تحول مفهوم عشق و محبت در عرفان اسلامی

Subject Areas : comparative literature

Tooraj  Amiri ¹ (Faculty memberDepartment of Islamic Studies, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran)

Received: 2021-08-28 Accepted : 2023-08-08 Published : 2024-03-03

Keywords: " معرفت", "عشق", "وحدت وجود", " عارفان", "محبت",

Abstract :

تحول مفهوم عشق و محبت در اندیشه عارفان مسلمانسخن عشق به آموزه‌های اساطیری و ادیان می‌رسد ، و تنها ضیافت عشق بود که فلاسفه را گردهم آورد.عارفان مسلمان با بهره‌گیری از آموزه‌های الهی- انسانی و تجربه عشق لطائف حکمی و نکات معرفتی و ادبی مهمی در باره محبت و اسرار آن بیان نمودند. در اندیشه عرفا میل ،موافقت و ایثار از مؤلفه‌های سلوک عارفانه می-تواند به محبت و عشق بیانجامد. هرعشقی با معرفت توأم است خواه قبل و یا بعد آن ، با وجود ممنوعیت عشق و بیان ناپذیری و مشکلات آن اما به دلیل جاذبه ذاتی ،معرفتی ، وراز وار بودنش در اشعار و رسائل عرفا تجلی نمود.در این سیر تکاملی محبت توأم با زهد با معرفت آمیخته به تدریج جای خود را به آموزه‌های معرفتی عاشقانه داد، ، با آنکه صوفیان عهد اول هم به راز و رمز عشق آشنا اما در دوره متأخر این آموزه‌ها عرصه و مجال بیان یافت وبه اوج قله اندیشه‌های عارفان تبدیل و پارادایم جدید و ماندگار وحدت وجود درعرفان و تصوف شکل گرفت . در این جستاربا روایت ریشه‌ها ، سیر و تحول مفهوم محبت و عشق در ارتباط با معرفت در عرفان اسلامی مورد بررسی تطبیقی و تحلیلی قرار گرفته است. کلیدواژه‌ها: محبت، عشق ، معرفت، عارفان،وحدت وجود

References:

منابع:
قرآن کریم.
- ابن‌سینا، بی‌تا رساله عشق، کلاله خاور.
- ابن عربی، محمد بن علی،۱۳۴۵، ترجمان الاشواق، بیروت: دار صادر.
- ابن عربی، محی‌الدین عربی، الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر، ۱۴۰۵=۱۹۸۵ م.
- ابن عربی، محی‌الدین، ۱۹۱۱، ا لفتوحات المکیة، قاهره: دار صادر.
- افلاطون، ۱۳۶۷، دوره کامل آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، رضا کاویانی، تهران، خوارزمی،
- بدوی، عبدالرحمن،۱۳۶۷، شهید عشق الهی: رابعه عدویه، ترجمه محمد تحریرچی، تهران: مولی،
- بقلی روزبهان، ابن ابی نصر، (۱۳۶۰)، عبهرالعاشقین، تصحیح هانری کربن، محمد معین، منوچهری، تهران
- پورجوادی، نصرالله، ۱۳۷۸، مجموعه آثار ابو عبدالرحمن سلمی، تهران: نشر دانشگاهی
- پورجوادی نصرالله، ۱۳۵۸، س‍ل‍طان طری‍ق‍ت: س‍وان‍ح زن‍دگ‍ی و ش‍رح آث‍آر اح‍م‍د غ‍زالی، آگاه، تهران
- جان بی ناس، ۱۳۷۴، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی‌اصغر حکمت، علمی-فرهنگی
-حافظ، شمس‌الدین، غزلیات حافظ: بامعنی واژه‌ها...، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه،‌۱۳۶۹.
-خرمشاهی، بهاءالدین، ۱۳۷۱، حافظ‌نامه، سروش، علمی-فرهنگی
- دانشنامه بزرگ اسلامی، ۱۳۸۴ مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران
- دورانت، ویل، ۱۳۷۷، لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب، تهران، علمی-فرهنگی
-دهقانی محمدرضا، ۱۳۷۷، وسوسه‌های عاشقی، برنامه
- روژمون دنی دو،۱۳۷۴، اسطوره‌های عشق، ترجمه جلال ستاری، چاپ آلیک،‌
- ریچارد پایکین و آوروم استرول، ۱۳۷۶، کلیات فلسفه ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، تهران، حکمت،
- زرین‌کوب، عبدالحسین، ۱۳۵۶، فرار از مدرسه، تهران، امیرکبیر،
- زرین‌کوب عبدالحسین، ۱۳۶۷، جستجو در تصوف ایران، امیرکبیر
- سجادی، سید جعفر، 1357 فرهنگ فلسفی و کلامی، امیرکبیر
- سراج ابونصر عبدالله بن علی،۱۳۸۲، اللمع فی التصوف، ترجمه مهدی مجتبیی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر
- سهروردی، شهاب‌الدین، ۱۳۶۶، فی حقیقه العشق، تصحیح و توضیح نجیب مایل هروی، انتشارات مولی
- عبادی، مظفربن اردشیر،۱۳۶۲، مناقب الصوفیه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی
- علی بن ابیطالب، ۱۳۷۲، نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
- عزالدین کاشانی، محمود بن علی، ۱۳۸۹، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تهران: زوار
- غزالی، ابو حامد، احیاء علوم الدین، بی‌تا دوره شانزده جلدی، بیروت: دار الکتاب العربی،
- غنی، قاسم،۱۳۷۴، تاریخ تصوف در اسلام، تهران: زوار
- غزالی ابو حامد، ۱۳۶۶، احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، انتشارات علمی و فرهنگی
- الامام الغزالی، ابو حامد، ۱۴۲۹-۱۴۲۸، مجموعه رسایل الامام الغزالی، دارالفکر
- غزالی، ابو حامد، ۱۳۶۲، المنقذ من الضلال، ترجمه صادق آیینه‌وند، تهران، امیرکبیر
- - کاشفی، حسین بن علی، ۱۳۷۵، لب لباب مثنوی، به اهتمام و تصحیح نصرالله تقوی با مقدمه سعید نفیسی، تهران، اساطیر
- کلاباذی، ابوبکر محمد بن ابراهیم، ۱۳۷۱، متن و ترجمه کتاب تعرف، به کوشش محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر
- گریمال پیر، ۱۳۵۶، اساطیر یونان و روم، ترجمه احمد بهمنش، امیرکبیر
- قشیری، عبدالکریم بن هوازی،۱۳۷۴، ترجمه رساله قشیریه، مترجم ابوعلی حسین احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزان فر، تهران: علمی و فرهنگی
- محمدی ری‌شهری محمد، ۱۳۸۹، میزان الحکمه، مترجم حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث
- مجلسی محمدباقر، بی‌تا بحارالانوار، چاپ بیروت
- محقق مهدی،۱۳۶۸، فیلسوف ری محمد بن زکریای رازی، نشر نی
- محمود محمود غراب، ۱۳۸۵، عشق و عرفان از دیدگاه ابن عربی، ترجمه محمد رادمنش، تهران، جامی.
- مصاحب، غلامحسین، ۱۳۸۷ دایره المعارف فارسی، تهران: امیرکبیر
- مولوی، جلال‌الدین، ۱۳۷۱ محمد بن محمد، مثنوی معنوی، تهران: امیرکبیر
- مولوی، جلال‌الدین، ۱۳۶۳، دیوان شمس، تصحیح بدیع‌الزمان فروزان فر، امیرکبیر
- کتاب مقدس عهد قدیم و عهد جدید، ۱۹۲۰، سفر تثنیه، بخش ۵/۶، بریتش وفورن
- نسفی، عزیزالدین بن محمد،۱۳۴۴، کشف الحقایق، گردآورنده مهدوی دامغانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
- نصر حسین،۱۳۹۷ ق، مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، انجمن فلسفه ایران، تهران.
- هجویری، علی بن عثمان، ۱۳۷۳، کشف‌المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، تهران: طهوری
- همدانی عین القضات، ۱۳۴۱، تمهیدات، در مصنفات عین القضات همدانی، تهران
- یحیی یثربی عرفان نظری، ۱۳۷۲، حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی
- یحیی یثربی، ۱۳۷۰، فلسفه عرفان، حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی

مقالات:
- پورنامداریان تقی، ۱۳۶۸ شهود زیبایی و عشق الهی، منبع: فرهنگ شماره ۴ و ۵
- امیری تورج، ۱۳۷۸، عشق در فلسفه یونانی و مسیحیت، مجله علمی -فرهنگی برگ فرهنگ، شماره ۱ و ۲ چاپ دانشگاه تهران
- غنوی امیر، ۱۳۹۸، مسیر تعالی در احیاءالعلوم غزالی، پژوهش‌نامه عرفان، شماره ۲۱، سال یازهم،