• صفحه اصلی
  • آسیب شناسی خزش شهری در کلانشهر تبریز

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : geographic-1122042 بازدید : 136 صفحه: 118 - 136

نوع مقاله: پژوهشی

آسیب شناسی خزش شهری در کلانشهر تبریز

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

کیومرث محمودیان 1 , اکبر عبدالله زاده طرف 2 , حسین اسمعیلی سنگری 3 , میر سعید موسوی 4

1 - دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران(نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
4 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/01/20 تاریخ پذیرش : 1403/02/15 تاریخ انتشار : 1403/03/18

کلید واژه:

چکیده مقاله :

فرم خزش شهری یا پراکنده رویی به معنی رشد و گسترش ساختمانی و فیزیکی شهر بر روی بسترهای محیط طبیعی بلافصل شهر است که زمینه مصرف فزاینده زمین و تهدید منابع آب و خاک و ناپایداری توسعه شهری را به دنبال دارد. اقتصاد سیاسی شهری در بسیاری از کشورهای معروضِ اسپرال شهری، حکایت از تبدیل شدن زمین و مسکن شهری به وضعیت کالایی شدید و فقدان زیرساخت های مناسب صنعت و کار و اشتغال در بخش های دیگر است. متناسب با فرم دگرگون یافته فضا ناشی از اسپرال شهری، مدیریت و راهبری موضعات و مسایل مرتبط با فضا نیازمند الگوهای جدید و نو است. منطقه شهری تبریز از جمله محدوده‌هایی می‌باشد که در دهه‌های اخیر به دلیل ارزانی زمین و مسکن، وجود پتانسیل‌های بالقوه و موقعیت منطقه‌ای خویش، همواره مورد توجه مهاجران قرار گرفته است و امروزه پدیده خزش شهری در آن مشکلات متعددی را در جنبه‌های مختلف ایجاد کرده است. از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، کاربردی و اکتشافی به نقش پديده خزش شهري در تحولات مکاني-فضايي سکونتگاه‌هاي حريم کلانشهر تبریز پرداخته است. اقتصاد سیاسی شهری در بسیاری از کشورهای معروضِ خزش شهری، حکایت از تبدیل شدن زمین و مسکن شهری به وضعیت کالایی شدید و فقدان زیرساخت های مناسب صنعت و کار و اشتغال در بخش های دیگر است.

چکیده انگلیسی:

منابع و مأخذ:

- تفکری، اکرم و وارثی، حمیدرضا. (1399). بررسی الگوی رشد شهرهای پیرامون کلان‌شهر تهران با تأکید بر سیاست‌های دولت بر زمین شهری؛ نمونه موردی: شهر دماوند. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(73)، 120-95.
- زادولی خواجه، شاهرخ. (1397). بازاندیشی بوم‌محور در امکان‌سنجی ارتقاء کیفی – کالبدی مناطق اسکان غیررسمی بر اساس معیارهای مسکن حداقل (بررسی تطبیقی کلان‌شهرهای اهواز و تبریز). رساله‌ی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما سعید ملکی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
- زبردست، اسفندیا و اردوانی، سارینا. (1400). تعیین محدوده‌ی خزش شهری چندمرکزی مازندران (ساری، آمل، بابل، قائم شهر). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 2(6)، 102-79.
- زبردست، اسفنديار. (1385). تعريف مجموعه‌های شهری و تعيين شاخص‌های تبيين آن. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقيقاتی شهرسازی و معماری.
- شیخی، محمد و عظیمی، میترا. (1392). بررسی شاخص‌های اقتصادی-اجتماعی و روش‌های تعیین محدوده‌ی خزش شهری تهران و ارائه‌ی الگوی مناسب برای آن. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه‌ی اجتماعی، 5(17)، 68-39.
- طرح توسعه و عمران «جامع» تبریز. (1395). مهندسان مشاور نقش محیط. وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی، مصوب 24/8/1395.
- لطفی، صدیقه؛ شهابی شهمیری، مجتبی و روشن، ساسان (1396). بررسی تطبیقی ساختار فضایی و صرفه‌های مکانی شهرنشینی (یک مطالعه موردی از شیراز و مازندران مرکزی). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 21(60)، 220-197.
- Artmann, M., Inostroza, L., & Fan, P. (2019). Urban sprawl, compact urban development and green cities. How much do we know, how much do we agree? Ecological Indicators, 96, 3-9.
- Burger, M. J., Goei, B., De van der Laan, L., & Huisman, F. J. M. (2011). Heterogeneous development of metropolitan spatial structure: Evidence from commuting patterns in English and Welsh city-regions, 1981–2001. Cities, 28(2), 160–170.
- Button, K. (2002). City management and urban environmental indicators. Ecological Economics, 40(2), 217–233.
- Castells, M. (2005). Space of flows, space of places: materials for a theory of urbanism in the information age. In B. Sanyal (ed.) Comparative Planning Cultures, Routledge.
- Chen, M., Gong, Y., Lu, D., & Ye, C. (2019). Build a people-oriented urbanization: China’s new-type urbanization dream and Anhui model. Land Use Policy, 80, 1–9.
- Dadashpoor, H., & Malekzadeh, N. (2020). Driving factors of formation, development, and change of spatial structure in metropolitan areas: A systematic review. Journal of Urban Management, 9(3), 286-297.
- Dewita, Y., Yen, B.T.H., & Burke, M. (2018). The effect of transport cost on housing affordability: Experiences from the Bandung Metropolitan Area, Indonesia. Land Use Policy, 79, 507-519.
- Dou, Y., Zhen, L., Groot, R.D., Du, B., & Yu, X. (2017). Assessing the importance of cultural ecosystem services in urban areas of Beijing municipality. Ecosystem Services, 24, 79–90.
- Everitt, B. S. (1994). Statistical Methods for Medical Investigations. Edward Arnold, London.
- Fang, C., Liu, H., & Wang, S. (2021). The coupling curve between urbanization and the eco-environment: China’s urban agglomeration as a case study. Ecological Indicators, 130, 108107.
- Fang, C.L., Cui, X.F., Li, G.D., Bao, C., Wang, Z.B., Ma, H.T., Sun, S., Liu, H.M., Luo, K., Ren, & Y.F. (2019). Modeling regional sustainable development scenarios using the Urbanization and Eco-environment Coupler: case study of Beijing-Tianjin-Hebei urban agglomeration, China. Science of The Total Environment, 689, 820–830.
- Gao, J., Liu, X., Wang, C., Wang, Y., Fu, Z., Hou, P., & Lyu, N. (2021). Evaluating changes in ecological land and effect of protecting important ecological spaces in China. Journal of Geographical Sciences, 31 (9), 1245–1260.
- Giuliano, g., Agarwal, A., & Redfearn, C.H. (2008). Metropolitan spatial in Employment and Housing, www.onlinepubs.trb.org/Onlinepubs/sr/sr298giuliano.pdf (94/3/10).
- Glaeser, E.L., & Kahn, M.E. (2001). Decentralized employment and the transformation of the American city. National Bureau of Economic Research (No. w8117).
- Gomez-Baggethun, E., & Barton, D.N. (2013). Classifying and valuing ecosystem services for urban planning. Ecological Economics, 86, 235–245.
- Green, N. (2007). Functional Polycentricity: A Formal Definition in Terms of Social Network Analysis. Urban Studies, 44, 2077-2103.
- Grimm, N.B., Faeth, S.H., Golubiewski, N.E., Redman, C.L., Wu, J., Bai, X., & Briggs, J.M. (2008). Global change and the ecology of cities. Science, 319, 756–760.
- Inostroza, L., Baur, R., & Csaplovics, E. (2013). Urban sprawl and fragmentation in Latin America: A dynamic quantification and characterization of spatial patterns. Journal of Environmental Management, 115, 87-97.
- Kelobonyea, K., McCarneya, G., Xia, J., Swapan, M.S.H., Mao, F., & Zhoua, H. (2019). Relative accessibility analysis for key land uses: A spatial equity perspective. Journal of Transport Geography, 75, 82–93.
- Kloosterman, R. C., & Mustered, S. (2001). The polycentric urban region: Towards a research agenda. Urban Studies, 33(4), 623–633.
- Li, J., Lei, J., Li, S., Yang, Z., Tong, Y., Zhang, S., & Duan, Z. (2022). Spatiotemporal analysis of the relationship between urbanization and the eco-environment in the Kashgar metropolitan area, China. Ecological Indicators, 135, 1-13.
- Liang, X., Liu, X., Li, D., Zhao, H., & Chen, G. (2018). Urban growth simulation by incorporating planning policies into a CA-based future land-use simulation model. International Journal of Geographical Information Science, 32 (11), 2294–2316.
- Meijers, E.J., & Burger, M.J. (2010). Spatial structure and productivity in US metropolitan areas. Environment & Planning A, 42(6), 1383–1402.
- Mela, A. (2008). The polycentric city and Enviromental Resources. Urban and Landscape Perspectives, 3, 71-86.
- Nations, U. (2018). World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, Key Facts, in: Nations, U. (Ed.). https://esa.un.org/unpd/wup/Publications/Files/WUP2018- KeyFacts.
- Phelps, N.A. (2015). Sequel to suburbia: Glimpses of America’s post-suburban future. Cambridge: MIT Press.
- Salvati, L., & Gargiulo Morelli, V. (2016). Unveiling urban sprawl in the Mediterranean region: towards a latent urban transformation? International Journal of Urban and Regional Research, 38(6), 1935-1953.
- Scott, A.J. (2001). Globalization and the rise of city-regions. European Planning Studies, 9(7), 813–826.
- Seto, K.C., Reenberg, A., Boone, C.G., Fragkias, M., Haase, D., Langanke, T., Marcotullio, P., Munroe, D.K., Olah, B., & Simon, D. (2012). Urban land teleconnections and sustainability. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(20), 7687-7692.
- Singer, M.E., Cohen-Zada, A.L., & Martens, K. (2022). Core versus periphery: Examining the spatial patterns of insufficient accessibility in U.S. metropolitan areas. Journal of Transport Geography, 100, 1-14.
- Tao, Y., & Wang, Q. (2021). Quantitative recognition and characteristic analysis of production-living-ecological space evolution for five resource-based cities: Zululand, Xuzhou, Lota. Surf Coast Ruhr. Remote Sensing, 13(8), 1563.
- Veerkamp, C., Schipper, A.M., Hedlund, K., Lazarova, T., Nordin, A., & Hanson, H.I. (2021). A review of studies assessing ecosystem services provided by urban green and blue infrastructure. Ecosystem Services, 52, 1-13.
متن کامل:


img0  مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 20، شماره 47، تابستان 1403، صص 136-118

 

آسیب شناسی خزش شهری در کلانشهر تبریز

کیومرث محمودیان

دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

اکبر عبدالله زاده طرف

دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران(نویسنده مسئول)

abdollahzadetaraf@gmail.com

حسین اسمعیلی سنگری

دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

میر سعید موسوی

دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

دريافت: 20/1/1403                          پذيرش: 15/2/1403

چکیده

فرم خزش شهری یا پراکنده رویی به معنی رشد و گسترش ساختمانی و فیزیکی شهر بر روی بسترهای محیط طبیعی بلافصل شهر است که زمینه مصرف فزاینده زمین و تهدید منابع آب و خاک و ناپایداری توسعه شهری را به دنبال دارد. اقتصاد سیاسی شهری در بسیاری از کشورهای معروضِ اسپرال شهری، حکایت از تبدیل شدن زمین و مسکن شهری به وضعیت کالایی شدید و فقدان زیرساخت های مناسب صنعت و کار و اشتغال در بخش های دیگر است. متناسب با فرم دگرگون یافته فضا ناشی از اسپرال شهری، مدیریت و راهبری موضعات و مسایل مرتبط با فضا نیازمند الگوهای جدید و نو است.  منطقه شهری تبریز از جمله محدوده‌هایی می‌باشد که در دهه‌های اخیر به دلیل ارزانی زمین و مسکن، وجود پتانسیل‌های بالقوه و موقعیت منطقه‌ای خویش، همواره مورد توجه مهاجران قرار گرفته است و امروزه پدیده خزش شهری در آن مشکلات متعددی را در جنبه‌های مختلف ایجاد کرده است. از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، کاربردی و اکتشافی به نقش پديده خزش شهري در تحولات مکاني-فضايي سکونتگاه‌هاي حريم کلانشهر تبریز  پرداخته است. اقتصاد سیاسی شهری در بسیاری از کشورهای معروضِ خزش شهری، حکایت از تبدیل شدن زمین و مسکن شهری به وضعیت کالایی شدید و فقدان زیرساخت های مناسب صنعت و کار و اشتغال در بخش های دیگر است.

کلید واژه ها: خزش شهری، آسیب شناسی، فرم فضایی، رشد

 

مقدمه

در سرتاسر جهان، کشورها به­طور فزاینده­ای در حال شهری شدن هستند (Dutta, 2012: 2) مطابق پیش­بینی سازمان ملل احتمال می­رود تا سال 2050 حدود 80 درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند (Jha et al, 2012: 3). گسترش شهری یکی از چالش­های عمده در مسیر کاربری پایدار زمین است (Hennig et al, 2015: 483). این پدیده مشکلات عمده اقتصادی، اقلیمی و آلودگی­های زیست محیطی از قبیل جداسازی درآمد و افزایش نابرابری (Guo et al, 2017: 1)، افزایش تقاضا و مصرف انرژی و آب (Navamuel et al, 2018: 3471; Morote & Hernandez, 2016: 351)، افزایش دمای هوا و توسعه جزیره حرارتی شهری (Kohler et al, 2017: 93)، افزایش ناراحتی­ها و بیماری­های جسمانی و روحی (Ewing et al, 2014: 118; Garrido-Cumbrera et al, 2018: 381) و بسیاری از مشکلات و تهدیدهای دیگر را به ارمغان آورده است به طوری که در سال­های اخیر به دلیل افزایش آگاهی از این تهدیدها، نیاز فوری به نظارت بر گسترش شهرها و اجرای سیاست­های کارآمد از طرف مدیران و برنامه­ریزان شهری در دستور کار قرار گرفته است. سیستم­های اجتماعی، طبیعی و فرهنگی تحت تأثیر جهانی شدن به سرعت در حال دگرگونی هستند، این دگرگونی­ها سبب شکل­گیری عدم قطعیت­های وسیع می­شود که ضرورت توجه به آینده را دوچندان می­کند (Koke et al, 2011)  شروع مشکلات عدیده در زمینه‌ی بافت‌های شهری در جهان ارتباط تنگاتنگی با افزایش جمعیت دارد. شروع انفجار جمعیت در جهان از پیامدهای مدرنیته و کشف بهداشت در طول قرن هجدهم است. رشد جمعیت یکی از عواملی بود که زمینه‌های تبدیل اقتصاد کشاورزی کشورهای توسعه یافته را به اقتصاد صنعتی توسط نیروهایی سیاسی و اقتصادی موجود در طول قرن هجدهم و نوزدهم به‌وجود آورد (Tallon, 2010, pp. 8; Hall 2006; Atkinson and Moon 1994a). این استحاله اقتصادی در قرن هجدهم تاثیرات چشم‌گیری بر فرم شهرها وارد و اثرات نا‌همسانی را بر پیکره‌ی مناطق شهری مختلف وارد کرد  (Tallon, 2010, pp. 21). فرم خزش  شهری یا پراکنده رویی به معنی رشد و گسترش ساختمانی و فیزیکی شهر بر روی بسترهای محیط طبیعی بلافصل شهر است که زمینه مصرف فزاینده زمین و تهدید منابع آب و خاک و ناپایداری توسعه شهری را به دنبال دارد. پرا کنده­رویی شهری، مفهومی است که به­خاطر نداشتن تعریفی واحد و مشخص در ابهام است (Johnson, 2001; Wang et al., 2021; Roca et al., 2004; Sud- hira and Ramachandra, 2007; Angel et al., 2007). در واقع گونه­ای از رشد شهری است که با مفهوم حومه شهرنشینی ارتباط نزدیک و مستقیم دارد. سابقه کاربرد این اصطلاح به اواسط قرن بیستم برمی‌گردد، زمانی که در اثر استفاده بی­رویه از خودرو شخصی و توسعه سیستم بزرگراه‌ها، گسترش فضاهای شهری در آمریکا رونق گرفت. به اعتقاد برخی محققان، از زمانی که حومه نشینی به‌عنوان یک پدیده انبوه در دهه ۱۹۸۰ بدل گردیده بود، پدیده پراکنده­روئی که با عناوینی چون «رشد بی‌برنامه»، «رشد منفصل» و «رشد تصادفي» مطرح شد و به‌عنوان صفت مميزه توسعه شهری در اغلب کشورهای غربی تبدیل شد (Hasse & Lathrop, 2003). پس از دهه 1960، رشد شهری و گسترش شهری به عنوان یک مشکل مهم در بسیاری از شهرها در سراسر جهان و به ویژه در کلان شهرها تلقی می شود (Squires, 2002:41؛ Pengiun, 2011:1). از آنجایی که دلایل گسترش شهری با دلایل رشد شهری مشابه است، تفاوت آنها دشوار است (Bhatta, 2010:10). به عنوان مثال، در اروپا رشد شهرها اساساً با افزایش جمعیت مرتبط بود. با این حال، پراکندگی شهری پدیده جدیدی است و دلیل آن را نمی توان تنها به رشد جمعیت نسبت داد (EEA, 2006:6). شهرهای امروزی مستقل از پیرامون خود نیستند و مطالعه‌ی شهر همراه با پیرامون خود و یا به عبارتی خزش شهری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد (Button, 2002:218). بدین منظور بررسی داده‌های جمعیتی و اشتغال، تغییرات یا روند جابجایی‌ها، کارکردهای مختلف حوزه، ساختارهای فضایی موجود (Artmann et al, 2019:4; Salvati and Carucci, 2016:1936)، تعاملات موجود بین عناصر، نحوه‌ی تمرکز جمعیت (Inostroza et al, 2013:89; Seto et al, 2012:7688) و همچنین بررسی مسائل و مشکلات ناشی از شکل‌گیری خزش شهری بایستی مدنظر مدیران و برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد (Dou et al, 2017:80; Gomez-Baggethun and Barton, 2013:236; Veerkamp et al, 2021:2). با توجه به تعاملات گسترده‌ی شهر مرکزی با مناطق پیرامون خود و اثرگذاری این روند در ابعاد مختلف، هدف از تحقیق حاضر بررسی مسائل و مشکلات ناشی از شکل‌گیری منطقه‌های شهری در ایران می‌باشد که در این راستا، خزش شهری تبریز مورد بررسی قرار گرفته است. مادرشهر تبریز با 12 نقطه‌ی شهری پیرامون خود دارای رابطه‌ی متقابلی بوده و می‌توان این محدوده را خزش شهری تبریز نام برد (مهندسان مشاور نقش محیط1، 1395). تعاملات و تحولات صورت‌گرفته در سال‌های اخیر در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و ...، خزش شهری تبریز را با مشکلات و مسائل عدیده‌ای روبه‌رو ساخته، از این‌رو بررسی این مسائل و مشکلات و ارائه‌ی رهکارهای قابل اجرا برای ارتقاء پایداری و توسعه‌ی منطقه ضروری می‌باشد. بنابراین تحقیق حاضر به‌دنبال پاسخگویی به سؤال‌های اساسی زیر می‌باشد:

-       خزش شهری رخ داده در طول دهه های گذشته چه مسائل و مشکلاتی را بر منطقه شهری تبریز تحمیل کرده است؟

-       علل و پیامدهای خزش شهری تبریز کدامند؟

مبانی نظری

چیستی فرم فضایی خزش شهری

خزش  یا پراکنده رویی شهری یکی از پیامدهای صنعتی شدن است و رواج خود مفهوم خزش  به اواسط قرن بیستم برمی گردد( پوراحمد و همکاران، 1389: 4) و در واقع پس از جنگ جهانی دوم و از دهه 1960 این الگو به صورت وجه غالب توسعه شهری در جهان نمایان شده است که علت ها و پیامدهای مختلفی دارد(Gomez-Antonio et al, 2014: 21). حکایت از گسترش پراکنده و خوداتکا به بیرون از مراکز متراکم شهرها و دهکده ها در طول شاهراه ها و مناطق حومه ای خارج از شهر(وارثی و همکاران، 1391، 86) و شامل شکل خاصی از توسعه و گسترش شهری به پیرامون و محیط بیرونی است که دارای ویژگی هایی چون تراکم کم، کاربری تک عملکردی، شبکه راه ها و بزرگراه های بیرونی و پیرامونی، وابستگی شدید به خودرو، افزایش محیطی شهر و قلمرو شهری و همچنین رشد نواری و پراکنده است(Tewolde and Carbral, 2011: 2153). به اعتقاد برخی محققان، از زمانی که حومه شهرنشینی به‌عنوان یک پدیده انبوه در دهه ۱۹۸۰ بدل گردیده بود، پدیده پراکنده­روئی که با عناوینی چون «رشد بی‌برنامه»، «رشد منفصل» و «رشد تصادفي» مطرح شد، به‌عنوان صفت مميزه توسعه شهری در اغلب کشورهای غربی تبدیل شد (Hasse & Lathrop, 2003: 14). رشد خزش  شهری متاثر از وضعیت های کلان اقتصادی – اجتماعی و به مثابه پیامدی از ساختارهای اقتصاد ملی بروز می کند و به نوعی مناسبات این ساختارها را بازنمایی می کند و وابسته به فرهنگ و پیچیدگی های جغرافیایی و سیاسی است(Torrens, 2008: 24, Besussi et al, 2010: 19) و در واقع مدرنیزاسیون نقش عمده ای در بازتولید وضعیت های فضایی مبنتی بر خزش  دارد به گونه ای که از زمانی که مبنای توسعه و گسترش شهرها

مبتنی بر خودرو و بزرگراه قرار گرفت این الگو و نظم شهری جایگزین وضعیت های تاریخی – سنتی شده است که عمدتا بر سازواره های متراکم فضایی و اجتماعی – اقتصادی متکی بوده است.

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت خزش شهری نه در بافت مرکزی و ساختار شهری موجود بلکه در منطقه شهری رخ می دهد. خزش شهری محدوده‌ای است جغرافیایی متشکل از یک شهر مرکزی (شهر بزرگ) و سکونتگاه‌های پیرامونی آن (نقاط شهری و روستایی) که با شهر مرکزی یکپارچگی اقتصادی و اجتماعی بالایی دارند (زبردست، 80:1385). همچنین در مورد ویژگی‌های خزش شهری و بحث در مورد این مفهوم صاحب‌نظران ابعاد مختلفی را مورد تأکید قرار داده‌اند. کاستلز2 (2005)، به دشواری تعیین مرز، دشواری تخمین جمعیت دقیق و تأکید بر جریان اطلاعات و افراد اشاره داشته است. گرین3 (2007)، بر اندازه‌ی خوشه‌های و جدایی کالبدی و جولیانو4 و همکاران (2008)، به جریان اطلاعات و اهمیت گره‌ها و مراکز تأکید داشته‌اند. ملا5 (2008) نیز بر مفهوم فضا و انواع جریان‌ها، مفهوم قطب‌ها، تکیه بر عملکرد تا کالبد و تصور الگوهای مختلف بر اساس جریان‌های مختلف تأکید داشته است. به‌طور کلی با توجه به نظریات و الگوهای توسعه‌ی شهری می‌توان بیان داشت که خزش شهری دارای سه نوع ساختار فضایی می‌باشد که هرکدام از انواع ساختارها به ابعاد خردتر قابل تقسیم هست.

 

داده و روش‌ها

روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد. جامعه‌ی آماری تحقیق را نیز مدیران و مسئولان شهری تشکیل داده‌اند که با توجه به مشخص نبودن حجم جامعه‌ی آماری، 100 نفر از طریق روش کوهن6 و نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند به‌عنوان حجم نمونه تعیین گردیده است. در تحقیق حاضر ابتدا با بررسی اسناد و مطالب موجود به‌ویژه طرح توسعه و عمران «جامع» مصوب سال 1395 و مصاحبه با نمونه‌ی آماری مهمترین مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز شناسایی، سپس از طریق پرسشگری از حجم نمونه و با استفاده از مدل تحلیل عاملی در محیط نرم‌افزار SPSS، میزان این عوامل و دسته‌بندی آنها انجام گرفته است. می‌توان گفت تحليل عاملي نامي عمومي است براي برخي از روش‌هاي آماري چندمتغيره كه هدف اصلي آن خلاصه كردن داده‌ها است. اين روش به بررسي همبستگي دروني تعداد زيادي از متغيرها مي‌پردازد و در نهايت آنها را در قالب عامل‌هاي عمومي محدودي دسته‌بندي كرده و تبيين مي‌كند. بنابراین، تحليل عاملي به‌عنوان روشي براي تحليل داده‌هاي فراوان است و هدف آن خلاصه كردن متغيرها مي‌باشد و اين خلاصه كردن‌ها بايستي به صورتي باشد كه متغيرها خصوصيت اصلي و اوليه‌ی خود را از دست ندهند (Everitt, 1994:47). 

فرمول کوهن:

کوهن 

در این فرمول Z یک مقدار ثابت است که به فاصله‌ی اطمینان و سطح خطا (α) بستگی دارد. با توجه به تعیین فاصله‌ی اطمینان 95 درصد بنابراین d برابر 05/0 و Z برابر با 96/1 می‌باشد. S نیز واریانس نمونه‌ی اولیه می‌باشد که با پرسشگری از 20 نمونه‌ی اولیه از حجم نمونه به‌دست می‌آید. بر مبنای محاسبات صورت گرفته واریانس نمونه‌ی اولیه 255/0 به‌دست آمده و با جاگذاری در فرمول فوق حجم نمونه 100 نفر برآورد شده که روش دسترسی به این حجم نمونه بر مبنای روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند بوده است.

n= (3/8416 × 0/0650) ÷ 0/0025= 100

همچنین با توجه به بررسی خزش شهری تبریز حجم نمونه بر اساس اشرافیت مدیران و مسئولان به حوزه و منطقه‌ی انتخاب‌شده به شرح جدول شماره 1 انتخاب شده است.

 

 

 

جدول (1). حجم نمونه‌ی تحقیق

حجم نمونه

تعداد

شهرداران و معاونان شهرداری‌ها

15

استانداری آذربایجان شرقی

50

فرمانداری تبریز

20

مرکز پژوهش و مطالعات شهرداری تبریز

15

 

 

معرفی محدوده مورد مطالعه

شهر تبریز طی‌ قرون متمادی‌ از مرکز مهم‌ مبادله‌، صنعت‌ و بازرگانی‌ و یکی‌ از کانونهای‌ شهری‌ با اهمیت‌ بوده است‌ و امروزه نیز بعد از تهران، مشهد و اصفهان به‌ لحاظ جمعیت‌ شهرنشین‌ کشور در رده چهارم قرار دارد. جمعیت‌ در تبریز در عرض ٦٦ سال گذشته‌ بیش‌ از ٧ برابر افزایش‌ پیدا کرده است‌ و از ٢١٣٠٠٠ نفر در سال ١٣١٩ به‌ ١٧٢٤٣٦٩ نفر در سال ١٣٩٥رسیده است(مرکز آمارایران، 1395). ‌ که‌ نشان‌دهنده تمرکز بالا در این‌ شهر می‌باشد. شکل 1 بیانگر محدوده جغرافیایی شهر تبریز می­باشد.

img0 

شکل 1. موقعیت جغرافیایی شهر تبریز. ماخذ: نگارندگان 1402

 

همچنین شهر تبریز امروزه با پیرامون خود یک خزش شهری را تشکیل داده است. خزش شهری تبریز علاوه بر شهر تبریز شامل 11 شهر خواجه، باسمنج، صوفيان، سردرود، خسروشهر، اسكو، ايلخچي، ممقان، گوگان، شهر جديد سهند و شهر جديد ملكيان می‌باشد که تعاملات گسترده‌ای بین این شهرها و مادرشهر تبریز وجود دارد. 

F:\paper mlp\روند تاریخی شهر تبریز.jpg 

شکل2. رشد فیزیکی شهر تبریز از 1335 تا 1370

F:\paper mlp\4ciy.jpg 

شکل3. توسعه فیزیکی شهر تبریز در سا های 1996 تا 2022

 

منطقه 

شکل (4). محدوده‌ی خزش شهری تبریز

منبع: (طرح توسعه و عمران «جامع» تبریز مصوب سال 1395)

بحث و یافته ها

به‌منظور شناسایی مسائل و مشکلات پیش رویِ خزش شهری تبریز ابتدا بر اساس بررسی اسنادی (طرح توسعه و عمران «جامع» تبریز مصوب سال 1395) و مصاحبه با حجم نمونه مسائل و مشکلات در دو بخش خزش شهری تبریز و شهر تبریز استخراج و سپس بر اساس مدل تحلیل عاملی به طبقه‌بندی این عوامل و میزان شدت آنها پرداخته شده است. مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز به شرح زیر می‌باشد:

الف) مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز

ü       قرارگیری خزش شهری تبریز در اراضی با خطر بالای زلزله A1؛

ü       گسترش اراضی بایر و فاقد ارزش در منطقه به ‌واسطه‌ی خشک شدن تدریجی دریاچه‌ی ارومیه A2؛

ü       عدم وجود نظام سلسله‌مراتب شهری در منطقه و سلطه‌ی عملکردی تبریز و تک‌قطبی بودن آن در ارائه‌ی خدمات به مراکز شهری و روستایی منطقه در مقیاس‌های مختلف A3؛

ü       تداخل حریم تبریز با شهرهای مجاور از یک‌سو و گسترش نیازها و کارکردهای تبریز به حریم شهرهای مذکور از سوی دیگر A4؛

ü       کاهش جریانات سطحی رود دره‌ها در نتیجه‌ی مصرف زیاد در بخش‌های شرب و صنعت تولید پساب و فاضلاب A5؛

ü       استقرار نابسامان و فشرده‌ی صنایع و کارگاه‌های صنعتی و حمل‌ونقل در امتداد جاده‌ی تبریز-آذرشهر، تبریز-صوفیان و تبریز-سعیدآباد A6؛

ü       ادغام تدریجی شهرهای نزدیک به تبریز به‌وسیله‌ی تخریب اراضی با ارزش کشاورزی و باغی حد فاصل آنها (به‌ویژه سردرود) A7؛

ü       تبدیل سکونتگاه‌های روستایی عموماً مولد منطقه به خوابگاه‌ها و شهرک‌های غیرمولد A8؛

ü       تشدید مهاجرت به منطقه به‌ویژه از مناطق شهری و روستایی خارج از آن A9.

ب) مسائل و مشکلات شهر تبریز

ü       استقرار شهر و هدایت رشد و توسعه‌ی آن در پهنه‌های با خطر بسیار زیاد زلزله و پایین بودن میزان ایمنی تبریز در مقابل زلزله به‌ویژه در بافت ارگانیک شهر B1؛

ü       وجود بافت‌های مسئله‌دار و حاشیه‌نشین در شهر با مشکلات عدیده در ابعاد مختلف B2؛

ü       عدم شکل‌گیری استخوان‌بندی یکپارچه و منسجم شهری B3؛

ü       ساختار نامناسب و ناقص شبکه‌ی ارتباطی شهر به‌ویژه فقدان شبکه‌های مناسب شمالی–جنوبی در شهر B4؛

ü       آلودگی جریانات سطحی داخل شهر (قوری‌چای) و دفع نامناسب فاضلاب‌ها و پساب‌های خانگی و معابر شهری به بستر رودخانه B5؛

ü       کاهش تدریجی شأن اجتماعی محلات قدیمی و تاریخی شهر و تمایل جمعیت بومی به خروج از آنها و جایگزینی اقشار فرودست و بدون تعلق خاطر به این محلات B6؛

ü       کمبود سرانه‌ی خدمات اساسی همچون، فضاهای سبز، فضاهای فرهنگی و تفریحی B7؛

ü       دوقطبی شدن شهر و دو نیمه شدن آن به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی و شکل‌گیری تبریز نو در شرق و تبریز کهنه در غرب B8؛

ü       تداخل محدوده‌ی برخی شهرهای مجاور تبریز (باسمنج و سردرود) با شهر تبریز B9؛

ü       آشفتگی، عدم هماهنگی و اغتشاش در نمای ابنیه‌ی شکل‌دهنده به جداره‌ی خیابان‌های شهری B10؛

ü       ضعف تسهیلات و امکانات حمل‌ونقلی، کمبود پارکینگ و پایین بودن ظرفیت شبکه‌های ارتباطی به‌علت استفاده از پارک حاشیه‌ای و دوبل B11؛

ü       توسعه‌ی عمودی شهر بدون تأمین شبکه‌های مورد نیاز آن به‌ویژه در داخل محلات B12؛

پس از شناسایی مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز، به‌منظور بررسی میزان تأثیرگذاری این عوامل بر مشکلات منطقه و همچنین دسته‌بندی آنها از مدل تحلیل عاملی استفاده شده است. در مدل تحلیل عاملی به‌منظور تشخیص مناسب بودن داده‌های مربوط به مجموعه متغیرهای مورد تحلیل از آزمون Bartelt و شاخص KMO استفاده می‌شود. معنی‌داری آزمون Bartelt در سطح اطمینان 99 درصد و مقدار مناسب KMO (815/0)، حاکی از همبستگی متغیرهای مورد نظر برای انجام تحلیل عاملی می‌باشد.

جدول (2). نتایج آزمون Bertelt و شاخص KMO

مجموعه‌ی مورد تحلیل

مقدار KMO

مقدار Bartelt

درجه آزادی

سطح معناداری

مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز

815/0

099/3152

105

000/0

منبع: (یافته‌های تحقیق، 1402

همچنین در این روش، عامل‌هايي براي تحليل از اهميت بالايي برخوردار بوده و داراي نقش مهمتري مي‌باشند كه مقادير ويژه‌ی بزرگتر از يك داشته باشند. بدين‌منظور از ميان عامل­هاي به دست آمده، آنهايي كه داراي مقادير ويژه‌ی بزرگتر از يك بوده به‌عنوان عامل­هاي اصلي انتخاب می‌شوند. 

1 

شکل (5). نمودار Scree Plot متغیرها (نشان‌دهنده­ی مقدار ویژه‌ی عامل­های اصلی در شیب تند نمودار)

منبع: (یافته‌های تحقیق،1402

همانطوری که شکل شماره 3 نشان می‌دهد، عامل­هاي اصلي در شيب تند نمودار مشخص شده­اند. عامل‌هاي استخراج‌شده مجموعاً 452/81 درصد واريانس كل متغيرها را تبيين مي­كنند. یعنی 452/81 درصد از مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز در شش عامل اصلي توضيح داده شده است. بنابراين به‌طور معني­داري مي­توان پيچيدگي مجموعه­ي متغيرها را با استفاده از اين شش عامل، با از دست دادن فقط 548/18 درصد از متغيرها توضیح داد.

دَوَران عامل­ها: براي رسيدن به حالت مطلوب، عامل­ها را دوران مي‌دهند تا ساختار ساده‌اي به دست آيد. در این تحقیق از ميان رو‌ش‌هاي دوران عامل­ها از روش Varimax استفاده شده است. چرخش عامل­ها، درصد تجمعي توضيح داده‌شده با عامل­هاي استخراجي را تغيير نمي­دهد، اما باعث تغيير (با يكنواختي بيشتري) در ميزان هر يك از عامل­ها مي‌شود. تغيير در كل واريانس تبيين‌شده هر عامل موجب تفسير راحت‌تر نيز خواهد شد.

 

 

 

 

جدول (3). بارهاي عاملي اصلي و مقدار واريانس توضيح داده شده براي هر عامل بعد از دوران

عامل‌ها

مجموع مجذور بارهای استخراجی

مقدار ویژه

درصد واریانس

درصد واریانس تجمعی

1

915/6

617/26

617/26

2

422/3

725/20

342/47

3

711/2

422/12

764/59

4

091/2

427/9

191/69

5

822/1

673/7

864/75

6

327/1

588/5

452/81

منبع: (یافته‌های تحقیق،1402

جدول (4). متغیرهای بارگذاری شده در عوامل 6گانه‌ی مستخرج (مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز)

مؤلفه‌ها

عامل اول

عامل دوم

عامل سوم

عامل چهارم

عامل پنجم

عامل ششم

A4

911/0

 

 

 

 

 

A8

846/0

 

 

 

 

 

B3

825/0

 

 

 

 

 

B9

814/0

 

 

 

 

 

B7

773/0

 

 

 

 

 

B12

749/0

 

 

 

 

 

B10

728/0

 

 

 

 

 

A2

 

892/0

 

 

 

 

A6

 

827/0

 

 

 

 

A7

 

745/0

 

 

 

 

A5

 

703/0

 

 

 

 

B5

 

679/0

 

 

 

 

A1

 

 

863/0

 

 

 

B1

 

 

758/0

 

 

 

B2

 

 

694/0

 

 

 

A3

 

 

 

827/0

 

 

B8

 

 

 

733/0

 

 

B11

 

 

 

 

805/0

 

B4

 

 

 

 

698/0

 

A9

 

 

 

 

 

782/0

B6

 

 

 

 

 

653/0

عوامل استخراج‌شده

ساختار و سازمان فضایی

مسائل زیست‌محیطی

آسیب‌پذیری کالبدی

مسائل اقتصادی

شبکه‌ی ارتباطی، حمل‌ونقل و ترافیک

مسائل اجتماعی و فرهنگی

منبع: (یافته‌های تحقیق1402

با توجه به نتایج تحلیل عاملی می‌توان عنوان کرد که مهمترین مسائل و مشکلات خزش شهری تبریز در قالب 6 دسته‌ی اصلی قابل تقسیم‌بندی می‌باشد. عامل اول مسائل ساختار و سازمان فضایی می‌باشد که با ارزش ویژه‌ی 915/6، مهمترین مسئله‌ی خزش شهری تبریز می‌باشد و به تنهایی 617/26 درصد از واریانس را تبیین می‌کند. در این عامل 7 متغیر بارگذاری شده است که بالاترین همبستگی این عامل با متغیرهای (مسائل) تداخل حریم تبریز با شهرهای مجاور از یک‌سو و گسترش نیازها و کارکردهای تبریز به حریم شهرهای مذکور از سوی دیگر و تبدیل سکونتگاه‌های روستایی عموماً مولد منطقه به خوابگاه‌ها و شهرک‌های غیرمولد است که بار عاملی آنها به ترتیب برابر 911/0 و 846/0 می‌باشد. عامل دوم با ارزش ویژه‌ی 422/3، مسائل زیست‌محیطی است که 725/20 درصد از واریانس را تبیین می‌کند. در این عامل 5 متغیر بارگذاری شده‌اند که بالاترین همبستگی این عامل با متغیر گسترش اراضی بایر و فاقد ارزش در منطقه به ‌واسطه‌ی خشک شدن تدریجی دریاچه‌ی ارومیه با بار عاملی 892/0 می‌باشد. در عامل سوم 3 متغیر بارگذاری شده است که همبستگی بالا در این عامل متعلق به متغیر قرارگیری خزش شهری تبریز در اراضی با خطر بالای زلزله با بار عاملی 863/0 می‌باشد. این عامل با ارزش ویژه‌ی 711/2، 422/12 درصد از واریانس را تبیین می‌کند و می‌توان آن را آسیب‌پذیری کالبدی نامید. در عامل چهارم با مقدار ویژه‌ی 091/2، دو متغیر عدم وجود نظام سلسله‌مراتب شهری در منطقه و سلطه‌ی عملکردی تبریز و تک‌قطبی بودن آن در ارائه‌ی خدمات به مراکز شهری و روستایی منطقه در مقیاس‌های مختلف و دوقطبی شدن شهر و دو نیمه شدن آن به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی و شکل‌گیری تبریز نو در شرق و تبریز کهنه در غرب بارگذاری شده است. این عامل را که 427/9 درصد از واریانس را تبیین می‌کند، می‌توان مسائل اقتصادی نامید. در عامل پنجم با عنوان شبکه‌ی ارتباطی، حمل‌ونقل و ترافیک دو متغیر ضعف تسهیلات و امکانات حمل‌ونقلی، کمبود پارکینگ و پایین بودن ظرفیت شبکه‌های ارتباطی به‌علت استفاده از پارک حاشیه‌ای و دوبل و ساختار نامناسب و ناقص شبکه‌ی ارتباطی شهر به‌ویژه فقدان شبکه‌های مناسب شمالی–جنوبی در شهر بارگذاری شده و با مقدار ویژه‌ی 822/1، 673/7 درصد از واریانس را تبیین می‌کند. عامل ششم نیز با مقدار ویژه‌ی 327/1، 588/5 درصد از واریانس را تبیین می‌کند. این عامل مسائل اجتماعی-فرهنگی بوده که دو متغیر تشدید مهاجرت به منطقه به‌ویژه از مناطق شهری و روستایی خارج از آن و کاهش تدریجی شأن اجتماعی محلات قدیمی و تاریخی شهر و تمایل جمعیت بومی به خروج از آنها و جایگزینی اقشار فرودست و بدون تعلق خاطر به این محلات در آن بارگذاری شده‌اند.

نتیجه‌گیری

شهرها وقتی تبدیل به کلانشهرها می شوند الگوهای سنتی شهرسازی هم تغییر می کنند بالطبع امر سیاسی ناظر بر وضعیت شکل گرفته نیز تغییر خواهد کرد. از اینرو ما با وضعیت های پیچیده ای در ابعاد مختلف اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی روبرو خواهیم بود. تنوع شدید و پیچیدگی پدیده های شهری هم ناشی از برهمکنشی همین پدیده ها بر بستر فضا مکان های شهری است که توسل به الگوهای کلاسیک و سنتی مدیریت و سازماندهی سیاسی فضا را بی اثر می کند. منابع طبیعی بی شماری به نام رشد شهری به طور جدی مصرف می شود. با تأثیر گسترش شهرها، در نتیجه نزدیک شدن مناطق تجاری و صنعتی به مناطق طبیعی و حفاظت شده و افزایش آلودگی هوا، آسیب های جدی به اکوسیستم وارد می کند.به ویژه مصرف زمین و خاک که از منابع تجدید ناپذیر هستند در سرعت هشدار دهنده­ای قرار دارد. به عبارت دیگر؛ گسترش شهری اثرات مستقیم و جبران ناپذیری بر مناطق طبیعی دارد. مهمترین مشکل مرز نامشخص پراکندگی شهری است. به طور کلی مشاهده می شود که پراکندگی شهری به صورت مکانیکی در جایی ظهور می کند که توسعه بدون برنامه ریزی و سازماندهی نشده باشد. برعکس، وقتی رشدی که نسبت به محیط شهر رخ می دهد با یک سیاست رشد قدرتمند شهری هماهنگ شود، رشد شهری متراکم تر تضمین می شود. از این حیث، ناکارآمدی برنامه‌ریزی کاربری اراضی و یا عدم نظارت کافی بر طرح‌های موجود را می‌توان دلیل گسترش بی‌رویه شهری دانست. در سال‌های اخیر، تکنیک‌های سنجش از دور و GIS معمولاً در تحلیل، تصویربرداری و نقشه‌برداری از رشد شهری، استفاده از زمین و مدل‌های پراکندگی شهری مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با بررسی مساحت های ساخته شده در شهر تبریز از سال 1375 تا 1401 میزان هر ده سال افزایش جمعیت و افزایش مساحت محاسبه شده است. در سال 1375 تا سال 1385 به ازای هر 90 نفر اضافه به شهر تبریز یک هکتار شهر توسعه پیدا کرده است، این عدد برای سال 1385 تا سال 1395 برابر با 97 نفر بوده است و برای سال های 1395 تا سال 1401 نیز حدود 92 نفر در برابر هر هکتار بوده است که به 93 نفر افزایش جمعیت یک هکتار زمین به شهر اضافه گشته است. با توجه به محاسبه و پیش بینی جمعیت شهر تبریز تا سال 1430 حدود 1724829 نفر خواهد رسید، طبق میزان افزایش سال های 1375 تا سال 1402 میزان افزایش مساحت نیز 1052 هکتار خواهد بود. طبق مدل سازی رشد شهری به روش LCM مساحت شهر تبریز در سال 1430 به 18919 هکتار خواهد رسید که با توجه به رشد 435601 نفری جمعیت در این بازه منطقی به نظر می رسد اما با مقایسه جمعیت پیش بینی شده و کاهش رشد جمعیت باید انتظار داشت که تنها 1052 هکتار تا سال 1430 به شهر تبریز اضافه شده باشد. باید توجه داشت در نظر نگرفتن رشد جمعیت در برآورد میزان توسعه شهری در اکثر پژوهش های انجام شده نادیده گرفته شده است و یکی از نقاط ضعف این پژوهش‌ها بوده است زیرا جمعیت محرک تغییرات در شهر است و اصلی‌ترین عامل هر برنامه ریزی در شهر را جمعیت مشخص می کند.

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

-       تفکری، اکرم و وارثی، حمیدرضا. (1399). بررسی الگوی رشد شهرهای پیرامون کلان‌شهر تهران با تأکید بر سیاست‌های دولت بر زمین شهری؛ نمونه موردی: شهر دماوند. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(73)، 120-95.

-       زادولی خواجه، شاهرخ. (1397). بازاندیشی بوم‌محور در امکان‌سنجی ارتقاء کیفی – کالبدی مناطق اسکان غیررسمی بر اساس معیارهای مسکن حداقل (بررسی تطبیقی کلان‌شهرهای اهواز و تبریز). رساله‌ی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما سعید ملکی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

-       زبردست، اسفندیا و اردوانی، سارینا. (1400). تعیین محدوده‌ی خزش شهری چندمرکزی مازندران (ساری، آمل، بابل، قائم شهر). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 2(6)، 102-79.

-       زبردست، اسفنديار. (1385). تعريف مجموعه‌های شهری و تعيين شاخص‌های تبيين آن. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقيقاتی شهرسازی و معماری.

-       شیخی، محمد و عظیمی، میترا. (1392). بررسی شاخص‌های اقتصادی-اجتماعی و روش‌های تعیین محدوده‌ی خزش شهری تهران و ارائه‌ی الگوی مناسب برای آن. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه‌ی اجتماعی، 5(17)، 68-39.

-       طرح توسعه و عمران «جامع» تبریز. (1395). مهندسان مشاور نقش محیط. وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی، مصوب 24/8/1395.

-       لطفی، صدیقه؛ شهابی شهمیری، مجتبی و روشن، ساسان (1396). بررسی تطبیقی ساختار فضایی و صرفه‌های مکانی شهرنشینی (یک مطالعه موردی از شیراز و مازندران مرکزی). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 21(60)، 220-197.

-       Artmann, M., Inostroza, L., & Fan, P. (2019). Urban sprawl, compact urban development and green cities. How much do we know, how much do we agree? Ecological Indicators, 96, 3-9.

-       Burger, M. J., Goei, B., De van der Laan, L., & Huisman, F. J. M. (2011). Heterogeneous development of metropolitan spatial structure: Evidence from commuting patterns in English and Welsh city-regions, 1981–2001. Cities, 28(2), 160–170.

-       Button, K. (2002). City management and urban environmental indicators. Ecological Economics, 40(2), 217–233.

-       Castells, M. (2005). Space of flows, space of places: materials for a theory of urbanism in the information age. In B. Sanyal (ed.) Comparative Planning Cultures, Routledge.

-       Chen, M., Gong, Y., Lu, D., & Ye, C. (2019). Build a people-oriented urbanization: China’s new-type urbanization dream and Anhui model. Land Use Policy, 80, 1–9.

-       Dadashpoor, H., & Malekzadeh, N. (2020). Driving factors of formation, development, and change of spatial structure in metropolitan areas: A systematic review. Journal of Urban Management, 9(3), 286-297.

-       Dewita, Y., Yen, B.T.H., & Burke, M. (2018). The effect of transport cost on housing affordability: Experiences from the Bandung Metropolitan Area, Indonesia. Land Use Policy, 79, 507-519.

-       Dou, Y., Zhen, L., Groot, R.D., Du, B., & Yu, X. (2017). Assessing the importance of cultural ecosystem services in urban areas of Beijing municipality. Ecosystem Services, 24, 79–90.

-       Everitt, B. S. (1994). Statistical Methods for Medical Investigations. Edward Arnold, London.

-       Fang, C., Liu, H., & Wang, S. (2021). The coupling curve between urbanization and the eco-environment: China’s urban agglomeration as a case study. Ecological Indicators, 130, 108107.

-       Fang, C.L., Cui, X.F., Li, G.D., Bao, C., Wang, Z.B., Ma, H.T., Sun, S., Liu, H.M., Luo, K., Ren, & Y.F. (2019). Modeling regional sustainable development scenarios using the Urbanization and Eco-environment Coupler: case study of Beijing-Tianjin-Hebei urban agglomeration, China. Science of The Total Environment, 689, 820–830.

-       Gao, J., Liu, X., Wang, C., Wang, Y., Fu, Z., Hou, P., & Lyu, N. (2021). Evaluating changes in ecological land and effect of protecting important ecological spaces in China. Journal of Geographical Sciences, 31 (9), 1245–1260.

-       Giuliano, g., Agarwal, A., & Redfearn, C.H. (2008). Metropolitan spatial in Employment and Housing, www.onlinepubs.trb.org/Onlinepubs/sr/sr298giuliano.pdf (94/3/10).

-       Glaeser, E.L., & Kahn, M.E. (2001). Decentralized employment and the transformation of the American city. National Bureau of Economic Research (No. w8117).

-       Gomez-Baggethun, E., & Barton, D.N. (2013). Classifying and valuing ecosystem services for urban planning. Ecological Economics, 86, 235–245.

-       Green, N. (2007). Functional Polycentricity: A Formal Definition in Terms of Social Network Analysis. Urban Studies, 44, 2077-2103.

-       Grimm, N.B., Faeth, S.H., Golubiewski, N.E., Redman, C.L., Wu, J., Bai, X., & Briggs, J.M. (2008). Global change and the ecology of cities. Science, 319, 756–760.

-       Inostroza, L., Baur, R., & Csaplovics, E. (2013). Urban sprawl and fragmentation in Latin America: A dynamic quantification and characterization of spatial patterns. Journal of Environmental Management, 115, 87-97.

-       Kelobonyea, K., McCarneya, G., Xia, J., Swapan, M.S.H., Mao, F., & Zhoua, H. (2019). Relative accessibility analysis for key land uses: A spatial equity perspective. Journal of Transport Geography, 75, 82–93.

-       Kloosterman, R. C., & Mustered, S. (2001). The polycentric urban region: Towards a research agenda. Urban Studies, 33(4), 623–633.

-       Li, J., Lei, J., Li, S., Yang, Z., Tong, Y., Zhang, S., & Duan, Z. (2022). Spatiotemporal analysis of the relationship between urbanization and the eco-environment in the Kashgar metropolitan area, China. Ecological Indicators, 135, 1-13.

-       Liang, X., Liu, X., Li, D., Zhao, H., & Chen, G. (2018). Urban growth simulation by incorporating planning policies into a CA-based future land-use simulation model. International Journal of Geographical Information Science, 32 (11), 2294–2316.

-       Meijers, E.J., & Burger, M.J. (2010). Spatial structure and productivity in US metropolitan areas. Environment & Planning A, 42(6), 1383–1402.

-       Mela, A. (2008). The polycentric city and Enviromental Resources. Urban and Landscape Perspectives, 3, 71-86.

-       Nations, U. (2018). World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, Key Facts, in: Nations, U. (Ed.). https://esa.un.org/unpd/wup/Publications/Files/WUP2018- KeyFacts.

-       Phelps, N.A. (2015). Sequel to suburbia: Glimpses of America’s post-suburban future. Cambridge: MIT Press.

-       Salvati, L., & Gargiulo Morelli, V. (2016). Unveiling urban sprawl in the Mediterranean region: towards a latent urban transformation? International Journal of Urban and Regional Research, 38(6), 1935-1953.

-       Scott, A.J. (2001). Globalization and the rise of city-regions. European Planning Studies, 9(7), 813–826.

-       Seto, K.C., Reenberg, A., Boone, C.G., Fragkias, M., Haase, D., Langanke, T., Marcotullio, P., Munroe, D.K., Olah, B., & Simon, D. (2012). Urban land teleconnections and sustainability. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(20), 7687-7692.

-       Singer, M.E., Cohen-Zada, A.L., & Martens, K. (2022). Core versus periphery: Examining the spatial patterns of insufficient accessibility in U.S. metropolitan areas. Journal of Transport Geography, 100, 1-14.

-       Tao, Y., & Wang, Q. (2021). Quantitative recognition and characteristic analysis of production-living-ecological space evolution for five resource-based cities: Zululand, Xuzhou, Lota. Surf Coast Ruhr. Remote Sensing, 13(8), 1563.

-       Veerkamp, C., Schipper, A.M., Hedlund, K., Lazarova, T., Nordin, A., & Hanson, H.I. (2021). A review of studies assessing ecosystem services provided by urban green and blue infrastructure. Ecosystem Services, 52, 1-13.

2

 

[1]  - طرح توسعه و عمران «جامع» تبریز

[2]  - Castells

[3]  - Green

[4]  - Giuliano

[5]  - Mela

[6]  - Cohen


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]