واکاوی کمی و کیفی نحوه استفاده از بالکن و تأثیر آن بر منظر محله

محورهای موضوعی : معماری

فاطمه فوقانی ¹ , آزاده شاهچراغی ² , زهرا سادات سعیده زرآبادی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/03/05 تاریخ پذیرش : 1403/05/23 تاریخ انتشار : 1403/05/02

کلید واژه: بالکن, محله, منظر محله, معماری مسکونی, نمای ساختمان,

چکیده مقاله :

یکی از شاخصه های بارز معماری ایرانی، حضور هم زمان سه گونه فضای باز، نیمه باز و بسته بوده است. پس از دهه چهل شمسی به سبب بحران مدنیت، شأن خانه به نازل‌ترین مرتبه کارکردی تنزل پیدا کرد. ازدست‌رفتن فضاهایی نیمه‌باز چون ایوان یا بهارخواب ،متأثر از این بحران بود. پس از آن عنصری به نام بالکن جایگزین این فضاها شدکه امروزه این عنصر به سبب : نداشتن محرمیت، ﺟﺎﻧﻤﺎﻳﻲ اﺷﺘﺒﺎه در ﻓﻀﺎی داﺧﻠﻲ ﺑﻨﺎ، ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻢ و کاربردی نبودن خود تبدیل به معضلی بر نمای ساختمان و سیمای شهر شده است.نما به‌عنوان پوسته خارجی ساختمان از عناصر مهم و مؤثر بر زیبایی‌شناختی سیمای شهری می‌باشد. یکی از ارکان اصلی نما، بالکن می‌باشد که امروزه به عامل آشفتگی بصری محلات و شهرها مبدل گشته است. هدف این پژوهش مشاهده نحوه استفاده ساکنین از بالکن و نحوه تأثیر آن بر منظر محله می‌باشد. این تحقیق از نوع کیفی-تفسیری، راهبرد پژوهش، مطالعه موردی و گردآوری اطلاعات به روش میدانی انجام‌شده است. در این پژوهش 20 ساختمان مسکونی میان مرتبه ساخته‌شده در دهه 90، متشکل از 100 بالکن در محله دریای منطقه 2 شهر تهران انتخاب و نحوه استفاده کاربران از آن مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 36 درصد از بالکن‌ها بدون تغییر و استفاده توسط ساکنین باقیمانده و تأثیری بر نمای ساختمان و محله نگذاشته،23 درصد ساکنین بالکن را محل نگهداری گل و گیاه قرار داده‌اند که این امر تا حدی بر منظر محله تأثیر مثبت داشته،18 درصد بالکن‌ها توسط شیشه بسته‌شده،12 درصد به قرارگیری تأسیسات،9 درصد توسط نرده و حفاظ بسته‌شده،2 درصد به نگهداری لوازم زائد پرداخته‌اند.

چکیده انگلیسی:

One of the prominent characteristics of Iranian architecture is the simultaneous presence of three types of open, semi-open and closed spaces. After the 1940s, due to the civility crisis, the dignity of the house was reduced to the lowest functional level. The loss of semi-open spaces such as a veranda or a spring was affected by this crisis. After that, an element called the balcony replaced these spaces, which today has become a problem for the facade of the building and the appearance of the city due to the lack of privacy, the appearance of a mistake in the interior space of the building, the unsuitable climatic location, and the small area and lack of practicalityThe facade, as the external shell of the building, is one of the important and effective elements on the aesthetics of the urban view. One of the main elements of the facade is the balcony, which has become the cause of visual confusion in neighborhoods and cities today. The purpose of this research is to observe how the residents use the balcony and how it affects the landscape of the neighborhood. This research is of qualitative-interpretive type, research strategy, case study and data collection was done by field method. In this research, 20 medium-rise residential buildings built in the 90s, consisting of 100 balconies, were selected in the Darya neighborhood of District 2, Tehran. how they were used by users was analyzed. The results of the research indicate that 36% of the balconies were left unchanged and and did not affect the facade of the building and the neighborhood. 18% of the balconies are closed by glass, 12% are placed on installations, 9% are closed by fences and guards, and 2% are used to store waste.

منابع و مأخذ:

بهشتی، سید محمد. (1399). درس‌هایی که معماری و شهرسازی می‌تواند از دوران کرونا بیاموزد. بازیابی شده از: http://art.corona.honar.ac.ir/index.aspx?pageid=2594&newsview=7914
پورجعفر، محمدرضا و پورجعفر، علي (1391). الگوي پيشنهادي محله، با مركزيت مسجد و فضاهاي عمومي مورد نياز در شهر ايراني - اسلامي، مطالعات شهر ايراني- اسلامي، 3 (10)، صص 24-15
حائری، محمدرضا. (1395). خانه، فرهنگ، طبیعت در معماری ایران. بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرایند و معیارهای طراحی خانه، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری
خاك زند، مهدي؛ و محمدي، م، (1393). شناسايي عوامل مؤثر بر طراحي بدنه هاي شهري با تأكيد بر ابعاد زيبايي شناسي و زيست محيطي، مطالعات شهري، 3(10)، صص 26-15
خانمحمدی، محمدعلی؛ و عظیمی، س.(1395). مطالعه کمّی و کیفی نقش ایوان در خانه‌های سنتی و احیاء آن در کالبد تراس. مطالعه موردی: آپارتمان های میان مرتبه شهر تهران. هویت شهر، شماره بیست و ششم، سال دهم
راهب، غزال؛ و نظری، م (1396). بررسی عوامل مؤثر بر کارکرد فضای نیمه‌باز خصوصی واحدهای مسکونی شهر تهران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 21.
رضائی نیا، عباسعلی. (1396) صورت ایوان در معماری ایرانی، از آغاز تا سده های نخستین اسلامی. مطالعات معماری ایران. دو فصلنامه معماری ایرانی، شماره 11
سازمان امور مالیاتی کشور. (1401). ارزش معاملاتی مصوب سال 1401 املاک شهر تهران (مناطق 22 گانه). تهران: معاونت حقوقی و فنی و مالیاتی.
عینی فر، علیرضا؛ و علی نیای مطلق، ا.(1393). تبیین مفهوم بیرون و درون در فضاهای مابین مسکن آپارتمانی «مطالعه موردی بالکن در سه نمونه از مجموعه های مسکونی تهران» نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره 19 شماره -2
کریمی، ریحانه؛ و علی نیای مطلق، ا.(1396). طراحی انعطاف‌پذیر فضاهای نیمه‌باز (بالکن و تراس) در ساختمان‌های مسکونی با رویکرد افزایش بهره‌وری فضا. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علم و فرهنگ.
ﻻﻟﻪ، ﻫﺎﻳﺪه؛ و رﺿﺎﺋﻰﻧﻴﺎ، ع.(1393) ﺑﺮرﺳﻰ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻧﺘﻘﺎدي فرضیه‌های ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه اﻳﻮان. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت باستان‌شناسی، دوره ٦ (٢): 119 ـ١۳١.
محمودی، عبدالله. (1384). بازنگري اهميت ايوان در خانه‌های سنتي با نگاه ويژه به بم. فصل‌نامه هنرهای زیبا، شماره 22، 53 - 62.
مهندسین مشاور معمار و شهر ساز سرا وند (1384). گزارش الگوی توسعه منطقه 2 شهرداری تهران. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران.
نگین تاجی، صمد. (8 تیر،1399). تغییر جایگاه تراس در خانه‌ها. بازیابی شده از: https://www.sharghdaily.com/ بخش-روزنامه-100/266743-تراس-در-خانه-ها
ويتيك، آرنولد (1385). مباني زیبایی‌شناسی در محيط شهري، جواد مهديزاده، جستارهاي شهرسازي، شماره 17 و 18، صص. 39-28