ارائه الگوی علّی عوامل تعیین کننده رفتار اخلاقی به روش دیمتل فازی

محورهای موضوعی : حسابداری مالی و حسابرسی

مجید پاکدل ¹ , زهرا پورزمانی ^{2 *}

1 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/06/08 تاریخ انتشار : 1404/04/17

کلید واژه: رفتار اخلاقی , جو اخلاقی, ایدئولوژی های اخلاقی, تعهد حرفه ای , ارزش های اخلاقی,

چکیده مقاله :

در فضای کنونی اقتصاد دنیا حسابرسی به یک ابزار کلیدی و اثربخش تبدیل شده است که نقش آن انکارناپذیر است. اما در طی دو دهه اخیر شاهد تنزل موقعیت و جایگاه حسابداری در سطح بین المللی بودیم. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی علّی عوامل تعیین کننده رفتار اخلاقی به روش دیمتل فازی به اجرا درآمد. این پژوهش از نظر ماهیت و محتوا از نوع توصیفی می‌باشد. در این تحقیق اطلاعات مربوط به 15 نفر از خبرگان و حسابداران ارشد شرکت های دولتی است که نمونه آماری را تشکیل . نتایج این تحقیق نشان داد که چهار عامل اصلی جو اخلاقی، ایدئولوژی های اخلاقی، تعهد حرفه ای و ارزش های اخلاقی بر رفتار اخلاقی حسابرسان تاثیر دارد همچنین روش دیمتل نشان داد عامل تعهد حرفه ای با میانگین تاثیرگذاری 740/18 ، عامل ارزش های اخلاقی با میانگین تاثیرگذاری 497/9 و عامل جو اخلاقی با میانگین تاثیرگذاری 742/8 در شمار عوامل تاثیرگذار قرار دارند . از طرفی عامل ایدئولوژی های اخلاقی با میانگین تأثیرپذیر 975/14 به عنوان عامل تأثیرپذیر می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

In the current climate of the world economy, auditing has become a key and effective tool whose role is undeniable. But over the last two decades, we have seen a decline in the position of accounting internationally. The aim of this study was to provide a causal model to investigate the determinants of moral behavior by fuzzy dimtel method. This research is descriptive in nature and content. In this research, information about 15 experts and senior accountants of state-owned companies that formed the statistical sample. The results of this study showed that the four main factors of ethical climate, ethical ideologies, professional commitment and ethical values affect the ethical behavior of auditors. The average effectiveness is 9.497 and the moral climate factor with an average effectiveness of 8.742 is among the influential factors. On the other hand, the factor of moral ideologies with an average of 14.975 is as a factor of influence. key words:

منابع و مأخذ:

فهرست منابع
عظیمی, احمد و معصومه کاظمی نوجه ده، ۱۳۹۶، بررسی رابطه شهرت شرکت و انتخاب حسابرس مستقل در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، اولین کنفرانس ملی پژوهش های نوین ایران و جهان در مدیریت، اقتصاد و حسابداری و علوم انسانی، شیراز، دانشگاه علمی کاربردی شوشتر،
ابوالحسنی, علی؛ حسین افشاری و داریوش جاوید، ۱۳۹۶، رابطه بکارگیری حسابرس داخلی با اندازه و استقلال شرکت و تاثیر آن بر تاخیر گزارش حسابرسی، اولین همایش حسابداری،مدیریت و اقتصاد با رویکرد پویایی اقتصاد ملی، ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر،
نوروش، ایرج ،1378، اهمیت ویژگیهای موسسات حسابرسی در فرآیند انتخاب حسابرس توسعه شرکتها و انگیزه های تغییر حسابرس در میان شرکتهای ایرانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران - دانشکده علوم، رشته حسابداری،
خدادادی، ولی، 1390، بررسی تاثیر تداوم انتخاب حسابرس بر صرف ریسک سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز - دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، رشته حسابداری،
سهیلی, حسین و سهراب شکربیگی، ۱۳۹۵، بررسی اثرات میان حق الزحمه حسابرسی مستقل و انتخاب حسابرس بر کیفیت گزارش حسابرسی درشرکت های بورس اوراق بهادار تهران، پنجمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت و دومین کنفرانس کارآفرینی و نوآوری های باز، تهران، همایشگران مهر اشراق،
نساری, احسان، ۱۳۹۵، دلایل تغییر کیفیت حسابرسی پس از تغییر حسابرس چیست ؟ مدارک به دست آمده از تعویض های ارادی و اجباری حسابرس، کنفرانس جهانی مدیریت، اقتصاد حسابداری و علوم انسانی در آغاز هزاره سوم، شیراز، پژوهش شرکت ایده بازار صنعت سبز،
شماخی, حمیدرضا و رضا صفیلو، ۱۳۹۵، بررسی رابطه حق الزحمه حسابرسی و انتخاب حسابرس، هفتمین کنفرانس بین المللی اقتصاد و مدیریت، سوئد- دالارنا، مرکز ارتباطات دانشگاهی ICOAC، دانشگاه دولتی دالارنا،
پوریانسب، امیر. (1389)، اصول اخلاق حرفه ای ، حسابدار، سال چهاردهم، شماره ۱۳۷. تيبودو، جی سی.(2014)، حسابرسی پس از قانون ساربنز اکسلی، ترجمه رحمت اله نادری بنی، تهران: انتشارات چرتکه.
ثقفی، علی؛ رحمانی، حليمه؛ رفیعی، افسانه (۱۳۸۹)، آموزش اخلاق حسابداری در دوره کارشناسی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، شماره ۱، صص ۷-۱۸.
جلالی، رستم.(۱۳۹۱)، نمونه گیری در پژوهش های کیفی، تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دوره ۴، صص ۳۱۰-۳۲۰ .
حساس یگانه، یحیی و کاظم پور، احسان. (۱۳۹۲)، رابطه سطح مهارت حسابرسان با حساسیت و قضاوت اخلاقی، پژوهش های تجربی حسابداری مالی، شماره ۱۰، صص ۵۳-۷۰.
خواجو، شکراله و نوشادی، میثم. (۱۳۸۸)، تجربه حسابرس و نقش آن در موضوعات ساختار نیافته حسابرسی، تحقیقات حسابداری، ۳، صص ۱۰۸-۱۲۱.
خواجو، شکراله و نوشادی، میثم.(۱۳۹۱)، نقش الگوهای رفتاری و مدل های تصمیم گیری در قضاوت حسابرسان، پژوهش حسابداری، ۵، صص ۱۲۳-۱۳۵.
خوش طینت، محسن و بستانیان، جواد.(۱۳۸۶)، قضاوت حرفه ای در حسابرسی، مطالعات تجربی حسابداری مالی، ۱۸، صص ۲۵-۵۸.
دادگر، یداله.(۱۳۹۴)، اخلاق و اقتصاد: پیوندی ساختاری، دوطرفه، و پایدار، بررسی مسائل اقتصاد ایران، دوره ۲، شماره ۲، صص ۲۷-۵۲.
سرلک، نرگس. (۱۳۸۷)، اخلاق حسابداری، اخلاق در علوم و فناوری، شماره ۱- ۲، صص ۷۱-۸۲ .
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه. (۱۳۹۰)، روش تحقیق در علوم رفتاری، تهران، نشر آگه، چاپ ۲۱.
صادقیان، مسعود؛ جهانگیرنیا، حسین؛ غلامی جمکرانی، رضا. (۱۳۹۸)، نقش اخلاق در تعامل استراتژیک بین حسابرس مستقل و مدیریت بر پایه نظریه بازی، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، دوره 8، شمار ۲۹، صص ۴۳-۵۶
صالحی، تابنده(۱۳۹۵)، رابطه اخلاق حرفه ای حسابرس و کیفیت حسابرسی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، شماره 3، صص ۷۳-۸۶.
صفری گرایلی، مهدی و ولیان، حسن. (۱۳۹۷)، طراحی مدل و ارزیابی قابلیت های موسسات حسابرسی در ارتقای اعتماد اجتماعی، دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، دوره 3، شماره ۶، صص ۶۵-۱۰۴.
مجتهدزاده، ویدا و آقایی، پروین.(۱۳۸۳)، عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی مستقل از دیدگاه حسابرسان مستقل و استفاده کنندگان، بررسی های حسابداری و حسابرسی، ۳۸، صص .۷۶-۵۳
Altman, E. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. Journal of Finance, 23(4), 589e609.
Axelrod, R. (1986). An evolutionary approach to norms. American Political Science Review, 80(4), 1095e1111.
Bloomfield, R., Nelson, M. W., & Soltes, E. (2016). Gathering data for archival field, survey, and experimental accounting research. Journal of Accounting Research, 54(2), 341e395.
disclosure decisions: An examination of capital expenditure forecasts. Working paper. University of Delaware, and University of Maryland. Chaney, P., Jeter, D., & Shivakumar, L. (2004). Self-selection of auditors and audit pricing in private firms. The Accounting Review, 79(1), 51e72.
Cialdini, R., & Trost, M. (1998). Social influence: Social norms, conformity, and compliance. In The handbook of social psychology. New York, NY: Oxford University Press.
Craswell, A. T., & Francis, J. R. (1999). Pricing initial audit engagements: A test of competing theories. The Accounting Review, 74(2), 201e216.
Davis, T. R. V., & Luthans, F. (1980). A social learning approach to organizational behavior. Academy of Management Review, 5(2), 281e290.
DeAngelo, L. E. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of Accounting and Economics, 3(3), 183e199.
Dechow, P., & Dichev, I. (2002). The quality of accruals and earnings: The role of accrual estimation errors. The Accounting Review, 77(Supplement), 35e59.
of archival auditing research. Journal of Accounting and Economics, 58(2e3), 275e326.
DiMaggio, P. J., & Powell, W. W. (1983). The iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48(2), 147e160.
Ettredge, M., Li, C., & Scholz, S. (2007). Audit fees and auditor dismissals in the Sarbanes-Oxley era. Accounting Horizons, 21(4), 371e386.
Fama, E., & French, K. (1997). Industry costs of equity. Journal of Financial Economics, 43(2), 153e193.
Fischer, P., & Huddart, S. (2008). Optimal contracting with endogenous social norms. American Economic Review, 98(4), 1459e1475.
Houston, J., Lev, B., & Tucker, J. (2010). To guide or not to guide? Causes and consequences of stopping quarterly earnings guidance. Contemporary Accounting Research, 27(1), 143e185.
Jensen, M., & Meckling, W. (1976). Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305e360.
Kallgren, C. A., Reno, R. R., & Cialdini, R. B. (2000). A focus theory of normative conduct: When norms do and do not affect behavior. Personality and Social Psychology Bulletin, 26(8), 1002e1012.
Kaplan, S., Newberry, K., & Reckers, P. (1997). The effect of moral reasoning and educational communications on tax evasion intentions. Journal of the American Taxation Association, 19(2), 38e54.
Klein, B., & Leffler, K. B. (1981). The role of market forces in assuring contractual performance. Journal
Minutti-Meza, M. (2013). Does auditor industry specialization improve audit quality? Journal of Accounting Research, 51(4), 779e817.
Palmer, D. A., Jennings, P. D., & Zhou, X. (1993). Late adoption of the multidivisional form by large U.S. Corporations: Institutional, political, and economic accounts. Administrative Science Quarterly, 38(1), 100e131.
. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 92: 55-60.
Bandura, A. 1997. Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
Bangun, Y. K., & Asri, M. 2017. Auditor Ethical Decision Making. Scientific Research Journal.
Baotham, S., & Ussahawanitchakit, P. 2009. Audit independence, quality, and credibility: effects on reputation and sustainable success of CPAs in Thailand. International Journal of Business Research, 9(1), 1-25.
Bonner, S. E. 1990. Experience effects in auditing: The role of task-specific knowledge. Accounting Review: 72-92.
Bonner, S. E., & Lewis, B. L. 1990. Determinants of auditor expertise. Journal of accounting research, 28: 1-20..
Fleming, M. M. K. 1980. Budgeting practices in large CPA firms. Journal of Accountancy, 149(5): 55.
Gendron, Y., Suddaby, R., & Lam, H. 2006. An examination of the ethical commitment of professional accountants to auditor independence. Journal of Business Ethics, 64(2): 169-193.
Halim, H. A., Jaafar, H., & Janudin, S. E. (2018). Factors Influencing Professional Judgment of Auditors in Malaysia. International Business Research, 11(11), 119-127.
Ismail, S., & Yuhanis, N. 2018. Determinants of ethical work behaviour of Malaysian public sector auditors. Asia-Pacific Journal of Business Administration, 10(1): 21-34..
Knechel, W. R. 2000. Behavioral research in auditing and its impact on audit education. Issues in accounting education, 15(4), 695-712.
Kohlberg L 2002. The philosophy of moral development: the nature and validity of moral stages essays on moral development. San Francisco: Harper& Row: 123-137..
Lee, Y. T., Stettler, A., & Antonakis, J. 2012. Incremental validity and indirect effect of ethical development on work performance. Personality and Individual Differences, 50(7): 1110- 1115.
Libby, R. (1995). The role of knowledge and memory in audit judgment. Judgment and decision-making research in accounting and auditing, 1, 176-206.
Mala, R., & Chand, P. 2015. Judgment and Decision􀇦Making Research in Auditing and Accounting: Future Research Implications of Person, Task, and Environment Perspective. Accounting Perspectives, 14(1): 1-50.
.
McDevitt, R. K. 2000. A systems approach to identifying the sources of decision influences and their importance to individuals facing ethical dilemmas.
audit decision aids. Judgment and decision making research in accounting and auditing:207-228.
Modarres, A., & Rafiee, A. 2011. Influencing factors on the ethical decision making of Iranian accountants. Social Responsibility Journal, 7(1):136-144.
Muslumov, A. & Aras, G. (2004). The analysis of factors affecting ethical judgment: the Turkish evidence. Conference proceding: Global Business and Technology Association, 2004 International Conference, June 8 to 12, Cape town, South Africa. Unpublished.