ساختار و ترکیب مالیاتها و سرمایهگذاری خارجی و نابرابری درآمد در ایران
محورهای موضوعی : اقتصاد بخش عمومی
راحله حسینی
1
,
نادر مهرگان
2
*
,
یزدان نقدی
3
,
سهیلا کاغذیان
4
1 - دانشجوی دکتری اقتصاد بینالملل، دانشکده اقتصاد و مدیریت، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. rahelehhossaini@gmail.com
2 - استاد، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.(نویسنده مسئول). mehregannader@yahoo.com
3 - استادیار، گروه اقتصاد، واحد تهران-غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. y_naghdi@yahoo.com
4 - استادیار، گروه اقتصاد، واحد تهران-غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. kaghazian.soheila@wtiau.ac.ir
کلید واژه: توزیع درآمد, ساختار مالیات, شاخص پالما, سرمایهگذاری مستقیم خارجی, فرضیه کوزنتس,
چکیده مقاله :
کاهش نابرابری درآمد از مهمترین مسائل برای دستیابی به توسعه پایدار است، زیرا نابرابری درآمد میتواند موجب بیثباتی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شود و این موجب توجه ویژهای سیاستگذاران به توزیع درآمد و راهکارهای کاهش نابرابری شده است. یکی از ابزارهای مهم در این زمینه، مالیات و سیاستهای مالیاتی است که تاثیر آن بر توزيع درآمد، به ساختار سيستم مالياتي بستگي دارد. سیستمهایی که بر مالیات مستقیم تاکید دارند، معمولاً تاثیرات بازتوزیعی بیشتری دارند و به کاهش نابرابری کمک میکنند. در این پژوهش، با استفاده از روش خودرگرسیون برداری با وقفه توزیعی(ARDL) تأثیر مهمترین اقلام عمده مالیاتی در حوزه مالیاتهای مستقیم وغیرمستقیم بر توزیع درآمد ایران طی فصل چهارم سال 1387 الی فصل چهارم سال 1402 مورد بررسی قرار گرفته است. از شاخص پالما و ضریب جینی برای سنجش نابرابری درآمد، استفاده شده است. همچنین، تاثیر سرمایهگذاری مستقیم خارجی و درآمد سرانه بر توزیع درآمد نیز ارزیابی شده است. نتایج نشان میدهد که افزایش مالیات بر ارزشافزوده و مالیات بر اشخاص حقوقی غیردولتی منجر به افزایش شاخص پالما و ضریب جینی میشود. اثر مالیات بر ارث بر شاخص پالما و ضریب جینی معنادار و منفی است. اثر مالیات مشاغل و سرمایهگذاری خارجی بر شاخص پالما و ضریب جینی بهترتیب غیرمعنادار و معنادار و مثبت است. افزایش درآمد سرانه، توزیع درآمد را بهبود میبخشد. همچنین، فرضیه کوزنتس در کوتاهمدت و بلندمدت تایید نشده است.
Reducing income inequality is a critical challenge for achieving sustainable development, as inequality can cause economic, political, and social instability, prompting policymakers to focus on income distribution and strategies to mitigate disparities. Taxes and tax policies are key tools in this regard, with their effects depending on the structure of the tax system; systems emphasizing direct taxes generally have stronger redistributive impacts. This study examines the effects of major direct and indirect tax items on income distribution in Iran from Q4 2008 to Q4 2023 using the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) method, with income inequality measured by the Palma and Gini coefficients. The analysis also considers the impact of foreign direct investment (FDI) and GDP per capita. Results show that increases in value-added tax and taxes on non-governmental legal entities raise the Palma and Gini indices, indicating higher inequality, while inheritance tax has a significant negative effect, reducing inequality. Business tax is mostly insignificant, whereas FDI has a significant positive effect, and higher GDP per capita improves income distribution. The findings further indicate that the Kuznets hypothesis is not supported in either the short or long run.