نقش دولت در پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین در پرتو اصل 156 قانون اساسی

محورهای موضوعی : دستاوردهای نوین در حقوق عمومی

صبا هاشمی عرقطو ¹ , محمدرضا یوسفی ^{2 *} , شهره شهسواری فرد ³

1 - گروه حقوق، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران
2 - استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران
3 - استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران

تاریخ دریافت : 1404/02/03 تاریخ پذیرش : 1404/04/31 تاریخ انتشار : 1404/07/09

کلید واژه: پیشگیری, سیاست کیفری پیشگیرانه, جامعه پذیری, اصلاح مجرمین. ,

چکیده مقاله :

      کارکرد اصلی جرم شناسی، شناسایی علل و عوامل وقوع جرم و در نتیجه، اتخاذ اقدامات مؤثر در راستای حذف یا کاهش آمار جرایم است. این سیاست با عنوان پیشگیری از وقوع جرم و در صورت ارتکاب توسط بزهکاران (محکومین) اصلاح آنان موضوع بنیادین سیاست کیفری خواهد بود (اصل 156 قانون اساسی) بنابراین این یک وظیفۀ همگانی است که هر سه قوۀ مجریه، قضائیه و مقننه دربارۀ وقوع جرائم در جامعه، اقدامات پییشگیرانه و مؤثر انجام دهند. در این راستا دولت تکلیف دارد زمینه ها و تمهیدات لازم را در اصلاح و بازپروری مجرمین فراهم آورد تا پس از طی دورۀ محکومیت رو به ارتکاب مجدد جرم نیاورند (بند 5 اصل 156 قانون اساسی) نتیجه اینکه بازسازگاری مجرمین و پیشگیری از وقوع جرم باید توسط همۀ نهادهای حاکمیتی صورت گیرد تا اقدامات پیشگیرانه از حالت مطلوب برخوردار باشد. این پژوهش که به شیوۀ توصیفی - تحلیلی گردآوری شده است نشان داد اتخاذ تدابیر مناسب برای مقابله با جرم در جامعه و نیز اصلاح مجرمین باید توسط همۀ قوای سه گانۀ صورت گیرد. بنابراین برای تعیین راهبرد مؤثر، اتخاذ سیاست کیفری پیشگیرانه و ایجاد زمینه مشارکتی میان دولت و قوۀ قضاییه در امر پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین باید رویکردی نو از اصل 156 قانون اساسی تعریف کرد. این رویکرد باید در بردارندۀ شاخص جامعه پذیری مجرمین و برخورداری آنان از زندگی شرافتمندانه باشد.

چکیده انگلیسی:

    The main function of criminology is to identify the causes and factors of crime and, as a result, to take effective measures to eliminate or reduce the number of crimes. This policy, entitled prevention of crime and, if committed by criminals, their reformation, will be the fundamental subject of criminal policy (Article 156 of the Constitution). Therefore, it is a public duty for all three branches of government, the executive, judiciary and legislative, to take preventive and effective measures regarding the occurrence of crimes in society. In this regard, the government has the duty to provide the necessary grounds and arrangements for the reform and rehabilitation of criminals so that they do not commit crimes again after serving their sentence (Article 156, Clause 5 of the Constitution). As a result, the rehabilitation of criminals and the prevention of crime must be carried out by all government institutions so that preventive measures are in the desired state. This research, which was compiled in a descriptive-analytical manner, showed that adopting appropriate measures to combat crime in society and to reform criminals should be done by all three branches of government. Therefore, in order to determine an effective strategy, adopt a preventive penal policy, and create a collaborative environment between the government and the judiciary in the prevention of crime and reform of criminals, a new approach should be defined from Article 156 of the Constitution. This approach should include the indicator of the socialization of criminals and their enjoyment of a dignified life

منابع و مأخذ:

الف: کتابها
- اسحاقی، محمد (1383) مجموعه مقالات پیشگیری از جرم، چاپ اول، تهران: نشر معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوۀ قضائیه.
- انصاف پور، غلام رضا (1379) فرهنگ فارسی، چاپ اول، تهران: نشر زوار.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376) ترمینولوژی حقوق، جلد چهارم، چاپ سوم، تهران: انتشارات گنج دانش.
- حاجی ده آبادی، محمدعلی (1386) پیشگیری از جرم، دانشنامۀ امام علی(ع)، جلد پنجم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- صدری افشار، غلامحسین (1383) فرهنگ فارسی معاصر، چاپ چهارم، تهران: انتشارات شابک.
- فیض، علیرضا (1370) مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- معین، محمد (1361) فرهنگ فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1387) پیشگیری عادلانه جرایم (مجموعه مقالات)، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
- نوربها، رضا (1388) زمینۀ حقوق جزای عمومی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات گنج دانش.
ب. مقالات
- ابراهیمی، شهرام (1388) رویکردهای موسع و مضیق پیشگیری و آثار آن، فصلنامۀ آموزه های حقوق کیفری، دورۀ 6، شمارۀ 12، صص 52-37.
- آزادیان، سیمین و حیدری، مسعود (1403) بررسی پیشگیری اولیۀ فردمدار با چشم انداز به نهج البلاغه، تهران، سومین کنگرۀ بین المللی نهج البلاغۀ راه نجات(نهج البلاغه و زیست شرافتمندانه)، صص 21-1.
- بیابانی، غلامحسین (1392) نقش رسانه در پیشگیری از جرم، نشریۀ رسانه، سال بیست و چهارم، شمارۀ 3، صص 42-33.
- بیگ زاده، علی محمد (1387) بررسی تفاوتهای میان حقوق جزا و جرم شناسی، ماهنامۀ دادرسی، شماره 69، صص 15-9.
- جهان بین، داریوش (1382) نقش رسانه ها در کنترل و امنیت اجتماعی، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 43، صص 119-93.
- چاله، فرشید (1387) اصول و مبانی پیشگیری از جرم، ماهنامۀ دادرسی، شمارۀ 67، صص 55-45.
- حاجی ده آبادی، محمدعلی (1388) اصلاح مجرمان در سیاست جنایی تقنینی ایران، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 39، شمارۀ 3، صص 104-83.
- حقی پور، شهناز؛ خسروشاهی، قدرت الله و پوریانی، محمدحسین (1402) ارزیابی نقش و عملکرد سازمانهای اجتماعی رسمی و غیر رسمی در پیشگیری از تکرار جرم با تأکید بر برنامه های بازپذیرسازی اجتماعی بزهکاران در محیط زندان (مورد مطالعه: سازمانهای اجتماعی و حمایتی تحت نظارت قوۀ قضائیه)، مجلۀ پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی، دورۀ 11، شمارۀ 22، صص 314-289.
- خطیبی، علیرضا؛ احمدی، سیدمحمدصادق و شیخ الاسلامی، عباس (1397) تعهدات نهادهای حکومتی در پیشگیری از وقوع جرم، فصلنامۀ پژوهشنامۀ ایرانی سیاست بین الملل، سال هفتم، شمارۀ 1، صص 84-53.
- دهقانی، نرگس و فرهنمند، مجتبی (1399) چالش های قانونی قانون پیشگیری از وقوع جرم مصوب 1394، فصلنامۀ علمی اختصاصی مطالعات نوین علوم انسانی در جهان، مرکز توانمندسازی مهارتهای فرهنگی و اجتماعی جامعه، جلد 1، شمارۀ 1، صص 33-28.
- رایجیان اصلی، مهرداد (1383) رهیافتی نو به بنیان های نظری پیشگیری از جرم، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 68، شمارۀ 49-48، صص 168-123.
- شایگان، فریبا (1395) نقش سازمانهای مردم نهاد در پیشگیری اجتماعی از جرم (با تأکید بر نهادهای مذهبی)، فصلنامۀ مطالعات پیشگیری از جرم، سال یازدهم، شمارۀ 39، صص 41-9.
- قدسی، سیدابراهیم؛ قلیزاده، بهروز و شیخ اسلامی، عاطفه (1400) پیشگیری از تکرار جرم با حفظ کرامت انسانی بزهکار با نگاهی به آموزه های جرم شناختی، مجلۀ پژوهشهای حقوقی، دورۀ 20، شمارۀ 45، صص 54-23.
- کریمی، عبدالوهاب (1389) پیشگیری از جرم از منظر قرآن، فصلنامۀ معرفت، شمارۀ 148، صص 92-73.
- محمدنسل، غلامرضا (1389) فرایند پیشگیری از جرم، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 40، شمارۀ 1، صص 334-317.
- محمدی، شهرام؛ بیژنی، طیبه و حاتمی، مهدی (1397) نقش خانواده، مدرسه و رسانه در پیشگیری از وقوع جرم با تأکید بر معیارهای بین المللی حاکم بر تعهد دولتها در آموزش افراد، فصلنامۀ علمی پژوهشی تدریس پژوهی، سال ششم، شمارۀ چهارم، صص 254-233.
- مرادی کوچی، مهدی (1398) کارکرد اصلاحی مجازاتها در پرتو تحولات کیفری: از رویکرد اصلاحی بزهکاران در زندان تا راهبرد اجتماع مدار، فصلنامۀ تمدن حقوقی، دورۀ 2، شمارۀ 5، صص 114-93.
- نیازپور، امیرحسن (1393) اساسی سازی حقوق پیشگیری از جرم در ایران، فصلنامۀ پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شمارۀ ششم، صص 111-91.
پ: پژوهشهای دانشگاهی
- اکبری، لیلا (1380) بررسی شیوه های پیشگیری از بزهکاری کودکان و نوجوانان در قواعد و اسناد بین المللی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران.
- حیدری، حسین (1396) بررسی پیشگیری از جرم در آموزه ها و اندیشه های اسلامی با تأکید بر دیدگاههای امام علی علیه السلام، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل خلیج فارس.
- خاقانی، علی (1385) سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران در قبال جرایم ثبتی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
- شجاعی نسب، فاطمه (1396) تحلیل نقش ثبت در پیشگیری از جرایئم ناظر بر مادۀ 100 قانون ثبت، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ حقوق ثبت اسناد و املاک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد الکترونیکی.
- طاهایی نژاد، سیدعلیرضا (1380) پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین در حقوق کیفری ایران، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی.