تحلیل و سطح بندی شهرستانهای استان کرمان بر اساس شاخصهای آموزشی با استفاده از مدل TOPSIS
محورهای موضوعی : آمایش محیطحسین غضنفرپور 1 * , امین کاکا دزفولی 2 , انیس کاکا دزفولی 3
1 - (دانشیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران)
2 - (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران)
3 - (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی روستایی دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران)
کلید واژه: TOPSIS, سطح بندی, آموزش عمومی, شهرستانهای استان کرمان,
چکیده مقاله :
برنامهریزی منطقهای با هدف توسعه و کاهش نابرابری ها، از موضوعات مهم در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. شناخت و تجزیه و تحلیل وضع مناطق در زمینه‌های مختلف، نخستین گام در فرایند برنامهریزی توسعه منطقهای است. با این کار تنگناها و محدودیت‌های مناطق، مشخص شده و می‌توان برای رفع آنها اقدام کرد. به عبارتی برای تخصیص اعتبارات و منابع میان مناطق مختلف، شناسایى جایگاه آن منطقه در بخش مربوطه و رتبه‌بندى سطوح برخوردارى از مواهب توسعه ضرورى است. هدف این پژوهش تحلیل و سطحبندی شهرستانهای استان کرمان در بخش شاخصهای فیزیکی آموزشی است. مسأله اساسی تحقیق این است که شهرستانهای استان از نظر آموزشی در شرایط نابرابری قرار دارند و تعیین میزان این نابرابری می‌تواند کمک مؤثری در جهت محرومیت زدایی شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است. داده‌های تحقیق از سالنامه آماری و همچنین نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 انتخاب شده‌اند، این داده‌ها بر اساس 21 شاخص که عمدتاً شاخصهای فیزیکی مؤثر در بخش آموزش است مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد شهرستانهای استان کرمان در چهارسطح وراتوسعه، فراتوسعه، میان توسعه و فروتوسعه قابل دسته بندی هستند و دسته‌بندی شهرستان‌ها نشان می‌دهد که بیش از 39 درصد از شهرستان‌ها در سطح فروتوسعه، و حدود 21 درصد میان توسعه، 30 درصد فراتوسعه و 8 درصد در سطح وراتوسعه قرار دارند.
Regional planning and development aiming at reducing regional disparities, are two important issues in developing countries. Identifying and analyzing the situation in various fields of regional development is the first step in the planning process. Then the bottlenecks and constraints in areas can be characterized and removed. In other words, the allocation of funds and resources among different regions, identifying their position in the region and enjoying the benefits of ranking levels are all essential. The purpose of this study was to analyze and regionalize Kerman province as far as the physical indicators of education are considered. The main problem of the present study was that the cities in the province suffer from the inequality in education. Thus, determining the inequality may help the researchers in poverty reduction in the area. The research is a descriptive – analytical one. The data have been chosen from the statistical yearbook of population and housing census of the year 1390. These data have been analyzed based on 21 indicators, which are mainly physical factors affecting the education sector. The results showed that Kerman province can be classified into four main levels: 39% of its cities in the over-concentration rate; 21% in the above- concentration rate, 30% are in the mid- concentration rate, and less than 9% of the cities under- concentration rate.
1- بهرامی، ر؛ عطار، خ (1390)؛ تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان غربی، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی(مطالعات انسانی)، سال 6، شماره 16. پاییز 1390.
2- تقوایی، م؛ کیومرثی، ح (1390)؛ سطحبندی محلات شهری بر اساس میزان بهرمندی از امکانات و خدمات شهری با بهره‌گیری از تکنیک Topsis مطالعه موردی محلات شهر آباده، مجله پژوهش و برنامهریزی شهری، سال . دوم، شماره پنجم، تابستان 1390 ، ص 1.
3- حبیبی، ک، علیزاده، ه، مرادی مسیحی، و، ولدبیگی، س، وفایی، س(1390) بررسی و تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی شهر سنندج، آرمانشهر، شماره 7، تهران، 113- 103.
4- حسین زاده دلیر، ک (1380)؛ برنامهریزی ناحیه‌ای.تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
5- حقی، م (1370)؛ شاخصهای کالبدی و طرح ریزی سرزمینی، مجموعه مقالات طرح ریزی کالبدی، مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
6- حکمت نیا، ح و موسوی، م ن (1383)، مجل ه جغرافیا و توسعه ، شماره 2.. 112- 101.
7- حکمت نیا، ح، گیوه چی، س، حیدری نوشهر، ن، حیدری نوشهر، م (1390) بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابری‌های نواحی‌های در استان یزد تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی داده‌ها، تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی(مطالعه‌ی موردی: شهر اردکان)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 77 ، تهران، صص 179-165.
8- خاکپور، ب، باوان پوری، ع. ر(1388) بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه (علمی - پژوهشی) سال شانزدهم ، شماره 27 ، 202- 182.
9- دهقانی‌زاده، م؛ رعیتی شوازی، ع. ر (1390): تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان یزد و مدل سازی تخصیص بهینه اعتبارات داراییهای سرمایهای بر حسب شهرستان، مجری طرح شرکت مطالعاتی تیوای کویر ارشد، 1390 ، ص 6.
10- زنگی‌آبادی، ع؛ علیزاده، ج؛ احمدیان، م (1390)؛ تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل TOPSIS و AHP، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره. اول، زمستان 1390 ، ص 2.
11- زیاری، ک. ا(1383)مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول.
12- زیاری، ک. ا، زنجیرچی، س. م و سرخ کمال، ک(1390)، بررسی و رتبه بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 72 ، تهران، 30- 17.
13- سرور،ر؛ موسوی،م (1390)، ارزیابی توسعه پایدار شهری استان آذربایجان غربی، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال نهم، شمارهی 28 ، 7.
14- قائدرحمتی، ص و الحسینی، ا( 1389 )، تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان، نشریه آمایش محیط، شماره 3، ملایر ، صص 113- 97.
15- قره‌باغیان، م (1375)؛برنامهریزی توسعه. منطقهای، تهران، نشر نی، ص 39.
16- کلانتری، خ (1381). برنامهریزی و توسعه منطقهای، انتشارات خوشبین، چاپ اول، تهران.
17- محسنی، ف (1385)؛ بررسی توسعه یافتگی و رتبه‌بندی شهرستانهای استان لرستان در سالهای 1375 و 1385 . دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، ص 1.
18- میسرا، آر و سوندارام، ک مترجم علی اکبر(1371) گزینههای توسعه روستایی، وزارت جهاد سازندگی، تهران، چاپ اول.
19- Bagstad Kenneth J, Shammin Md Rumi (2012), Can the Genuine Progress Indicator better informs sustainable regional progress? A case study for Northeast Ohio, Ecological Indicators 18, p: 330-341.
20- Bhatia, V. K & S.C. RAI. 2004. Evaluation of socio-economic development in small. areas, New Dehli.
21- Laurini، R. (2002). Information Systems for Urban Planning A Hypermedia Cooperative Approach، Routledge، New York.
22- Lees, N, (2010), Inequality as an Obstacle to World Political Community and Globa Social Justice, Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden, September 9- 11th 2010.
23- Nourry, M. (2008). Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence Ecological Economics, Vol. 67, pp. 441 - 456.
24- Soubbotina p.، & Sheram, A. (2001). Beyond economic growth، The world Bank، Washington D. C
25- UNDP. (1994). Human development report; New York:Oxford Univercity Press.
_||_