بررسی سبکی و محتوایی منظومۀ حماسی بهمن نامه سرودۀ ایرانشاه بن ابی الخیر
محورهای موضوعی : حماسی (با ویژگی ادبی و هنری)
مریم آیین
1
,
حمید طبسی
2
*
,
نعمت اصفهانی عمران
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
کلید واژه: منظومۀ حماسی, بهمن نامه, ایرانشاه بن ابی الخیر, تحلیل محتوایی, سبک‌شناسی.,
چکیده مقاله :
بهمننامه حماسهاي رزمی و پهلوانی، اثر ایرانشاه بن ابیالخیر، شاعر سدۀ پنجم و ششم هجری، در ذکر پهلوانیهاي بهمنِ اسفندیار و اهتمام او به انتقام‌جویی از خاندان زال پس از مرگ رستم است. در این منظومۀ حماسی، ایرانشاه بن ابیالخیر به توصیف چهل سال از زندگی بهمن و نبرد او با خاندان رستم پرداخته است. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی، ضمن معرّفی مختصری از شاعر و معرّفی بهمننامه به بررسی مختصّات سبکشناسانۀ این اثر پرداخته شده است. ابیالخیر در این منظومۀ حماسی درصدد آن است تا در قالب کلامی موزون و منظوم و با بهرهگیری از صناعات شعری و آرایههای ادبی به معرّفی بهمننامه بپردازد. شاعر برای غنی كردن سروده‌ها و اندیشههای خود از تصویرسازی بهره جسته است. نکتۀ قابل توجّه این است كه در تصویرسازی و تصویرآفرینی در منظومۀ حماسی بهمننامه، ایرانشاه بن ابیالخیر، متأثر از شاهنامۀ فردوسی بوده است. اهمیّت بهمننامه، بیشتر از نظر زبان فارسی و زنده نگه‌داشتن یکی از داستان‌های ایران باستان و به کار بردن واژه‌های فارسی در آن است که منبع آن غیر از شاهنامۀ فردوسی و دیگر کتب تاریخی است. بررسی سطوح ادبی، زبانی و فکری این اثر، بیشک، مسیر شناخت تفکّر و رویّۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران هموارتر می‌سازد.
Bahmannameh is a martial and heroic epic written by Iranshah bin Abi al-Khair, a poet of the 5th and 6th centuries of Hijri, mentioning the heroic deeds of Bahman Esfandiar and his effort to take revenge on the Zal family after Rostam's death. In this epic poem, Iranshah bin Abi al-Khair has described forty years of Bahman's life and his battle with Rostam's family. In this research, based on the descriptive-analytical method, along with a brief introduction of the poet and the introduction of Bahmannameh, the stylistic coordinates of this work have been investigated. In this epic poem, Abi-ul-Khair tries to introduce Bahman-nameh in a rhythmic and rhyming verbal format and by using poetic devices and literary arrays. The poet used imagery to enrich his poems and thoughts. The noteworthy point is that in the imagery and image creation in the epic poem Bahmannameh, Iranshah bin Abi al-Khair was influenced by Ferdowsi's Shahnameh. The importance of this system is mainly in keeping alive one of the ancient stories of Iran and using Persian words in it. The importance of Bahmannameh is more in terms of Persian language and keeping alive one of the stories of ancient Iran, the source of which is other than Ferdowsi's Shahnameh and other historical books. Examining the literary, linguistic and intellectual levels of this work will undoubtedly make the path of knowing the scientific and literary thinking and procedure of this poet smoother for those interested and researchers.
کتاب¬ها
قرآن کریم.
ایرانشاه بن ابی¬الخیر. (1371). بهمن¬نامه، ویراستۀ رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ شفیعی كدكنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ شمیسا، سیروس. (1386). بیان، تهران: میترا.
تفضلی، احمد. (1354). مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
خانلری، پرویز. (1389). وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
سرکاراتی، بهمن. (1387). بازشناسی بقایای افسانۀ گرشاسپ نامه در منظومۀ حماسه ایران، سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری.
شفیعی كدكنی، محمدرضا. (1370). صورخیال، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1376). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1389). كلیّات سبک¬شناسی، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله. (1363). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح‌الله. (1369). تاریخ ادبیات ایران، تهران: امیرکبیر.
صفوی، كوروش. (1380). زبانشناسی و ادبیات، تهران: سوره.
كزازی، میرجلال الدین. (1373). زیباشناسی سخن پارسی: بدیع، تهران: نشر مركز.
متحدین، ژاله. (1374). تکرار و ارزش صور بلاغی آن، مشهد: دانشگاه فردوسی.
مجلسی، علامه محمّدباقر. (1403). بحارالانوار، بیروت: دار الاحياء التراث العربي.
وردانک، پیتر. (1393). مبانی سبک¬شناسی، ترجمۀ محمد غفاری، تهران: نشر‌نی.
همایی، جلال‌الدین. (1379). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر نی.
مقالات
بخردی، پروین، شمیسا، سیروس، و مدرس¬زاده، عبدالرضا. (1398). سبک¬شناسی شهرآشوب-هاي مسعود سعد سلمان. تفسير و تحليل متون زبان و ادبيات فارسی (دهخدا)، 13(49)، 209-237. .doi:10.30495/dk.2021.686460
جدیدالاسلامی قلعه‌نو، حبیب، و صفایی کشتگر، نسرین. (1390). موسیقی بیرونی دیوان بیدل دهلوی. مطالعات شبه‌قاره، 3(6)، 65-88.
حق¬پرست، لیلا .(1391). شیوه¬های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در داستان بهمن از شاهنامه و بهمن¬نامه (براساس مؤلفه¬های جامعه¬شناختی- معنایی در تحلیل گفتمان). جستارهای زبانی، 3(2)، 1-27.
رویانی، وحید. (1391). تشابهات ویس و رامین و بهمن نامه. جستارهای نوین ادبی، 45(1)، 75-94. doi: 10.22067/jls.v45i1.15993.
پایان¬نامه¬ها
احمدی جورقی، غلامرضا. (1394). مقایسۀ تشبیهات بین شاهنامه فردوسی با بهمن-نامه ایرانشاه بن ابی¬الخیر، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما سید محمد دشتی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون.
رهاوی عزآبادی، سعیده. (1379). بررسی مبالغه و اقسام آن در چهار منظومۀ حماسی تا پایان قرن پنجم (شاهنامه، گرشاسپ¬نامه، بهمن¬نامه، کوش¬نامه)، استاد راهنما محمدکاظم دزفولیان، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
زمانپور، معصومه. (1388). بررسی شیوۀ تصویرپردازی در بهمن¬نامه حکیم ایرانشاه، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر مختار ابراهیمی، دانشگاه پیام نور.
نادری باب، زهرا. (1398). بررسی تطبیقی عناصر حماسه در بهمن¬نامه و بانو گشسپ¬نامه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر اسدالله جعفری، پیام نور جهرم.
References
Book
Holy Quran.
Dehkhoda .A. A. (1999). Dehkhoda dictionary, Tehran: Tehran University. [In Persian]
Homai, J. (2001). Rhetorical Techniques and Literary Industries, Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
Iranshah b. A-K. (1993). Bahmannameh, edited by Rahim Afifi, Tehran: Scientific. [In Persian]
Kazazi, M. (1995). The Aesthetics of Persian Speech: Badie, Tehran: Nash Marz. [In Persian]
Khanlari, P. (2009). The weight of Persian poetry, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]
Majlesi, A. M. (2024). Bihar al-Anwar, Beirut: Dar al-Hayya al-Tarath al-Arabi. [In Persian]
Safa, Z. (1985). Epic writing in Iran, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Safa, Z. (1991). History of Iranian Literature, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Safavi, K. (2002). Linguistics and Literature, Tehran: Surah. [In Persian]
Sarkarati, B. (2009). Recognizing the remnants of the legend of Garshasp-nameh in the Iranian epic, Shadows of the Hunted, Tehran: Tahori. [In Persian]
Shafii Kadkani, M. R. (1990). Poem music, Tehran: Aghaz. [In Persian]
Shafii Kadkani, M. R. (1992). Surkhyal, Tehran: Aghaz. [In Persian]
Shamisa, S. (1998). A new look at Badi, Tehran: Ferdous. [In Persian]
Shamisa, S. (2008). Bayan, Tehran: Mitra. [In Persian]
Shamisa, S. (2011). College of Stylistics, Tehran: Ferdous. [In Persian]
Tafazoli, A. (1976). Minoy Khord, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]
Motahedin, J. (1996). Repetition and the value of its rhetorical forms, Mashhad: Ferdowsi University. [In Persian]
Verdank, P. (2013). Basics of stylistics, Trans. Mohammad Ghafari, Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
Articles
Bekhardi, P., Shamisa, S., & Modareszadeh, A. R. (2018). The stylistics of Masoud Saad Salman's City of Chaos. Interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), 13(49), 209-237. doi:10.30495/dk.2021. 686460. [In Persian]
Haqprast, L. (2011). The ways of depicting social agents in the story of Bahman from Shahnameh and Bahmannameh (based on sociological-semantic components in discourse analysis). Linguistic Essays, 3(2), 1-27.
Jadid al-Islami Ghalenou, H., & Safai Kashtgar, N. (2011). External music by Diwan Bidel Dehlavi. Subcontinent Studies, 3(6), 65-88.
Royani, V. (2011). Similarities between Weiss and Ramin and Bahmannameh. New Literary Essays, 45(1), 75-94. doi:10.22067/jls.v45i1.15993. [In Persian]
Theses
Ahmadi J, G. (2014). Comparison of analogies between Shahnameh of Ferdowsi and Bahmannameh of Iranshah bin Abi-al-Khair, master's thesis, supervisor Seyyed Mohammad Dashti, Salman Farsi University, Kazeroon. [In Persian]
Naderi, B., Z. (2018). Comparative analysis of epic elements in Bahmannameh and Banu Gashsapnameh, master's thesis, supervisor Dr. Asadullah Jafari, Payam Noor Jahorm. [In Persian]
Rahavi E. (2001). Examining exaggeration and its types in four epic poems until the end of the fifth century (Shahnameh, Garshasp-nameh, Bahmannameh, Kushnameh), supervisor Mohammad Kazem Dezfulian, master's thesis, Shahid Beheshti University. [In Persian]
Zamanpour, M. (2010). Examining the method of imagery in Hakim Iranshah's Bahmannameh, master's thesis, supervisor Dr. Mokhtar Ebrahimi, Payam Noor University. [In Persian]