تأثیر نوسانات نرخ ارز و تحریم های اقتصادی بر درآمد مالیاتی در ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

مونا منصوری ¹ , محمد خضری ^{2 *} , فاطمه زندی ³ , بیژن صفوی ⁴

1 - دانشجوی دکترا، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی
2 - استادیار گروه اقتصاد، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی
3 - استادیار اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
4 - استادیار گروه اقتصاد، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی

تاریخ دریافت : 1400/10/09 تاریخ پذیرش : 1403/08/07 تاریخ انتشار : 1403/10/16

کلید واژه: نوسانات نرخ ارز, تحریم های اقتصادی, درآمد مالیاتی, مدل تحلیل عاملی اکتشافی, مدل غیرخطی NARDL,

چکیده مقاله :

مهم‌ترین منبع درآمد برای دولت‌ها درآمدهای مالیاتی می‌باشد. دولت ها به واسطه درآمدهای مالیاتی می‌توانند بر بسیاری از مشکلات مهم اقتصادی و اجتماعی غلبه کنند. در مطالعه حاضر با بکارگیری مدل تحلیل عاملی اکتشافی و مدل غیرخطی NARDL به بررسی تأثیر نوسانات نرخ ارز و تحریم-های اقتصادی بر درآمد مالیاتی در ایران طی دوره 1396-1358 پرداخته شده است. مطابق با نتایج مدل تحلیل عاملی اکتشافی، چهار عامل اول از متغیرهای مطالعه بعنوان نماینده تحریم شناخته شد و از بین شاخص‌ها، شاخص قیمت کالاهای وارداتی و شاخص قیمت کالاهای صادراتی دارای بیشترین نقش در عامل‌ها هستند. همچنین مطابق با نتایج تخمین مدل غیرخطی NARDL؛ در بلندمدت، نوسانات مثبت و منفی نرخ ارز تأثیر مثبت بر درآمد مالیاتی دولت دارد. و اثر تحریم اقتصادی بر درآمد مالیاتی منفی و برابر 0/15- می‌ باشد. با توجه به شرایط اقتصادی کشور در زمان تحریم لازم است تغییرات منسجم در ساختار و نظام مالیاتی اتفاق بیوفتد. پذیرش تحولات در متغیرهای اساسی چون نظام بانکی و پولی، نظام ورود و خروج کالا و تشویق سرمایه‌گذاری، نیازمند تغییر نگرش در مالیات، جدی گرفتن و حمایت از اصلاح نظام مالیاتی کشور در دوران تحریم است.

چکیده انگلیسی:

The most important source of revenue for governments is tax revenue. Governments can overcome many important economic and social problems through tax revenues. In the present study, using the exploratory factor analysis model and the NARDL nonlinear model, the effect of exchange rate volatility and economic sanctions on tax revenue in Iran during the course 1358-1396 has been investigated. According to the results of the Exploratory factor analysis model, the first 4 factors of the study variables were identified as representative of sanctions and among the indicators, the price of imported goods and the price index of exported goods have the most role in the factors. Also in accordance with the estimation results of the NARDL nonlinear model; In the long run, positive and negative exchange rate Volatility have a positive effect on government tax revenue. And the effect of economic sanctions on tax revenue is negative and equal to -0.15. Considering the economic conditions of the country at the time of the sanctions, it is necessary for coherent changes in the structure and system of the tax to take place. Accepting changes in key variables such as the banking and monetary system, the system of entry and exit of goods and encouraging investment, requires a change in attitudes to taxes, taking seriously and supporting the reform of the country's tax system during the embargo.

منابع و مأخذ:

امامی، کریم، و ملکی، الهه (1393). بررسی اثر نوسانات نرخ ارز بر اشنتغال در ایران، فصلنامه علوم اقتصادی، 8 (26)، 95-112.
doi: 20.1001.1.25383833.1393.8.26.6.2
بصیرت، مهدی، نصیرپور، آرزو، و جرجرزاده، علیرضا (1394). اثر نوسان های نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه بازارهای مالی در کشورهای منتخب عضو اوپک. فصلنامه علوم اقتصادی، 9(30). 141-156. doi: 20.1001.1.25383833.1394.9.30.8.9
پارسا، امیدعلی، مهرکام، مهرداد، و حصنی مقدم، فاطمه (1399). تأثیر تحریم¬های اقتصادی و ارتباطات سیاسی بر درآمدها و شکاف مالیاتی: آزمون تئوری اقتصاد سیاسی. پژوهشنامه مالیات، شماره 48. 107-83. doi: ‎ 10.52547/taxjournal.28.48.83
پورمقیم، سید جواد (1384)، مالیه بین‌¬الملل، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران.
توتونچی ملکی، سعید، موسوی جهرمی، یگانه و مهرآرا، محسن (1399). ارزیابی عوامل مؤثر بر
درآمدهای مالیاتی در اقتصاد ایران با رویکرد مدل های میانگین گری پویا (TVP DMA). پژوهشنامه مالیات، شماره 44، صص 98-69.
10.29252/taxjournal.27.44.71 doi:
جلائی، سید عبدالمجید، نجاتی، مهدی، و باقری، فرخنده (1395). بررسی تأثیر تکانه های نرخ ارز بر سرمایه¬گذاری و اشتغال در ایران با رهیافت مدل های تعادل عمومی قابل محاسبه. فصلنامه پژوهش¬های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 16(2)، 201-220.
doi: 20.1001.1.17356768.1395.16.2.4.9
حسنی القار، مسعود، و شعری آناقیز، صابر (1396). بررسی تأثیر توانایی مدیریت بر اجتناب مالیاتی. دانش حسابداری، 8(1)، 107-134.
doi: 20.1001.1.20088914.1396.8.1.5.8
صامتی، مجید، آذربایجانی، کریم، بصیرت، مهدی، و سیدصالحی، شهرزاد (1399). تحلیل پویای مالیات در یک اقتصاد باز کوچک صادرکننده نفت با استفاده از سیستم های فازی عصبی، فصلنامه پژوهشنامه مالیات. 101-125. doi: 10.29252/taxjournal.27.44.101
عربی، مهدی، تقوی، مهدی، رویایی، رمضانعلی، و بنی مهد، بهمن (1396). پیامدهای مالی تشدید تحریم-های اقتصادی بر مربوط بودن اطلاعات صورت¬های مالی. دانش حسابداری مالی، 4(2)، 27-51. dor: JR_JFAK-4-2_002:
عطائیه، بابک و پایتختی اسکوئی، سید علی (1396). بررسی رابطه بین نرخ ارز و مالیات‌ها (مطالعه موردی: منتخبی
از کشورهای در حال توسعه). سومین کنفرانس بین¬المللی مدیریت، حسابداری و اقتصاد دانش بنیان با تاکید بر اقتصاد مقاومتی، 1-9.
dor: ACONF03_432
فدایی، مهدی، و درخشان، مرتضی (1393). تحلیل اثرات کوتاه¬مدت و بلندمدت تحریم¬های اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران.
فصلنامه پژوهش¬های رشد و توسعه اقتصادی، 5(18)، 113-132. 20.1001.1.22285954.1394.5.18.7.7 doi:
فرامرزی، ایوب، دشتبان فاروجی، مجید، حکیمی پور، نادر، علیپور، صادق، و جباری، امیر (1394). بررسی رابطه مالیات و رشد اقتصادی، مطالعه موردی ایران و کشورهای عضو اوپک و سازمان همکاری¬های اقتصادی(OPEC) و (OECD). فصلنامه علوم اقتصادی، 9(32)، 103-122.
dor: JR_ECJ-9-32_006
کازرونی، سید علیرضا، اصغرپور، حسین، و خضری، اوین(1395). بررسی اثر تحریم¬های اقتصادی بر ترکیب شرکای عمده تجاری ایران طی دوره 1392-1372. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، 33، 1-79. dor: JR_ITSR-20-79_001
گرایی‌ نژاد، غلامرضا، و چپردار، الهه (1391). بررسی عوامل مؤثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران، فصلنامه علوم اقتصادی، 20 (24). 62-92.
doi:10.22055/jqe.2018.22887.1690
منافی انور، وحید، خداداد کاشی، فرهاد، بیابانی، جهانگیر، و پاسبان، فاطمه (1394). عوامل مؤثر بر تغییرات نرخ ارز واقعی و تأثیر آن بر شاخص رقابت پذیری در اقتصاد ایران(92-1358). فصلنامه علوم اقتصادی، 9(32)، 3220.1001.1.25383833.1394.9.32.1 . doi:
موهبتی، یاسر (1397). بررسی تحریم¬های اقتصادی و تأثیر آن بر اقتصاد ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری. چهارمین کنفرانس بین¬المللی مدیریت. کارآفرینی و توسعه اقتصادی، 46-63. doi: 10.22054/JOER.2022.68460.1071
Azid, T., Jamil, M., Kousar, A., & Kemal, M. A. (2005). Impact of exchange rate volatility on growth and economic performance: A case study of Pakistan, 1973-2003. The Pakistan Development Review, 749-775. doi:10.30541/v44i4IIpp.749-775‏.
Kwesi Ofori, I., Obeng, C. K., & Armah, M. K. (2018). Exchange rate volatility and tax revenue: Evidence from Ghana. Cogent Economics & Finance, 6(1): 153-782
doi: 10.1080/23322039.2018.1537822.
Yelena, T. & Faryal, Q. (2016). Global oil glut and Sanctions: the Impaction on Putins Russia, Energy Policy, 90, 140-151. doi: 10.1016/j.enpol.2015.12.008
Zakharov, N. (2019). Asymmetric oil price shocks, tax revenues, and the resource curse, Economics Letters, 186(2020): 108-515. doi10.1016/j.econlet.2019.06.02.