مدل‌سازی تحقق‌پذیری توزیع کاربری‌های شهری (مطالعه موردی: نظام تفکیک اراضی ایران)
محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطيسید مهدی رونقی 1 , نیما جهان بین 2 * , ابراهیم تقی زاده 3 , سید محسن بهشتیان 4
1 - دانشجوی دکترای شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان،کرمان، ایران(نویسنده مسئول)
3 - استاد گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند،بیرجند، ایران
4 - استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران،تهران، ایران
کلید واژه: تحقق‌پذیری, کاربری‌های شهری, برنامه‌ریزی شهری, نابرابری‌های اجتماعی, مدل‌سازی معادلات ساختاری, ایران.,
چکیده مقاله :
مدل‌سازی تحقق‌پذیری توزیع کاربری‌های شهری به عنوان یکی از چالش‌های مهم در برنامه‌ریزی شهری، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، مورد توجه قرار گرفته است. رشد سریع جمعیت و شهرنشینی همراه با سیاست‌های ناکارآمد برنامه‌ریزی، منجر به توزیع ناعادلانه کاربری‌های شهری و پیامدهایی نظیر نابرابری‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی شده است. هدف این پژوهش، تحلیل و مدل‌سازی تحقق‌پذیری توزیع کاربری‌های شهری در ایران با تأکید بر شناسایی عوامل مؤثر و ارائه راهکارهایی برای بهبود کیفیت زندگی شهری است. روش تحقیق شامل جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسش‌نامه آنلاین با مقیاس لیکرت پنج‌نقطه‌ای بود که توسط 384 پاسخ‌دهنده معتبر شامل دانشجویان رشته‌های شهرسازی و مهندسی عمران در دانشگاه‌های ایران تکمیل شد. داده‌ها با استفاده از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری (PLS-SEM) تحلیل شدند تا تأثیر عوامل مختلف از جمله خدمات عمومی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل، مشارکت شهروندان، سیاست‌های دولتی، نابرابری‌های اجتماعی و تأثیرات زیست‌محیطی بر تحقق‌پذیری بررسی شود. یافته‌ها نشان دادند که دسترسی به خدمات عمومی، کیفیت زیرساخت‌ها، مشارکت شهروندان و سیاست‌های دولتی تأثیر مثبت بر تحقق‌پذیری کاربری‌های شهری دارند، در حالی که نابرابری‌های اجتماعی و تأثیرات زیست‌محیطی تأثیر منفی دارند. همچنین، نتایج نشان‌دهنده نقش کلیدی نهادهای محلی و آگاهی شهروندان در بهبود تحقق‌پذیری بودند. نتیجه‌گیری نهایی پژوهش بر اهمیت اتخاذ سیاست‌های یکپارچه و مشارکتی در برنامه‌ریزی شهری تأکید دارد. توجه به کاهش نابرابری‌ها، بهبود زیرساخت‌ها و مشارکت فعال شهروندان از جمله راهکارهای مؤثری هستند که می‌توانند به تحقق‌پذیری بهتر کاربری‌ها و ارتقای کیفیت زندگی شهری کمک کنند. این پژوهش می‌تواند مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های آینده در مدیریت شهری ایران باشد.
1) بهرا، بهاره، رفیعیان، مجتبی. (1403)، سیر تحول ماهیت و مدیریت تعارضات در برنامه‌ریزی شهری: مرور سیستماتیک. فصلنامه مطالعات شهری, 13 (51), 49-72.
2) ساعی، سید محمد؛ الهی، اسلامی صدر؛ محمد، غلامحسن، (1395) "تفکیک و افراز و تعیین فدرالسم شهرداری"، دومین کنفرانس بین المللی مهندسی و علوم کاربردی، 1395، تهران.
3) سجادی، ژیلا، کوهستانی نژادطاری، مریم، (1398)، تاثیر تمرکز کاربری اداری تجاری آموزشی در غرب بر ترافیک شرق و غرب شهر تهران، ششمین کنگره ملی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران.
4) شیخ محمدی مجید، صفایی امیر (1395)،. کاربرد نظریه بازیها درساماندهی و اداره بهینه نواحی پیرامون شهری (مطالعه موردی: مناقشه تبدیل زمین‌های کشاورزی به ساخته شده). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. ۱۳۹۵; ۳۱ (۴) :۸۸-۱۱۰
5) قاضی میرسعید، سیدمجتبی، محمدی، محمود، طالعی، محمد، ابوالحسنی، سمیه. (1398)، سناریوسازی تفکیک قطعات زمین در فرایند توسعة شهری (مطالعة موردی: نواحی پیرامونی شهر سمنان). پژوهش های جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 51 (3 )، 625-652.
6) قرائی، آزاده؛ زبردست، اسفندیار، ماجدی، حمید (1399)، گونه شناسی فرم شهر و ساختار فضایی پایدار؛ با نظری بر کلانشهر تهران، نشریه هویت شهر، 1 (14)، 32 -17،
7) قهرمانی، مریم، پورجعفر، محمدرضا، سعیدی رضوانی، نوید. (1399). توسعه مدل آنتروپی شانون-وینر بر مبنای پارادایم های توسعه شهری مبتنی بر اختلاط کاربری زمین شهری. پژوهش و برنامه ریزی شهری، 11 (43 )، 179-192.
8) کنعاني مقدم ثنا، شيعه اسماعيل، بهزادفر، مصطفي، سعيده زرآب ابادي، زهرا سادات (1398)، تبيين رويکرد برنامه ريزي کاربري زمين شهري در شهر هوشمند با استفاده از روش پرامتي (مطالعه موردي: منطقه 22 شهرداري شهر تهران)، نشریه شهر ایمن، 6 2
9) محمدی گله زن اقری، پیام، رضایی، سید محمدرضا، (1403)، تحلیل نظریه های شهری و تاثیر آن ها بر برنامه ریزی شهری مدرن، نهمین همایش بین المللی عمران، معماری و شهر سبز پایدار، همدان،
10) محمدی، جمال، اکبری، محمود. (1398). تحلیل فضایی و برنامه ریزی کاربری اراضی شهری دوگنبدان (گچساران). تحقیقات جغرافیایی، 27 (2 (پیاپی 105))، 19-36.
11) محمدی، محمود؛ گوهری نسب و باباپور؛انسیه و حسین؛ (1398) "مقایسه تطبیقی نظام برنامه ریزی و تهیه طرح ایران و انگلستان"، کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران.
12) Ejtemaei, S., & Sima, H. (2019). Provision of an integrated analysis model by combining AHP decision-making technique and GIS for identification and management of land use changes. Ukrainian Journal of Ecology, 9 (1), 94–101.
13) Han, L., Zhao, J., Gao, Y., Gu, Z., Xin, K., Zhang, J., (2020). Spatial distribution characteristics of PM2.5 and PM10 in Xi’an City predicted by land use regression models, Sustainable Cities and Society, Volume 61, Pp 1-16.
14) He, Q., Musterd, S., & Boterman, W. (2023). Geographical structure of the local
15) Li, J., Fu, H., Lai, K. K., & Ram, B. (2023). A City Logistics Distribution Model: A Physical Internet Approach. Processes, 11 (11), 3198.
16) Lu, D., Xu, J., Yue, W., Mao, W., Yang, D., Wang, J., (2020). Response of PM2.5 pollution to land use in China, Journal of Cleaner Production, Volume 244, 1-25.
17) Mohammadi, N., Mesgari, M. S., & Klein-Paste, A. (2023). An empirical agent-based model for residential segregation, case study: tehran. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, XLVIII-4/W2-2022, 71–78.
18) Roca-Riu, M., Fernández, E., & Estrada, M. (2015). Parking slot assignment for urban distribution: Models and formulations☆. Omega-International Journal of Management Science, 57, 157–175.
19) segregation of migrants in (sub) urban China. GeoJournal, 88 (2), 1449–1467.
20) Smith, J., & Johnson, R. (2025). Feasibility study of urban land use models: Lessons from global case studies. Urban Planning Journal, 34 (2), 123-145.
21) Soltani, A., Balaghi, R., Rezaei, M., & Riyabi, M. A. (2019). Spatial analysis and urban land use planning with emphasis on hospital site selection, case study: Isfahan city. Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 43 (43), 71–89
22) Sridhar, S. (2022). Income-based Segregation in Urban Areas: Framework for a Complex-Systems Approach. UCL Journal of Economics, 1 (1).
23) Zhang, L., Li, X., & Liu, Y. (2022). Exploring the dynamics of urban land use changes: A case study of urban planning in China. Land Use Policy, 112, 105776.