مقایسۀ مؤلفه های فرهنگ و هویت ملی جامعۀ ایران و مصر (مطالعۀ موردی: سیمین دانشور«سووشون» و نجیب محفوظ «کوچه مدق»)

محورهای موضوعی : زبان شناسی، گویش شناسی، فرهنگ عامه،ادبیات فارسی

معصومه صادقی ^{1 *} , زهرا قنبرعلی باغنی ² , ابراهیم مونسان ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
2 - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات زبان شناسی کاربردی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
3 - زبان و ادبیات فارسی

تاریخ دریافت : 1403/06/04 تاریخ پذیرش : 1403/09/26 تاریخ انتشار : 1403/12/29

کلید واژه: سیمین دانش‌ور, نجیب محفوظ, سووشون, کوچه مدق, هویت, فرهنگ ملی,

چکیده مقاله :

نویسندگان از رهگذر داستان به ارائه افکار و اندیشه های خاص خود و گاه جامعه می پردازند و چه بسا آثار داستانی آینۀ تمام نمایی است که فرهنگ ملی جامعه را منعکس می سازد. نویسندگان ایران و  عرب نیز نقش تعیین کننده­ای در گسترۀ ادبیات معاصر بر عهده دارند. سیمین دانشور از جمله بانوان نویسنده­ای است که در رمان­های خویش به هویت و فرهنگ ملی ایران پرداخته است. در مقابل نویسندۀ مصری، نجیب محفوظ، نیز حضوری فعال و پر ثمر در عرصه ادبیات معاصر داشته و در آثار داستانی خویش با نگرشی واقع گرایانه، عمده ترین مسائل فرهنگی واجتماعی مصر را در برهه ای از زمان به تصویر کشیده است.  با توجه به تاثیر پذیری این دو نویسنده از فرهنگ ملی و بازتاب آن در آثارشان، در این پژوهش به بررسی تطبیقی مولفه های فرهنگ ملی در رمان های «سووشون» از دانشور و «کوچه مدق» از نجیب محفوظ به روش توصیفی - تحلیلی پرداخته شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که هر دو نویسنده در نگارش رمان های خود از فرهنگ جامعه خویش تاثیر پذیرفته اند؛ اگرچه  باورهای اساطیری و تاریخی مانند مراسم نوروز، سیاوشان و... در آثار سیمین دانشور نمود بیشتری یافته است.

 

چکیده انگلیسی:

 

Through stories, writers present their own thoughts and ideas, and sometimes those of society, and their fictional works often display the social, cultural, political, and national culture of the society. Iranian and Arab writers play a decisive role in the field of contemporary literature. Simin Daneshvar is one of the female writers who has addressed the social, political, historical, and national culture of Iran in her novels. In contrast, the Egyptian writer, Naguib Mahfouz, has also had an active presence in the field of contemporary literature and has depicted the most important cultural and social issues of Egypt at a certain point in time in his fictional works with a realistic approach. Considering the influence of these two authors on national and social culture and its reflection in their works, the aim of this research is to find similarities and differences in the components of national culture in the novels “Savashun” by Daneshvar and “Madaq Alley” by Najib Mahfouz using a descriptive-analytical method. The findings of the research indicate that both authors have deeply investigated the social, cultural and historical issues of their society in writing their novels, such as the consequences of war, social insecurity, patriotism, wedding ceremonies, etc. National identity in “Savashun” is formed mostly through the individual and collective struggles of the characters; while in “Madaq Alley”, national identity is depicted through the daily life and social interactions of the characters

 

 

منابع و مأخذ:

1. ارشاد، فرهنگ. (1387). «برداشتی جامعه¬شناختی از ادبیات عامیانه». فرهنگ مردم ایران. شماره 12. صص 3- 26.
2. بهار، مهرداد. (۱۳۷۶). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
3. جهان بخت لیلی، امید؛ پرماس، سمیه.(1400). « کارکرد کنش های غیرکلامی در رمان «رقاق المدق» اثر نجیب محفوظ». مجله الجمعیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها فصلیه علمیه محکمه. العدد60. رتبه ب. صص77-100.
4. دانشور، سیمین (1381). سووشون، تهران: خوارزمی.
5. دهباشی، علی (1383). برساحل جزیره سرگردانی، تهران: سخن.
6. رضی، هاشم (۱۳۸۳). جشن های آب. تهران: بهجت.
7. زارعی، نسرین؛ صادق زاده، محمود و حیدری نیا، هادی.(زمستان 1400ب).«بررسی، تحلیل و مقایسۀ آثار داستانی مجتبی بزرگ علوی و نجیب محفوظ با رویکرد مبانی نقد جامعه شناسانه». مجله جامعه-شناسی سیاسی ایران، ش16. صص1427-1447.
8. ........................................................................................(پاییز1400الف). «بررسی و تحلیل گسست روابط زناشویی و بزه های خانوادگی در داستان¬های مجتبی بزرگ علوی و نجیب محفوظ». فصلنامه علمی-پژوهشی خانواده درمانی کاربردی، دوره2. ش3. پیاپی7. صص535-548.
9. سیپک، یرژی. (1384). ادبیات فولکلور ایران. ترجمه محمد اخگری. تهران: سروش.
10. ستوده، هدایت الله. ( ۱۳۷۸). جامعه‌شناسی در ادبیّات فارسی . تهران: آوای نور .
11. شکاری، زهرا؛ حبیبی، علی اصغر. (1393). «بررسی تطبیقی عنصر حادثه در رمان «بین القصرین» نجیب محفوظ و «سووشون» سیمین دانشور» کاوش نامۀ ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی عربی- فارسی). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه. سال چهارم. شماره15. صص105-129.
12. عناصری، جابر (۱۳۹۱). درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران. تهران: جهاد دانشگاهی.
13. غلامی، تیمور (1382). سیمای سیمین اهل قلم، مجله رشد. شماره 66، صص 40-57.
14. محفوظ، نجیب(1378)کوچه مدق،ترجمه محمدرضا مرعشی پور، تهران: فرهنگ و اندیشه.
15. همایونی، صادق (۱۳۸۷). شیراز خاستگاه تعزیه، شیراز: بنیاد فارس شناسی.
16. هدایت، صادق (۱۳81). فرهنگ عامیانه مردم ایران. تهران: امیر کبیر