تاثیر انگیزه های اقتصادی بر ناپایداری جمعیت در سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوسف)

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

مهدی نیازی ¹ , حمید جعفری ² , دکتر کتایون علیزاده ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیا،واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا، واحدمشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1401/12/10 تاریخ پذیرش : 1402/02/10 تاریخ انتشار : 1403/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

امروزه ناپایداری جمعیت از جمله مهمترین مشکلات اساسی سکونتگاه های روستایی ایران است که علی رغم برنامه ریزی ها و صرف هزینه و سرمایه گذاری های وسیع همچنان پابرجاست. از آنجایی که مهاجرت روستاییان با دلایل منطقی صورت می گیرد باید به دنبال راههای کند کردن روند مهاجرت به شهرها یا جایگزینی مقصد مهاجران روستایی از شهرهای مرکزی به شهرهای کوچک و روستاهای مرکزی که امکانات و خدمات بیشتررا دارا هستند بوده و از عواقب مهاجرت که بر ساختارهای اقتصادی شهرها و روستاها تاثیر منفی برجای می گذارند جلوگیری نمود. این پژوهش از لحاظ هدف و ماهیت کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری شامل 41 روستای بالای 100 نفر جمعیت با تعداد 4226 خانوار و 13892 نفر جمعیت بوده که با توجه به توزیع جغرافیایی، طبقه بندی جمعیتی و کاهش جمعیت طی مقطع 1385 و 1395، 20 درصد آنها(تعداد 8 روستا) با جمعیت 796 خانوار به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. آنگاه تعداد 259 پرسشنامه (بر اساس فرمول کوکران) به تناسب خانوار ساکن بین روستاهای نمونه توزیع و براساس روش تصادفی ساده تکمیل گردید. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده های کمی از روش t تک نمونه ای و برای رتبه بندی تاثیر انگیزه های اقتصادی بر ناپایداری جمعیت از آزمون فریدمن استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان دریافت که عوامل اقتصادی (بیکاری ودرآمدپایین) و کمبودامکانات وخدمات دارای بیشترین رابطه با ناپایداری جمعیت درسکونتگاه های شهرستان خوسف بوده اند.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی کوهبنه، محمدصادق، اسعدی خوب، سیدحسن، (1396)نقش و اهمیت کشاورزی سنتی در تعدیل مهاجرت و پایداری جمعیت روستایی مطالعه موردی شهرستان بهمئی، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد5، شماره 1.
اسماعیلی، فضل اله، خداداد، مهدی، زارع قلعه سیدی، رویا، (1396)، بررسی نقش صنایع کوچک بخش کشاورزی در توسعه اجتماعی و اقتصادی نواحی روستایی(مطالعه موردی:دهستان گلاب شهرستان کاشان)، دو ماهنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره2.
اکبرپور، محمد، مطیعی لنگرودی، سیدحسن، رضوانی، محمدرضا، نوربخش، سیدمرتضی، (1393)، مجله پژوهش های روستایی، دوره 5، شماره 4.
بکان، مریم،(2015)، عوامل ناپایداری سکونتگاههای روستایی، سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
تمنا، سعید، (1393)، مبانی جمعیت شناسی، چاپ دوازدهم، انتشارات دانشگاه پیام نور.
جان پرور، محسن، صالح آبادی، ریحانه، زرگری، مطهره، (1396)،پیامدهای بحران مهاجرن ناشی از خشکسالی های کوتاه مدت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، سال پانزدهم، شماره 52.
جعفریان، محمودرضا، یوسفی فر، شهرام، شعبانی، رضا، (1396)، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره 2.
جنگی، هاشم،(1395)، ارزیابی عوامل موثر بر پایداری جمعیت در سکونتگاههای روستایی، نمونه موردی :روستاهای شهرستان چناران، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیای دانشگاه آزاد مشهد، استاد راهنما: حمید جعفری .
خطیب، محمدمهدی، موسوی، سیدمرتضی، رشیدی، احمد، (1395)، مطالعات برنامه ریزی و آمایش استان(تحلیل پستی و بلندی های استان خراسان جنوبی)، استانداری خراسان جنوبی.
خواجه، عافیه، پورمعافی، سیدمحمد، محمدی سید سعید،(1393)، نشریه علمی –پژوهشی پترولوژی، سال پنجم، شماره نوزدهم.
راستی، عمران، اشرفی، علی، (1395)، مطالعات برنامه ریزی و آمایش استان(تحلیل موقعیت استان)، استانداری خراسان جنوبی.
رضائی، محمدرضا، صیادی اناری، محمدحسین،یوسفی روبیات، الهام، کریم زاده مطلق، زینب، داوودیان، جواد، (1395)،مطالعات آمایش و برنامه ریزی استان خراسان جنوبی(تحلیل محیط زیست)، استانداری خراسان جنوبی.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، خلیفه، ابراهیم، پورطاهری، مهدی، رحمانی فضلی، عبدالرضا،(1397)، ارزیابی و تحلیل مقالات طرح هادی روستایی در ایران، فصلنامه پژوهش های روستایی، دوره 9، شماره1.
زاهدی، شمس السادات، (1392)، توسعه پایدار، چاپ هفتم، انتشارات سمت.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس، حجازی، الهه،(1396)، روش های تحقیق در علوم رفتاری، تهران، انتشارات آگه.
سعدی، حشمت ا...، بهرامی، لیلا، افشار کهن، جواد، (1393)،علل مهاجرت روستاییان در استان همدان 0شهرستان ملایر بخش جوکار)، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال یازدهم، شماره 1.
سلیمانی، معصومه و بوذرجمهری، خدیجه،(1393)، «وضعیت پایداری جمعیتی سکونتگاههای روستایی در مناطق خشک و نیمه خشک، مطالعه موردی:شهرستان سرایان». فصلنامه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال3، شماره 4.
علی عباسی خیاوی، سپیده،(1396)، بررسی و تحلیل چالش ها و راهکار های مهاجرت های روستایی، پنجمین کنفرانس بین المللی ایده های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، ایران، تهران.
فرمهینی فراهانی، بهراد، (1394)،پروژه های توسعه روستایی و مهاجرت از روستا به شهر(مطالعه موردی:پروژه ترسیب کربن)، فصلنامه علمی –ترویجی سیاست نامه علم و فناوری، دوره پنجم، شماره 3.
قوام ملکی، حمیدرضا، رشیدی، محمد مهدی، (1397)،روندهای مهاجرت داخلی و اولویت های سیاست جمعیتی ایران، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره 42.
کریمی محمد، حاجی وند محمد، (1395)، تکنیک های طلایی در پایان نامه نویسی:راهنمای کاربردی نگارش پایان نامه، چاپ اول، انتشارات کتابسرا.
کیانی، مژده، (1394)، جمعیت شناسی ایران، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه پیام نور.
لطیفه، ناهید، جهانی، مهدی، جعفری، حمید، (1395)، عوامل اقتصادی موثر بر ناپایداری سکونتگاههای روستایی، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دماوند، فصلنامه روستا و توسعه، سال 19، شماره 1.
لوکاس، دیوید، میر، پاول، (1393)،درآمدی بر مطالعات اجتماعی، ترجمه:محمودیان، حسین، انتشارات دانشگاه تهران.
متقی، سمیرا، (1394)، تاثیر عوامل اقتصادی بر مهاجرت در ایران :تاکید بر شاخص های درآمد و بیکاری، فصلنامه سیاسیت های راهبردی و کلان، سال سوم، شماره 11.
محمدی، سعدی، طالشی، مصطفی، رستمی، شاه بختی، (1394)، ناپایداری سکونتگاه های روستایی از دید شوراها و دهیاری ها در منطقه کوهستانی و پایکوهی زاگرس(مطالعه موردی :روستاهای شهرستان های مریوان و سروآباد)، مجله جغرافیا(فصلنامه علمی –پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال سیزدهم، شماره 46.
محمدی یگانه، بهروز، سنایی مقدم، سروش، (1396)،تحلیل اثرات روابط شهر و روستا در مهاجرت های روستا –شهری (مطالعه موردی:دهستان پشته زیلایی)شهرستان دهدشت، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 7، شماره پیاپی 27،
نادی فر، مرتضی، پورصفوی، سیدمسعود، (1396)، تاثیر کاهش سطح آب های زیرزمینی بر مهاجرت های روستایی(نمونه موردی:شهرستان قزوین)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی (پایداری و تاب آوری، از آرمان تا واقعیت)
نصیری هند خاله، اسماعیل، حسینی فر، سیدمحسن، احمدی، علی، (1395)،تاثیر مهاجرت بر توسعه شهری با استفاده از مدلswot، مورد مطالعه :شهر بابل، دو فصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری، سال هفتم، شماره 2.
نیک زاد، میثم، صدیقیان، حسین،(1394)، شواهدی جدید از دوره پارینه سنگی در شهرستان خوسف، خراسان جنوبی، حاشیه شمال شرقی کویر لوت در شرق ایران، مجله پیام باستان شناس، سال دوازدهم، شماره 24.
Bacon-Shone، john;2015 ;Introduction To Quantitative Research Methods ;The University Of Hong Kong.
B. Bhaga, Ram, (2017), Migration and Urban Transition in India: Implications for Development, UNITED NATIONS EXPERT GROUP MEETING ON SUSTAINABLE CITIES, HUMAN MOBILITY AND INTERNATIONAL MIGRATION Population Division Department of Economic and Social Affairs United Nations Secretariat,New York UN/POP/EGM/2017/3
Chukwuedozie K. Ajaero and Patience C. Onokala، 2013،The Effects of Rural-Urban Migration on RuralCommunities of Southeastern Nigeria، Department of Geography, University of Nigeria, Nsukka.
K. Wegren, Stephen، 2016; The Quest for Rural Sustainability in Russia ; Southern Methodist University; Dallas, USA.
Melesse ;Birhanu, Nachimuthu; Dr.Kavitha ; 2017; A review on Causes and Consequences of Rural- Urban Migration in Ethiopia; International Journal of Scientific and Research Publications, Volume 7, Issue 4.
Prabhat Pandey، Dr. Meenu Mishra Pande، 2015، RESEARCH METHODOLOGY: TOOLS AND TECHNIQUES ; Romania, European Union .