بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه ۳
محورهای موضوعی : مدیریت آموزشی
روح انگیز نقوی
1
(گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
مهتاب سلیمی
2
(استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی کرج، کرج ،ایران.)
مژگان نینوایی
3
(استادیار، گروه مامایی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
کلید واژه: آگاهی, نگرش, عملکرد, بهداشت مواد غذایی. ,
چکیده مقاله :
هدف از انجام اين پژوهش، بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه 3 کرج بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مربیان بهداشت مدارس ابتدایی ناحیه ۳ کرج به تعداد 236 بود که با استفاده از فرمول کوکران 144 نفر با روش نمونه¬گیری تصادفی در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده¬ها پرسشنامه محقق ساخته آگاهی، نگرش و عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی بود که از روایی محتوایی و پایایی آلفای کرونباخ قابل قبولی برخوردار بود. داده¬هاي جمع¬آوري شده با استفاده از شاخص¬هاي آمار توصيفي و آزمون تی تك نمونه ای مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتایج نشان دادند که میزان آگاهی مربیان بهداشت (38/2)، نگرش مربیان بهداشت (13/3) و عملکرد مربیان بهداشت (79/2) بود که نشان¬دهنده سطح مطلوب می¬باشد. همچنین نتایج نشان دادند که میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت (77/2) بود که نشان¬دهنده سطح متوسط به پایین مربیان بهداشت می¬باشد. بنابراین، کارشناسان و مسئولین در گام اول به شناسایی نقاط قوت و ضعف نگرش مربیان بهداشت مدارس اهتمام بورزند و در گام دوم با برنامه¬ریزی و اقدامات راهبردی از جمله برگزاری دوره¬های ضمن خدمت تخصصی نگرش مربیان را به سطح بالاتری ارتقاء دهند.
The purpose of this research was to investigate the knowledge, attitude and performance of health educators of Karaj schools in the field of food hygiene of primary school students in the 3rd district of Karaj. The research method was a descriptive survey. The statistical population of the study included all 236 primary school health educators in the 3rd district of Karaj, using the Cochran formula, 144 people were selected as a sample using the available random sampling method. The data collection tool was a researcher-made questionnaire of knowledge, attitude and performance towards food hygiene, which had acceptable content validity and Cronbach's alpha reliability. The collected data were analyzed using descriptive statistics and sample t-test. The results showed that the awareness level of health educators was (2.38), the attitude of health educators was (3.13) and the performance of health educators was (2.79), which indicates the desired level. Also, the results showed that the level of knowledge, attitude and performance of health educators was (2.77), which indicates the average to low level of health educators. Therefore, in the first step, experts and officials should pay attention to identifying the strengths and weaknesses of school health educators' attitudes, and in the second step, raise the educators' attitudes to a higher level by planning and taking strategic measures, including holding specialized in-service courses.
Azanaw, J., Dagne, H., Andualem, Z. and Adane, T., 2021. Food safety knowledge, attitude, and practice of college students, Ethiopia, 2019: a cross-sectional study. BioMed Research International, 2021.#
Evans, E.W., Redmond, E.C., Alwan, N. and Ilic, S., 2021. Awareness and attitudes of student dietitians in Lebanon, UK and USA towards food safety. Foods, 10(8), p.1875.#
Gharibi, S., Foroghi, A., Pouyan-Mehr, M., Hashemian, A. (2019). the level of knowledge, attitude and performance of Kermanshah University of Medical Sciences students regarding food health and safety. Journal of Health in the Arena, 8(4), 23-33. [In Persian]#
Guzder, J. (2019). Growth Hormone Deficiency: Is It Just a Problem of Growth Impairment? Part I. Growth Disorders and Acromegaly.#
Hann, M., Allison, R., Truninger, M., Junqueira, L., Silva, A., Touboul Lundgren, P., Lacroix Hugues, V., Godard, M., Fehér, Á., Csenki, E. and Szakos, D., 2022. Educating Young Consumers about Food Hygiene and Safety with SafeConsume: A Multi-Centre Mixed Methods Evaluation. Education Sciences, 12(10), p.657#.
Irji rad, A., Haji, M. 2017. Examining the relationship between self-awareness and emotions caused by teaching in teachers (students) of conservatories. Educational Psychology Quarterly, 14(50), 55-70. [In Persian]#
Jahanbani, N., Ebrahimzadeh, F., Salim, K., Mardani, M., Mahoti, F. 2010. Investigating the control and monitoring of food items offered to students and the level of nutritional health awareness of parents and teachers of schools within the Khorram Abad population research base. Lorestan University of Medical Sciences Quarterly, 12(3), 79-87.# [In Persian]
Javdanzadehm K. 2017. Examining the awareness and attitude of health workers of Mahshahr city towards food hygiene and safety. Master's thesis, Islamic Azad University, Marvdasht branch. [In Persian]#
Kamboj, S., Gupta, N., Bandral, J.D., Gandotra, G. and Anjum, N., 2020. Food safety and hygiene: A review. International Journal of Chemical Studies, 8(2), pp.358-368.#
Nachvak, M., Hadian, M. 2010. the level of health awareness of health educators of special education centers. Exceptional Children Quarterly, 15, 87-100. [In Persian]#
Noori Motlaq, Z., Mansourian, M., Noormoradi, H., Shafiian, Z. 2015. Examining the knowledge and attitude of students of Ilam University of Medical Sciences. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences, 23 (3), 8-15. [In Persian]#
Olaimat, A.N., Al-Nabulsi, A.A., Nour, M.O., Osaili, T.M., Alkhalidy, H., Al-Holy, M., Ayyash, M. and Holley, R.A., 2022. The effect of the knowledge, attitude, and behavior of workers regarding COVID-19 precautionary measures on food safety at foodservice establishments in Jordan. Sustainability, 14(13), p.8193#.
Pouyanmehr, M., Malekian, S. 2022. Investigating people's knowledge, attitude and performance about food health and safety, a necessary approach in biological safety: a case study of students of educational centers in Kermanshah. Biosafety Journal, 15(1), 33-50. [In Persian]#
Soheyli zadeh, A., Nurjah, N., Alamdar, E. 2005. Investigation of nutritional intake of elementary school students in Tehran. Journal of Shahid Beheshti University of Medical Sciences and Healthcare Services, 29 (2), 168-165. [In Persian]#
Tabatabayi-Ranjbar, Y., Aalian S., Torian, F. 2022. Awareness, attitude and performance of those involved in the preparation and distribution of food in Haraz road restaurants in relation to food safety and hygiene. Journal of Health Faculty and Health Research Institute, 20, (2), 85-98. [In Persian]#
Teymouri, M., Teymouri, L. 2021. Evaluation of awareness, performance and attitude of food safety and health in food service centers of Kermanshah province during the epidemic of covid-19. Environmental Health Research Quarterly, 7 (3), 292-300. [In Persian]#
تاریخ دریافت: 16/12/1402 تاریخ پذیرش: 18/03/1403 |
بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه ۳
روحانگیز نقوی1، مهتاب سلیمی*2، مژگان نینوایی3
فصلنامه تعالی تعلیم و تربیت و آموزش دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دوره2، شماره2 زمستان 1402 |
چکیده
کلمات کلیدی: آگاهی، نگرش، عملکرد، بهداشت مواد غذایی.
مقدمه
از آغاز تاريخ بشر، بيماریهای ناشی از غذا يک مشکل برای همه ملتها بوده و يک مسئله بهداشت عمومی روبه رشد در سراسر جهان است. بيماریهای ناشی از غذا مسائل جدی و مداومی هستند که منجر به عوارض شديد و اغلب مرگ میشوند. از آنجا که ميليونها نفر سالانه بيمار میشوند و هزاران نفر از آنها پس از خوردن غذای آلوده به دليل مديريت نامناسب غذا میميرند (اذاناو4و همکاران، 2021). ارزيابیهای سازمان بهداشت جهانی به تنهايی از منطقه اروپا نشان میدهد که 23 ميليون نفر در هر سال بيماریهای مربوط به خوردن غذاهای آلوده را امتحان میکنند. برآورد زده شده است که اين منجر به 5000 مرگ در سال و 400000 زندگی تعديل شده که با سستی مواجه میشود (هان 5و همکاران، 2022). بهداشت مواد غذايی شرايط و اقدامات لازم برای پشتوانه ايمنی مواد غذايی از توليد تا مصرف است. اين يک نياز اساسی در هر فرآيند غذايی است که غذای توليد شده برای مصرف سالم باشد. بهداشت مواد غذايی يک نياز اساسی است که ممکن است در پيشرفت فرآيندهای موثر و کارآمد ناديده گرفته شود. بهداشت مواد غذايی با گسترش بيماریهای ناشی از مواد غذايی که منجر به هزينه های قابل توجهی برای افراد، صنايع غذايی و اقتصاد میشود، همچنان يک مسئله ضروری است (کامبوج6 و همکاران، 2020). طبق تعريف کمسيون، بهداشت مواد غذايی عبارت است از «کليه موازينی که رعايت آنها در توليد، فرآيند، نگهداری و عرصه مواد غذايی ضروری است تا ماده غذايی سالم و با کيفيت بالای بهداشتی به دست استفاده کننده برسد». به عبارتی رعايت اصول و قواعد بهداشتی در جهت کاهش دادن آلودگی فيزيکی، شيميايی و بيولوژيکی را تا حدی که برای سلامتی انسان زيانآور نباشد، بهداشت مواد غذايی میگويند. بهداشت مواد غذايی در مرحله اول از نظر سالم بودن غذا و پس از آن بالا بودن کيفيت خوراکی آن دارای اهميت است. در طول دهه گذشته بروز بيماریهای ميکروبی ناشی از مواد غذايی نه تنها در کشورهای در حال توسعه با فقر بهداشتی بلکه در کشورهای توسعه يافته با استاندارد بالای بهداشتی نيز رو به فزونی بوده است (جاودانزاده، 1396). اکثر مردم میدانند که نگهداری استانداردهای بهداشتی بالا برای جلوگيری از آلودگی متقابل و بيماری های بعدی مهم است. در مکانهای شلوغ مانند مدارس، واجب است که هم متصديان غذا و هم ساير کارکنان از خطرات خاص مربوط به آن محيط آگاه باشند و اين يک اجبار قانونی برای افرادی است که با مواد غذايی کار میکنند آموزشهای مناسب را ديده باشند. با شناخت از خطرات احتمالی، دست اندرکاران مواد غذايی در مدارس میتوانند از بيماریها و حتی تهديدهای جانی جلوگيری کنند (گوزدر7، 2019). مربيان بهداشت مدارس به عنوان يک محرک ارتباطی و محور تعليم و تربيت، اطلاعات و ارزشها را به دانشآموزان انتقال میدهند. مربيان بهداشت مدارس به عنوان يک ابزار کليدی و ياريگر در مدارس در تمامی سطوح آموزشی و پرورشی تاثيری مهم و اساسی به عهده دارند. از سوی ديگر، در مدارس دانشآموزان که درصد قابل ملاحظهای از اجتماع در حال رشد را تشکيل میدهند به علت ويژگيهای جسمانی و روانی بسيار آسيبپذير میباشند به طوری که عدم رعايت بهداشت مواد غذايی و الگوي نامنظم غذايي، دوست داشتن و نداشتنهاي غذايي، از دست دادن وعدهها به خصوص صبحانه، مصرف بيشتر ميان وعدههاي دربرگيرنده مقادير بالاي چربي با دانسيته پايين (LDL)، تکرار مصرف غذا خارج از منزل و فقدانهای غذايی اثرات نامطلوبی بر روی توانايیهای آنها در استفاده از فرصتهای محدود آموزشی موجود میگذارد چرا که، ميان وعده نقش حياتی در يادگيری مطالب درس و تمرکز حواس دارد (سهيلی آزاد و همکاران، 1384).
در راستای بهبود تغذیه دانشآموزان مدارس میتوان اقدامات اساسی زیر را انجام داد: اول، نظارت بر نحوه عرضه و توزیع مواد غذایی به دانشآموزان در داخل و اطراف مدارس با همکاری مراکز بهداشتی درمانی منطقه؛ دوم: عرصه مواد غذایی مغذی و سالم برای ایجاد عادات غذایی مناسب در دانشآموزان؛ سوم، کنترل مواد غذایی که دانشآموزان با خود به مدرسه میآورند و مداخله و مذاکره با والدین برای بهبود آنها. متاسفانه در حال حاضر در اغلب مدارس بوفههای مدارس به درستی مديريت نشده و عرضهکننده مواد غذايی چون غلات حجيم شده شور پفک، چيپس، ساندويچ سوسيس، و کالباس آماده شده در شرايط غيربهداشتی و با مواد اوليه نامرغوب و نيز با نشان و فرمولاسيونهای گوناگون عرضه میگردد. همچنين مواد غذايی تهيه شده در مدارس از نظر کميت و کيفيت پاسخ گوی نيازهای دانشآموزان نبوده و چشمانداز نامناسبی از نظر عادات غذايی، سلامت تغذيهای و بهرهوری جمعيت مولد در آينده کشور ترسيم میکند (جهانبانی و همکاران، 1398)، که اين امر میتواند از ناآگاهی و نگرش و عملکرد ناپسند بهداشت غذايی بعضی از والدين، مديران و بويژه مربيان بهداشت مدارس از ارزش و بهداشت مواد غذايی ناشی گردد. موقعيت و مرتبه مربي بهداشت در نشان دادن خدمات بهداشتي مدارس جايگاهي حساس و كليدي است. اما اين جايگاه و مرتبه زماني ميتواند به نحو پسنديده و مناسب در خدمت سيستمهاي بهداشتي مدارس قرا ر گيرد كه از شرايط لازم برخوردار باشد. يكي از اين شرايط كه از همه آنها با اهميتتر و اساسيتر به نظر ميرسد ميزان دانش و نگرش بهداشتي مربيان بهداشت است (نچواک و هاديان، 1389).
آگاهی شامل مجموعه ویژگیهایی است که شخص به عنوان مجموعه منحصربهفرد ادراک میکند و از طریق روابط و تعاملات اجتماعی کسب میشود (ایرجیراد و حاجی، 1397). نگرش مبتنی بر شناخت فرد از دنیا و اطرافیان است؛ شناختی که تحت تاثیر محیط است. نگرش باور یا گرایشی است که بر تجربه قلب فرد مبتنی است، که یا از طریق تجربه مستقیم به وجود آمده است و یا از دیگران در روند اجتماعی شدن آموخته میشود (اسیلوان8 و همکاران، ترجمه رئیسزاده، 1395). در مدارس تعداد زيادی از افراد به علت فقدان آگاهی و نگرش نادرست بهداشتی درباره غذا تحت تاثير منفی کمبود ايمنی مواد غذايی هستند. بالا رفتن سطح آگاهی افراد به خصوص مربيان بهداشت نقش عمده و ضروری در بهبود وضعيت تغذيهای و عملکرد بهداشتی مربيان دارد. رفتارهای صحيح بهداشتی علاوه بر توجه به افراد به موضوع بهداشت فردی و اجتماعی، زمينه ساز عملکرد صحيح بهداشتی نيز میشود (پويانمهر و ملکيان، 1401). مطالعهاي در ايران نشان داد كه 12 % نوجوانان از كمبود مزمن انرژي بر اساس شاخص نمايه توده بدني و 16 % از كم خوني رنج ميبرند. در پژوهشي ديگر نيز ميزان گسترش سوء تغذيه در دانشآموزان بر اساس وزن براي سن 5/6 %، بر اساس قد براي سن 8/1 % و بر اساس وزن براي قد 9/5 % گزارش شد. همچنين شیوههای غلط غذايي يكي از عوامل مهم در ايجاد كمبود عناصر مغذي به ويژه كلسيم و ويتامينهاي B6 ،A ،C و سوء تغذيه پنهان يا آشكار و در نتيجه ايجاد تغييرات رفتاري در کودکان ميباشد (رسولی و همکاران، 1389). نكته قابل توجه اين است كه بيماريهاي برآمده از غذا، به ويژه آنها كه به وسيله باكتريها، ويروسها، انگلها و قارچها بوجود می ایند قابل پيشگيري هستند و آموزش در دخالت مناسب غذا، يك كليد براي پيشگيري است (جمشیدیمقدم و همکاران، 1398). وجود مربیان بهداشتي توانمند و ماهر در حوزه بهداشت در مدارس علاه بر اينکه ميتواند از پیدایش بسياري از حوادث بهداشتي مانند شکستگي استخوان و بيماريهاي واگير در مدارس جلوگیری نمايد، میتوانند با نشان دادن آموزشها و نظارت بر بوفه مدرسه و بهداشت مواد غذایی مورد مصرف دانشآموزان منجر به پیشرفت سلامت جسمانی-ذهنی و کيفيت آموزش و يادگيري دانش آموزان گردند (رماوندی و همکاران، 1396). اما متاسفانه در ايران مسئله اثربخشی حضور مربي بهداشت بر ارتقا کيفيت بهداشت محيط مدرسه و در نتيجه کيفيت آموزش کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به بیان دیگر، در کشورمان وزارت آموزش و پرورش به اين مهم (حضور مربي بهداشت در مدارس) به عنوان يک مسئله اولويتدار نميپردازد، بنابراين پژوهشهای زيادي بايد صورت گيرد تا اهميت حضور مربي بهداشت براي مسئولان تبيين و کوشش آنان را در جهت بهداشتي نمودن مدارس و بازرسی بر تغذیه و بهداشت مواد غذایی مدارس برانگيزاند. با اين وجود مطالعات بيشمار که انجام شده نشان دادهاند که افراد معمولا از روشهای بهداشتی نامناسب استفاده میکنند و گزارش کردهاند که کمبود دانش سبب اقدامات بهداشتی ضعيف میشود که از پيامدهای آن اين است که کودکان و نوجوانان انرژی لازم برای چندين ساعت کار آموزشی و پرورشی نداشته و قدرت دفاعی بدن خود را در برابر حمله بيماریهای قابل انتشار در مدرسه از دست میدهند. بنابراين در گام اول بايد ميزان آگاهی، نگرش و عملکرد مربيان بهداشت در مدارس ارزيابی شود تا نقاط قوت و ضعف عملکرد آنها شناسايی شود و در گام دوم با عرضه اطلاعات درست به مربيان و انتقال آن به کودکان و والدين آنها از لطمههای مواد غذايی غيربهداشتی در مدارس ابتدايی که جامعه کودکان آن در سنين رشد هستند و با تغذيه نادرست سلامت جسمانی و روانی آنها در خطر میباشد و هر روز در مدارس شاهد ضعف جسمانی، کمبود انواع ويتامينها و پروتئينها، چاقی بيش از حد دانشآموزان هستيم چارهجویهای لازم صورت بگيرد. از اينرو محقق در اين پژوهش بدنبال پاسخ به اين سوال است که سطح آگاهی، نگرش و عملکرد مربيان بهداشت مدارس در زمينه بهداشت مواد غذايی چگونه است؟
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
بهداشت مواد غذایی
مطابق با تعریف علمی، واژه بهداشت مواد غذایی به مفهوم اطمینان از سلامت غذا و دور بودن آن از هر نوع آلودگی و فساد شیمیایی، میکروبی و فلزات سنگین است که با بهداشت و امنیت غذایی به معنای دسترسی همه به غذا متفاوت است (آدامز9، ترجمه مرتضوی و صادقیماهونک، 1400). بهداشت مواد غذايي تضمینکننده سود بخشی غذای مناسب و یک رکن اساسی در تغذیه صحیح است و عبارت است از رعایت اصول و موازین بهداشتی با انجام کارهایی (اعمالی) در کلیه مراحل تهیه، تولید، حمل و نقل، نگهداری، فروش و مصرف مواد غذایی در جهت کاهش آلودگیهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تا حدی که برای سلامتی انسان زیانآور نباشد (مومنینژاد و همکاران، 1398). سازمان بهداشت جهانى نسبت به نياز آموزشى در زمينه ايمنى مواد غذايى براى توليد كنندگان غذا آگاه ميباشد. در سال 1990 ده قانون براى آماده كردن غذاى ايمن طراحى كرد. بعدها مشاهده شد كه چيزى سادهتر و قابل اجراتر مورد نياز است. پس از يك سال مشورت با متخصصان ايمنى مواد غذايى و افراد در معرض خطر، پوستر 5 كليد براى غذاى ايمنتر را معرفى نمود. هسته 5 كليد براى غذاى ايمنتر شامل: كليد (1) تميز نگه داشتن، كليد (2) جدا كر ن مواد خام و پخته، كليد (3) طبخ کامل، کلید (4) نگه داشتن غذا در دماى ايمن، کلید (5) استفاده از آب و مواد غذایی سالم میباشد. اين پوستر براى انتشار پيام سازمان بهد اشت جهانى به بیش از 40 زبان ترجمه شده و مورد استفاده قرار گرفته است. اين پيامها براى مخاطبان در شرايط مختلف، از جمله بازارهاى غذاى سالم، شرايط اضطرارى مانند طغيان بيمارىها، ايمنى غذايى مسافران، فروشندگان غذا و آموزش زنان تدوین شده است (رمضانخانی و همکاران، 1401).
آگاهی از بهداشت مواد غذایی
اصل اصطلاح آگاهی به واژه لاتینی Conscientia برمیگردد که به معنای آگاهی مشترک دو یا چند نفر از موضوعی واحد است. Conscientia در زبان لاتین هم دلالت بر آگاهی مشترک دارد و هم به معنای وجدان اخلاقی است به طوری که واژه Conscience از مشتقات فرانسوی این اصطلاح است (صالحی آسفیجی، 1399). بنا به تعریف سرل10 که از طریق اشاره صورت میپذیرد و به طور مثال از طریق یک تحلیل مفهومی «حالات آگاهانه، آن حالات احساس، ادراک، و اطلاعی هستند که از صبح وقتی شما از یک خواب «بیرویا» بیدار میشوید، آغاز میشوند و تا انتهای روز که شما به خواب میروید و یا به شکل دیگری نا آگاه میشوید، ادامه پیدا میکنند (سرل، ترجمه حسینی، 1400). دانش و آگاهی مربوط به خطرات ابتلا به بیماریهای ناشی از غذاهای آلوده در توسعه ارتقا سبک زندگی ضرورى است (پویانمهر و ملکیان، 1401). آگاهى داشتن انسان از مسائل ايمنى مواد غذايى و بهداشت مىتواند از مبتلا شدن به بسيارى از بيمارىها و نيز در جلوگيرى از آلوده شدن مواد غذايى و محيط جلوگيرى كند بنابراين با عنايت به موارد پيش گفته ميزان آگاهى افراد نقش مهمى در بهبود بهداشت و مواد غذايى و در نهايت سلامت افراد جامعه دارد (تيمورى يگانه و تيمورى يگانه، 1400).
نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی
معادل واژه Attitude در فارسی، نگرش، ایستار، طرز رفتار، طرز تلقّى، پنداشت، طرز تفکر بر اساس مفروضات پیشین و مانند آنها ترجمه شده است (آذربایجانی و همکاران، 1396). نگرش یا طرز تلقی عبارت از آمادگی برای واکنش ویژه نسبت به یک فرد، شی ، فکر یا وضعیت است (رضائیان، 1398). مادیگان11، نگرش را مهمتر از دانش و مهارت فرد میداند و عقیده دارد که نگرشها رفتار افراد را هدایت میکنند و بر سازگاریهای اجتماعی او تاثیر دارند و وی را به راه سازندگی یا انحراف هدایت میکنند. نگرش نظری است که درباره افراد، چیزها یا رویدادها ابراز میگردد و منعکس‌کننده نوع احساس فرد درباره آن است (رابینز، ترجمه پارسائیان و اعرابی، 1401). بعد شناختی آن عبارت از باورها و ارزشها و اطلاعات درباره هدف شناخته شده به وسیله فرد است؛ ب) بعد عاطفی آن شامل احساس‌ها و عواطف درباره هدف، فرد، فکر، رخداد یا شی است؛ ج) بعد رفتاری آن از نگرش سرچشمه می‌گیرد و به نیت «رفتار به صورت معین» برمیگردد (رضائیان، 1398). در ارتباط با بهداشت مواد غذایی، نگرشها مهم هستند زیرا رفتار مصرفکنندگان شامل تمامی اعمالی است که آنان در ارتباط با بدست آوردن، استفاده و کنارهگیری کالاها یا خدمات بعد از مصرف انجام میدهند و این رفتار به نگرش و اهداف فرد مربوط میشود. یعنی اعمالی که در برابر یک موضوع نشان میدهیم. البته همانطور که قبلا ذکر شد، در بسیاری مواقع، علایق شخصی و باورها به رفتار تبدیل نمیشوند، زیرا تعیین کنندههای دیگری نیز برای رفتار وجود دارد.
با توجه به مطالبی که مطرح شد، پژوهش هایی در داخل و کشور نیز صورت گرفته است؛ برای مثال طباطبایی رنجبر و همکاران(1401) در پژوهشی تحت عنوان آگاهی، نگرش و عملکرد دست اندرکاران تهیه و توزیع غذا رستوران های بین راهی جاده هراز در ارتباط با ایمنی و بهداشت مواد غذایی نشان دادند که ۱/۹۷% افراد دارای سطح آگاهی خوب و از نظر نگرش ۱۰۰% افراد دارای نگرش مثبت و عملکرد ۱۰۰% افراد خوب بودند. تیمورییگانه و تیمورییگانه (1400) در پژوهشی تحت عنوان ارزيابى آگاهى، عملكرد و نگرش بهداشت و ايمنى مواد غذايى در مراكز خدمات غذايى استان كرمانشاه در زمان شيوع همهگيرى بيمارى كوويد-19 نشان دادند که ميانگين نمره نگرش پاسخ دهندگان 5/3 ± 51/67 برآورد شد. اين ميانگين در بخش بهداشت 7/3 ± 48/51 و در بخش ایمنی 7/ 6± 19/58 برآورد گردید. بنابراين نمره بخش ايمنى بالاتر از بخش بهداشت بود. ميانگين نمره عملكرد پاسخدهندگان 1/4 ±45/72 برآورد شد. اين ميانگين در بخش بهداشت 1/2 ± 31/49 و در بخش ایمنی 7/2 ± 07/65 برآورد گردید. اين ميانگين در بخش بهداشت 1/2 ± 31/49 و در بخش ایمنی 7/5 ± 11/35 برآورد گردید، بنابراين نمره بخش بهداشت بالاتر از بخش ايمنى بود. غریبی و همکاران (1399) نیز در پژوهشی تحت عنوان میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در خصوص بهداشت و ایمنی مواد غذایی نشان دادند علیرغم اینکه اکثر دانشجویان آگاهی و نگرش خوب نسبت به بهداشت و ایمنی موادغذایی داشتند، اما حدود 4/70 % دانشجویان عملکرد ضعیفی داشتند که ضعیفترین عملکرد مربوط به دانشجویان دانشکده پرستاری-مامایی بود. درخصوص آگاهی و نگرش، تفاوت معنیداری در بین دانشجویان دانشکدههای مختلف وجود داشت. همچنین ارتباط معنیداری بین جنسیت و عملکرد دیده شد. در خارج از کشور نیز اولایمات12 و همکاران (2022) تأثیر دانش، نگرش و رفتار کارگران در مورد اقدامات پیشگیرانه کووید-19 بر ایمنی مواد غذایی در مؤسسات خدمات غذایی در اردن را بررسی نمودند. نتایج نشان دادند که تنها 20% از کارگران دانش خوبی داشتند (نمرات بالای 75%)، 56% دارای نگرش مثبت، و 55% شیوه های خوب داشتند. در مجموع، 19 تا 34 درصد از شرکت کنندگان مشاهده کردند که اقدامات احتیاطی و اقدامات پیشگیرانه انجام شده در طول همه گیری باعث بهبود اعمال مقررات کلیدی ایمنی مواد غذایی در محل کار آنها شده است. ایوانز13 و همکاران (2021) آگاهی و نگرش دانشجویان متخصص تغذیه در لبنان، انگلستان و آمریکا نسبت به ایمنی را بررسی نمودند. نتایج مطالعه نشان داد که دانشآموزان در سه برنامه آموزشی رژیم غذایی از مفاهیم کلیدی ایمنی مواد غذایی آگاهی نداشتند. نزدیک به نیمی با کمپیلوباکتر آشنا نبودند، در حالی که دانش آموزان ایالات متحده به طور قابل توجهی دانش کمتری داشتند و 58 درصد از عامل بیماری زا بی اطلاع بودند. درک درستی از نگهداری ایمن پسماندها برای دانش آموزان در همه مؤسسات کمترین میزان بود. تنها 46 درصد روشهای گرم کردن مجدد مناسب را توصیف کردند که به طور قابل‌توجهی کمتر بود. دانشآموزان درک خوبی از جمعیت‌های آسیب‌پذیر و درک ایمنی غذا برای این گروه‌ها را گزارش کردند. با این حال، دانش برخی از غذاهای پرخطر وجود نداشت. به عنوان مثال، 69٪ از دانش آموزان فکر می کردند که آب میوه های تازه فشرده و اسموتی های تهیه شده با میوه ها و سبزیجات خام برای بیماران آسیب پذیر بیخطر هستند، در حالی که دانش آموزان بریتانیایی کمترین آشنایی را با این خطر دارند (16٪). آزاناو و همکاران (2021) دانش ایمنی غذا، نگرش و عملکرد دانشجویان، اتیوپی را مطالعه کردند. نمرات کلی دانش ایمنی غذا، نگرش و عملکرد پاسخ دهندگان به ترتیب 35.7% (خوب)، 38.0% (خوب) و 29.1% (مثبت) بود. شرکت کنندگان با تفاوت در جنسیت، سال تحصیل، و آموزش ایمنی مواد غذایی، تنوع قابل توجهی در دانش کلی ایمنی مواد غذایی داشتند. یافتهها به وضوح نشان دادهاند که دانش ایمنی غذا به طور مستقیم بر نگرش نسبت به ایمنی غذا تأثیر نمی‌گذارد. از سوی دیگر، عملکرد کلی ایمنی غذا از نظر جنس، سال تحصیل و دانش ایمنی غذا در بین شرکت‌کنندگان متفاوت بود.
مواد و روشها
این تحقیق به لحاظ هدف جز تحقیقات کاربردی است و از نظر روش گردآوری دادهها از نوع توصیفی میباشد و به لحاظ استفاده از پرسشنامه جهت گردآوری دادهها از نوع پیمایشی میباشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه مربیان بهداشت مدارس ابتدایی ناحیه ۳ کرج میباشد که مطابق آمار اخذ شده از اداره آموزش و پرورش کرج 236 مربی بهداشت مشغول به اشتغال در مدارس ابتدایی میباشند. در پژوهش حاضر برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است که بر اساس محاسبات آن 144 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و روش نمونهگیری پژوهش حاضر تصادفی در دسترس میباشد که با مراجعه به مدارس پرسشنامه در اختیار مربی بهداشت مدرسه قرار گرفت و به آن پاسخ دادند. همچنین در این پژوهش از دو روش کتابخانه ای و میدانی برای گردآوری اطلاعات استفاده شد و ابزار مورد استفاده پرسشنامه آگاهی، نگرش و عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی میباشد که در ادامه معرفی شده است:
این پرسشنامه توسط محقق با مطالعه متون تخصصی و بهداشتی مواد غذایی تدوین شده است که دارای 37 سوال میباشد که سه بعد آگاهی (11 سوال)، نگرش (10 سوال)، و عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی (16 سوال) مربیان بهداشت را میسنجد. سوالات بعد آگاهی بر روی مقیاس سه درجهای نادرست، نمیدانم و درست قرار دارند که به ترتیب امتیاز 1 تا 3 را به خود اختصاص دادهاند. سوالات بعد نگرش بر روی مقیاس 5 درجهای لیکرت از کاملا موافقم تا کاملا مخالفم قرار دارند که به ترتیب امتیاز 5 تا 1 را به خود اختصاص دادهاند و سوالات بعد عملکرد بر روی مقیاس 5 درجهای لیکرت از بسیار زیاد تا بسیار کم قرار دارند که به ترتیب امتیاز 5 تا 1 را به خود اختصاص دادهاند. دامنه نمرات پرسشنامه از 37 تا 163 قرار دارند. هر چه نمرات بیشتر باشند نشاندهنده آگاهی، نگرش و عملکرد مطلوب مربی بهداشت میباشد و بالعکس. در این پژوهش برای تعیین پایایی کلی مقیاس و ابعاد آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که در جدول 1 ارائه شده است.
جدول 1- ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه آگاهی، نگرش و عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی
متغیرها | ضریب آلفای کرونباخ |
آگاهی نسبت به بهداشت مواد غذایی | 75/0 |
نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی | 77/0 |
عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی | 85/0 |
کل مقیاس | 82/0 |
جدول فوق نشان دهنده پایایی مطلوب ابزار پژوهش است. تجزیه و تحلیل دادهها در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی صورت گرفت. در قسمت آمار توصیفی به بررسی میانگین و انحراف معیار نمرات پاسخدهندگان پرداخته شد و در قسمت استنباطی از آزمون تی تک نمونهای در نرم افزار اسپیاساس استفاده شده است.
یافتهها
در این بخش، اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش شامل میانگین و انحراف استاندارد، کجی و کشیدگی متغیرهای پژوهش در جدول 2 آمده است.
جدول 2- شاخصهای آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
متغیرها | میانگین | انحراف معیار | |||
آگاهی نسبت به بهداشت مواد غذایی | 38/2 | 25/0 | |||
نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی | 13/3 | 52/0 | |||
عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی | 79/2 | 48/0 | |||
جدول 2 اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش را نشان داده است. همانطور که مشاهده میشود نمرات نشان میدهد سطح نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی از سطح متوسط به بالا بوده است. پیش از بررسی فرضیههایی پژوهش، جهت بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرهای پژوهش چولگی و کشیدگی آنها بررسی شده است که در جدول 3 نشان داده شده است.
جدول 3- بررسی نرمال بودن توزیع نمرات در متغیر آگاهی، نگرش و عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی
متغیرها | چولگی | کشیدگی | آماره کولموگروف اسمیرنوف | سطح معناداری |
آگاهی نسبت به بهداشت مواد غذایی | 27/0- | 65/0 | 18/1 | 13/0 |
نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی | 12/0- | 84/0- | 93/0 | 34/0 |
عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی | 13/0 | 70/0 | 70/0 | 69/0 |
همچنان که در جدول آمده است نتایج نشان داده است توزیع نمرات در متغیر آگاهی، نگرش و عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی دارای چولگی و کشیدگی نزدیک به توزیع نرمال است چرا که مقادیر چولگی و کشیدگی در فاصله بین 2- و 2+ قرار دارد. همچنین از آنجایی که مقدار سطح معناداری آزمون برای تمامی متغیرهای پژوهش از میزان خطای قابل پذیرش(05/0=α) بیشتر شده است لذا میتوان گفت که متغیرهای پژوهش از توزیع نرمال پیروی میکنند.
1-میزان آگاهی مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه ۳ چقدر است؟
جدول 4- اطلاعات مربوط به آزمون T تك نمونهای آگاهی نسبت به بهداشت مواد غذایی
متغیرها | میانگین | انحراف استاندارد | درجه آزادی | T | سطح معناداری |
آگاهی نسبت به بهداشت مواد غذایی | 38/2 | 25/0 | 143 | 34/18 | 000/0 |
یافتهها حاكي از آن است ميانگين آگاهی نسبت به بهداشت مواد غذایی 38/2 از 3 ميباشد كه نشاندهنده آگاهی مربیان بهداشت به ميزان متوسط است. از این رو میتوان گفت ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري جامعه در سطح معناداري ] (05/0 a = ) (143 df = ) (34/18 T =) [معنادار بوده است و فرض صفر مبني بر عدم آگاهی مربیان بهداشت مدارس نسبت به بهداشت مواد غذایی با 95 درصد اطمينان رد ميشود.
2-میزان نگرش مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه ۳ چقدر است؟
جدول 5- اطلاعات مربوط به آزمون T تك نمونهای نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی
متغیرها | میانگین | انحراف استاندارد | درجه آزادی | T | سطح معناداری |
نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی | 13/3 | 52/0 | 143 | 11/3 | 002/0 |
یافتهها حاكي از آن است ميانگين نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی 13/2 از 3 ميباشد كه نشاندهنده نگرش مربیان بهداشت به ميزان متوسط رو به بالایی است. از این رو میتوان گفت ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري جامعه در سطح معناداري ] (05/0 a = ) (143 df = ) (11/3 T =) [معنادار بوده است و فرض صفر مبني بر عدم نگرش مربیان بهداشت مدارس نسبت به بهداشت مواد غذایی با 95 درصد اطمينان رد ميشود.
3- میزان عملکرد مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه ۳ چقدر است؟
جدول 6- اطلاعات مربوط به آزمون T تك نمونهای عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی
متغیرها | میانگین | انحراف استاندارد | درجه آزادی | T | سطح معناداری |
عملکرد نسبت به بهداشت مواد غذایی | 79/2 | 48/0 | 143 | 06/5 | 000/0 |
یافتهها حاكي از آن است ميانگين عملکرد مربیان نسبت به بهداشت مواد غذایی 79/2 از 3 ميباشد كه نشاندهنده عملکرد متوسط به پایین مربیان بهداشت در حیطه رعایت بهداشت مواد غذایی مدارس است. از اینرو میتوان گفت ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري جامعه در سطح معناداري ] (05/0 a = ) (143 df = ) (06/5 T =) [معنادار بوده است و فرض صفر مبني بر عدم عملکرد مطلوب مربیان بهداشت مدارس نسبت به بهداشت مواد غذایی با 95 درصد اطمينان رد ميشود.
4-میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت مدارس کرج در زمینه بهداشت مواد غذایی دانش آموزان ابتدایی ناحیه ۳ چقدر است؟
جدول 7- اطلاعات مربوط به آزمون T تك گروهي سؤال اصلی پژوهش
میانگین | انحراف استاندارد | درجه آزادی | T | سطح معناداری |
77/2 | 36/0 | 143 | 55/7- | 002/0 |
یافتهها حاكي از آن است که به طور کلی ميانگين آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان نسبت به بهداشت مواد غذایی 77/2 از 3 ميباشد كه نشاندهنده سطح متوسط به پایین مربیان بهداشت در حیطه بهداشت مواد غذایی مدارس است. از این رو میتوان گفت ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري جامعه در سطح معناداري ] (05/0 a = ) (143 df = ) (55/7- T =) [معنادار بوده است و فرض صفر مبني بر عدم آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت مدارس نسبت به بهداشت مواد غذایی با 95/0 درصد اطمينان رد ميشود.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به نتایج آمار توصیفی میانگین آگاهی مربیان بهداشت مدارس در زمینه بهداشت مواد غذایی 38/2 و انحراف معیار 25/0 میباشد که نشاندهنده سطح متوسط آگاهی مربیان بهداشت مدارس میباشد. همچنین تجزیه و تحلیل استنباطی بر اساس آزمون T تك گروهي حاكي از آن است كه ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري جامعه معنادار بوده است. تحقیقی که بتوان به صورت مستقیم یافته حاضر را با آن مقایسه نمود یافت نگردید ولی بصورت غیرمستقیم میتوان گفت یافته حاضر با یافتههای طباطباییرنجبر و همکاران (1401)؛ تیمورییگانه و تیمورییگانه (1400)؛ اولایمات و همکاران (2022 ) که نشان دادند میزان آگاهی افراد در صنفهای شغلی مختلف نسبت به بهداشت مواد غذایی در سطح مطلوبی میباشد، همخوان میباشد. بهداشت مواد غذایی شامل کليه اقداماتي است که انجام آنها موجب مي گردد يک ماده غذايي از ابتداي توليد تا زمان مصرف آن توسط مصرف کننده سالم باشد و موجب بيماري انسان نگردد (بخشینژاد، 1397). از جمله مولفههای حائز اهمیت در برآورد نمودن رفتار افراد، آگاهی وی میباشد. هدف عمده وزارت بهداشت افزایش آگاهی عمومی، آموزش و ترویج عادات غذایی مناسب و همچنین پیشگیری از مسمومیتها و بیماریهای غذایی است و راه رسیدن به این هدف، اجرای ماده 13 قانون مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت است(خانی، 1398). در تبیین این یافته میتوان بر نظریه آگاهی نظارتی بلاک14 استناد نمود که مطابق آن افراد بصورتی خودانگیخته و آگاهانه به دنبال افزایش دانش خود در زمینه بهداشت مواد غذایی برمیآیند. در تبیینی دیگر میتوان بر نظریه بهبود مداوم سیستمهای مبتنی بر رفتار بهداشت مواد غذایی استناد نمود. واضح است که عملکرد مربیان بهداشت در زمینه بهداشت مواد غذایی تحت تاثیر پیشرفت علم و تکنولوژی، رسانههای آموزشی و برگزاری برنامههای آموزشی توسط متخصصان مراکز بهداشت و ایمنی مواد غذایی قرار دارد که اطلاعات درست و بروز را در دسترس عموم افراد قرار میدهند که همین عوامل سبب بالا رفتن آگاهی مربیان بهداشت در زمینه بهداشت و ایمنی مواد غذایی شده است. در تبیینی دیگر میتوان گفت داشتن تحصیلات دانشگاهی سطح بالا در مربیان بهداشت مدارس یکی از عوامل موثر بر بالا بودن میزان آگاهی از بهداشت مواد غذایی است چرا که این افراد با گذراندن واحدهای درسی تخصصیتر و تعامل مثبت با منابع و اساتید مجرب دانشگاهی میتوانند اطلاعات و دانشهای خود را بروز نمایند و بر میزان آگاهی خود بیافزایند.
با توجه به نتایج آمار توصیفی میانگین نگرش مربیان بهداشت مدارس در زمینه بهداشت مواد غذایی 13/3 و انحراف معیار 52/0 میباشد که نشاندهنده سطح متوسط به بالای نگرش مربیان بهداشت مدارس میباشد. همچنین تجزیه و تحلیل استنباطی بر اساس آزمون T تك گروهي حاكي از آن است كه ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري جامعه معنادار بوده است. تحقیقی که بتوان به صورت مستقیم یافته حاضر را با آن مقایسه نمود یافت نگردید ولی به صورت غیرمستقیم میتوان گفت یافته حاضر با یافتههای غریبی و همکاران (1399) و ایوانز و همکاران (2021) که نشان دادند میزان نگرش افراد در صنفهای مختلف نسبت به بهداشت مواد غذایی متوسط میباشد، هم خوان میباشد. بهداشت مواد غذايی شرايط و اقدامات لازم برای پشتوانه ايمنی مواد غذايی از توليد تا مصرف است. اين يک نياز اساسی در هر فرآيند غذايی است که غذای توليد شده برای مصرف سالم باشد. بهداشت مواد غذايی يک نياز اساسی است که ممکن است در پيشرفت فرآيندهای موثر و کارآمد ناديده گرفته شود. در تبیین این یافته میتوان بر نظریه محرک–پاسخی که بیشتر بر روابط بین محرکهای ویژه با پاسخهای خاص تاکید میورزند، استناد نمود. زمانی که مربیان بهداشت نگرش درستی را نسبت به بهداشت مواد غذایی پیدا میکنند در نتیجه آن ارتقا سلامتی و پیشگیری از بیماریهای مواد غذایی دانشآموزان عاید آنها میگردد که در نتیجه آن مربیان از چالشهای مسمومیت مواد غذایی دانشآموزان رهایی مییابند. همچنین در تبیینی دیگر میتوان بر نظریه رفتار برنامهریزی شده آجزن15 استناد نمود که مطابق آن نگرش نسبت به بهداشت مواد غذایی بر اساس یک تصمیم داوطلبانه از سوی مربیان بهداشت بر رفتار آنها تاثیر میگذارد. در تبیینی دیگر باید به ترویج نگرشهای مثبت نسبت به اهمیت بهداشت مواد غذایی از سوی رسانههای اجتماعی به ویژه در سالهای اخیر با شیوع ویروس کووید-19 اشاره نمود.
با توجه به نتایج آمار توصیفی میانگین آگاهی، نگرش و عملکرد مربیان بهداشت مدارس در زمینه بهداشت مواد غذایی 77/2 و انحراف معیار 36/0 میباشد که نشاندهنده سطح متوسط مربیان بهداشت مدارس میباشد . همچنین تجزیه و تحلیل استنباطی بر اساس آزمون T تك گروهي حاكي از آن است كه ميانگين مشاهده شده و ميانگين نظري معنادار بوده است. تحقیقی که بتوان به صورت مستقیم یافته حاضر را با آن مقایسه نمود یافت نگردید ولی بصورت غیرمستقیم میتوان گفت یافته حاضر با یافتههای طباطبایی رنجبر و همکاران (1401)؛ اولایمات و همکاران (2022)؛ آزاناوو همکاران (2021) همخوان میباشد. در تبیین این یافته باید گفت که با افزایش سطح آگاهی، نگرش آنها نسبت به بهداشت مواد غذایی بهتر شده و همچنین رفتار و عملکردهای آنان نسبت به بهداشت مواد غذایی بهتر شده و در جهت رعایت بهداشت و سلامت غذایی تغییر میکند. در واقع مربیانی که نگرش سلامتمدارانه نسبت به بهداشت مواد غذایی دارند در راستای رعایت بهداشت و سلامت غذایی عملکرد بهتری خواهند داشت. همچنین در تبیینی دیگر، در نظام آموزش و پرورش بازرسان بهداشتی بر فعالیتهای مربیان بهداشت نظارت و کنترل کامل دارند و کاربرد روشهای آموزشی مناسب، زمان کافی و به کارگیری موارد آموزش داده شده در بازرسی تاکید میشود چرا که بسیاری از مربیان با وجود داشتن آگاهی و نگرش لازم، قوانین بهداشتی را به دلایل مختلف از جمله تصورات غلط و سهلانگاری نادیده میگیرند که باعث کاهش عملکرد آنها نسبت به بهداشت مواد غذایی میگردد.
پیشنهادات تحقیق
-جهت تشویق به حفظ و ترویج سطح آگاهی مربیان نسبت به بهداشت مواد غذایی با برگزاری جلسات آموزشی، ساخت تراکت و پمفلتهای آموزشی و برگزاری جلسات پرسش و پاسخ با کادر بهداشتی منطقه اقدام نمایند و با اعطای تسهیلات رفاهی و بهداشتی و خدماتی به مربیان بهداشت فعال و کوشا در این زمینه انگیزهای برای سایر مربیان نیز ایجاد گردد.
- بر مسئولین بهداشت و توسعه سلامت سازمان آموزش و پرورش توصیه میگردد که با استفاده از کارشناسان و مسئولین پژوهش در گام اول به شناسایی نقاط قوت و ضعف نگرش مربیان بهداشت مدارس اهتمام بورزند و در گام دوم با برنامه ریزی و اقدامات راهبردی از جمله برگزاری دورههای ضمن خدمت تخصصی نگرش مربیان را به سطح بالاتری ارتقا دهند.
- با تدوین سنجههای مرتبط با فعالیت بهداشت غذایی مربیان بهداشت مدارس نظارت جدیتری بر فعالیتها و عملکردهای مربیان بهداشت مواد غذایی داشته باشند و ملاک و معیارهایی را برای درج در ارزشیابی سالانه از عملکرد آنها اعمال نمایند تا جدیت بیشتری در این زمینه داشته باشند.
سپاسگـزاری
بدین وسیله از تمامی افرادی که در راستای انجام این مطالعه و تهیه و تکمیل پرسشنامه ها با پژوهشگران همکاری نمودند و همچنین از حمایت دانشگاه آزاد کرج در راستای انجام این طرح، صمیمانه قدردانی می گردد.
منابع
-آدامز، ام.ار.مس (1400). میکروبیولوژی مواد غذایی. ترجمه سیدعلی مرتضوی، علیرضا صادقیماهونک، مشهد: انشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
-آذربایجانی، مسعو؛ سالاریفر، محمدرضا؛ موسویاصل، سیدمهدی؛ عباسی، اکبر ؛ کاویانی، محمد (1396). روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
-اسیلوان، تام؛ ساندرز، دانی؛ هارتلی، جان ؛ فیسک، جان (1395). مفاهیم کلیدی ارتباطات. ترجمه میرحسین رئیسزاده، تهران: انتشارات فصل نو.
-ایرجیراد، ارسلان ؛ حاجی، مرضیه (1397). بررسی رابطه خودآگاهی و هیجانات ناشی از تدریس در معلمان (هنرآموزان) هنرستانها. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 14 (50)، 70-55.
-بخشینژاد، محمود (1397). تعیین تاثیر افزایش سطح عمومی قیمتها بر بهداشت مواد غذایی: بررسی گذشتهنگر. مجله میکروبشناسی مواد غذایی، 6 (2)، 56-46.
-پویانمهر، مهرداد و ملکیان، صبا (1401). بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد افراد درباره بهداشت و ایمنی مواد غذایی، یک رهیافت ضروری در ایمنی زیستی: مطالعه موردی از دانشآموزان مراکز آموزشی کرمانشاه. مجله ایمنی زیستی، 15 (1)، 50-33.
-تیمورییگانه، مرجان ؛ تیمورییگانه، لیلا (1400). ارزيابى آگاهى، عملكرد و نگرش بهداشت و ايمنى مواد غذايى در مراكز خدمات غذايى استان كرمانشاه در زمان شيوع همهگيرى بيمارى كوويد-19. فصلنامه پژوهش در بهداشت محیط، 7 (3)، 300-292.
-خانی، محمدرضا (1398). کلیات بهداشت عمومی (بهداشت مواد غذایی، بهداشت مسکن و گندزداها). تهران: آوای قلم.
-جاودانزاده، کرامت (1396). بررسی آگاهی و نگرش کارکنان بهداشت و درمان شهرستان ماهشهر نسبت به بهداشت و ایمنی مواد غذایی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
-جمشیدیمقدم، مریم؛ جاهدخانیکی، غلامرضا؛ رحیمیفروشانی، عباس و شریعتیفر، نبی (1398). آگاهی، نگرش و عملکرد کارکنان دستاندکار تهیه و توزیع غذا، در خصوص بهداشت و ایمنی مواد غذایی در بیمارستانهای وابسته به دانشگاه عوم پزشکی تهران. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 18 (3)، 256-243.
-جهانبانی، ناهید؛ ابراهیمزاده، فرزاد؛ سلیم، کتایون؛ مردانی، مهناز ؛ ماهوتی، فرشته (1389). بررسی کنترل و نظارت بر مواد غذایی عرضه شده به دانشآموزان و میزان آگاهی تغذیهای بهداشتی اولیا و مربیان مدارس محدوده پایگاه تحقیقات جمعیتی خرمآباد. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی لرستان، 12 (3)، 87-79.
-رابینز، استیفن (1401). مبانی رفتار سازمانی. ترجمه علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
-رسولی، آرزو؛ امینشکروی، فرخنده ؛ طوافیان، صدیقه سادات (1389). بررسي تاثير برنامه آموزش بهداشت تلفيقي بر آگاهي ، نگرش و عملكرد تغذيهاي دانش آموزان دختر مدارس راهنمايي شهر بجنورد. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 2 (2)، 77-73.
-رضاییان، علی (1398). مدیریت رفتار سازمانی. تهران: انتشارات سمت.
-رماوندی، بهمن؛ حاجیوندی، عبداله؛ فولادوند، مرادعلی ؛ شاهوردی، مریم (1394). بررسي مقايسه اي وضعيت بهداشت محيط مدارس داراي مربي بهداشت و فاقد مربي بهداشت در استان بوشهر. دوماهنامه طب جنوب، 18 (4)، 809-800.
-رمضانخانى، على؛ حسينى، فرشته؛ غفارى، محتشم؛ خد اكريم، سهيلا ؛ يارمحمدى، سودابه (1401). تاثير مداخله آموزشى مبتنى بر راهنماى ايمنى مواد غذايى سازمان جهانى بهداشت بر آگاهى، نگرش و رفتار زنان مراجعه كننده به مراكز خدمات جامع سلامت. فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، 2 (10)، 206-195.
-سرل، جان (1400). راز آگاهی. ترجمه سیدمصطفی حسینی، تهران: نشر مرکز.
-سهیلیآزاد، علیاکبر؛ نورجاه، ناهید ؛ علمدار، الهه (1384). بررسی دریافتهای غذایی دانشآموزان مدارس ابتدایی شهر تهران. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، 29 (2)، 168-165.
-صالحی آسفیجی، نورالله (1399). آگاهی، ماهیت مکان در فلسفه اسلامی. دوفصلنامه علمی ترویجی فلسفه اسلامی، 6 (2)، 109-95.
-طباطباییرنجبر، یاسمن؛ عالیانسماکخواه، شهره ؛ توریان، فهمیه (1401). آگاهی، نگرش و عملکرد دست اندرکاران تهیه و توزیع غذا رستورانهای بین راهی جاده هراز در ارتباط با ایمنی و بهداشت مواد غذایی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 20 (2)، 98-85.
-غریبی، صلاح؛ فروغی، آزاده؛ پویانمهر، مهرداد ؛ هاشمیان، امیرحسین (1399). میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در خصوص بهداشت و ایمنی مواد غذایی. مجله بهداشت در عرصه، 8 (4)، 33-23.
-مومنینژاد، محسن؛ مهستیشتربانی، پیمان ؛ حاجینبی، کامران (1398). طراحی الگوی مدیریت کنترل بهداشت مواد غذایی برای استان کهگیلویه و بویراحمد. مجله ارمغان دانش، 24 (1)، 140-122.
-نچواک، مصطفی ؛ هاديان، مینا (1389). میزان آگاهی بهداشتی مربیان بهداشت مراکز آموزش استثنایی. فصلنامه کودکان استثنایی، 3 (15)، 100-87.
-Azanaw, J., Dagne, H., Andualem, Z., & Adane, T. (2021). Food Safety Knowledge, Attitude, and Practice of College Students, Ethiopia, 2019: A Cross-Sectional Study. BioMed Research International, 1 (1), 82-92.
-Evans, E. W., Redmond, E. C., Alwan, N., & Ilic, S. (2021). Awareness and Attitudes of Student Dietitians in Lebanon, UK and USA towards Food Safety. Foods, 10 (8), 18-30.
-Guzder, K. (2019). What are the Food Hygiene Requirements in a School? International Journal of Chemical Studies, 3 (12), 137-143.
-Hann, M., Allison, R., Truninger, M., Junqueira, L., Silva, A., Lundgren, P. T., Hugues, V. L., Godard, M., Fehér, A., Csenki, E., Szakos, D., Kasza, G., & Verlander, N. Q. (2022). Educating Young Consumers about Food Hygiene and Safety with SafeConsume: A Multi-Centre Mixed Methods Evaluation. Education Sciences, 12 (10), 657-665.
-Kamboj, S., Gupta, N., Bandral, J. D., Gandotra, G., & Anjum, N. (2020). Food safety and hygiene: A review. International Journal of Chemical Studies, Vol. 8, No. 1, 358-368.
-Olaimat, A. N., Al-Nabulsi, A. A., Nour, M. O., Osaili, T. M., Osaili, M., Al-Holy, M., Ayyash, M., & Holley, R. A. (2022). The Effect of the Knowledge, Attitude, and Behavior of Workers Regarding COVID-19 Precautionary Measures on Food Safety at Foodservice Establishments in Jordan. Sustainability, Vol. 14, No. 13, 81-93.
Examining the knowledge, attitude and performance of health educators of Karaj schools in the field of food hygiene of primary school students of District 3
Abstract
The purpose of this research was to investigate the knowledge, attitude and performance of health educators of Karaj schools in the field of food hygiene of primary school students in the 3rd district of Karaj. The research method was a descriptive survey. The statistical population of the study included all 236 primary school health educators in the 3rd district of Karaj, using the Cochran formula, 144 people were selected as a sample using the available random sampling method. The data collection tool was a researcher-made questionnaire of knowledge, attitude and performance towards food hygiene, which had acceptable content validity and Cronbach's alpha reliability. The collected data were analyzed using descriptive statistics and sample t-test. The results showed that the awareness level of health educators was (2.38), the attitude of health educators was (3.13) and the performance of health educators was (2.79), which indicates the desired level. Also, the results showed that the level of knowledge, attitude and performance of health educators was (2.77), which indicates the average to low level of health educators. Therefore, in the first step, experts and officials should pay attention to identifying the strengths and weaknesses of school health educators' attitudes, and in the second step, raise the educators' attitudes to a higher level by planning and taking strategic measures, including holding specialized in-service courses.
Keywords: awareness, attitude, performance, food hygiene.
فصلنامه تعالی تعلیم و تربیت و آموزش دوره 2 ، شماره 2
[1] .دانش آموخته رشته مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. rohangiznaghavi82@gmail.com
[2] 2 گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.(نویسنده مسئول) Salimi_331@yahoo.com
[3] گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. mjgn.neinavaie@yahoo.com
[4] :Azanaw
[5] : Hann
[6] : Kamboj
[7] : Guzder
[8] : Asilvan
[9] : Adamz
[10] : Searle
[11] : Madigan
[13] : Evans
[14] : Belak
[15] : Ajzen