شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های تاب‌آوری شهری در برابر بیماری‌های پاندمی و اپیدمی (نمونه موردی شهر همدان)
آرش بختیاری
1
(
دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران
)
عباس ملک حسینی
2
(
استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران
)
کلید واژه: تاب‌آوری, اپیدمی, شکاف سیاست‌گذاری, وضعیت پایدار,
چکیده مقاله :
با توجه به گسترش شهرنشینی و افزایش تراکم جمعیتی شهرها مبحث تاب‌آوری شهری به دغدغه مهمی برای محققین تبدیل شده است. در حال حاضر با گسترش پاندمی کرونا در سطح جهان، تاب‌آوری بسیاری از شهرها حتی در کشورهای توسعه‌یافته زیر سؤال رفته است. در این میان، مفهوم تاب‌آوری شهری به عنوان یک پارادایم راهبردی در حکمرانی شهری برای جذب شوک‌ها، انطباق و تحول به سمت وضعیتی پایدارتر، اهمیت ویژه‌ای یافته است. این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های کلیدی تاب‌آوری شهر همدان در برابر اپیدمی‌ها و پاندمی‌ها تدوین شده است.روش تحقیق حاضر، توصیفی-تحلیلی با ماهیت کاربردی است. در مرحله نخست، با مرور نظام‌مند ادبیات نظری و تجربیات عملی، مجموعه‌ای جامع از شاخص‌های بالقوه تاب‌آوری در پنج بعد اصلی نهادی-مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، کالبدی-زیرساختی و بهداشت و درمان استخراج گردید. در مرحله دوم، با استفاده از ابزار پرسشنامه و پیمایش نظرات جامعه نخبگان و متخصصان شهری همدان اهمیت و اولویت هر شاخص سنجیده شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید گردید. برای تحلیل داده‌ها و اولویت‌بندی ابعاد و شاخص‌ها از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آزمون فریدمن و برای بررسی روابط بین ابعاد از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد.یافته‌ها نشان داد که از دیدگاه متخصصان، بعد نهادی-مدیریتی دارای بالاترین اولویت در تاب‌آوری شهر همدان است و پس از آن ابعاد بهداشت و درمان، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و کالبدی-زیرساختی قرار دارند. همچنین، همبستگی مثبت و معناداری بین بعد نهادی-مدیریتی و سایر ابعاد، به‌ویژه بعد بهداشت و درمان، مشاهده شد که بر نقش محوری حاکمیت کارآمد به عنوان توانمندساز اصلی تاب‌آوری در سایر بخش‌ها تأکید دارد. این پژوهش با ارائه یک مدل مفهومی بومی و مجموعه‌ای از توصیه‌های راهبردی، به دنبال پر کردن شکاف میان سیاست‌گذاری و عمل و ارتقای عملی تاب‌آوری همدان در برابر بحران‌های سلامت در آینده است.
چکیده انگلیسی :
Due to the expansion of urbanization and the increase in population density of cities, the issue of urban resilience has become an important concern for researchers. Currently, as the coronavirus pandemic spreads globally, the resilience of many cities, even in developed countries, has been questioned. Meanwhile, the concept of urban resilience has gained special importance as a strategic paradigm in urban governance for absorbing shocks, adapting, and transforming towards a more sustainable state. This research aims to identify and prioritize key indicators of Hamedan city's resilience to epidemics and pandemics. The present research method is descriptive-analytical with an applied nature. In the first stage, a comprehensive set of potential resilience indicators was extracted in five main dimensions: institutional-management, economic, socio-cultural, physical-infrastructure, and health and treatment, through a systematic review of theoretical literature and practical experiences. In the second stage, the importance and priority of each indicator was measured using a questionnaire and a survey of the opinions of Hamedan urban elites and experts. The reliability of the questionnaire was confirmed using Cronbach's alpha coefficient. Descriptive statistics (mean and standard deviation) and Friedman test were used to analyze the data and prioritize the dimensions and indicators, and Spearman's correlation coefficient was used to examine the relationships between the dimensions. The findings showed that from the experts' perspective, the institutional-management dimension has the highest priority in the resilience of Hamedan city, followed by the health and treatment, socio-cultural, economic, and physical-infrastructural dimensions. The findings showed that from the experts' perspective, the institutional-management dimension has the highest priority in the resilience of Hamedan city, followed by the health and treatment, socio-cultural, economic, and physical-infrastructural dimensions. By presenting an indigenous conceptual model and a set of strategic recommendations
عابد، ف.، قلمبردزفولی، م.، و علیزاده، س. (1398). جایگاه مولفه ی جمعیتی بر تاب آوری شهری (نمونه مطالعاتی: شهر قم). کنفرانس بین المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران)
فانی، ز.، آقامیری، ح. س.، و آزادی، ح. (1403). زنان: نقطه عطفی در تاب‌آوری شهری در دوران پس از کووید-19: مطالعه موردی تهران، ایران. روندهای زمین پایدار، 4(3)، 48-60.
مرادپور، ن.، پوراحمد، ا.، حاتمی نژاد، ح.، و زیاری، ک. (1403). تحلیل وضعیت تاب آوری شهر تهران با رویکرد مرور سیستماتیک. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 11(1)، 1-20
پیری، ع.، شیرمحمدی، م.، مشکینی، ا.، و کلانتری، م. (1400). تبیین الگوی تاب آوری شهر در برابر بلایای بیولوژیکی و بیماری های واگیردار «مورد مطالعه: کووید 19 در شهر زنجان». مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 12(44)، 52-71.
حبیبی، م.، نوری، س. ع.، و دریاباری، س. ج. (1402). ارزیابی تاب آوری شهری مبتنی بر پایداری اکومحور در محله فیض آباد شهر کرمانشاه. برنامه ریزی و توسعه شهری، 8(28)، 1-18.
نوری، س. ع.، و دریاباری، س. ج. (1402). تحلیل تاب آوری جوامع محلی از منظر اقتصاد سیاسی در زنجان، ایران. ]پیش‌چاپ[
Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests Psychometrika, 16(3), 297–334.
Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, 18(4), 598-606.
Davoudi, S. (2012). Resilience: A bridging concept or a dead end? Planning Theory & Practice, 13(2), 299-307.
Datola, G. (2023). Implementing urban resilience in urban planning: A comprehensive framework for urban resilience evaluation. ResearchGate
Fernandez, G., & Ahmed, I. (2019). “Build back better” approach to disaster recovery: Research trends since 2006. Progress in Disaster Science, 1, 100003.
Friedman, M. (1937). The use of ranks to avoid the assumption of normality implicit in the analysis of variance. Journal of the American Statistical Association, 32(200), 675–701.
Ghasemzadeh, B., Zandi, G., & Ghasemzadeh, A. (2021). An overview of the state of urban resilience in Iran. International Journal of Disaster Risk Reduction, 62, 102384.
Holling, C. S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1–23.
Joerin, J., Shaw, R., Takeuchi, Y., & Krishnamurthy, R. (2019). The adoption of a climate disaster resilience index in Chennai, India. Climate and Development, 11(10), 875-887.
Mayunga, J. S. (2007). Understanding and applying the concept of community disaster resilience: A capital-based approach. A draft working paper prepared for the 2007 Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building.
Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory (2nd ed.). McGraw-Hill.
Spearman, C. (1904). The proof and measurement of association between two things. The American Journal of Psychology, 15(1), 72–101.
Walker, B., & Salt, D. (2006). Resilience thinking: Sustaining ecosystems and people in a changing world. Island Press.
Walker, B., Holling, C. S., Carpenter, S. R., & Kinzig, A. (2004). Resilience, adaptability and transformability in social–ecological systems. Ecology and Society, 9(2), 5.