نقد ساختارگرایانۀ رمان «دشتبان» بر پایۀ نظریۀ کلود برمون

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

طیبه فرهادی ¹ , مریم خلیلی جهانتیغ ² , محمد بارانی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران

تاریخ دریافت : 1399/08/30 تاریخ پذیرش : 1399/08/30 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با وجود تبعات ناخوشایندی که به دنبال داشت، روندی مثبت در ادبیات ما به جا گذاشت و باعث شکل گیری یک ژانر ادبی با عنوان ادبیات دفاع مقدس شد که به مقتضای نیاز جامعه ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس نیز از دل آن برخاست.رمان دشتبان از احمد دهقان یکی از این آثار در حوزۀ ادبیات کودک و نوجوان است. در پژوهش حاضر، ساختار این رمان برپایۀ نظریۀ کلود برمون بررسی شده است. روش تحقیق تحلیل ساختاری متن داستان و هدف پژوهش، پاسخ به این پرسش اصلی است که آیا ساختار رمان مذکور براساس نظریۀ کلود برمون قابل تحلیل است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که این رمان منطبق بر نظریۀ مذکور بوده و از یک پی رفت اصلی و چندین پی رفت فرعی تشکیل شده و انواع توالی های زنجیره ای،انضمامی و پیوندی در آن به کار رفته است. همچنین هر سه کارکرد امکان، فرایند و پیامدی که در نظریۀ برمون مطرح شده است، با ساختار این رمان کاملا هم خوانی دارد. دهقان با آشنایی کامل از مخاطب نوجوان و هنر روایت گری، داستانی ساختارمند خلق کرده است که نقش به سزایی در انتقال مفاهیم ارزشمند دفاع مقدس به کودکان و نوجوانان امروز ایران دارد.

چکیده انگلیسی:

In spite of the negatives of Iran-Iraq imposed war, the war had a positive effect on our Literature andcreated a literary genre called HollyDefenseliterature ofwhich Holy Defence children’s &young adults’ literature is a sub-branch, created by the needs of society.Dashtban by Ahmad Dehghan is one of theseworks in the field of children and young adults.In this study we examined the structure of the novel based on the theory of Cloudbremond .The structural analytical research methodof thetext and the purpose of the research give the answer to this main question that if the structure of the novelbased on the theory of Cloud is analyzable. The findings of the study show that this novel is consistent with the above theory,consisting of one main sequence and a couple of minor sequences, and different types of concrete and linked chain sequencesare used in it.Also, all the three functions of possibility, process and consequence mentioned in the theory perfectly fitwith the structure of the novel. Dehghan, by the thorough knowledge of teen audience and the art of narration created a structured story which has a great role in conveying valuable concepts of holy defence to the today’s children and young adults of Iran.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

احمدی، بابک (1380) ساختار و تاویل متن، چاپ هشتم، تهران: مرکز.

اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.

اسکولز، رابرت (1383) درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران: آگه.

برتنس، هانس (1384) مبانی نظریۀ ادبی، ترجمه محمد رضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.

بی‌نیاز، فتح‌الله (۱۳۸۸) درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، تهران: افراز.

پاینده، حسین(۱۳۹۱) داستان کوتاه در ایران(داستان‌های رئالیستی و ناتورالیستی)، تهران: نیلوفر.

پراپ، ولادیمیر(1368) ریخت­شناسی قصه­های پریان، فریدون بدره­ای، تهران: انشارات توس.

ریمون کنان، شلومیث (۱۳۸۷) روایت داستانی- بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.

سناپور، حسین(1385) ده جستار داستان ­نویسی، چاپ دوم، تهران: چشمه.

شمیسا، سیروس(1378) نقد ادبی، چاپ اول، تهران: انتشارات فردوس.

عباسی، علی ومحمدی ،هادی(۱۳۸۰) ساختار یک اسطوره، چاپ اول،تهران: چیستا.

عباسی، علی (1385) نشانه معناشناسی روایی مکتب پاریس، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

عباسی، علی(1393) روایت شناسی کاربردی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی .

فورستر، ادوارد مورگان(1369) جنبه­ های رمان، ترجمۀ ابراهیم یونسی، تهران: نگاه.

مارتین، والاس(1386) نظریه‌های روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: هرمس.

محجوب، محمدجعفر (1387) ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، ج اول و دوم، تهران: نشر چشمه.

مستور، مصطفی(1379) مبانی داستان کوتاه، تهران: نشر مرکز.

مندنی‌پور، شهریار (1384) ارواح شهرزاد، تهران: ققنوس.

میرصادقی، جمال و میرصادقی(ذوالقدر) میمنت (1380) واژه‌ نامۀ هنرداستان‌نویسی: فرهنگ تفسیری  اصطلاح ­های ادبیات داستانی، تهران: کتاب ممتاز.

میرصادقی، جمال(1376) ادبیات داستانی (قصه،رمانس،داستان کوتاه،رمان)،چ4، تهران: سخن.

میرعابدینی، حسن(1383 ) صدسال داستان نویسی ایران، تهران: چشمه.

وبستر،راجر(1382) پیش درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی، ترجمۀ الهه دهنوی، چاپ اول، تهران: روزنگار.

هارلند،ریچارد(1386) دیباچه­ ای تاریخی بر نظریه ادبی از افلاطون تا بارت، ترجمه بهزاد برکت، گیلان: انتشارات دانشگاه گیلان.

 مقالات

کوپا، فاطمه (1390) بررسی تطبیقی روایت پردازی در رساله­ الطیر غزالی و منطق ­الطیر عطار، فصلنامۀ زبان و ادبیات تطبیقی، شمارۀ 3، صص1-23 .

کوچی زاده، ابراهیم (۱۳۸۶) گذر از زبان الکن راوی مداخله‌گر، ادبیات داستانی، شماره ۲۱، صص 69-۷۳.

کریمی، فهیمه و کهدویی، محمد کاظم (1394) بررسی مولفه ­های پایداری و دفاع مقدس بر اساس عنصر شخصیت در آثار احمد دهقان؛ بچه­ های کارون، گردان چهار نفره، دشتبان، همایش پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، شماره 6، صص 19-38.

مجرد ، ساناز ، حسن لی ، کاووس (۱۳۸۸) بررسی ساختاری رمان کلیدر بر اساس نظریۀ برمون، مجلۀ علمی پژوهشی جستارهای ادبی ، سال چهل و دوم ، شماره 165، ص 111 – 95 .

نبی­لو، علیرضا (1391) بررسی داستان رستم و اسفندیار بر مبنای دیدگاه کلود برمون، پژوهشنامه متن­شناسی ادب فارسی سال چهارم، شماره 4، پیاپی 16، صص 33- 52.

Tool an Michael J (2001) Narrative: A Critical Linguistic Introduction, London: Rout ledge.

Chatman, Seymour (1978) Story & Discourse, Ithaca: Cornell University Press.

Rimmon- Kennan, Shlomith (1989) Narrative Fiction. Second Edition. London & New York. Rout ledge.

Yearsley , Macleod (1924) The Folklore of Fairy Tale , Watts and co , London .