ارزیابی وضعیت مؤلفههای سرزندگی در شهر اسلام آباد غرب
محورهای موضوعی : جغرافیای شهریامید مبارکی 1 * , رضا الهویردیزاده 2 , سمیرا ملکیان 3
1 - دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران.
2 - استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
3 - دانش آموخته جغرافیا برنامهریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
کلید واژه: سرزندگی, اسلام آباد غرب, فضاهای شهری, کیفیت فضاهای شهری,
چکیده مقاله :
در حال حاضر شهرها به مثابه موجودات زنده، نیازمند سرزندگی و نشاط هستند. خلق و ارتقای سرزندگی در یک فضای شهری، مستلزم همسو بودن ویژگیهای فضا در پاسخگویی به نیازهای شهروندان بوده که به نوبه خود میتواند افزایش حضور مستمر و کیفیت زندگی آنها را به دنبال داشته باشد. در همین راستا، در این مطالعه به بررسی مولفه-های سرزندگی شهر اسلام آباد غرب به عنوان یکی از شهرهای بزرگ استان کرمانشاه پرداخته شده است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی، کتابخانهای و بررسیهای میدانی میباشد. برای تعیین حجم نمونهها از فرمول کوکران و همچنین برای پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای تحلیل دادههای پرسشنامه از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری T- test ، تحلیل واریانس، مدل سوارا و رگرسیون گام به گام استفاده گردیده است. هم-چنین، جهت بررسی نرمالبودن دادهها از روش کولموگروف اسمیرنوف استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی مولفههای سرزندگی در شهر اسلام آباد غرب نشاندهنده این بود که مولفه ی اجتماعی با میانگین 94/2 دارای بیشترین رتبه بوده است و بعد از آن مؤلفه ی محیطی در رتبه ی دوم با میانگین 65/2 قرار دارد و کالبدی- عملکردی در رتبه ی سوم با میانگین 42/2 و همچنین مؤلفه ی اقتصادی با میانگین 30/2 آخرین رتبه را به خود اختصاص داده است که این نتایج نشانگر سهم بسزای مؤلفه های اجتماعی و محیطی در سرزندگی شهر اسلام آباد غرب می باشد و کمترین اثرگذاری در سرزندگی این شهر مربوط به مؤلفه ی اقتصادی است.
Introduction: The cities, as living beings, need vitality. Creating and promoting vitality in an urban space requires the alignment of the characteristics of the space in responding to the needs of citizens, which in turn can increase their continuous presence and quality of life. In fact, vitality is one of the most important needs of cities, which with the development of urbanization and socio-economic and environmental damage, its importance increases day by day. Urban spaces, as a platform for the life and activities of citizens, should be able to prepare a safe, healthy, stable and attractive environment for all people, taking into account the similarities and differences between people and age, gender and social groups, and respond to the needs. All groups and strata of society. The diversity of people, behaviors, uses and activities is one of the most important factors in strengthening vitality. Nowadays, one of the most important concerns in the design of the public spaces of the city is the liveliness of these places, which causes the stability and stability of the presence of citizens. In this regard, in this study, the vitality components of Islamabad Gharb as one of the major cities of Kermanshah province have been studied.
Materials and Methods: The type of applied research and its method is descriptive-analytical. To collect data, library, documentary and field studies were used, and Cochran's formula was used to determine the sample size, and Cronbach's alpha test was used for the reliability of the questionnaire. SPSS software and statistical tests, T-test, analysis of variance, Savara model and step-by-step regression were used to analyze the questionnaire data. Cochran's relation was used to calculate the statistical sample size.
Results and Discussion: The results of the research indicate that the vitality of the city of West Islamabad is not in a favorable condition as a whole. In the economic component of vitality, it has been evaluated favorably only in the items of numerous wholesale and retail centers. In the social dimension, the items of people's sense of belonging to a place, active participation of citizens in public ceremonies, the presence of a sense of security in citizens, the feeling of security from being in urban spaces, especially women, and orientation and dependence have played a favorable role in the vitality of the city. Also, in the physical dimension, none of the components have played a favorable role in the vitality of the city. And in general, the city of Islamabad West has not functioned successfully as a lively city in the physical component. And in the environmental component, the components of the presence of natural landscapes and favorable weather throughout the year have played a more favorable role in the vitality of the city than other environmental components. In general, the results of comparing the average of the components show. The lowest average score was for the economic index and the highest for the social index. In the continuation of the analysis, in order to identify the most effective component of urban vitality in the city of West Islamabad, the step-by-step regression method has been used. The results show that among the effective components, the social component with the highest beta coefficient had the greatest impact on the vibrant city.
Conclusion: In general, we come to the conclusion that; Among the components of vitality, the social component ranks first, the environmental component ranks second, the physical component ranks third, and the economic component ranks last in the city of West Islamabad. Therefore, due to the fact that the vitality will make the citizens more cheerful. Therefore, city managers should pay special attention to vitality components, especially economic and physical-functional components.
منابع
بابایی اقدم، فریدون. اقبال کورائیم، محمدرضا. عمرانی دورباش، مجتبی(1394) .درآمدي بر شـناخت عناصـر مبلمان شـهري. انتشـارات سـازمان زیباسـازي شـهر تهران. چاپ اول.
پاکزاد، جهانشاه. سوری، الهام (1394) نورپردازی شهری و روش¬های ان، آرمان¬شهر، 6: 13-20.
حاتمی، یاسر. ذاکر حقیقی، کیانوش(1396). بررسی عوامل مؤثر در انتخاب فضای عمومی توسط شهروندان (مطالعه موردی: پیاده راه بوعلی سینا و اکباتان شهر همدان)، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، دوره 6، شماره 23.
حاتمی¬نژاد، حسین. یداله¬نیا، هاجر. محمدی¬سلمانی، منصوره.(1397) تحلیلی از نقش فضاهای عمومی در سرزندگی شهری (نمونه موردی: پارک لاله تهران)، جغرافیا و روابط انسانی، 1(3): 454-468.
حبیبی، کیومرث. نسترن، مهین. مهرداد، محمدی(1395)، سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان موردشناسی: خیابان نظر شرقی شهر اصفهان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری و منطقه ای، سال ششم، شماره 19.
حسین زاده، مهدی. معینی، سید مهدی(1399). ارزیابی کیفی فضاهای شهری: کاربرد رویکرد کل نگر منظر در ارزیابی پروژه میدان شهدای مشهد، فصلنامه منظر، دوره 12، شماره 50: 50-61.
حسین¬زاده، رباب. صفرعلی¬زاده، اسماعیل(1399) سنجش و ارزیابی وضعیت مولفه¬های سرزندگی شهری از منظر شهروندان (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، پژوهش و برنامه¬ریزی شهری، 11(42): 153-164.
حسینی، علی،صابری، علی (1401) تحلیل نقش فضاهای عمومی در ارتقای سرزندگی محلات شهری (مورد مطالعه: محلۀ بنسنجان شهر یاسوج، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 21 (7). 19-33.
خراسانی¬زاده، فرنوش. صابری، حمید. مومنی، مهدی. موسوی، میرنجف(1398) تبیین ساختاری عوامل موثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری اصفهان از دیدگاه شهروندان و گردشگران، جغرافیا و برنامه¬ریزی، 24(72): 151-181.
خستو، مریم. سعیدی¬رضوانی، نوید(1389) عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری، هویت شهر، 4(6): 63-74.
رفیعیان، محسن. مویدی، محمد. سلمانی، حسن.(1392) سنجش احساس امنیت شهروندان با استفاده از مولفه¬های منظر شهری (نمونه موردی: محله اوین)، علوم جغرافیایی، 21: 33-59.
سرور، هوشنگ. صلاحی¬ساریخان¬بگلو، وحید. مبارکی، امید(1396) تحلیل نقش کاربری¬های تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری، مطالعه موردی: مجتمع تجاری لاله پارک تبریز، پژوهش¬های بوم¬شناسی شهری، 1(15): 29-45.
صادقیان، مازیار. موسوی، محمود(1396)، ارتقا سرزندگی شهری با رویکرد توسعه پایدار اقتصادی، سومین کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، موسسه معماري و شهرسازي سفيران راه مهرازي، شیراز.
فرازمند، راحله. صحی¬زاده، مهشید(1392) بررسی و تحلیل مولفه¬های تاثیرگذار بر سرزندگی از دیدگاه تعاملات اجتماعی در ارزیابی عملکرد فضاهای عمومی شهر (نمونه مطالعاتی: محدوده¬ی پارکینگ شهرداری کرمانشاه)، پژوهش¬های شهری هفت¬حصار، 6(2): 29-42.
قدیمی، درسا. کرامتی، غزل( 1396) زندگی شبانه در کلان¬شهر با تاکید بر تاثیر عوامل فرهنگی بر فضای شهری (مطالعه موردی: مرکز فعالیت¬های نوین تهران)، مطالعات محیطی هفت¬حصار، 20(6): 27-40.
محمدی¬یگانه، بهروز. چراغی، مهدی. صمدی، فواد(1395) ارزیابی اثرات کیفیت مسکن در سرزندگی سکونتگاه¬های روستایی دهستان خاومیرآباد، شهرستان مریوان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(43): 107-124.
مولوی، مهرناز، حمیدی، آرمان، فریدی فشتمی، عالیه، آریاپسند، زهرا. (1400). بررسی نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای شاخصهای سرزندگی شهری و تعاملات اجتماعی (مطالعۀ موردی: پیادهراه مرکز رشت). پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، دوره 9، شماره 3، 881-908.
مهندسین مشاور شهرسازان آذراندیش(1399)، بازنگری طرح توسعه عمران شهر اسلام آباد غرب، اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه.
یغفوری، حسین. کاشفی دوست، دیمن(1397)، ارزیابی و سنجش مولفه های برآمده از حق به شهر(شهر پیرانشهر)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی، سال9 ، شماره پیاپی 35: 57-68.
References
Babaeiagdam, F., Egbal, M., Omrani, M(2016). An introduction to the knowledge of urban furniture elements, Publications of Tehran City Beautification Organization, first edition, 1. (In persian)
Cowan, R (2005). The dictionary of urbanism illustrated by Lucinda Rogers, preface by sir peter hall, streetwise.
Consulting Engineers of Azarandish City Builders (2020). Revision of the urban development plan of Islamabad-E-Gharb city, General Department of Roads and Urban Development of Kermanshah Province. (In Persian).
Farazmand, R., Sehizadeh, M (2013). Investigating and analyzing the factors affecting vitality from the perspective of social interactions in evaluating the performance of public spaces in the city (Study example: Kermanshah Municipality parking area), Haft Hesar journal of urban studies, 6(2), 29-42. (In Persian).
Gadimi, D., Karamati, G (2017). Nightlife in the metropolis with an emphasis on the impact of cultural factors on the urban space (case study: Tehran's New Activities Center), Haft Hesar journal of environmental studies, 20 (6), 27-40. (In Persian).
Hosseini, A., saberi, A. (2022). Analysis of the role of public spaces in improving the vitality of urban neighborhoods (case study: Bensanjan neighborhood of Yasouj city). Geography and Urban Space Development, 21(8), -. doi: 10.22067/jgusd.2022.78060.1233. (In Persian).
Habibi, K., Mahin, N., Mohammadi, M (2016). Measuring and evaluating the vitality of urban public spaces and its role in improving the quality of life of young people Case study: Shargi Nazar St., Isfahan city, Journal of Geography and Urban and Regional Studies, 6(19). (In Persian).
Hatami, Y., Zakerhagigi, K (2017). Investigating the effective factors in the choice of public space by citizens (case study: Boali Sina and Ekbatan pedestrian walkways in Hamadan city), Haft Hesar journal of environmental studies, 6(23), 1. (In Persian).
Hataminezhad, H., Yadollahniya, H., Mohammadisalmani, M (2018). An analysis of the role of public spaces in urban vitality (case example: Tehran's Laleh Park), Geography and human relationship, 1 (3), 454-468. (In Persian).
Hosseinzadeh, M., Moeini, M(2020). Qualitative assessment of urban spaces: the application of a holistic landscape approach in the evaluation of Mashhad Martyrs Square project, Journal of Manzar, 12(50), 50-61. (In Persian).
Hossenzadeh, R., Safaralizadeh, E(2020). Measuring and evaluating the state of urban life components from the perspective of citizens (case study: Urmia city), journal of research and urban planning, 11(42), 153-164. (In Persian).
Jalaladdini, S., Oktay, D. (2011). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in the Streets of Cypriot Towns, Procedia - Social and Behavioral Sciences 35(2012)664 – 674.
Jin, X., Long, Y., Sun, W., Lu, Y., Yang, W., Tang, J. (2017). Evaluating cities'
vitality and identifying ghost cities in China with emerging geographical data. Cities.
63: 98–109.
Kamp,V.I. and Leidelmeijer, K.( 2003). Urban environmental quality and human well-being,Landscape and Urban Planning 65(1):5-18.
Kennedy, R (2010) Dimensions of livability: a tool for sustainable cities, SB10Conference held in April in Madrid, Spain.
Khastou, M., Rezvani, N (2010). Factors affecting the vitality of urban spaces, Hoviat shahr Journal, 4(6), 63-74. (In Persian).
Khorasanizadeh, F., Saberi, H., Momeni, M., Mousavi, N (2019). Structural explanation of factors affecting vitality in Isfahan urban public spaces from the perspective of citizens and tourists, journal of geography and planning, 24(72), 151-181. (In Persian).
Mohammadiyeganeh, B., Cheraghi, M., Samadi, F (2016). Evaluation of the effects of housing quality on the vitality of rural settlements in Khaomirabad district, Marivan city, Applied Research of Geographical Sciences, 16(43). 107-124. (In Persian).
Molavi, M., Hamidi, A., Faridi Foshtomi, A., & Ariapasand, Z. (2021). Evaluation of the Role of Urban Pedestrian Streets in Improving the Urban Vitality and Social Interactions (Case Study: Pedestrian Street of Rasht). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 9(3), 881-908. doi: 10.22059/jurbangeo.2021.319408.1465. (In Persian).
Pakzad, J., Souri, E (2015). Urban lighting and its methods, Journal of Arman shahr, (6), 13-20. (In persian).
Rafeeiyan, M., Moayedi, M., Salmani, H (2013). Measuring citizens' sense of security using urban landscape components (case example: Evin neighborhood), Journal of geographical science, 21, 33-59. (In Persian).
Sadegiyan, M., Mousavi, M (2017). Improving urban vitality with the approach of sustainable economic development, The third annual conference on architecture, urban planning and urban management research, Shiraz. . (In Persian).
Sarvar, H., Salahi, V., Mobaraki, O (2017). Analysis of the role of commercial uses in the dynamism and creation of new urban spaces, case study: Laleh Park commercial complex, Tabriz, journal of urban ecology research, 1(15), 29-45. (In Persian).
Yaghfouri, H., Kashefidoust, D (2018). Evaluation and measurement of the components arising from the right to the city (Piranshahr city), Journal of research and planning, 9(35), 57-68. . (In Persian).
Zeng, C., Yan, S., Qingsong H., Feixue S (2018). Spatially explicit assessment on urban vitality: Case studies in Chicago and Wuhan, Sustainable Cities and Society, July 2018, Vol.40, pp.296-306.
فصلنامه علمی نگرش های نو در جغرافیای انسانی راهنمای سال ... ، شماره...، پیاپی ... ، زمستان .... (-) |
|
ارزیابی وضعیت مؤلفههای سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب *امید مبارکی1، رضا الهویردیزاده2، سمیرا ملکیان3 1. دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران. 2. استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران. 3. دانش آموخته جغرافیا برنامهریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران.
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: | |
| |
| |
چکیده |
|
در حال حاضر شهرها به مثابه موجودات زنده، نیازمند سرزندگی و نشاط هستند. خلق و ارتقای سرزندگی در یک فضای شهری، مستلزم همسو بودن ویژگیهای فضا در پاسخگویی به نیازهای شهروندان بوده که به نوبه خود میتواند افزایش حضور مستمر و کیفیت زندگی آنها را به دنبال داشته باشد. در واقع سرزندگی یكی از مهمترین نیازهای شهرها میباشد که با توسعه شهرنشینی و آسیبهای اجتماعی-اقتصادی و محیطی اهمیت آن روز به روز افزایش مییابد. در همین راستا، در این مطالعه به بررسی مولفههای سرزندگی شهر اسلام آباد غرب به عنوان یكی از شهرهای بزرگ استان کرمانشاه پرداخته شده است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی، کتابخانهای و بررسیهای میدانی میباشد. برای تعیین حجم نمونهها از فرمول کوکران و همچنین برای پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای تحلیل دادههای پرسشنامه از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری T- test ، تحلیل واریانس، مدل سوارا و رگرسیون گام به گام استفاده گردیده است. همچنین، جهت بررسی نرمالبودن دادهها از روش کولموگروف اسمیرنوف استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی مولفههای سرزندگی در شهر اسلام آباد غرب نشاندهنده این بود که مولفه ی اجتماعی با میانگین 94/2 دارای بیشترین رتبه بوده است و بعد از آن مؤلفه ی محیطی در رتبه ی دوم با میانگین 65/2 قرار دارد و کالبدی- عملکردی در رتبه ی سوم با میانگین 42/2 و همچنین مؤلفهی اقتصادی با میانگین 30/2 آخرین رتبه را به خود اختصاص داده است که این نتایج نشانگر سهم بسزای مؤلفههای اجتماعی و محیطی در سرزندگی شهر اسلام آباد غرب میباشد و کمترین اثرگذاری در سرزندگی این شهر مربوط به مؤلفهی اقتصادی و اشتغال است.
واژگان کليدي: فضاهای شهری، کیفیت فضاهای شهری، سرزندگی، اسلام آباد غرب
مقدمه
كيفيت محيط شهر اساساً يك مفهوم چند بعدي بوده و شامل ابعاد فيزيكي، فضايي، اقتصادي، اجتماعي و محـيط زيست شهري ميشود. بر اين اساس، كيفيت محيط شهري ميتواند بر روابط اجتماعي و اقتصادی شهروندان تاثيرگذار باشد. افراد بر اساس منافع خود، ارتباطات اجتماعي را شكل داده و بـر اسـاس توقعـات، هنجارهـا و نقشهاي معـين خـود، بـه آن مـيپردازند(Hatami and Zakerhagigi, 2017 ). با پیشرفت شهرها و صنعتی شدن آنها در قرن حاضر به خصوص شهرنشینی در کلانشهرها باعث بوجود آمدن ناهنجاری های زیادی شده است (Yaghfouri and Kashefidoost, 2018 ). و شهرنشینی به عنوان پدیده ای که در اثر تداخل جنبه های مختلف و ضروری زندگی مدرن، مظهر شبکه ای از روابط پیچیده اجتماعی شده است، بستر و شکل دهنده بسیاری از چالش های اساسی از جمله خشونت، ناامنی، بهرهکشی و فقر در زندگی شهروندان است(Pakzad and Souri, 2015 ). بدون شک دنیای پیش روی ما دنیایی است که شـهرها فضاهای اساسی سکونت را برپا میکنند و در یک زمان مرکز رقابت و باهم زیستن شهروندان با تمامی اسباب و مکانیسم ســازمانیاش است (Rafeeiyan et al, 2013 ). فضاهـای شـهری از زمانهای قدیم در معمـاری و شهرسـازی ایرانـی اثر گذاری زیادی داشتهاند(Hosseinzadeh and Moeini, 2020 ). یک فضای شهری سرزنده، فضایی است که درآن حضور تعداد قابل توجهی از افراد و تنوع آنها (به لحاظ سن وجنس) درگستره زمانی وسیعی از روز که فعالیتهایشان عمدتا به شکل انتخابی یا اجتماعی بروز مییابد، دیده میشود. عرصههای شهری به مثابه بستر زندگی و فعالیت شهروندان باید بتوانند با توجه به شباهتها و تفاوتهای میان افراد و گروههای سنی و جنسی و اجتماعی، محیطی امن، سالم و پایدار و جذاب را برای همه افراد آماده نماید و پاسخگوی نیاز تمام گروهها و قشرهای جامعه باشد. گوناگونی افراد، رفتارها، کاربریها و فعالیتها از مهمترین عوامل تقویت سرزندگی میباشد(Babaeiagdam et al, 2016 ) لذا، محیط سرزنده باید عناصر سرزندگی که همان مبلمان و المانهای شهری می باشند، را در فضای خود جا دهد. زیرا، نقش اصلی مبلمان شهری در سطح خیابان ها و فضاهای شهری ایجاد مکانهایی میباشد که زبان ناطق هویت انسان و منظر شهری مطلوب، باشد. تاکنون به سرزندگي محيطهاي شهري در مطالعات، تحقيقات و پروژههاي طراحي شهرهاي جديد در ايران چندان توجه نشده است. شهرها به عنوان مهمترين ثمرات سياسي، تکنولوژيکي، هنري، فرهنگي و اجتماعی و اقتصادی انسان محسوب میگردند و فضاهاي شهري از اساسیترین قسمتهایی میباشند که شهر را شکل ميدهند و به شکلپذیری هر چه بهتر مبلمان و کالبد شهر کمک مینمایند. در اين ميان توجه به آسايش رواني و جسماني انسان حائز اهميت است. توسعهي شهرهاي امروزي عموماً اين نکته را قرباني رشد و پيشرفت فيزيکي آن نموده اند. امروزه يکي از مهمترين دغدغهها در طراحي فضاهاي عمومي شهر، سرزنده بودن اين مکانها ميباشد که باعث پایداری و ثبات حضور شهروندان ميشود . گوناگونی کاربريها را يکي از مهمترين عوامل در جذب افراد به اين مکان ميتوان دانست. لذا، به تنهايي نميتواند باعث ايجاد سرزندگي و پويايي فضا بشمار آيد. از ديگر عوامل تاثيرگذار بر سرزندگي يک فضاي شهري عوامل فرهنگي، اقتصادی و اجتماعي، محيطي را ميتوان بر شمرد(Khorasanizadeh, 2019 ). سرزندگی شهری به معنای تحقق رابطه دوسویه بین شهر و شهروند است تا زمانی که انسان و مقاصد انسانی نادیده گرفته شود، شهر به عنوان عاملی که سلامت روابط شهروندان را ضمانت میکند. شکلگیری این ارتباط و رابطه به صورت یک باره شکل نمیگیرد. بلکه نیازمند برنامهریزی و در نظر گرفتن تصمیمهای مدیریت شهری است. سرزندگی شهری محصول به هم پیوستن مجموعهای از اقدامات برنامه محور است، این سلسله مراتب از بالاترین تا پایینترین سطوح آن نیازمند یکپارچگی نظام مدیریت شهری و هماهنگی عملیاتی اجرای آن است، ایجاد این سرزندگی مستقیماً مستلزم ایجاد کیفیت و در نظر گفتن آن در کلیه سطوح است و باید محور کار قرار گیرد. یک نظام برنامه محور که ذاتاً به کیفیت محیط و مبلمان فضای شهری اهمیت میدهد و آن را اساس کار خود قرار میدهد باید پیش زمینهی سرزندگی شهری قرار گیرد(Farazmand and Sehizadeh, 2013 ) در واقع، هدف نهایی ایجـاد سـرزندگی شهری، ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان است و با ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی مرتبط است. امروزه تأمین نشاط و سرزندگی شهری به یکی از دغدغههای اصلی نظام مدیریت بهویژه در کشورهای در حالتوسعه تبدیل شده است در حال حاضر، برنامههای توسعه شهری کشورمان با تفکرات مدرنیستی و جزءنگر در دهههای گذشته سبب شده تا شهر به مثابه موجودی زنده، شادابی و سرزندگی خود را از دست داده است و در گسستی عمیق با سنت گذشته خود، خودرو مدار و بر مبنای تسهیل هر چه بیشتر حرکت سـواره بوده و آنچنانکه باید به فضاهای شهری و اهمیت آنها در ایجاد سرزندگی و پویایی شهری و ارتقای کیفیتهای محیطی توجه نشده است. در این میان شهر اسلامآباد غرب مستثنی از دیگر شهرهای کشور نبوده بهعنوان دومین شهر پرجمعیت استان کرمانشاه و یکی از شهرهایی که با افزایش جمعیت شهری روبرو بوده و این امر با بـرهم خـوردن تعـادل میان جمعیت و امکانات، باعث عدم ایجاد حس مکان و درنتیجه عدم شکلگیری فضاهای جمعی سرزنده را موجب شده است؛ متأسـفانه، امـروزه بـه دلایـل گوناگون در شهر اسلام آباد غرب به ایجاد فضاهای سرزنده توجه نمیشود زیرا جایگاه چنین فضاهایی بهدرستی تعریف نشده است. در آفرینش سرزندگی شهرها سـاکنان نقش کلیدی دارند. اما، خود ساکنان نسبت به این موضوع بیتفاوت هستند یا از آن آگاهی ندارند از طرفی فضاهای عمومی شهری، بدون هیچگونه بار فرهنگی و اجتماعی به حیات خود ادامه میدهند و این امر باعث تشدید بحران هویت و عدم سرزندگی در آنها شده است. اما سوالات اصلی این پژوهش عبارتند از:
1- سرزندگی شهر اسلام آباد غرب در شاخص های اقتصادی چگونه است؟
2-آیا شهر اسلام آباد غرب به لحاظ اجتماعی از سرزندگی مطلوبی برخوردار است؟
3- شهر اسلام آباد غرب به لحاظ شاخصهای محیطی چه وضعیتی دارد؟
4- آیا شهر اسلام اباد غرب در بعد کالبدی و عملکردی وضعیت مطلوبی دارد؟
پیشینه تحقیق
(Habibi et al, 2016 ) در پژوهشی با عنوان سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان، مورد شناسی: خیابان نظرشرقی شهر اصفهان، با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیلی توصیفی همچنین تکنیک تحلیل رگرسیونی چند متغیره سلسله مراتبی به این نتیجه رسیدند که؛ میانگین امتیاز 37/3 سرزندگی خیابان نظرشرقی بوده که بیشتر از میانهی نظری است و سرزندگی این خیابان در حد خوبی ارزیابی شده است. امتیاز بعد سرزندگی اقتصادی در خیابان نظرشرقی اصفهان با 43/4 بیشتر از امتیاز بعد سرزندگی اجتماعی 14/3 و سرزندگی محیطی (3) است. همچنین با افزایش تحصیلات درک سرزندگی فضای شهری نیز افزایش یافته است. در پایان با بحث پیرامون نقش سرزندگی فضاهای شهری در کیفیت زندگی جوانان، پیشنهادهایی برای ارتقای کیفیت سرزندگی فضای شهری ارائه شده است.
(Sadegian and Mousavi, 2017 ) در مقالهای با عنوان ارتقا سرزندگی شهری با رویکرد توسعه پایدار اقتصادی اقتصادی ( مطالعه موردی: شهر چالوس ) با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و به کار گیری مدل سوات به این نتیجه رسیدند که؛ بعد اقتصادی در رسیدن به سرزندگی بافت مرکزی شهر چالوس نقش بسزایی دارد که در پی آن جذب توریست و گردشگر، استفاده بیشتر مردم از آن قسمت و... و درنتیجه افزایش رضایت شهروندان را به همراه دارد .
(Hataminezhad et al, 2018 ) در پژوهشی به بررسی نقش فضاهای عمومی در سرزندگی شهری (نمونه- ی موردی: پارک لاله تهران) پرداختند، نتایج به دست آمده از آزمونT تک نمونه ای نشان می دهد، بر اساس نظرات شهروندان میانگین به دست آمده در بین این شاخه ها شاخص زیبایی شناسی با میانگین 3 از4 دارای وضعیت بسیار مناسبی است و در مقابل شاخص روشنایی با میانگین 3/2 از 3 در وضعیت نا مطلوبی قرار دارد . در نتیجه برای افزایش سرزندگی شهری توجه ویژه ی مسئولان شهری در جهت رفع کمبودهای فضای عمومی ضرورت می یابد.
حسین زاده و صفر علی زاده(1399) به سنجش و ارزیابی مؤلفه های سرزندگی شهری از منظر شهروندان در شهر ارومیه پرداختند، نتایج این تحقیق نشان میدهد که بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی شهروندان و میزان سرزندگی شهری در شهر ارومیه با استفاده از دو مؤلفه ی تحصیلات و مدت سکونت در منطقه رابطه یی معنا دار وجود دارد. یافتههای دیگر نشان داد در بین مؤلفه های مورد مطالعه، بعد اجتماعی با میانگین (01/3) دارای بیشترین رتبه بوده و پس از آن به ترتیب بعد فضایی (53/2) در رتبه ی دوم، بعد اقتصادی(14/2) در رتبه ی سوم وبعد تجربی(10/2) در رتبه ی چهارم قرار دارد. در نهایت میتوان نتیجه گیری کرد که وضعیت مؤلفه های سرزندگی شهری از نظر شهروندان به صورت یکسان نبوده است.
(Jalaleddin and Oktay, 2011 ) در پژوهش خود به تحلیل و بررسی «فضاهای عمومی شهر و سرزندگی: تجزیه وتحلیل اجتماعی و فضایی در خیابان های شهرهای قبرس» و کیفیت و سرزندگی فضاهای عمومی شهر از جمله خیابان پرداختهاند و به این نتیجه رسیدند فضاهای سرزنده سالم تر و ایمنی و امنیت بیشتری را دارند که مردم میتوانند بیشتر در آن با هم ارتباط بگیرند و اوقات فراغت خوبی داشته باشند. این حضور باعث جلب توجه دیگران شده و به ایجاد یک چرخه منجر میشود که اگر جایی جذب کننده باشد، مردم میآیند و اگر مردم حضور داشته باشند این مکان جذاب تر میشود.
(Jin et al, 2017 ) ، در مقاله «ارزیابی سرزندگی شهرها و شناسایی شهرهای متروکه در چین بر اساس دادههای جغرافیایی» به بررسی و تصویرسازی شهرهای متروکه بر اساس نظریه سرزندگی شهر- ی میپردازد. نتایج، یک پیشرفت چشمگیری از توسعه های مسکونی و شهرهای متروکهی چین را نشان می دهد. شواهد نشان دهندهی این است که شهرهای متروکه در مناطق تازه توسعه یافتهی چین در حال گسترش میباشد. همچنین در شهرسازی مدرن چین که در قالب توسعه ی مجتمعهای مسکونی خود را نشان داده است سرزندگی شهری دیده نمی شود به طوری که شهروندان با فضا های بی روح و مرده ی شهری روبرو میشوند و تفاوت چندانی از لحاظ سرزندگی بین مناطق جدید و قدیم شهر وجود ندارد.
(molavi et al, 2021 ) در مقالهای با عنوان بررسی نقش پیاده راههای شهری در ارتقاء سرزندگی شهری و تعاملات اجتماعی(مطالعه موردی: پیادهراه مرکز شهر رشت) با استفاده از روش توصیفی- کمی و آزمونهای آماری دو جمله ای، همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی و تحلیل عاملی به این نتیجه می رسد که؛ کیفیت پیادهراهها بر سرزندگی شهری تأثیرگذار است. از سوی دیگر شاخص تعاملات اجتماعی بیشترین تأثیرپذیری را از شاخص سرزندگی شهری دارد که این امر خود گواه درهم تنیدگی و پیوستگی این سه شاخص و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر است. در نهایت به‌دلیل همین ارتباط و همبستگی شاخصهای پژوهش، مدیریت شهری رشت میتواند با اولویت‌دادن به بهبود کیفیت کالبدی پیادهراه، تشویق شهروندان به استفاده از دوچرخه، افزایش دسترسی به این پیادهراه و برگزاری جشن‌ها و مراسمهای مختلف سبب ارتقای شاخصهای سرزندگی شهری و تعاملات اجتماعی در این پیادهراه شود.
(Hosseini and Saberi, 2022 ) در تحقیقی با عنوان تحلیل نقش فضاهای عمومی در ارتقاء سرزندگی محلات شهری(مطالعه موردی: محله بسنجان شهر یاسوج) با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و آزمونهای آماری تی-تک نمونهای، همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یکطرفه و رگرسیون خطی چند گانه به این نتیجه می رسد که؛ محلۀ بنسنجان از نظر سرزندگی شهری وضعیت مناسبی ندارد. همچنین با تأیید وجود تفاوت در رضایت از مؤلفههای پژوهش؛ بعد امنیت و کالبدی به ترتیب بیشترین و کمترین اثر را بر سرزندگی شهری در محلۀ مذکور داشتهاند. با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد میشود برای بهبود سرزندگی در محلۀ مذکور توجه به بهسازی محیط‌زیست و ایجاد فضای بهداشتی تمیز، برگزاری جشن‌ها و بهبود کیفیت کالبدی پیادهراهها و فضاهای عمومی مورد توجه قرار گیرند. در نهایت نتایج پژوهش حاضر میتواند منجر به بهره‌گیری متخصصان شهری در زمینۀ شاخصهای سرزندگی چه در بحث ابزارها و چه در بحث محیطی با ایجاد ساختار نظام‌مند گردد و در نهایت به سرزندگی شهری بینجامد.
مبانی نظری تحقیق
فضای شهری
فضای شهری قسمتی از بافت شهری میباشد که عموم مردم در ارتباط کالبدی و بصری با آن میباشند و نیز بستری برای فعالیتهای انسانی و برقرای ارتباطات اجتماعی میباشد. در واقع فضای شهری، صفحهای است که داستان زندگی جمعی مردم در آن گشوده میشود. همچنین، فضاهای شهری عرصه اجرای کارکردهای اجتماعی میباشد که بسیاری از فعالیتهای وابسته به عرصه خصوصی مثل خانواده نیز به عرصههای عمومی و فضاهای پیچیده سپرده شده است. فضای شهری مثل هر پدیده دیگر شامل سه مولفه کالبدی (فرم)، عملکرد و معنا میباشد. هر اندازه که مولفههای یک فضای شهری هماهنگتر باشند، آن فضا موفقتر خواهد بود. فضای شهری هم مثل هر پدیدهای در جهان هستی از فرم و محتوا برخوردار است(Gadimi and Karamati, 2017 ). در کل، فضای شهری عنصر اصلی ساخت شهر میباشد که با قلب و کانون راهبردهای اجتماعی در ارتباط است. فضای شهری، فضایی مادی، با ابعاد اجتماعی و روانشناختی خود و شکل شهر (که شکلدهنده هندسه این فضا است) میباشد. فضایی که با تسهیل جریان شهروندان به وسیله حس تعلق انسان به مکان (فضای ساختهشده از جنبه کالبدی) و به اجتماع (به وسیله کنشهای متقابل انسانها با یکدیگر) حیات مدنی را به کالبد شهر تزریق میکند(Sarvar et al, 2017 ).
سرزندگی شهری
مفاهیمی همچون سرزندگی، کیفیت معاش، محیط زندگی، کیفیت مکان، ادراک همسایگی، کیفیت زندگی و پایداری که باکیفیت محیطی و احساس خوشی و خوبی مرتبط هستند با همدیگر همپوشان بوده و اغلب با عنوان واژههای مترادف استفاده میشوند اما اغلب در تقابل و تباین هستند(Kamp and Leidelmeijer, 2003 ) تحقیقات مفهوم سرزندگی را به طیفی از عواملی همچون کیفیت زندگی، سلامت، حس ایمنی، دسترسی به خدمات، هزینه زندگی، استانداردهای زندگی راحت، حرکت و حملونقل، کیفیت هوا و مشارکت اجتماعی مرتبط ساخته است(Kennedy,2010 )جین جکوبز 1961 استدلال میکند که زندگی در شهرها شامل فعالیت های عابر پیاده در خیابان های شهر و زندگی شهری است که به شدت با زندگی عمومی در خیابان ها، میدان ها و پارکهای شهری که در آن حوالی دیده میشود، ارتباط دارد(Zeng et al, 2018 ). برای سرزندگی برابریهای گوناگونی در غرب وجود دارد از آن جمله میتوان به livability ، Vitality ، Viablity ، Liveliness اشاره کرد(Cowan, 2005 ). سرزندگی به معنای تمایل شهروندان به حضور فعال در محیطهای شهری میباشد که موجب پررونق و شلوغتر شدن فضاهای شهری و افزایش حضور شهروندان در فضاهای عمومی شهری میگردد (Khorasanizadeh, 2019 ). در لغتنامه شهرسازی کوان سرزندگی و زیستپذیری این گونه معنی شده است: سرزندگی شهر بازتابی از سطح شلوغی آن در زمانهای مختلف روز و در بخشهای مختلف میباشد؛ در حالی که زیستپذیری، میزبانی برای سنجش ظرفیت آن جهت جذب سرمایه برای بقاء، بهبود و تطابق نیازهای متغیر میباشد چارلز لاندری (2000) مفهوم سرزندگی را به صورتی متفاوت بررسی کرده است. ایشان سرزندگی و زیستپذیری را به صورت مجزا تعریف کرده است و با چهار رویکرد اصلی و به صورت موضوعی به مسئله پرداخته است و 9 معیار تاثیرگذار را در شناسایی یک شهر سرزنده و زیستپذیر برشمرده است که شامل: تراکم کیفی افراد، تنوع، دسترسی، ایمنی و امنیت، هویت و تمایز، خلاقیت، ارتباط و تشریک مساعی و ظرفیت سازمانی و رقابت میشود(Khastou and Saeidirezvani, 2010 ). از نظر لینج سرزندگی یکی از هفت محور اصلی کیفیت یک شهر میباشد. این هفت محور اصلی شامل سرزندگی، معنی، تناسب، دسترسی، نظارت و اختیار، کارایی و عدالت میباشد. ایشان سرزندگی را به این صورت تعریف میکند که، سرزندگی یعنی این که تا چه اندازه شکل شهر حامی عملکردهای حیاتی و نیازهای بیولوژیکی میباشد و از همه مهمتر این که چگونه بقاء موجودات را امکانپذیر میسازد. در یک تعریف دیگر سرزندگی جامعه به عنوان فرآیند ظرفیتسازی با هدف توسعه اقتصادی و مفهومی که هر دو موضوع رشد و توزیع را شامل میشود، میباشد. تعدادی از فاکتورهای مرتبط در این فرآیند شامل: 1. فرصتهای متغیر و قابل استطاعت مسکن 2. خودکفایی کشاورزی 3. استفاده پایدار از منابع طبیعی 4. ایجاد اشتغال و ایجاد، جذب، ابقا و بسط تجارت 5. سرمایه محلی 6. حفظ جمعیت جوان و 7. دسترسی دولت محلی و فرآیندهای تصمیمگیری میباشد(Mohammadiyeganeh, 2016 ). اما مولفه های موثر در سرزندگی شهری عبارتند از: مولفه های کالبدی – عملکردی، مولفه های اقتصادی، مولفه های اجتماعی، مولفه های زیست محیطی
روش تحقیق
نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. برای جمع آوری دادهها از مطالعات کتابخانهای، اسنادی و میدانی استفاده شده است و برای تعیین حجم نمونهها از فرمول کوکران و همچنین برای پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای تحلیل دادههای پرسشنامه از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری T- test ، تحلیل واریانس، مدل سوارا و رگرسیون گام به گام استفاده گردیده است. براي محاسبه حجم نمونه آماري از رابطه کوکران زیر استفاده شده است.
شکل 1: نمودار مدل مفهومی تحقیق
Figure 1: Diagram of the research conceptual model
بررسی دادهها از حیث نرمال یا غیرنرمال بودن
قبل از انجام هر تحلیل آماری لازم به بررسی نرمال یا غیرنرمال بودن نمرات متغیر پژوهش میباشد در صورتی دادههای تحلیل نرمال باشند از آزمونهای پارامتریک متناسب با پژوهش بهره گرفته میشود اما اگر دادهها غیرنرمال باشند از آزمونهای ناپارامتریک بهره گرفته میشود. در این پژوهش جهت بررسی نرمالیته، توزیع نمرات متغیرها از آزمون آماری کلموگروف- اسمیرنوف استفاده شد. نتایج آزمون آماری کلموگروف- اسمیرنوف در جدول شماره 1 ارائه شده است:
جدول 1: : آزمون آماری کلموگروف- اسمیرنوف
Table 1: Smirnov- Kolmogorov statistical test
کلموگروف اسمیرنوف | سطح معنی داری | |
مولفه اقتصادی | 164/0 | 001/0 |
مؤلفه اجتماعی | 260/0 | 003/0 |
کالبدی- عملکردی | 100/0 | 020/0 |
محیطی | 076/0 | 001/0 |
Source: Authors, 2022))
دادههای جدول بالا نتایج آزمون کالموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرهای پژوهش آورده شده است. براساس نتایج مندرج در جدول بالا، توزیع نمرات مؤلفههای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- عملکردی و محیطی در سطح 95 درصد (05/0= α) معنی‌دار است؛ به عبارت دیگر، با توجه به اینکه معنی‌دار بودن آزمون کلموگروف - اسمیرنوف به معنی تأیید فرض یک و نرمال بودن توزیع نمرات متغیرهای پژوهش میباشد، با اطمینان 95 درصد میتوان نتیجه گرفت که نمرات از توزیع نرمالی برخوردار هستند.
محدوده مورد مطالعه
اسلام آباد غرب از لحاظ تقسیمات سیاسی در استان کرمانشاه قرار گرفته است. این شهر از لحاظ جغرافیایی در محدوده 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 6 دقیقه طول شرقی و 41 درجه و 33 دقیقه تا 35 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. این شهر 16 کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای ارتفاع 8/1348 متر از سطح دریا میباشد. شهر اسلامآباد غرب در معرض جبهههای مرطوب مدیترانهای قرار داشته و برخورد این جبههها با ارتفاعات زاگرس باعث ریزش برف و باران میگردد. از لحاظ وضعیت آب و هوایی براساس تقسیمبندی کوپن محدوده مورد مطالعه دارای اقلیم زمستانی سرد و تابستانها طولانی و گرم میباشد. قرارگیری محدوده مورد مطالعه در معرض جریانهای غربی مدیترانه و شرایط پیچیدهی توپوگرافی سبب تنوع اقلیمی در این منطقه شده است. اسلام آباد غرب از سمت شرق با استان کرمانشاه، از شمال با شهرستان جوانرود، از غرب با شهرستان سرپلذهاب و از جنوب با استان ایلام مرز مشترک دارد. این شهر به دلیل قرار گرفتن بر سر راه اصلی مرکز ایران، عراق و مسیر ارتباطی کرمانشاه-قصرشیرین-خسروی بسیار با اهمیت میباشد. مهمترین منبع آبی موجود در محدوده مورد مطالعه رودخانه راوند میباشد(Azarandish consulting engineers, 2020 ) براساس آمار سال 1400 شهر اسلام آباد غرب دارای جمعیتی 92300 هزار نفری میباشد. این شهر دارای 7 ناحیه شهرداری میباشد ناحیه یک با جمعیت 13621 نفر، ناحیه دو 14725 نفر، ناحیه سه 13977 نفر، ناحیه 4 12727 نفر، ناحیه پنج 13843 نفر، ناحیه شش 12757 نفر و در نهایت ناحیه هفت دارای 10650 نفر جمعیت دارند. سهم اشتغال در بخشهای عمده اقتصادی شهر اسلام آباد غرب به ترتیب مربوط به مشاغل خدمات، کشاورزی و صنعت میباشد.
شکل 1: موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه
شکل 2: موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه
Figure 2: Location of the study area.
یافتهها
تجزیه و تحلیل و یافته ها
ارزیابی مولفه اقتصادی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
همه متغیر های مورد بررسی در جدول شماره 2 سطح معناداری کمتر از (0.05) دارند که در نتیجه نقش این متغیرها در سرزندگی شهری در شاخص اقتصادی مورد پذیرش قرار گرفته است. به عبارتی همه متغیرها مورد نظر در مؤلفه اقتصادی سرزندگی شهر اسلامآباد غرب مؤثر بوده‌اند. هرچه میانگینهای به‌دست‌آمده بیشتر از 3 باشد اثرگذاری آنها در ایجاد یک شهر سرزنده بیشتر بوده است.
جدول 2: ارزیابی گویه های اقتصادی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
Table 2: Evaluation of economic components in Islamabad-e-Gharb using a sample t-tech test
مؤلفههای (شاخص اقتصادی) | Test Value = 3 | ||||||
میانگین | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری
| اختلاف از میانگین | میزان اختلاف در سطح اطمینان 95 درصد | ||
حد پایین | حد بالا | ||||||
دسترسی برابر به موقعیتهای اقتصادی | 01/2 | 98/0 | 916/19- | 000/0 | 99/0- | 096/1- | 899/0- |
بازار خرید مناسب و متعدد | 85/2 | 10/1 | 597/2- | 010/0 | 15/0- | 258/0- | 036/0- |
هزینههای زندگی مطلوب | 16/2 | 922/0 | 756/17- | 000/0 | 84/0- | 930/0- | 745/0- |
جاذبهها، فضاها و امکانات لازم جهت جذب گردشگری | 32/2 | 27/1 | 401/10- | 000/0 | 68/0- | 803/0- | 548/0- |
وجود واحدهای کار/ زندگی | 64/2 | 14/1 | 243/6- | 000/0 | 36/0- | 478/0- | 249/0- |
دسترسی به فرصتهای برابر جهت استفاده از منابع و امکانات | 04/2 | 927/0 | 309/20- | 000/0 | 96/0- | 057/1- | 870/0- |
وجود شغل به اندازه کافی برای ساکنان | 47/1 | 723/0 | 249/41- | 000/0 | 53/1- | 599/1- | 453/1- |
برابری در فعالیتهای اقتصادی | 29/2 | 071/1 | 950/12- | 000/0 | 71/0- | 817/0- | 602/0- |
مراکز متعدد عمده‌فروشی و خرده‌فروشی | 26/3 | 063/1 | 715/4 | 000/0 | 26/0 | 150/0 | 363/0 |
وجود فعالیتهای اقتصادی متنوع | 28/2 | 084/1 | 936/12- | 000/0 | 72/0- | 826/0- | 608/0- |
نرخ پایین بیکاری | 90/1 | 059/1 | 240/20- | 000/0 | 10/1- | 203/1- | 990/0- |
اجاره مغازه به صورت اجاره | 17/3 | 989/0 | 308/3 | 001/0 | 17/0 | 068/0 | 267/0 |
نسبت بالای زنان در بخشهای اقتصادی فعال | 96/1 | 788/0 | 786/25- | 000/0 | 04/1- | 118/1- | 960/0- |
وجود خدمات تجاری و تفریحی | 26/2 | 040/1 | 821/13- | 000/0 | 74/0 | 840/0- | 631/0- |
قیمت زمین و مسکن مناسب | 95/1 | 185/1 | 268/17- | 000/0 | 05/1- | 166/1- | 928/0- |
شاخص اقتصادی | 30/2 | 738/0 | 410/18- | 000/0 | 70/0 | 770/0- | 621/0- |
Source: Authors, 2022))
با توجه به جدول بالا مولفه های مراکز متعدد عمده‌فروشی و خرده‌فروشی نسبت به دیگر مؤلفههای اقتصادی در سرزندگی شهر نقش بیشتری داشته است. و گویه اشتغال نسبت به بقیه گویا نسبت کمتری را به خود اختصاص داده است. به‌طور کل با مشاهده میانگین گویه ها به این نتیجه میرسیم که شهر اسلام اباد غرب در مولفه اقتصادی از سرزندگی مطلوبی برخوردار نیست.
شکل 3: نمودار سرزندگی شهری در مؤلفه (اقتصادی) در شهر اسلامآباد غرب
Figure 3: Chart of urban vitality in the (economic) component in the city of Islamabad-e-Gharb
ارزیابی مؤلفههای اجتماعی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
همه متغیرههای موردبررسی در مولفه اجتماعی به جز دو متغیر " حس جمعی و مشارکت در بین مردم" و " تعاملات اجتماعی مناسب بین شهروندان" داری سطح معناداری کمتر از 05/0 بودند و سایر متغیرها در سرزندگی شهری در شاخص اجتماعی تاثیر معناداری داشتند. هر چه میانگینهای به‌دست‌آمده مؤلفه‌ها بیشتر از 3 باشد اثرگذاری آنها در ایجاد یک شهر سرزنده بیشتر بوده است.
جدول 3: ارزیابی گویه های اجتماعی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
Table 3: Evaluation of social components in Islamabad-e-Gharb using a sample t-tech test
مؤلفههای (شاخص اجتماعی) | Test Value = 3 | ||||||
میانگین | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری
| اختلاف از میانگین | میزان اختلاف در سطح اطمینان 95 درصد | ||
حد پایین | حد بالا | ||||||
احساس تعلق مکانی مردم | 80/3 | 084/1 | 343/14 | 000/0 | 80/0 | 687/0 | 905/0 |
حضور فعال شهروندان در مراسمهای عمومی | 19/3 | 192/1 | 134/3 | 002/0 | 19/0 | 071/0 | 311/0 |
حس جمعی و مشارکت در بین مردم | 90/2 | 233/1 | 535/1- | 126/0 | 10/0- | 221/0- | 027/0 |
گرایش و وابستگی نسبت به عناصر و ارزش‌ها | 78/3 | 953/0 | 944/15 | 000/0 | 78/0 | 682/0 | 873/0 |
صبوری مردم در برابر تخطی نسبت به ارزش‌ها | 71/2 | 210/1 | 649/4- | 000/0 | 29/0- | 410/0- | 166/0- |
وجود امکان عمومی برای تعامل افراد | 40/2 | 148/1 | 164/10- | 000/0 | 60/0- | 712/0- | 481/0- |
رعایت قوانین ترافیکی بین مردم | 39/2 | 226/1 | 722/9- | 000/0 | 61/0- | 733/0- | 487/0- |
وجود حس امنیت در شهروندان | 77/3 | 193/1 | 566/12 | 000/0 | 77/0 | 647/0 | 887/0 |
احساس امنیت از حضور در فضاهای شهری | 44/3 | 127/1 | 581/7 | 000/0 | 44/0 | 324/0 | 551/0 |
احساس امنیت زنان از حضور در فضاهای شهری | 58/3 | 185/1 | 496/9- | 000/0 | 58/0 | 457/0 | 695/0 |
وجود زمین‌های ورزشی برای شهروندان | 55/2 | 148/1 | 575/7- | 000/0 | 45/0- | 560/0- | 329/0- |
تعاملات اجتماعی مناسب بین شهروندان | 99/2 | 201/1 | 170/0- | 865/0 | 01/0 | 131/0- | 110/0 |
کیفیت مناسب امکانات آموزشی | 67/2 | 162/1 | 590/5- | 000/0 | 33/0 | 449/0- | 215/0- |
وجود نظارت کافی بر کار اصناف | 01/2 | 961/0 | 228/20- | 000/0 | 99/0- | 091/1- | 898/0- |
کیفیت مناسب امکانات بهداشتی | 44/2 | 141/1 | 549/9- | 000/0 | 56/0- | 672/0- | 443/0- |
حضور گروههای اجتماعی ویژه سالمند، معلولین و کارمندان | 15/2 | 150/1 | 370/14- | 000/0 | 85/0- | 961/0- | 730/0- |
شاخص اجتماعی | 92/2 | 866/0 | 740/1- | 083/0 | 08/0- | 164/0- | 010/0- |
Source: Authors, 2022))
با توجه به جدول شماره 3 متغیرهای احساس تعلق مکانی مردم، حضور فعال شهروندان در مراسمهای عمومی، وجود حس امنیت در شهروندان، احساس امنیت از حضور در فضاهای شهری خصوصاً بانوان و گرایش و وابستگی نسبت به عناصر و ارزش‌ها نسبت به دیگر مؤلفههای اجتماعی در سرزندگی شهر نقش موثرتری داشتند. اما گویه هایی مثل وجود زمین های ورزشی، وجود مکانهایی برای تعامل افراد و نظارت بر کار اصناف کمترین میانگین را به خود اختصاص داده اند. اما به‌طور کل میتوان گفت شهر اسلامآباد غرب بهعنوان یک شهر سرزنده در مؤلفه اجتماعی به‌طور موفق عمل نکرده است.
شکل4: نمودار سرزندگی شهری در مؤلفه (اجتماعی) در شهر اسلامآباد غرب
Figure 4: Chart of urban vitality in the (social) component in the city of Islamabad-e-Gharb
ارزیابی مؤلفه کالبدی- عملکردی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
تمامی مولفهها در شاخص کالبدی به جز "مسیرهای جریان حرکت پیاده و ایمن" داری سطح معناداری کمتر از 05/0 بودند و تاثیر معناداری در سرزندگی شهری در شاخص کالبدی داشتند. هر چه میانگینهای به‌دست‌آمده مؤلفه‌ها بیشتر از 3 باشد اثرگذاری آنها در ایجاد یک شهر سرزنده بیشتر بوده است.
جدول 4: ارزیابی گویه های کالبدی- عملکردی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
Table 4: Evaluation of Physical and functional components in Islamabad-e-Gharb using a sample t-tech test
مولفه های (شاخص کالبدی) | Test Value = 3 | ||||||
میانگین | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری
| اختلاف از میانگین | میزان اختلاف در سطح اطمینان 95 درصد | ||
حد پایین | حد بالا | ||||||
تسهیلات رفاهی متفاوت و به اندازه | 25/2 | 007/1 | 480/14 | 000/0 | 75/0 | 847/0- | 645/0- |
وجود پارکینگهای مختلفی برای شهروندان | 38/2 | 829/0 | 556/14 | 000/0 | 62/0 | 701/0- | 534/0- |
کیفیت مناسب حملونقل عمومی | 44/2 | 91/0 | 924/11- | 000/0 | 56/0- | 649/0- | 466/0- |
کیفیت مطلوب مساکن | 32/2 | 856/0 | 475/15- | 000/0 | 68/0- | 764/0- | 592/0- |
وجود کاربریهای مختلط | 95/1 | 872/0 | 514/23- | 000/0 | 05/1- | 137/1- | 962/0- |
وجود فضاهای شهری خوانا | 93/1 | 691/0 | 184/30- | 000/0 | 07/1- | 137/1- | 998/0- |
مسیرهای جریان حرکت پیاده و ایمن | 91/2 | 205/1 | 485/1- | 138/0 | 09/0- | 213/0- | 030/0- |
علائم راهنمایی مطلوب | 89/2 | 945/0 | 328/2- | 020/0 | 11/0- | 208/0- | 017/0- |
دسترسی مناسب ساکنین به محل کار | 84/2 | 955/0 | 319/3- | 001/0 | 162/0- | 258/0- | 066/0- |
توزیع کاربریهای بر حسب نیاز ساکنان | 43/2 | 039/1 | 731/10- | 000/0 | 57/0- | 675/0- | 466/0- |
وفور کاربریهای اداری، تجاری و خدماتی | 49/2 | 878/0 | 310/11- | 000/0 | 51/0 | 596/0- | 420/0- |
وضعیت مناسب سیستم‌های جمع‌آوری زباله | 49/2 | 001/1 | 971/9- | 000/0 | 51/0 | 611/0- | 410/0- |
تلاش شهرداری برای فراهم ساخت یک شهر پاکیزه | 82/2 | 081/1 | 171/3- | 002/0 | 18/0 | 284/0- | 067/0- |
وجود کافی فضاهای عمومی(میدان، پارک) | 35/2 | 796/0 | 880/15- | 000/0 | 65/0 | 727/0- | 566/0- |
خدمات‌رسانی مطلوب نهادها | 99/1 | 629/0 | 128/31- | 000/0 | 01/1- | 066/1- | 939/0- |
کیفیت مکان‌های فرهنگی و اوقات فراغت | 22/2 | 863/0 | 675/17- | 000/0 | 78/0- | 867/0- | 693/0- |
وجود فناوری‌های بهروز | 83/2 | 160/1 | 911/2- | 004/0 | 17/0- | 289/0- | 056/0- |
وضعیت مناسب سیستم‌های دفع فاضلاب | 99/1 | 737/0 | 867/26- | 000/0 | 01/1- | 087/1- | 939/0- |
شاخص کالبدی | 42/2 | 644/0 | 631/17- | 000/0 | 58/0- | 646/0- | 516/0- |
Source: Authors, 2022))
با توجه به جدول بالا هیچ‌کدام از گویههای در سرزندگی شهر نقش مطلوب نداشته است. و به‌طور کل میتوان گفت شهر اسلامآباد غرب به لحاظ گویههای کالبدی و عملکردی از سرزندگی مطلوبی برخوردار نیست.
شکل 5: نمودار سرزندگی شهری در مؤلفه (کالبدی- عملکردی) در شهر اسلامآباد غرب
Figure 5: Chart of urban vitality in the (Physical and functional) component in the city of Islamabad-e-Gharb
ارزیای مولفه (محیطی) در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
تمامی متغیرهای مورد بررسی در مولفه محیطی به جز " نمای ساختمان‌های زیبا و جذاب" داری سطح معناداری کمتر از 05/0 هستند. هر چه میانگینهای به‌دست‌آمده مؤلفه‌ها بیشتر از 3 باشد اثرگذاری آنها در ایجاد یک شهر سرزنده بیشتر بوده است
جدول 5: ارزیابی گویه های زیست محیطی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
Table 5: Evaluation of environmental components in Islamabad-e-Gharb using a sample t-tech test
مؤلفههای (شاخص محیطی) | Test Value = 3 | ||||||
میانگین | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری
| اختلاف از میانگین | میزان اختلاف در سطح اطمینان 95 درصد | ||
حد پایین | حد بالا | ||||||
سیما و منظر شهری مطلوب | 45/2 | 973/0 | 099/11 | 000/0 | 55/0 | 650/0- | 454/0- |
وجود چشم‌اندازهای طبیعی | 24/3 | 308/1 | 599/3 | 000/0 | 24/0 | 109/0 | 372/0 |
وجود چشم‌انداز و محوطه‌سازی مناسب | 29/2 | 986/0 | 056/14- | 000/0 | 71/0 | 809/0- | 610/0- |
آب‌وهوای مطلوب در طول سال | 55/3 | 951/0 | 299/11 | 000/0 | 55/0 | 454/0 | 645/0 |
مبلمان شهری مناسب | 78/2 | 811/0 | 175/5- | 000/0 | 22/0- | 296/0- | 133/0- |
جذابیت عناصر در شهر | 27/2 | 104/1 | 971/12- | 000/0 | 73/0- | 844/0- | 622/0- |
وجود عناصر مطبوع شهری | 33/2 | 197/1 | 983/10- | 000/0 | 67/0- | 793/0- | 552/0- |
نورپردازی مطلوب محیط شهری | 79/2 | 961/0 | 313/4- | 000/0 | 21/0- | 309/0- | 115/0- |
مساحت مطلوب فضاهای سبز و پارک‌ها | 52/2 | 158/1 | 082/8- | 000/0 | 48/0- | 596/0- | 362/0- |
جذابیت بالای فضای شهری | 57/2 | 02/1 | 263/8- | 000/0 | 43/0- | 535/0- | 329/0- |
ایجاد سایه به روی پیاده‌روها توسط درختان | 40/2 | 99/0 | 713/11- | 000/0 | 60/0- | 697/0- | 496/0- |
وجود مکان‌های مناسب جهت پیادهروی | 25/2 | 940/0 | 519/15- | 000/0 | 75/0- | 841/0- | 651/0- |
نمای ساختمان‌های زیبا و جذاب | 03/3 | 996/0 | 565/0 | 573/0 | 03/0 | 071/0- | 129/0 |
شاخص محیطی | 65/2 | 702/0 | 698/9- | 000/0 | 35/0- | 419/0- | 277/0- |
Source: Authors, 2022))
با توجه به جدول شماره 5؛ متغیرهای وجود چشم‌اندازهای طبیعی و آب‌وهوای مطلوب در طول سال نسبت به دیگر مؤلفههای محیطی در سرزندگی شهر نقش بیشتری داشته است. و جذابیت عناصر در شهر و وجود چشم انداز و محوطه سازی مناسب و وجود محوطه های مناسب جهت پیادهروی کمترین میانگین را به خود اختصاص دادهاند. و به‌طور کل میتوان گفت شهر اسلامآباد غرب بهعنوان یک شهر سرزنده در مؤلفه محیطی به‌طور موفق عمل نکرده است
شکل 6: نمودار سرزندگی شهری در مؤلفه (محیطی) در شهر اسلامآباد غرب
Figure 6: Chart of urban vitality in the (environmental) component in the city of Islamabad-e-Gharb
سرزندگی شهری در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
نتایج حاصل از تیتک نمونهای برای سنجش وضعیت سرزندگی شهری در فضای شهر اسلامآباد غرب نشان میدهد بین حد مبنا (3) و مقدار محاسبه‌شده (57/2) اختلاف معناداری (000/0=P-Value) وجود دارد. اما ازآنجایی‌که مقدار محاسبه‌شده کمتر از حد استاندارد میباشد، نتیجه میگیریم تأثیر مؤلفههای موردمطالعه در سرزندگی شهر موردمطالعه در حد قابل‌قبول و مطلوبی نمیباشد.
جدول 6: مؤلفههای سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
Table 6: Vitality components in Islamabad-e-Gharb using a sample t-tech test
سرزندگی شهری | Test Value = 3 | ||||||
میانگین | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری
| اختلاف از میانگین | میزان اختلاف در سطح اطمینان 95 درصد | ||
حد پایین | حد بالا | ||||||
57/2 | 716/0 | 620/11- | 000/0 | 43/0- | 498/0- | 353/0- | |
Source: Authors, 2022))
شکل 7 : نمودار مؤلفههای سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب
Figure 7: Cart of vitality components in the city of Islamabad-e-Gharb
مقایسه مولفههای سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب با استفاده از تحلیل واریانس یکطرفه
در این مرحله 4 مؤلفه سنجش سرزندگی تحقیق حاضر با استفاده از تحلیل واریانس یکطرفه با اندازه‌های مکرر باهم مقایسه شده است. بر این اساس جدول شماره 6 نشان میدهد که بین میانگینهای مؤلفههای موردمطالعه در شهر اسلامآباد غرب اختلاف معناداری وجود دارد (0.005 P-value <).
همان‌طور که در جدول دیده میشود، پایینترین نمره میانگین برای شاخص اقتصادی با مقدار میانگین 30/2 و بیشترین آن برای شاخص اجتماعی با مقدار میانگین 92/2 بوده است. اگرچه اختلاف معناداری بین مجموعه از نمره‌ها به‌دست‌آمده است، با این‌حال لازم است اندازه اثر مشخص شود. مقدار موردنیاز مجذور اتای تفکیکی است. مقدار به‌دست‌آمده 928/0است که در رده‌بندی کوهن (1988)، (0.01 بهعنوان اندازه اثر کم، 0.06 را بهعنوان اندازه اثر متوسط و 0.14 را بهعنوان اثر بزرگ طبقه‌بندی میکند.) اندازه اثر بزرگ محسوب میشود. به این معنا که در وضعیت موجود حدود 93 درصد از کل واریانس (یا تفاوت در شاخصهای سرزندگی) مربوط به تفاوتهای گروهی یا تفاوت بین چهار متغیر است.
جدول 7: آزمون واریانس یکطرفه برای مقایسه نمره‌های متغیرهای سرزندگی
Table 7: One-way variance test to compare the scores of vitality variables
η 2 | Sig | خطای استاندارد | میانگین | تعداد | شاخص |
928/0 | 000/0 | 038/0 | 30/2 | 382 | اقتصادی |
|
| 044/0 | 92/2 | 382 | اجتماعی |
|
| 033/0 | 42/2 | 382 | کالبدی |
|
| 036/0 | 65/2 | 382 | محیطی |
Source: Authors, 2022))
شکل 8 : مقایسه میانگین مولفههای سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب
Figure 8: Comparison of the average components of vitality in the city of Islamabad-e-Gharb
شناسایی مؤثرترین مؤلفه در سرزندگی شهر اسلامآباد غرب با استفاده رگرسیون (stepwise)
به‌منظور شناسایی مؤثرترین مؤلفه سرزندگی شهری در شهر اسلامآباد غرب، از روش رگرسيون گام‌به‌گام استفاده‌شده است. برای این منظور همه مؤلفه‌ها کامپویت گردید و سپس به‌منظور بررسی رابطه و میزان تأثیرگذاری این مؤلفه‌ها از رگرسیون چندمتغیره گام‌به‌گام استفاده شد. همان‌گونه که جدول شماره 7 نشان میدهد از میان مؤلفههای مؤثر، مولفه اجتماعی با ضریب بتا 302/0 بیشترین تأثیر را بر شهر سرزنده داشته است. سپس به ترتیب شاخص اقتصادی با ضریب بتا 258/0، مؤلفه محیطی با ضریب 245/0 و در انتها مؤلفه کالبدی با ضریب بتا 225/0 بیشترین سهم را در سرزندگی شهر اسلامآباد داشتهاند
جدول 8: متغيرهاي وارد شده و سهم هر متغير در مدل رگرسيون گام‌به‌گام
Table 8: Entered variables and the contribution of each variable in the stepwise regression model
مدل | B | خطای استاندارد | بتا | t | Sig | |
1 | متغیر وابسته | 058/0- | 029/0 |
| 030/2- | 043/0 |
کالبدی | 088/1 | 011/0 | 980/0 | 539/95 | 000/0 | |
2 | متغیر وابسته | 055/0 | 019/0 |
| 827/2 | 005/0 |
کالبدی | 656/0 | 021/0 | 591/0 | 987/31 | 000/0 | |
اقتصادی | 405/0 | 018/0 | 417/0 | 587/22 | 0000/0 | |
3 | متغیر وابسته | 026/0- | 013/0 |
| 945/1- | 052/0 |
کالبدی | 463/0 | 016/0 | 417/0 | 922/28 | 0000/0 | |
اقتصادی | 330/0 | 012/0 | 341/0 | 062/27 | 0000/0 | |
محیطی | 271/0 | 012/0 | 266/0 | 408/22 | 0000/0 | |
4 | متغیر وابسته | 636/3 | 0000/0 |
| 000/0 | 000/1 |
کالبدی | 250/0 | 0000/0 | 225/0 | 019/6 | 0000/0 | |
اقتصادی | 250/0 | 0000/0 | 258/0 | 052/9 | 0000/0 | |
محیطی | 250/0 | 0000/0 | 245/0 | 599/9 | 0000/0 | |
اجتماعی | 250/0 | 0000/0 | 302/0 | 074/9 | 0000/0 | |
Source: Authors, 2022))
ارزیابی اهمیت شاخص‌ها و معیارهای مؤثر در ایجاد شهر سرزنده با استفاده از تکنیک SWARA
با پيمودن گامهاي روش سوارا، وزن نهايي شاخص‌ها مدنظر در ستون آخر به نمايش درآمده است. همان‌طور که در جدول شماره 9 نشان داده میشود از بین مؤلفههای سرزندگی، مؤلفه اجتماعی با وزن نهائی 338/0 در رتبه اول، مؤلفه محیطی با وزن 268/0 در رتبه دوم، مؤلفه کالبدی با وزن 217/0 در رتبه سوم و مؤلفه اقتصادی با وزن 0.177 در رتبه آخر سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب قرار گرفته است.
جدول 9: وزن مؤلفههای سرزندگی شهر اسلامآباد غرب
Table 9: The weight of the vitality components of the city of Islamabad-e-Gharb
مؤلفه‌ها | اهمیت نسبی | ضریب | وزن اولیه | وزن نهائی |
اجتماعی | - | 1 | 1 | 338/ |
محیطی | 259/ | 295/1 | 794/ | 268/ |
کالبدی | 238/ | 238/1 | 642/ | 217/ |
اقتصادی | 221/ | 221/ | 525/ | 177/ |
Source: Authors, 2022))
نتیجه گیری
شهر بارزترین نمود تمایل و نیاز بشر به منزله ی کالبدی است که به واسطه حضور و حرکت انسان جان می گیرد و به حیات خود ادامه میدهد. اگر شهر را موجودی زنده در نظر بگیریم شهر برای ادامه حیات به نشاط و سرزندگی نیازمند است ،لازمه سرزندگی حضور مردم است. حیات و سرزندگی در میان جمع بودن است و آنچه به یک فضا سرزندگی میبخشد مردم و حضوری فعال و پرشور و نشاط آن ها در فضا میباشد. سرزندگی یکی از مؤلفههای سازنده ی کیفیت کلی طراحی شهری یک محیط است. هدف این پژوهش ارزیابی سرزندگی شهری، شهر اسلامآباد با تکیه بر نظر شهروندان بود. نتایج حاصل تحقیق حاکی از آن است سرزندگی شهر اسلام آباد غرب به‌طور کل از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. در مؤلفه اقتصادی سرزندگی تنها در گویه های مراکز متعدد عمده‌فروشی و خرده‌فروشی مطلوب ارزیابی شده است. در بعد اجتماعی گویه های احساس تعلق مکانی مردم حضور فعال شهروندان در مراسم های عمومی، وجود حس امنیت در شهروندان، احساس امنیت از حضور در فضاهای شهری خصوصاً بانوان و گرایش و وابستگی در سرزندگی شهر نقش مطلوبی داشته اند. همچنین در بعد کالبدی هیچ‌کدام از مؤلفه ها در سرزندگی شهر نقش مطلوب نداشته است. و به‌طور کل میتوان شهر اسلامآباد غرب بهعنوان یک شهر سرزنده در مؤلفه کالبدی به‌طور موفق عمل نکرده است. و در مؤلفهی محیطی مؤلفه های وجود چشم‌اندازهای طبیعی و آب وهوای مطلوب در طول سال نسبت به دیگر مؤلفههای محیطی در سرزندگی شهر نقش مطلوب‌تری داشتهاند. به طور کل نتایج حاصل از مقایسه میانگین مؤلفه‌ها نشان میدهد. پایینترین نمره میانگین برای شاخص اقتصادی و بیشترین آن برای شاخص اجتماعی بوده است. در ادامه تحلیل به منظور شناسایی مؤثرترین مؤلفهی سرزندگی شهری در شهر اسلام آباد غرب، از روش رگرسيون گام به‌گام استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که از میان مؤلفههای مؤثر، مولفه اجتماعی با بیشترین ضریب بتا بیشترین تأثیر را بر شهر سرزنده داشته است. که با نتایج حاصل از تکنیک وزن- دهی سوارا مطابقت دارد. به طوری‌که از بین مؤلفههای سرزندگی، مؤلفه اجتماعی در رتبه اول، مؤلفه محیطی در رتبه دوم، مؤلفه کالبدی در رتبه ی سوم و مؤلفه اقتصادی در رتبه آخر سرزندگی در شهر اسلامآباد غرب قرار گرفته است. در نهایت با توجه به نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل دادهها راهکارهای زیرجهت ارتقاء سرزندگی شهری در شهر اسلامآباد غرب ارائه میشود:
پیشنهادهای اقتصادی:
1- احداث مجتمعهای نمایشگاهی در شهر برای ارتقاء فرصتهای شغلی ،رفاه و امنیت شغلی بانوان؛ 2- تقویت دفاتر تسهیل گری محله و تأکید بر الگوی کارآفرینی در این دفاتر جهت کاهش نرخ بیکاری؛ 3- ارتقاء دسترسی به فرصتهای برابر جهت استفاده از منابع و امکانات برای تمام شهروندان. 4- احداث اماکن و فضاهای تفریحی و گردشگری جهت جذب شهروندان و گردشگران. 5- ایجاد غرفه هایی در زمین خالی مقابل بازارچه بمبه ای جهت اسکان دستفروش ها و دوره گردهای سطح شهر. 6- ایجاد کاربریهای مختلط اداری- تجاری و فرهنگی- آموزشی در محله روبه روی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
پیشنهادهای اجتماعی:
1- ایجاد سیاست های حمایتی برای حضور بیشتر افراد معلول و سالمند در فضاهای اجتماعی شهر؛ 2- بهبود سطح آموزش و سواد در جامعه و آشنایی شهروندان به‌خصوص نوجوانان با حقوق شهروندی؛ 3- ایجاد فضاهای جذاب در جهت کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی. 4- ایجاد تسهیلات بهداشتی در حد مطلوب جهت آسایش مسافران و گردشگران. 5- برگزاری نشست ها وسمینارهایی جهت آگاهی بخشی به شهروندان و برای ارتقاء کیفیت روابط و تعاملات آنها.
پیشنهادهای کالبدی:
1- ارتقا تعامل بین معماری و طبیعت و برتری فضاهای سرزنده بر توده ساختمانها؛ 2- تقویت فضاها و ساختمان‌های عمومی نظیر کتابخانه‌ها، سینماها، پارک‌ها در راستای تقویت روحیه جمعی؛ 3- بهبود وضعیت شبکه ارتباطی و معابر در شهرها؛ 4- ساخت پارکینگ های عمومی در قسمت های مختلف شهر جهت دسترسی آسان تر شهروندان 5- ایجاد فضاهایی با جذابیت بصری در سطح شهر برای ایجاد اشتیاق و سرزندگی در شهروندان 6- ارتقای منابع مطالعاتی کتابخانه های عمومی سطح شهر از نظر کیفی و کمی 7- بازگرداندن کاربری سینما احسان و سینما فرهنگیان که تغییر کاربری داده شده اند
پیشنهادهای زیست محیطی:
1- جلوگیری از یکنواختی فضاهای شهری و توجه بر زیباسازی محیطی و هویت بومی؛ 2- تقویت وسایل نقلیه عمومی در جهت کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی؛ 3- ایجاد روحیه شاداب در مسیرهای ارتباطی نظیر طراحی خیابانی. 4- کاشت درختان خیابانی و گل وگیاهان معطر در بلوارها و پیاده رو ها جهت زیبا سازی سیمای شهر و ایجاد جذابیت. 5- ساخت تابلوها و مجسمه ها جهت زیبا سازی و سرزندگی شهر.
References
- بابایی اقدم، فریدون. اقبال کورائیم، محمدرضا. عمرانی دورباش، مجتبی(1394) .درآمدي بر شـناخت عناصـر مبلمان شـهري. انتشـارات سـازمان زیباسـازي شـهر تهران. چاپ اول.
- پاکزاد، جهانشاه. سوری، الهام (1394) نورپردازی شهری و روشهای ان، آرمانشهر، 6: 13-20.
- حاتمی، یاسر. ذاکر حقیقی، کیانوش(1396). بررسی عوامل مؤثر در انتخاب فضای عمومی توسط شهروندان (مطالعه موردی: پیاده راه بوعلی سینا و اکباتان شهر همدان)، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، دوره 6، شماره 23.
- حاتمینژاد، حسین. یدالهنیا، هاجر. محمدیسلمانی، منصوره.(1397) تحلیلی از نقش فضاهای عمومی در سرزندگی شهری (نمونه موردی: پارک لاله تهران)، جغرافیا و روابط انسانی، 1(3): 454-468.
- حبیبی، کیومرث. نسترن، مهین. مهرداد، محمدی(1395)، سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان موردشناسی: خیابان نظر شرقی شهر اصفهان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری و منطقه ای، سال ششم، شماره 19.
- حسین زاده، مهدی. معینی، سید مهدی(1399). ارزیابی کیفی فضاهای شهری: کاربرد رویکرد کل نگر منظر در ارزیابی پروژه میدان شهدای مشهد، فصلنامه منظر، دوره 12، شماره 50: 50-61.
- حسینزاده، رباب. صفرعلیزاده، اسماعیل(1399) سنجش و ارزیابی وضعیت مولفههای سرزندگی شهری از منظر شهروندان (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، پژوهش و برنامهریزی شهری، 11(42): 153-164.
- حسینی، علی،صابری، علی (1401) تحلیل نقش فضاهای عمومی در ارتقای سرزندگی محلات شهری (مورد مطالعه: محلۀ بنسنجان شهر یاسوج، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 21 (7). 19-33.
- خراسانیزاده، فرنوش. صابری، حمید. مومنی، مهدی. موسوی، میرنجف(1398) تبیین ساختاری عوامل موثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری اصفهان از دیدگاه شهروندان و گردشگران، جغرافیا و برنامهریزی، 24(72): 151-181.
- خستو، مریم. سعیدیرضوانی، نوید(1389) عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری، هویت شهر، 4(6): 63-74.
- رفیعیان، محسن. مویدی، محمد. سلمانی، حسن.(1392) سنجش احساس امنیت شهروندان با استفاده از مولفههای منظر شهری (نمونه موردی: محله اوین)، علوم جغرافیایی، 21: 33-59.
- سرور، هوشنگ. صلاحیساریخانبگلو، وحید. مبارکی، امید(1396) تحلیل نقش کاربریهای تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری، مطالعه موردی: مجتمع تجاری لاله پارک تبریز، پژوهشهای بومشناسی شهری، 1(15): 29-45.
- صادقیان، مازیار. موسوی، محمود(1396)، ارتقا سرزندگی شهری با رویکرد توسعه پایدار اقتصادی، سومین کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، موسسه معماري و شهرسازي سفيران راه مهرازي، شیراز.
- فرازمند، راحله. صحیزاده، مهشید(1392) بررسی و تحلیل مولفههای تاثیرگذار بر سرزندگی از دیدگاه تعاملات اجتماعی در ارزیابی عملکرد فضاهای عمومی شهر (نمونه مطالعاتی: محدودهی پارکینگ شهرداری کرمانشاه)، پژوهشهای شهری هفتحصار، 6(2): 29-42.
- قدیمی، درسا. کرامتی، غزل( 1396) زندگی شبانه در کلانشهر با تاکید بر تاثیر عوامل فرهنگی بر فضای شهری (مطالعه موردی: مرکز فعالیتهای نوین تهران)، مطالعات محیطی هفتحصار، 20(6): 27-40.
- محمدییگانه، بهروز. چراغی، مهدی. صمدی، فواد(1395) ارزیابی اثرات کیفیت مسکن در سرزندگی سکونتگاههای روستایی دهستان خاومیرآباد، شهرستان مریوان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(43): 107-124.
- مولوی، مهرناز، حمیدی، آرمان، فریدی فشتمی، عالیه، آریاپسند، زهرا. (1400). بررسی نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای شاخصهای سرزندگی شهری و تعاملات اجتماعی (مطالعۀ موردی: پیادهراه مرکز رشت). پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، دوره 9، شماره 3، 881-908.
- مهندسین مشاور شهرسازان آذراندیش(1399)، بازنگری طرح توسعه عمران شهر اسلام آباد غرب، اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه.
- یغفوری، حسین. کاشفی دوست، دیمن(1397)، ارزیابی و سنجش مولفه های برآمده از حق به شهر(شهر پیرانشهر)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی، سال9 ، شماره پیاپی 35: 57-68.
-Babaeiagdam, F., Egbal, M., Omrani, M(2016). An introduction to the knowledge of urban furniture elements, Publications of Tehran City Beautification Organization, first edition, 1. (In persian)
- Cowan, R (2005). The dictionary of urbanism illustrated by Lucinda Rogers, preface by sir peter hall, streetwise.
- Consulting Engineers of Azarandish City Builders (2020). Revision of the urban development plan of Islamabad-E-Gharb city, General Department of Roads and Urban Development of Kermanshah Province. (In Persian).
- Farazmand, R., Sehizadeh, M (2013). Investigating and analyzing the factors affecting vitality from the perspective of social interactions in evaluating the performance of public spaces in the city (Study example: Kermanshah Municipality parking area), Haft Hesar journal of urban studies, 6(2), 29-42. (In Persian).
- Gadimi, D., Karamati, G (2017). Nightlife in the metropolis with an emphasis on the impact of cultural factors on the urban space (case study: Tehran's New Activities Center), Haft Hesar journal of environmental studies, 20 (6), 27-40. (In Persian).
- Hosseini, A., saberi, A. (2022). Analysis of the role of public spaces in improving the vitality of urban neighborhoods (case study: Bensanjan neighborhood of Yasouj city). Geography and Urban Space Development, 21(8), -. doi: 10.22067/jgusd.2022.78060.1233. (In Persian).
- Habibi, K., Mahin, N., Mohammadi, M (2016). Measuring and evaluating the vitality of urban public spaces and its role in improving the quality of life of young people Case study: Shargi Nazar St., Isfahan city, Journal of Geography and Urban and Regional Studies, 6(19). (In Persian).
- Hatami, Y., Zakerhagigi, K (2017). Investigating the effective factors in the choice of public space by citizens (case study: Boali Sina and Ekbatan pedestrian walkways in Hamadan city), Haft Hesar journal of environmental studies, 6(23), 1. (In Persian).
- Hataminezhad, H., Yadollahniya, H., Mohammadisalmani, M (2018). An analysis of the role of public spaces in urban vitality (case example: Tehran's Laleh Park), Geography and human relationship, 1 (3), 454-468. (In Persian).
- Hosseinzadeh, M., Moeini, M(2020). Qualitative assessment of urban spaces: the application of a holistic landscape approach in the evaluation of Mashhad Martyrs Square project, Journal of Manzar, 12(50), 50-61. (In Persian).
- Hossenzadeh, R., Safaralizadeh, E(2020). Measuring and evaluating the state of urban life components from the perspective of citizens (case study: Urmia city), journal of research and urban planning, 11(42), 153-164. (In Persian).
- Jalaladdini, S., Oktay, D. (2011). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in the Streets of Cypriot Towns, Procedia - Social and Behavioral Sciences 35(2012)664 – 674.
- Jin, X., Long, Y., Sun, W., Lu, Y., Yang, W., Tang, J. (2017). Evaluating cities'
vitality and identifying ghost cities in China with emerging geographical data. Cities.
63: 98–109.
- Kamp,V.I. and Leidelmeijer, K.( 2003). Urban environmental quality and human well-being,Landscape and Urban Planning 65(1):5-18.
- Kennedy, R (2010) Dimensions of livability: a tool for sustainable cities, SB10Conference held in April in Madrid, Spain.
- Khastou, M., Rezvani, N (2010). Factors affecting the vitality of urban spaces, Hoviat shahr Journal, 4(6), 63-74. (In Persian).
Khorasanizadeh, F., Saberi, H., Momeni, M., Mousavi, N (2019). Structural explanation of factors affecting vitality in Isfahan urban public spaces from the perspective of citizens and tourists, journal of geography and planning, 24(72), 151-181. (In Persian).
- Mohammadiyeganeh, B., Cheraghi, M., Samadi, F (2016). Evaluation of the effects of housing quality on the vitality of rural settlements in Khaomirabad district, Marivan city, Applied Research of Geographical Sciences, 16(43). 107-124. (In Persian).
- Molavi, M., Hamidi, A., Faridi Foshtomi, A., & Ariapasand, Z. (2021). Evaluation of the Role of Urban Pedestrian Streets in Improving the Urban Vitality and Social Interactions (Case Study: Pedestrian Street of Rasht). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 9(3), 881-908. doi: 10.22059/jurbangeo.2021.319408.1465. (In Persian).
- Pakzad, J., Souri, E (2015). Urban lighting and its methods, Journal of Arman shahr, (6), 13-20. (In persian).
-Rafeeiyan, M., Moayedi, M., Salmani, H (2013). Measuring citizens' sense of security using urban landscape components (case example: Evin neighborhood), Journal of geographical science, 21, 33-59. (In Persian).
- Sadegiyan, M., Mousavi, M (2017). Improving urban vitality with the approach of sustainable economic development, The third annual conference on architecture, urban planning and urban management research, Shiraz. . (In Persian).
- Sarvar, H., Salahi, V., Mobaraki, O (2017). Analysis of the role of commercial uses in the dynamism and creation of new urban spaces, case study: Laleh Park commercial complex, Tabriz, journal of urban ecology research, 1(15), 29-45. (In Persian).
- Yaghfouri, H., Kashefidoust, D (2018). Evaluation and measurement of the components arising from the right to the city (Piranshahr city), Journal of research and planning, 9(35), 57-68. . (In Persian).
- Zeng, C., Yan, S., Qingsong H., Feixue S (2018). Spatially explicit assessment on urban vitality: Case studies in Chicago and Wuhan, Sustainable Cities and Society, July 2018, Vol.40, pp.296-306.
Assessing the Status of Vitality Components in the City of Islamabad-e-Gharb
*Omid Mobaraki 1, Reza Allahverdizadeh 2, Samira Malekiyan 3.
1. Associate professor, Department Geography and Urban planning, University of Maragheh, Maragheh, Iran.
2. Assisstant professor, Department Geography and Urban planning, University of Maragheh, Maragheh, Iran
3.M.A Geography and Urban planning, Department Geography and Urban planning, University of Maragheh, Maragheh, Iran
Abstract
Introduction: The cities, as living beings, need vitality. Creating and promoting vitality in an urban space requires the alignment of the characteristics of the space in responding to the needs of citizens, which in turn can increase their continuous presence and quality of life. In fact, vitality is one of the most important needs of cities, which with the development of urbanization and socio-economic and environmental damage, its importance increases day by day. Urban spaces, as a platform for the life and activities of citizens, should be able to prepare a safe, healthy, stable and attractive environment for all people, taking into account the similarities and differences between people and age, gender and social groups, and respond to the needs. All groups and strata of society. The diversity of people, behaviors, uses and activities is one of the most important factors in strengthening vitality. Nowadays, one of the most important concerns in the design of the public spaces of the city is the liveliness of these places, which causes the stability and stability of the presence of citizens. In this regard, in this study, the vitality components of Islamabad Gharb as one of the major cities of Kermanshah province have been studied.
Materials and Methods: The type of applied research and its method is descriptive-analytical. To collect data, library, documentary and field studies were used, and Cochran's formula was used to determine the sample size, and Cronbach's alpha test was used for the reliability of the questionnaire. SPSS software and statistical tests, T-test, analysis of variance, Savara model and step-by-step regression were used to analyze the questionnaire data. Cochran's relation was used to calculate the statistical sample size.
Results and Discussion: The results of the research indicate that the vitality of the city of West Islamabad is not in a favorable condition as a whole. In the economic component of vitality, it has been evaluated favorably only in the items of numerous wholesale and retail centers. In the social dimension, the items of people's sense of belonging to a place, active participation of citizens in public ceremonies, the presence of a sense of security in citizens, the feeling of security from being in urban spaces, especially women, and orientation and dependence have played a favorable role in the vitality of the city. Also, in the physical dimension, none of the components have played a favorable role in the vitality of the city. And in general, the city of Islamabad West has not functioned successfully as a lively city in the physical component. And in the environmental component, the components of the presence of natural landscapes and favorable weather throughout the year have played a more favorable role in the vitality of the city than other environmental components. In general, the results of comparing the average of the components show. The lowest average score was for the economic index and the highest for the social index. In the continuation of the analysis, in order to identify the most effective component of urban vitality in the city of West Islamabad, the step-by-step regression method has been used. The results show that among the effective components, the social component with the highest beta coefficient had the greatest impact on the vibrant city.
Conclusion: In general, we come to the conclusion that; Among the components of vitality, the social component ranks first, the environmental component ranks second, the physical component ranks third, and the economic component ranks last in the city of West Islamabad. Therefore, due to the fact that the vitality will make the citizens more cheerful. Therefore, city managers should pay special attention to vitality components, especially economic and physical-functional components.
Keywords : Urban spaces, quality of urban spaces, vitality, Islamabad-e-Gharb.
*نويسنده مسئول: E-mail:omidmobaraki@gmail.com
*Corresponding Author: Omid Mobaraki