تحلیل کاربری‎های اراضی شهری با توجه به شاخص‎های راهبرد رشد هوشمند شهری(مورد مطالعه: شهر مرند)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

سکینه خندانی ¹ (دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)
محمدعلی صفرلویی ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مرکز ارومیه، دانشگاه پیام نور، ارومیه، ایران)
بشیر بیک بابایی ³ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملکان، دانشگاه آزاد اسلامی، ملکان، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/10/04 تاریخ پذیرش : 1398/11/06 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: مدل تاپسیس, رشد هوشمند, کاربری‎های شهری, شهر مرند,

چکیده مقاله :

رشد روزافزون شهرنشینی از نظر تعداد و جمعیت در دو دهه اخیر بدون تغییرات اساسی در الگوهای شهرنشینی مشکلات عدیده‎ی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را برای ساکنان آن به همراه داشته است. در راستای غلبه بر این مشکلات، تفکر توسعه پایدار شهری و هماهنگ با آن رویکردها و راهبردهای جدیدی همچون رشد هوشمند شهری از سوی اندیشمندان شهری ارائه شده است. رشد هوشمند شهری یکی از الگوهای نوین برنامه‌ریزی شهری جهت ساماندهی به روند توسعه شهرها و پاسخی در برابر رشد پراکنده شهری است. در حقیقت راهبرد رشد هوشمند، سعی در شکل‌دهی مجدد شهرها و هدایت آنها به سوی اجتماع توانمند با دسترسی به محیط زیست مطلوب، سیستم حمل و نقل یکپارچه شهری، تراکم و فشردگی شهرها و اختلاط کاربری‌ها را دارد. در مقاله حاضر نواحی پنجگانه شهری مرند از نظر کاربری زمین شهری با توجه به شاخص‎های راهبرد رشد هوشمند شهری مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق در این مقاله کاربردی و شیوه آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. با استفتاده از روش AHP شاخص‎های مورد نظر وزن‌دهی گردیده و به‌وسیله مدل تصمیم‌گیری چند معیاره TOPSIS به تحلیل و ارزیابی نواحی پنجگانه شهر مرند بر اساس شاخص‎های رشد هوشمند شهری پرداخته شده است. نتایج تحقیق مدل تاپسیس نشانگر تفاوت‎های معناداری از نظر شاخص رشد هوشمند شهری و کاربری‎های شهری در نواحی شهری مرند می‌باشد. به‌طوری که ناحیه 3 مرند با نمره‌ی تاپسیس 1133/0 در رتبه یک و ناحیه‌ی 5 با امتیاز تاپسیس 0128/0 در رتبه آخر قرار گرفته است. با توجه به نابرابری نواحی می‌باید ضمن توجه به راهبرد رشد هوشمند شهری در کل شهر، نواحی1 و5 که نواحی کمتر توسعه یافته می‌باشند، در اولویت برنامه‎های توسعه مد نظر برنامه‌ریزان و دست‌اندرکاران شهر قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

The increasing growth of urbanization in terms of number and population in the last two decades without fundamental changes in urbanization patterns has caused many economic, social and environmental problems for its inhabitants. In order to overcome these problems, the idea of ​​sustainable urban development and in line with it, new approaches and strategies such as smart urban growth have been proposed by urban thinkers. Smart urban growth is one of the new models of urban planning to organize the development process of cities and respond to the scattered urban growth. In fact, the smart growth strategy seeks to reshape cities and lead them to a viable community with access to a favorable environment, an integrated urban transportation system, urban congestion, and mixed uses. In the present article, the five urban areas of Marand have been studied in terms of urban land use according to the indicators of smart urban growth strategy. The research method in this article is "applied" and concerning the method is "descriptive-analytical". Using the AHP method, the desired indicators have been weighted and using the TOPSIS multi-criteria decision model have been analyzed and evaluated in the five areas of Marand based on smart urban growth indicators. The results of TOPSIS model show significant differences in terms of smart urban growth index and urban land uses in Marand urban areas. So that District 3 of Marand with a TOPSIS score of 0.1133 is in the first rank and District 5 with a TOPSIS score of 0.0128 is in the last one. Due to the inequality of areas, while paying attention to the strategy of smart urban growth in the whole city, districts 1 and 5, which are less developed, should be considered in the priority of development plans by city planners and authorities.

منابع و مأخذ:

 

• خمر، غ؛ حیدری، ا (1395)، «ارزیابی الگوی رشد هوشمند شهری در شهرهای جدید ایران با تأکید بر شهر جدید صدرا با استفاده از مدلSLEUTH»، فصلنامه‎ی علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی سال 16، شماره53، 270-253.


• رهنما، م ر؛ حیاتی، س (1392)، «تحلیل شاخص‎های رشد هوشمند شهری در مشهد»، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره 4، صص 98-71.


• سازمان فناوری اطلاعات(1395)، «تحلیل نشانگرهای کلیدی فناوری اطلاعات و ارتباطات»، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات.


• سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، سالنامه آماری استان آذربایجان شرقی(75-85-1390و 1395)؛ انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی.


• شماعی، ع؛ قاسمی کفرودی، س؛ مرادی، ث (1395)، «تحلیل فضایی-کالبدی توسعه شهر کرج با تأکید بر شاخص‎های رشد هوشمند شهری»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 17، 52-33.


• شمس،م؛ الوندی، ع (1399)، «تحلیلی بر الزامات و بایسته‌های رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی: شهر تویسرکان)» فصلنامه آمایش محیط، شماره 51، 132-111.


• ضرابی، ا؛ صابری، ح؛ محمدی، ج؛ وارثی، ح ر (1390)، «تحلیل فضایی شاخص‎های رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی:مناطق شهر اصفهان)»،فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره77، صص17-1.


• فردوسی، س؛ شکری فیروزجاه، پ (1394)، «تحلیل فضایی کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‎های رشد هوشمند، مطالعه موردی: شهر شاهرود»، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 22، 32-15. 


• قربانی، ر؛ نوشاد، س (1387)، «راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری، اصول و راهکارها»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره12، صص180-163.


• قربانی، ر؛اصغری زمانی، ا؛ علیزاده زنوزی، ش(1397)، «سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربریها و خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت(مطالعه موردی: مناطق شهر مرند)» فصلنامه آمایش محیط، شماره 43، صص20-1.


• کیانی، ا؛ رئیسی، ا (1397)، «وضعیت توزیع امکانات و خدمات در شهر فنوج بر اساس اصول رشد هوشمند شهری»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 42، صص22-1.


• مرکز آمار ایران، نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن(95- 65).


• مهاجری، م؛ پری زنگنه، ع (1391)، «رشد هوشمند شهری راهکاری برای کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها»،اولین کنفرانس مدیریت و آلودگی هوا و صدا، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، 8-1.


• Bhavan, Manak., Shah.Zafar.Marg, Bahadur., (2016). Draft Indian standard, smart cities indicators lCS 13.020.20. Bureau of Indian Standards. Smart Cities Sectional Committee, Last Date for Comments: CED 59 (10000) WC


• Caragliu, A. (2009). Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science - CERS. A13 L90, O18, R12


• Colin, Harrison; Ian Abbott, Donnelly, (2011). A THEORY OF SMART CITIES,Proceedings of the 55th Annual Meeting of the ISSS -2011,Hull,UK, Proceedings of the 55th Annual Meeting of ISSS


• Giovanni Borga, Rina Camporese, Luigi Di Prinzio, NiccolIandelli, Stefano Picchio, Antonella Ragnoli, (2011) New Technologies And Eo Sensor Data Build Up Knowledge For A Smart Cityinternational Conference"Data Flow From Space To Earth Application And Inter Operability",Venice,Italy,21-23 March


• HABITAT III. (2015). SMART CITIES. United Nations. Conference on Housing and Sustainable Urban Development


• C.V.(2011):Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697


• Policy Department A: Economic and Scientific Policy), European Parliament. Equested by the European Parliament's Committee on Industry, Research and Energy


• Lewis, D., Jaana, M., (2005), "Urban vulnerability and good governance, Journal of contingencies and crisis management, 13 (2): 50–53


• Manville, Catriona., Cochrance, Gavin., Cave, Jonathan., Millard, Jeremy., Pederson, Jimmy.Kevin., Thaarup, Rasmus.Kåre., Liebe, Andrea., Wissner, Matthias., Massink, Roel., Kotterink, Bas., (2014). Mapping Smart Cities in the EU. Directorate General for Internal Policies


• Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts of socioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO2 emissions in China’s megacities. Applied energy, 185, 189-200.