تحول مفهوم عشق و محبت در عرفان اسلامی
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی
تورج امیری
1
(گروه معارف اسلامی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران)
کلید واژه: " معرفت", "عشق", "وحدت وجود", " عارفان", "محبت",
چکیده مقاله :
تحول مفهوم عشق و محبت در اندیشه عارفان مسلمانسخن عشق به آموزه‌های اساطیری و ادیان می‌رسد ، و تنها ضیافت عشق بود که فلاسفه را گردهم آورد.عارفان مسلمان با بهره‌گیری از آموزه‌های الهی- انسانی و تجربه عشق لطائف حکمی و نکات معرفتی و ادبی مهمی در باره محبت و اسرار آن بیان نمودند. در اندیشه عرفا میل ،موافقت و ایثار از مؤلفه‌های سلوک عارفانه می-تواند به محبت و عشق بیانجامد. هرعشقی با معرفت توأم است خواه قبل و یا بعد آن ، با وجود ممنوعیت عشق و بیان ناپذیری و مشکلات آن اما به دلیل جاذبه ذاتی ،معرفتی ، وراز وار بودنش در اشعار و رسائل عرفا تجلی نمود.در این سیر تکاملی محبت توأم با زهد با معرفت آمیخته به تدریج جای خود را به آموزه‌های معرفتی عاشقانه داد، ، با آنکه صوفیان عهد اول هم به راز و رمز عشق آشنا اما در دوره متأخر این آموزه‌ها عرصه و مجال بیان یافت وبه اوج قله اندیشه‌های عارفان تبدیل و پارادایم جدید و ماندگار وحدت وجود درعرفان و تصوف شکل گرفت . در این جستاربا روایت ریشه‌ها ، سیر و تحول مفهوم محبت و عشق در ارتباط با معرفت در عرفان اسلامی مورد بررسی تطبیقی و تحلیلی قرار گرفته است. کلیدواژه‌ها: محبت، عشق ، معرفت، عارفان،وحدت وجود
Abstract; The evoltion of the concept of love in the thought of the Muslim mysticsIn Edifications of love come to mythological teachings and religions. Philosophers, too, spoke of the theories of love. with interest from the teachings of god - human and their loving experiences, Points ,mystics have an important insight about their love and its mysteries. ,Rais to love ,inclination, agreed, devotion, in mystical behaviorcan lead to love, According to mystics, whether it is with the consciousness whether or not before or after that, despite the prohibition of love and Inexperience and its problems but because of the knowledge, the natural beauty, mysterious of its being manifestation appeared. Plain lawful mystical love with a sort of mystical understanding Was combined. In evolutionary satiety Slowly it shifted its place to an important Unity of existence. In spite of the Sufis that they had known of the the secret of love But in the course of its reign there was clearly no time to express and the peak of the acme of the thoughts Sufis and a new paradigm emerged in sufism . in this context, the narrative of the roots, the evolution of the concept of love and love n relation to the knowledge in islamic mysticism, comparative analysis has been studied. Keywords: hobb ,love , gnosis, mystics ,unity of existence
منابع:
قرآن کریم.
- ابن‌سینا، بی‌تا رساله عشق، کلاله خاور.
- ابن عربی، محمد بن علی،۱۳۴۵، ترجمان الاشواق، بیروت: دار صادر.
- ابن عربی، محی‌الدین عربی، الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر، ۱۴۰۵=۱۹۸۵ م.
- ابن عربی، محی‌الدین، ۱۹۱۱، ا لفتوحات المکیة، قاهره: دار صادر.
- افلاطون، ۱۳۶۷، دوره کامل آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، رضا کاویانی، تهران، خوارزمی،
- بدوی، عبدالرحمن،۱۳۶۷، شهید عشق الهی: رابعه عدویه، ترجمه محمد تحریرچی، تهران: مولی،
- بقلی روزبهان، ابن ابی نصر، (۱۳۶۰)، عبهرالعاشقین، تصحیح هانری کربن، محمد معین، منوچهری، تهران
- پورجوادی، نصرالله، ۱۳۷۸، مجموعه آثار ابو عبدالرحمن سلمی، تهران: نشر دانشگاهی
- پورجوادی نصرالله، ۱۳۵۸، س‍ل‍طان طری‍ق‍ت: س‍وان‍ح زن‍دگ‍ی و ش‍رح آث‍آر احمد غزالی، آگاه، تهران
- جان بی ناس، ۱۳۷۴، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی‌اصغر حکمت، علمی-فرهنگی
-حافظ، شمس‌الدین، غزلیات حافظ: بامعنی واژه‌ها...، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه،۱۳۶۹.
-خرمشاهی، بهاءالدین، ۱۳۷۱، حافظ‌نامه، سروش، علمی-فرهنگی
- دانشنامه بزرگ اسلامی، ۱۳۸۴ مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران
- دورانت، ویل، ۱۳۷۷، لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب، تهران، علمی-فرهنگی
-دهقانی محمدرضا، ۱۳۷۷، وسوسه‌های عاشقی، برنامه
- روژمون دنی دو،۱۳۷۴، اسطوره‌های عشق، ترجمه جلال ستاری، چاپ آلیک،
- ریچارد پایکین و آوروم استرول، ۱۳۷۶، کلیات فلسفه ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، تهران، حکمت،
- زرین‌کوب، عبدالحسین، ۱۳۵۶، فرار از مدرسه، تهران، امیرکبیر،
- زرین‌کوب عبدالحسین، ۱۳۶۷، جستجو در تصوف ایران، امیرکبیر
- سجادی، سید جعفر، 1357 فرهنگ فلسفی و کلامی، امیرکبیر
- سراج ابونصر عبدالله بن علی،۱۳۸۲، اللمع فی التصوف، ترجمه مهدی مجتبیی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر
- سهروردی، شهاب‌الدین، ۱۳۶۶، فی حقیقه العشق، تصحیح و توضیح نجیب مایل هروی، انتشارات مولی
- عبادی، مظفربن اردشیر،۱۳۶۲، مناقب الصوفیه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی
- علی بن ابیطالب، ۱۳۷۲، نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
- عزالدین کاشانی، محمود بن علی، ۱۳۸۹، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تهران: زوار
- غزالی، ابو حامد، احیاء علوم الدین، بی‌تا دوره شانزده جلدی، بیروت: دار الکتاب العربی،
- غنی، قاسم،۱۳۷۴، تاریخ تصوف در اسلام، تهران: زوار
- غزالی ابو حامد، ۱۳۶۶، احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، انتشارات علمی و فرهنگی
- الامام الغزالی، ابو حامد، ۱۴۲۹-۱۴۲۸، مجموعه رسایل الامام الغزالی، دارالفکر
- غزالی، ابو حامد، ۱۳۶۲، المنقذ من الضلال، ترجمه صادق آیینه‌وند، تهران، امیرکبیر
- - کاشفی، حسین بن علی، ۱۳۷۵، لب لباب مثنوی، به اهتمام و تصحیح نصرالله تقوی با مقدمه سعید نفیسی، تهران، اساطیر
- کلاباذی، ابوبکر محمد بن ابراهیم، ۱۳۷۱، متن و ترجمه کتاب تعرف، به کوشش محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر
- گریمال پیر، ۱۳۵۶، اساطیر یونان و روم، ترجمه احمد بهمنش، امیرکبیر
- قشیری، عبدالکریم بن هوازی،۱۳۷۴، ترجمه رساله قشیریه، مترجم ابوعلی حسین احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزان فر، تهران: علمی و فرهنگی
- محمدی ری‌شهری محمد، ۱۳۸۹، میزان الحکمه، مترجم حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث
- مجلسی محمدباقر، بی‌تا بحارالانوار، چاپ بیروت
- محقق مهدی،۱۳۶۸، فیلسوف ری محمد بن زکریای رازی، نشر نی
- محمود محمود غراب، ۱۳۸۵، عشق و عرفان از دیدگاه ابن عربی، ترجمه محمد رادمنش، تهران، جامی.
- مصاحب، غلامحسین، ۱۳۸۷ دایره المعارف فارسی، تهران: امیرکبیر
- مولوی، جلال‌الدین، ۱۳۷۱ محمد بن محمد، مثنوی معنوی، تهران: امیرکبیر
- مولوی، جلال‌الدین، ۱۳۶۳، دیوان شمس، تصحیح بدیع‌الزمان فروزان فر، امیرکبیر
- کتاب مقدس عهد قدیم و عهد جدید، ۱۹۲۰، سفر تثنیه، بخش ۵/۶، بریتش وفورن
- نسفی، عزیزالدین بن محمد،۱۳۴۴، کشف الحقایق، گردآورنده مهدوی دامغانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
- نصر حسین،۱۳۹۷ ق، مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، انجمن فلسفه ایران، تهران.
- هجویری، علی بن عثمان، ۱۳۷۳، کشف‌المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، تهران: طهوری
- همدانی عین القضات، ۱۳۴۱، تمهیدات، در مصنفات عین القضات همدانی، تهران
- یحیی یثربی عرفان نظری، ۱۳۷۲، حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی
- یحیی یثربی، ۱۳۷۰، فلسفه عرفان، حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
مقالات:
- پورنامداریان تقی، ۱۳۶۸ شهود زیبایی و عشق الهی، منبع: فرهنگ شماره ۴ و ۵
- امیری تورج، ۱۳۷۸، عشق در فلسفه یونانی و مسیحیت، مجله علمی -فرهنگی برگ فرهنگ، شماره ۱ و ۲ چاپ دانشگاه تهران
- غنوی امیر، ۱۳۹۸، مسیر تعالی در احیاءالعلوم غزالی، پژوهش‌نامه عرفان، شماره ۲۱، سال یازهم،