements in the framework of distributive justice (case study: villages of Tankaman district). Applied Research Journal of Geographical Sciences. 21 (62) .[In Persian]

-       Ahmadi, A. (2021). Evaluation and modeling of factors affecting the distribution of public services in rural areas with the approach of rural development (case study: settlements in Takab city). Geography and human relations. 4 (4). 435-420..[In Persian]

-       Bass, R. (1998). Evaluating environmental justice under the National Environmental Policy Act. Environmental Impact Assessment Review 18: 83–92.

-       Crook, V.A., Andrews, G.J. (2009). Primary health care: people, practice, place. Ashgate Publishing, Ltd., Surrey, UK [cited 2015 Sep 14]. 280 pp.

-       Darban Astane, A.R. (2008). Management of rural infrastructure development. Tehran: Cultural, Informational and Press Institute of the Municipality Organization. (In Farsi)

-       Dehzadeh Seylabi, P., Rasolzadeh, Z., Tahmasbi Moghaddam, H. (2021). Measuring social justice in the spatial structure of Tabriz metropolis with an emphasis on the spatial distribution of educational centers. Urban Environment Policy Quarterly. 1 (2). 35-50.[In Persian]

-       Dixon J., Ramutsindela, M. (2006). Urban resettlement and environmental justice in Cape Town, Cities, 23(2):129–139.

-       Douglas, Davide. J.A. (2005). The restriction of local government in rural regions: A rural development perspective, journal of rural studies21, p: 246-23, available at: www.elsevir.com.

-       Fozoni, B., Estelaji, A., Valishariat Panhi, M. (2017). The role of environmental factors in the development of the rural economy (case study: Dillman section of Siahkol city). New attitudes in human geography. 9 (3).[In Persian]

-       Ghasemi, S. H. (2021). The necessity of identifying the challenges of worn-out rural fabric in order to achieve the goals of sustainable development. Journal of Geography and Human Relations. 4 (3). 348-331.[In Persian]

-       Ghosal, S. (2013). Soft or Hard: Infrastruture Matters in Rural Economic Empowerment. Infrastruture Development, 2(5):135-149.

-       Hoseyni, S. A., Akhlaghi, M.R., Arbabi, H., Sajadi rad, H. (2022). Solutions for justice-oriented development and reforming the distribution of tourism infrastructure and facilities in Iran. Journal of tourism and leisure. 6 (12) .[In Persian]

-        Jian, I. Y., Luo, J., & Chan, E. H. W. (2020). Spatial justice in public open space planning: Accessibility and inclusivity. Habitat International, 102122.

-       Kadivar Khah Chamaychay, E., Molayi Hashjin, N. A., Rezayi, P. (2022). Economic development with an emphasis on essential infrastructure, with a focus on the strategy of geographic engineering of space (case study: villages of Shaft city). Quarterly Journal of Geographical Studies of Mountainous Regions. 3(4) .[In Persian]

-       Kativhu, T., Mazvimavi, D., Tevera, D., & Nhapi, I. (2017). Factors influencing sustainability of communally-managed water facilities in rural areas of Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 100, 247-257

-       Laurent E. (2011). Issues in environmental justice within the European Union, Ecological Economics, 70:1846–1853.

-       Lee, J., & Miller, H. J. (2018). Measuring the impacts of new public transit services on spacetime accessibility: An analysis of transit system redesign and new bus rapid transit in Columbus, Ohio, USA. Applied Geography, 93, 47–63.

-       Liu, X., Wang, Q., Wei, H.-H., Chi, H.-L., Ma, Y., & Jian, I. Y. (2020). Psychological and socio-demographic factors affecting household energy-saving intentions: A Tpbbased study in northwest China. Sustainability, 12, 836.

-       Magazzino, C., Mele, M. (2021). "On the relationship between transportation infrastructure and economic development in China," Research in Transportation Economics, Elsevier, vol. 88(C).

-       Makhathini, M., Mlambo, V.H., Mpanza, S. (2020). Infrastructure Provision as a Catalyst for Local Economic Development in South Africa. Strategic Review for Southern Africa, Vol 42, No 1. May/June 2020.

-       Mirzayi Khalilabadi, H.R., Badakhshan, Z., Mehrabi Boshrabadi, H. (2018). The impact of infrastructure development on rural development in Iran. Agricultural Economics. 21 (4). 1-14 .[In Persian].

-       Mitchel G., Norman P. (2012). Longitudinal environmental justice analysis: Co-evolution of environmental quality and deprivation in England, 1960–2007, Geoforum, 43:44-57

-       Mohammadi, A.R., Hashemi Masomabad, R., Mohammadi, CH. (2021). Spatial analysis of distribution and access to urban services at the level of urban neighborhoods with the approach of spatial justice (case study: commercial uses of Ardabil city). Applied Research of Geographical Sciences. 21 (63). 117-99 .[In Persian].

-       Nugraha, A. T., prayitno, G., Situmorang, M. E., Nasution, A. (2020). The role of infrastructure in economic growth and income inequality in Indonesia. Economics and Sociology, 13(1), 102-115. doi:10.14254/2071-789X.2020/13-1/7.

-       Rogowski, J., Gerring, J., Maguire, M. Cojocaru, L. (2022). Public Infrastructure and Economic Development: Evidence from Postal Systems. American Journal of Political Science, v 66. i. 4. Pp885-901.

-       Saidi Mofrad, S., Hanayi, T., Shirvani Moghaddam, S. (2021). Providing effective solutions to promote spatial justice in informal settlements of Mashhad metropolis. Scientific Journal of Human Settlements Planning Studies. 16 (3). 551-566.[In Persian]

-       Saidi, A. 2005. Basics of rural geography, Tehran. Side Publications.[In Persian].

-       Steil, J. P., & Delgado, L. H. J. C. (2019). Limits of diversity: Jane Jacobs, the just city, and anti-subordination. 91, 39–48.

-       The plan of preparation and revision of the spatial planning of Guilan province. (2018). Analysis of the situation and structure - second chapter - population changes in the last three decades. Management and Planning Organization of Guilan Province. .[In Persian]

-       Tsou, Ko-Wan, Yu-Ting, H. and Yao-Lin C. 2005. An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, 22(6): 424-435.

-       Yasouri, M., Emami, S.F., Sajodi, M. (2016). Spatial justice of benefiting from facilities and services in rural settlements in the villages of Gilan province. Applied Research of Geographical Sciences. 16 (41). 116-95 .[In Persian]

-       Zmani, A., Kanshli, M. (2020). The role of geographic variables and capabilities in the economic development and regional and international authority of Iran with an emphasis on the Caspian Sea and Persian Gulf region. Regional Geography and Planning Quarterly. 10(2). 358-335 .[In Persia

Analyzing the role of geographical conditions in economic development through the mediation of essential infrastructure (Subject of study: villages of Shaft County)

 

 

 

Esmaeil, Kadivar khah chomachaei

Ph.D. Candidate in Geography and Rural Planning, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

Nasrollah, Molaei hashjin *8

Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

Parviz, Rezaei

Associate Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

 

Abstract

  Introduction: Studies show that the villages of Shaft County have a range of economic activities due to their location in the three locations of plains, foothills and mountains, which leads to the diversity of necessary infrastructures for the exploitation and development of the rural economy. What is effective in the distribution of essential infrastructures in the villages of this County is the geographical conditions (slope and height) governing it. In this regard; in explaining the system of establishing rural settlements in the geographical space of this County, the topography factor is considered as one of the most important geographical conditions. In other words, rough topography is one of the limiting factors in the emergence, growth and development of rural settlements and plays a decisive role in the location of rural areas and, accordingly, necessary infrastructures. In this regard, the height affects other climatic elements, soil production and suitable or unsuitable living conditions, and the increase in height and slope makes the development of infrastructures and facilities difficult. In this regard, the current research seeks to analyze the role of geographic conditions in economic development through the mediation of essential infrastructure in the villages of Shaft County.

Materials and Methods : The current research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method, and by using common concepts, methods and patterns in this chapter, its practical aspects have been considered as much as possible. The statistical population in the research consists of two parts, the first part is all the villages of Shaft County, and the second part is the experts, based on the purposeful sampling (to reach the saturation of the results), the number of 20 people was determined. . It should also be mentioned that GIS software, MATLAB, and combined models (FKOPRAS+FSORA), and finally the grounded theory model were used for data analysis.

Results and Discussion The results of the coefficient of explanation of 36% after applying the screen fitting algorithm using MATLAB software, in relation to the changes of independent and dependent variables, indicate the lack of significance between geographical conditions (altitude and slope) and economic development. In the following, the results of the theoretical model showed factors such as: (unfavorable governance, lack of an integrated and systematic plan, single political structure, lack of planning on environmental strength and geographical conditions), from experts for the village Those with a high economic rank, low altitude and slope, but weak economic infrastructure were identified, and among the mentioned factors, the lack of planning on environmental power and geographical conditions with a value of 71.33 was the most important. Has dedicated itself.

Conclusion Most of the planning done in the villages is due to the centralized approach (top down), and without any previous study of the villages, it is done based on the environmental capabilities and environmental obstacles. These programs not only do not develop a coherent program for the villages, but also prevent them from developing. In this regard, it is necessary to plan for the development of the economic infrastructure of these villages based on the environmental capacity and the slope and height conditions of each village.

 

Keywords

Geographical conditions, Economic development, Essential infrastructure, Shaft County.

[1] Lofour 

[2] Ghosal  

[3] Nugraha  and rt al 

[4] Makhathini  

[5] Magazzino and Mele 

[6] Rogowski and et al, 

[7] EI : ECONOMOC INFRASTRUCTURE

IS : INFRASTRUCTURE SERVICE

SS : SUPERSTRUCTUURE SERVICES

RD : RURAL DEVELOPMENT

 

[8] 1-(Corresponding Author)                                                                                             E.Mail: nmolaeih@iaurasht.ac.ir

 

*نويسنده مسئول:                                                                                                                                                                          E-mail: nmolaeih@iaurasht.ac.ir

*Corresponding Author: nmolaeih@iaurasht.ac.ir                                                                                                                                         

 


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]