رابطه بین جهش ارزی و جانشینی پول در اقتصاد ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد پولی

سیدمنصور حشمتی سنزیقی ¹ , رحمان سعادت ² , اسمعیل ابونوری ³

1 - دانشجوی دکتری اقتصاد بین الملل دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان
2 - دانشیار، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان، سمنان، ایران (نویسنده مسئول)، [e-mail]
3 - استاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان، سمنان، ایران، [e-mail]

تاریخ دریافت : 1402/08/20 تاریخ پذیرش : 1403/03/17 تاریخ انتشار : 1403/03/17

کلید واژه: جانشینی پول, تقاضای پول, جهش ارزی, الگوی خود توضیح برداری بیزین,

چکیده مقاله :

هرگاه پول داخلی‌ یک‌ کشور، نتواند به‌ وظایف‌ خود عمل‌ کند، پول خارجی‌ جانشین‌ آن می‌شود. جانشینی‌ پول، پدیده‌ای رایج‌ در میان کشورهای‌ درحال توسعه‌ است‌ که‌ تحت تأثیر جنبه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی قرار دارد. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اقتصادی مؤثر، جهش‌های ارزی است. هدف اصلی‌ این‌ مقاله‌ بررسی رابطه جهش ارزی و جانشینی پول در ایران است‌. در این‌ مقاله‌، ابتدا از روش کمین‌ و اریکسون (٢٠٠٣) حجم‌ پول خارجـی‌ در گردش و میزان جانشینی پول در اقتصاد ایران با استفاده از داده‌های سالیانه 1400-1338 برآورد می‌شود. سپس‌ از روش خود توضیح برداری بیزین برای‌ بررسی‌ اثر جهش ارزی بر جانشینی پول استفاده می‌شود. طبق نتایج به‌دست آمده، همواره جهش‌های ارزی و تورم باعث افزایش جانشینی پول در اقتصاد ایران می‌شود. از طرفی رشد اقتصادی دارای اثر منفی بر جانشینی پول بوده است. همچنین خنثی شدن اثر شوک‌های مربوط به جهش‌های ارزی، رشد اقتصادی و تورم بالای 5 سال بوده و لازم است تا سیاستگذاران اقتصادی برای مدیریت جانشینی پول، این مهم را در نظرگیرند.

چکیده انگلیسی:

When a country's domestic currency fails to fulfill its roles, foreign currency often replaces it, a phenomenon known as currency substitution. This is particularly common in developing countries and influenced by both economic and political factors. One significant economic aspect affecting currency substitution is exchange rate overshooting. The main objective of this study is to investigate the relationship between exchange rate overshooting and currency substitution in Iran. Utilizing the Kamin-Ericsson (2003) method, we first examine the foreign currency in circulation and the volume of currency substitution in Iran’s economy using annual data from 1961 to 2021. Then, the Bayesian Vector Autoregression (BVAR) method employed to analyze the impact of exchange rate overshooting on currency substitution. The results indicate that exchange rate overshooting and inflation consistently lead to increased currency substitution in Iran’s economy. Conversely, economic growth negatively affects currency substitution. Additionally, neutralizing the effects of shocks related to exchange rate overshooting, economic development, and inflation requires more than five years. Therefore, economic policymakers must consider these factors when managing currency substitution.

منابع و مأخذ:

- - اسکندری سبزی، سیما (1401). عوامل مؤثر بر جانشینی پول در ایران؛ با تأکید بر نااطمینانی تورمی. پژوهش¬های اقتصادی(رشد و توسعه پایدار)، 22(3)، 59-78.
- بهمنی اسکویی، محسن (1380). نرخ ارز بازار سیاه و تقاضا برای پول در ایران. پژوهش¬ها و سیاست¬های اقتصادی، 9(19)، 3-9.
- پری، خدیجه (۱۳۹۰). رابطه بین نوسانات نرخ ارز جانشینی پول در كشورهای منتخب جهان (پایان‌نامه كارشناسی ارشد). دانشكده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه مازندران.
- خلیلی عراقی، محسن، عباسی‌نژاد، حسین و گودرزی فراهانی، یزدان (1392). برآورد تابع تقاضای پول در ایران با رویكرد مدل¬های تصحیح خطا و هم جمعی. اقتصاد پولی مالی، 20(5) ،26-1.
- طاهری بازخانه، صالح (1402). سیاست پولی و نااطمینانی‌های اقتصادکلان در ایران: رویکردی تجربی با تحلیل در حوزه زمان-فرکانس. نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 10(3)، 137-172.‎
- طهرانچیان، امیرمنصور و نوروزی بیرامی، معصومه (۱۳۹۰). آزمون جانشینی پول در ایران: كاربردی از الگوی خودبازگشتی با وقفه‌های (ARDL). پژوهش¬های اقتصادی ایران، 16(49)، 115-99.
- عزیزنژاد، صمد و کمیجانی، اکبر (1394). تغییرات نرخ ارز و اثر آن بر نوسانات متغیرهای منتخب اقتصاد کلان در ایران. پژوهش¬های اقتصادی(رشد و توسعه پایدار)، 17(1)،143-121.
- علیزاده لداری، مجید، سعادت، رحمان، و ابونوری، اسمعیل (1400). اثر جهش نرخ ارز و ارز حامل بر تجارت ایران با کشورهای حوزه دریای خزر. اقتصاد و تجارت نوین، 16(2)، 147-121.
- علیزاده لداری، مجید، سعادت، رحمان، و ابونوری، اسمعیل (1402). اثر جهش نرخ ارز و مداخله بانک مرکزی بر تجارت ایران با کشورهای حوزه دریای خزر. مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، 10(2)، 242-219.
- قادری، سامان (1396). اثر جانشینی پول در ایران: رویکرد شاخص دیویژیا. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 22(72)، 212-187.
- قبائی آرانی، زینب، سحابی، بهرام و عاقلی، لطفعلی (1396). بررسی عوامل تعیین‌کننده جانشینی پول در ایران با استفاده از رویکرد کلان: کاربرد الگوی خود بازگشتی با وقفه‌های توزیعی (ARDL). اقتصاد مقداری (بررسی¬های اقتصادی سابق)، 14(4)،123-149.
- کازرونی، علیرضا و سلمانی، بهزاد (1391). تأثیر بی‌ثباتی نرخ ارز بر درجه عبور نرخ ارز در ایران رهیافت .(TVP) مطالعات اقتصادی كاربردی ایران، 1(2) ، 114-85.
- کیماسی، مسعود، غفاری‌نژاد، امیرحسین و رضایی، سولماز (1395). تأثیر تحریم‌های نظام بانکی کشور بر سودآوری آنها. پژوهش‌های پولی – بانکی، 9(28)، 197-171.
- لشکری، محمد (1382). تحلیل پدیده جانشینی پول و بررسی عوامل مؤثر بر آن در اقتصاد ایران. پژوهش¬های اقتصادی(رشد و توسعه پایدار)، 3(10- 9) ، 111-89.
- معیری، فرزاد، زاینده‌رودی، محسن، جلایی اسفندآبادی، سید عبدالحمید و مهرابی بشر آبادی، حسین (1397). بررسی تأثیر جهش پولی نرخ ارز بر فعالیت‌های عمده و اصلی اقتصاد در ایران. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پايدار)، 18(۲)، 124-105.
- مقصودلو، ساناز (1395). برآورد درجه جانشینی پول در ایران: رهیافت رگرسیون آستانه. سومین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملی، بابلسر.
- یزدان‌پناه، احمد و خیابانی، ناصر (1375). جایگزینی پول ملی (دلاری شدن اقتصاد ایران). مجموعه مقالات ششمین کنفرانس سیاست‌های پولی و ارزی، موسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 359- 335.
- Aigheyisi, O. S. (2015). Currency substitution, inflation and economic growth in Nigeria: A simultaneous equations analysis. The Empirical Econometrics and Quantitative Economics Letters, 4(1), 33-44.
- Aigheyisi, O. S., & Isikhuemen, A. H. (2019). Determinants of currency substitution in Nigeria. Empirical Economics Review, 9(1), 89-101.
- Alami, T.H. (2001). Currency substitution versus dollarization a portfolio balance model. Journal of Policy Modeling, 23, 473-479.
- Alizadeh ledari, M., Saadat, R., & Abounoori, E. (2022). The effect of exchange rate Overshooting and vehicle currency on Iran's trade with the countries of the Caspian region. Quarterly Journal of New Economy and Trade (QJNET), 16(2), 121-147. (in Persian)
- Alizadeh ledari, M., Saadat, R., & Abounoori, E. (2024). The effect of exchange rate overshooting and central bank intervention on Iran's trade with the countries of the Caspian region. Journal of Economic Studies and Policies, 10(2), 219-242. (in Persian)
- Alumina, A., & Barro, M. (2001). Dollarization. The American Economic Review 91 (2), 381–385.
- Aziznejad, S., & Komijani, A. (2017). The effects of exchange rate volatility on the selected macroeconomic variables: Case study of IRAN. The Economic Research (Sustainable Growth and Development), 17(1), 121-143. (in Persian)
- Bahmani Oskoei, M (2001). Black market exchange rate and demand for money in Iran. Journal of Economic Research and Policies, 9(19), 3-9. (in Persian)
- Bawa, S., Omotosho, B. S., & Doguwa, S. I. (2015). Ratchet effects in currency substitution: An application to Nigeria. CBN Journal of Applied Statistics, 6(2), 19-37.
- Beaugrand, M. P. (2003). Overshooting and dollarization in the Democratic Republic of the Congo. International Monetary Fund.
- Berg, A., & Borensztein, E. (2000). The Pros and Cons of Full Dollarization. IMF Working Paper; Full dollarization (IMF).
- Borissov, B. (1997). BVAR modeling in the presence of outliers, Masters Thesis, University of Toledo, Department of Economics.
- Carrière-Swallow, Y., Magud, N. E., Yépez, J. F. (2021). Exchange rate flexibility, the real exchange rate, and adjustment to terms-of-trade shocks. Review of International Economics.
- Chang, R. (1994). Endogenous currency substitution, inflationary finance, and welfare. Journal of Money, Credit and Banking, 26(4), 903-916.
- Clements, B., & Schwartz, G. (1993). Currency substitution: The recent experience of Bolivia. World Development, 21(11), 1883-1893.
- Dornbusch, R. (1979). Monetary policy under exchange rate flexibility.
- Eskandari sabzi, S. (2022). Factors affecting currency substitution in Iran: with emphasis on inflation uncertainty. The Economic Research (Sustainable Growth and Development), 22(3), 59-78. (in Persian)
- Ghaderi, S. (2017). The hysteresis effect of currency substitution in Iran: Divisia index approach. Iranian Journal of Economic Research, 22(72), 187-212. (in Persian)
- Ghobaei Arani, Z., Sahabi, B., & Agheli, L. (2018). Tthe determinants of currency substitution by the macro approach in Iran: Application of auto regressive with distributed lags (ARDL). Quarterly Journal of Quantitative Economics, 14(4), 123-149. (in Persian)
- Hamilton, J. (1989). A new approach to the economic analysis of nonstationary time series and the business cycle. Econometrica, 57(2), 357-384.
- Isaac, A. G. (1989). Exchange rate volatility and currency substitution. Journal of International Money and Finance, 8(2), 277-284.
- Jeanneney, S. G., & Roumégous, E. (2003). Exchange rate dynamics with currency substitution: the case of Ghana, Paraguay and Uruguay (No. 200302).
- Kamin, S, & Ericsson, N. (2003). Dollarization in posthy perin flationary Argentina. Journal of International Money and Finance, 22, 185-211.
- Kazerooni, A., salmani, B., & Feshari, M. (2012). The impact of exchange rate volatility on the exchange rate pass-through in Iran (TVP approach). Quarterly Journal of Applied Economics Studies Iran, 1(2), 85-114. (in Persian)
- Keimasi, M., Ghafarinejad, A., & Rezaei, S. (2016). Effects of sanctions of the Iranian banking system on profitability. Quarterly Journal of Monetary and Banking Research, 9(28): 171-198. (in Persian)
- Kempa, B. (2005). An oversimplified inquiry into the sources of exchange rate variability. Economic Modelling, 22(3), 439-458.
- Khalili Araghi, M., Abbasinejad, H., & Gudarzi Farahani, Y. (2013). Estimation of money demand function in Iran with cointegration and error correction models approach. Journal of Monetary and Financial Economic, 20(5), 1-26. (in Persian)
- Kumamoto, H. (2014). Recent experiences with currency substitution. International Journal of Financial Research, 5(4), 1-12.
- Levy Yeyati, E., & Sturzenegger, F. (2002). Dollarization: A Primer.
- Maghsodlo, A. (2015). Estimating the degree of money substitution in Iran: A threshold regression approach. The third conference of applied economics and management with a national approach, Babolsar. (in Persian)
- Magwiro, A., Choga, I., & Mosikari, T. (2019). Exchange rate volatility and currency substitution in South Africa-A Portfolio Balance Approach.
- Manjani, O. (2015). Estimating the determinants of financial euroization in Albania (No. HEIDWP07-2015). Graduate Institute of International and Development Studies Working Paper.
- Metin_ Ozcan, K., & Us, V. (2007). Dedollarization in Turkey after decades of dollarization: A myth or reality? Physica A, 385, 292-306.
- Mongardini, J., & Mueller, J. (1999). Currency Substitution in the Kyrgyz Republic. Kyrgyz Republic: Recent Economic Developments.
- Pari, KH. (2011). The relationship between exchange rate fluctuations and money substitution in selected countries of the world. MSC thesis, Mazandaran University. (in Persian)
- Pepić, M., Marinković, S., Radović, O., & Malović, M. (2015). Determinants of currency substitution in Southeast European countries. Economic Themes, 53(2), 162-184.
- Petrović, P., Filipović, S., & Nikolić, G. (2016). Testing of currency substitution effect on exchange rate volatility in Serbia. Industrija, 44(3), PP.27-40.
- Racette, D. & Sigouin, C. (1995). An Up-to-Date and Improved BVAR Model of the Canadian Economy, Bank of Canada, Working Paper. 94, 6-29.
- Ramirez- Rojas, L. (1996). Currency substitution in Argentina, Mexico and Uruguay, IMF Staff Papers, 32(4), 626-667.
- Ratti, R. A., & Jeong, B. W. (1994). Variation in the real exchange rate as a source of currency substitution. Journal of International Money and Finance, 13(5), 537-550.
- Savastano, M. A. (1996). Dollarization in Latin America: Recent evidence and some policy issues.
- Sean, M., Pastpipatkul, P., & Boonyakunakorn, P. (2019). Money supply, inflation and exchange rate movement: the case of Cambodia by Bayesian VAR approach. Journal of Management, Economics, and Industrial Organization, 3(1), 63-81.
- Sharma, S. C., Kandil, M., & Chaisrisawatsuk, S. (2005). Currency substitution in Asian countries. Journal of Asian Economics, 16(3), 489-532.
- Taheri Bazkhaneh, S. (2023). Monetary policy and macroeconomic uncertainties in Iran: an Empirical approach with time-frequency analysis. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 10(3), 137-172. (in Persian)
- Tehranchian, A.M., & Noroozi Beairami, M. (2012). Testing currency substitution in Iran an application of auto regressive with distributed lags (ARDL) model. Iranian Journal of Economic Research, 16(49), 99-115. (in Persian)
- Tkalec, M. (2013). Monetary determinants of deposit euroization in European post-transition countries. Panoeconomicus, 60(1), 89-101.
- Valev, N. T. (2010). The hysteresis of currency substitution: Currency risk vs. network externalities. Journal of International Money and Finance, 29(2), 224-235.
- Van Aarle, B., & Budina, N. (1997). Substituce měny ve východní Evropě [Currency Substitution in Eastern Europe]. Politická ekonomie, (2), 171-182.
- Viseth, K. R. (2001). Currency substitution and financial sector developments in Cambodia (No. idec01-4). International and Development Economics.
- Willett, T. D., Bordo, M. I. C. H. A. E. L., Choudhri, E. H. S. A. N., Joines, D. O. U. G. L. A. S., Laney, L. E. R. O. Y., McCLURE, J. H., ... & Schwartz, A. N. N. A. (1987). Currency substitution, US money demand, and international interdependence. Contemporary Economic Policy, 5(3), 76-82.
- Yadan Panah, A., & Khiabani, N. (2015). Replacing the national currency (dollarization of Iran's economy). The sixth monetary and currency policy conference. (in Persian)
- Yasuda, M. (2009, October). Link between Inflation, Exchange Rates and Currency Substitution in Russia. In Conference of the Japan Association for Comparative Economic Studies (JACES) at Ritsumeikan University in Kusatsu, Japan, on (Vol. 24).