پیش بینی والدستیزی بر اساس تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان و کیفیت روابط زوجین
محورهای موضوعی : خانواده و ارتباطات
1 - گروه روانشناسی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
2 - دانشیار گروه روانشناسی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
کلید واژه: والدستیزی, تمایل به رفتارهای نابهنجار, کیفیت, روابط زوجین,
چکیده مقاله :
مطالعه حاضر با هدف پیشبینی والدستیزی بر اساس تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان و کیفیت روابط زوجین انجام شده است. این تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی بوده و جامعه پژوهش شامل دانشآموزان مقطع متوسطه شهر تهران با جمعیتی معادل7/2 میلیون نفر است. برای تعیین حجم نمونه، با استفاده از جدول مورگان، تعداد نمونه۳۸۴ نفر محاسبه شد. روش نمونه‌گیری انتخاب شده، تصادفی خوشه‌ای چند مرحلهای است که در آن ابتدا خوشه‌ها (مدارس متوسطه) انتخاب و سپس از هر مدرسه تعدادی از کلاس ها به‌صورت تصادفی انتخاب گردیدند. برای جمع‌آوری دادهها از ابزارهای تحقیق شامل پرسشنامه رفتارهای نابهنجار رستمی و راد (1392)، پرسشنامه والدستیزی پیانتا (1992) و پرسشنامه کیفیت روابط زوجین کونودی و همکاران (2016) استفاده شد. دادهها با نرم‌افزار SPSS نسخه26 مورد تحلیل گرفت. نتایج تحلیل همبستگی کانونی نشان میدهد که مجموع سه مؤلفه کیفیت روابط والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) و تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان می‌توانند7/31 درصد از واریانس والدستیزی را تبیین کنند. یافتههای پژوهش نشان داد که کیفیت روابط زوجین تأثیر معناداری بر والدستیزی دارد. بر همین اساس بین دو مؤلفه تعارض و وابستگی با والدستیزی، رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد؛ در حالی که مؤلفه نزدیکی در رابطه والدین با فرزندان و تمایل به رفتارهای نابهنجار با والدستیزی رابطه منفی و معنی‌داری دارد. این نتایج به‌روشنی نشان میدهند که بهبود کیفیت روابط زوجین و کاهش رفتارهای نابهنجار فرزندان می‌تواند نقش مؤثری در کاهش والدستیزی ایفا کند
The present study aimed to predict parental hostility based on the tendency toward abnormal behaviors and the quality of parental relationships. This study is descriptive and correlational; the research population includes high school students in Tehran with a population of 2.7 million. To determine the sample size, the Morgan table calculated the number of samples as 384. The selected sampling method is multi-stage cluster random sampling, in which clusters (high schools) were first selected and then several classes were randomly selected from each school. To collect data, research tools including Rostami and Rad's Abnormal Behavior Questionnaire (2013), Pianta parental hostility questionnaire (1992), and Chonudi's Relationship Quality Questionnaire (2016) were used. Data were analyzed using SPSS version 26 software. The results of Canonical correlation analysis show that the sum of the three components of parental relationship quality (conflict, closeness, and dependence) and the tendency for children to behave abnormally can explain 31.7% of the variance in parental hostility. The study's findings showed that the quality of parental relationships and the tendency for children to behave abnormally significantly affects parental hostility. Accordingly, there is a positive and significant relationship between the two components of conflict and dependence and parental hostility; In contrast, the component of closeness in the relationship between parents and children has a negative and significant relationship with parental hostility. These results clearly show that improving the quality of parental relationships and reducing children's abnormal behaviors can effectively reduce parental hostility.
ابارشی زهره، طهماسیان کارینه، مظاهری محمد علی، پناغی لیلی.(1388). تأثیر آموزش برنامه " ارتقای رشد روانی- اجتماعی کودک از طریق بهبود تعامل مادر- کودک" بر خود اثرمندی والدگری و رابطه مادر و کودک زیر سه سال. پژوهش در سلامت روانشناختی. ۳ (۳) :۴۹-۵۸
ایمان تقی زاده فیروزجانی، زهره سادات، محسن تقدسی، بدری ترکی حبیب آبادی (1396). خصوصیات روان سنجی پرسشنامه کیفیت روابط بین زوجین. پایش. 17 (1) :85-94
حبیبی عسگرآباد، مجتبی؛ قنبری، نیکزاد؛ سییوندیان، مولود؛ مهدی زاده هنجنی، هانیه. (1398). نقش الگوها و کنترل‌های محافظت کننده خانوادگی، همسالان، مدرسه و همسایگان در پیشبینی رفتارهای انحرافی در نوجوانان. سلامت اجتماعی ، 6(1), 44-52.
خسروجردی، زهرا. (1398). رابطه توانمندیهای منش و دلبستگی نوجوان به والدین و همسالان با تعارض با پدر و مادر. خانواده پژوهی، 15(3) ،347-360.
رستمی، نیر، و راد، فیروز. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش دانش آموزان به رفتارهای نابهنجار: مطالعه دانش-آموزان دختر مقطع متوسطه شهر اهر. مطالعات جامعه شناسی، 5(20)، 55-75.
شریفی اردانی، علیرضا؛ خرمائی، فرهاد.(1401). مهارتهای اجتماعی فرزندان بر اساس سرمایه اجتماعی خانواده با توجه به نقش واسطه‌ای منش‌های اخلاقی والدین. رویش روان شناسی، ۱۱ (۲)،۷۰-۵۹.
شریفی اردانی، علیرضا؛ یاوری، فاطمه؛ سجادی پور، فریده سادات؛ یزدانی، سمیه؛ اکرمی ابرقوئی، غلام رضا. (1402). بررسی نقش توانمندیهای منش والدین در تبیین اجتماعی سازی هیجانی با توجه به نقش میانجی‌گری نظم‌بخشی هیجان. فصلنامه پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 13(49)، 45-60.
عامری، فریده؛ عمویی، ناهید. (1395). نقش عملکرد خانواده در میزان تجربه بحران هویت و تمایزیافتگی نوجوانان، فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۳ (۱) :۷۷-۹۲.
فخارزاده، نادره ؛ چابکی نژاد، زهرا ؛ سعیدی منش، محسن. (1402). پیش بینی رفتار پر خطر بر اساس اعتیاد به اینترنت، کارکرد خانواده و سبک هویت یابی در بین نوجوانان مقطع متوسطه اول شهرستان یزد. کنفرانس ملی مدیریت، روان شناسی و علوم رفتاری، 4(4) ، 438-442.
کریمی عقدا، هادی؛ شریفی اردانی، علیرضا؛ صباغیان بغداد آباد، حمیده؛ غلامزاده بافقی، طیبه؛ پور غلامی، فرزاد. (1403). تبیین مهارت اجتماعی فرزندان بر اساس تنظیم هیجان والدین: بررسی نقش میانجی‌گری روابط والد-کودک. پژوهش های روانشناسی اجتماعی، 14(53) ، 93-108.
لطفی، رضا و لطفی، فاطمه. (1400). نقش والدین در بروز اختلالات رفتاری کودکان، فصلنامه رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی، شماره2، 1-23.
محمدی نسب، حمیده؛ حیدری، محمود. (1400). نیازهای نوجوانان در رابطه والد فرزندی، یک مطالعه کیفی. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، دوره18، شماره42، 63-80.
نامنی، ابراهیم و دهمرده، مریم. (1399). اثربخشی خانواده درمانی ساختاری بر راهبردهای مقابله ای، انسجام و انطباق پذیری خانواده در زوجین دارای نارضایتی زناشویی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روانشناسی، سال11، شماره44، 187-218.
aikin, A., & Paul, A. (2019). Hold Me Tight/Let Me Go Enrichment Program for Families and Teens. Encyclopedia of Couple and Family Therapy, 1389-1393.
Bronfenbrenner, U., & Morris, P. A. (2006). Bioecological model of human development. In W. Damon (Series Ed.) & R. M. Lerner (Vol. Ed.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development (pp. 793-828). New York, NY: John Wiley.
Goisis, A., & Palma, M. (2021). Medically assisted reproduction and parent–child relationships during adolescence: evidence from the UK Millennium Cohort Study. Human Reproduction, 36(3), 702-711.
Goisis, A., & Palma, M. (2021). Medically assisted reproduction and parent–child relationships during adolescence: evidence from the UK Millennium Cohort Study. Human Reproduction, 36(3), 702-711.
Hajal, N. J., & Paley, B. (2020). Parental emotion and emotion regulation: A critical target of study for research and intervention to promote child emotion socialization. Developmental Psychology, 56(3), 403–417.
Janssens, J. J., Achterhof, R., Lafit, G., Bamps, E., Hagemann, N., Hiekkaranta, A. P., ... & Kirtley, O. J. (2021). The impact of COVID‐19 on adolescents’ daily lives: The role of parent–child relationship quality. Journal of Research on Adolescence, 31(3), 623-644.
Komanchuk, J., Toews, A. J., Marshall, S., Mackay, L. J., Hayden, K. A., Cameron, J. L., ... & Letourneau, N. (2023). Impacts of parental technoference on parent–child relationships and child health and developmental outcomes: a scoping review. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 26(8), 579-603.
Lanjekar, P. D., Joshi, S. H., Lanjekar, P. D., & Wagh, V. (2022). The effect of parenting and the Parent-Child relationship on a Child's cognitive development: a literature review. Cureus, 14(10).
Mastrotheodoros, S., Van der Graaff, J., Deković, M., Meeus, W. H., & Branje, S. (2020). Parent–adolescent conflict across adolescence: Trajectories of informant discrepancies and associations with personality types. Journal of youth and Adolescence, 49, 119-135.
Shek, D. T., & Dou, D. (2020). Perceived parenting and parent-child relational qualities in fathers and mothers: Longitudinal findings based on Hong Kong adolescents. International journal of environmental research and public health, 17(11), 4083.
Westlake, F., Westlake, M., & Totsika, V. (2024). A systematic review and meta‐analysis of the effectiveness of interventions targeting the parent–child relationship in families of children with an intellectual disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 37(6), e13273.
Zhao, F., Liu, M., & Li, S. (2020). Paternal co-parenting behavior and adolescent prosocial behaviors: Roles of parent-child attachment, peer attachment, and gender. Children and Youth Services Review, 119, 105629
| |||
Predicting Parental Hostility Based on Tendency Toward Abnormal Behaviors in Adolescent and The Quality of the Couple's Relationships
| |||
Mahdi Ghiasi1, Bahman Kord2=
| |||
1.Master's degree, Family Counseling, Electronics Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran 2=.Associate Professor Department of Psychology, Mahabad Branch, Islamic Azad University, Mahabad, Iran | |||
|
|
Home Page: https://sanad.iau.ir/journal/cp
URL: https://sanad.iau.ir/Journal/cp/Article/1206946
DOI: https://doi.org/10.82548/5kkw-az73 |
|
|
| ||
Article Information ABSTRACT | |||
The present study aimed to predict parental hostility based on the tendency toward abnormal behaviors and the quality of parental relationships. This study is descriptive and correlational; the research population includes high school students in Tehran with a population of 2.7 million. To determine the sample size, the Morgan table calculated the number of samples as 384. The selected sampling method is multi-stage cluster random sampling, in which clusters (high schools) were first selected and then several classes were randomly selected from each school. To collect data, research tools including Rostami and Rad's Abnormal Behavior Questionnaire (2013), Pianta parental hostility questionnaire (1992), and Chonudi's Relationship Quality Questionnaire (2016) were used. Data were analyzed using SPSS version 26 software. The results of Canonical correlation analysis show that the sum of the three components of parental relationship quality (conflict, closeness, and dependence) and the tendency for children to behave abnormally can explain 31.7% of the variance in parental hostility. The study's findings showed that the quality of parental relationships and the tendency for children to behave abnormally significantly affects parental hostility. Accordingly, there is a positive and significant relationship between the two components of conflict and dependence and parental hostility; In contrast, the component of closeness in the relationship between parents and children has a negative and significant relationship with parental hostility. These results clearly show that improving the quality of parental relationships and reducing children's abnormal behaviors can effectively reduce parental hostility. Keywords: parental hostility, tendency to behave abnormally, quality of Couple's Relationships. | Article History: Received; 2025/05/15 Accepted; 2025/05/30 Published; 2025/07/01 | ||
Article Type: Research Article | |||
Subject Area: Family and Communication | |||
=Corresponding Author: Bahman Kord | |||
E-mail: bahmankord@iau.ac.ir | |||
ORCID: 0000-0002-4229-4014
| |||
Citation This Paper: Kord, Bahman., & Ghiasi, Mehdi. (2025). Predicting Parental Hostility Based on Tendency Toward Abnormal Behaviors in Adolescent and The Quality of the Couple's Relationships. Quareterly of Communicatons Psychology, 2(3), pp. 17-31. [In Persian] https://doi.org/10.82548/5kkw-az73 | |||
Publisher: Islamic Azad University Press, Iran ISSN: 3092-6432 ISSN (Online): 3092-6440
|
Quarterly of Communications Psychology(CPQ) Summer 2025, Volume 2, Number 3, (pp. 17-31) |
مقدمه
در عصر حاضر، نوجوانی به عنوان یک دوره انتقالی مهم در زندگی فرد شناخته میشود که تحت تأثیر تغییرات عاطفی، اجتماعی و هویتی قرار دارد (شک و دوو1،۲۰۲۰). نوجوانان در این مرحله، با توجه به رشد خود، نیازهایشان نسبت به دوران کودکی تغییر میکند؛ به ویژه نیاز به استقلال که به دنبال ساختن خودپنداره و ارزشهای شخصی آنهاست و این فرایند به تغییراتی در نظام خانواده منجر میشود (مسترودورس2 و همکاران،۲۰۲۰). این دوره، به ویژه برای نوجوانان، با چالش‌هایی همراه است که می‌تواند به بروز رفتارهای پرخطر یا غیرمعمول منجر شود (لطفی و همکاران،۱۴۰۰).
یکی از جنبه‌های کلیدی که این رفتارها را تحت تأثیر قرار میدهد، کیفیت روابط خانوادگی3 است. لذا، شناخت کیفیت روابط زوجین به‌عنوان بنیادی‌ترین عامل در ایجاد رفتارهای مثبت یا منفی در نوجوانان شناخته میشود (لانجکار4 و همکاران،2022). والدین به عنوان اولین الگوهای رفتاری، نقش حیاتی در شکل‌دهی به شیوه‌های اجتماعی و عاطفی فرزندان ایفا می‌کنند(وستلاک5و همکاران،2024). پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که روابط حمایتی و مثبت والدین می‌تواند احساس امنیت عاطفی را در نوجوانان تقویت کند و آنها را از انجام والدستیزی بازدارد(جانسنز و همکاران،2021؛ کومانچوک6 و همکاران،2023؛ وستلاک و همکاران، 2024؛ محمدی نسب و حیدری،1400). در این راستا، کیفیت این روابط تأثیر عمیقی بر نوع رفتارها و نگرش‌های نوجوانان دارد و می‌تواند به عنوان یک پیشبینیکننده مهم در بروز مسائل رفتاری آنان عمل کند.
برونفن برنر7 در نظریه تجدیدنظر شده خود به نام مدل زیست‌بوم شناختی بر فرآیندهای مجاور مانند تعامل والد-کودک8 تأکید خاصی دارد. فرآیندهای مجاور فرایندی است که طی آن کودک برای رشد فکری، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی، در فعالیت‌های به تدریج پیچیدهتر شونده مشارکت میکند که به طور منظم و طی ارتباطی عاطفی، محکم، متقابل و بلندمدت با یک یا چند نفر که متعهد به بهزیستی و رشد کودک است، رخ میدهد (برونفن برنر و موریس9، 2006). این نظریه بر ارتباط و تعامل والد-فرزند به عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فرایندهای مجاوری در رشد کودکان تاکید دارد (شریفی اردانی و خرمائی، 1401). در مدل فرآیند فرزند پروری، بیان میکند که فرزند پروری به شکلی چندبعدی تعیین میشود و تحت تأثیر ویژگی‌های والدین، کودک و بافت اجتماعی خانواده قرار دارد. از سویی پژوهشگران در فرایند رشد و اجتماعی شدن کودکان بر رفتارهای والدین به ویژه بر تنظیم هیجانی آنان تاکید دارند (شریفی اردانی و همکاران ، 1402).
با افزایش سن نوجوانان و ورود به مراحل حساس زندگی، والدستیزی به یکی از مسائل قابل تأمل تبدیل میشود(حبیبی عسگرآباد و همکاران،1398). والدستیزی می‌تواند ناشی از مشکلات در ارتباطات والدین و فرزندان باشد که همواره پیامدهای منفی بر کیفیت زندگی خانوادگی و جامعه میگذارد(کریمی عقدا و همکاران،1403). نوجوانانی که به والدین خود دلبستگی‌های منفی پیدا می‌کنند، بیشتر در معرض رفتارهای معارض و انحرافی قرار می‌گیرند(خسروجردی،1398). از این رو، تأکید بر اهمیت روابط مثبت والدین می‌تواند به شناخت بهتر والدستیزی و زمینه‌های مرتبط با آن کمک کند؛ بنابراین، بررسی چگونگی این ارتباط ضروری به نظر می‌رسد.
نوجوانان در مسیر جستجوی هویت و استقلال ممکن است به انجام رفتارهای نابهنجار روی آورند که شامل استعمال مواد مخدر، فرار از خانه و رفتارهای خشونت‌آمیز میشود(فخارزاده و همکاران،1402). با توجه به این واقعیت که کیفیت روابط والدین نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری این تمایل دارد، پیشبینی و درک عواملی که به این رفتارها منجر می‌شوند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شناخت عوامل مؤثر در بروز این رفتارها می‌تواند به والدین کمک کند تا با ایجاد روابط مثبت و حمایتی‌تر، به نوجوانان در مواجهه با چالش‌ها یاری رسانند.
مرور ادبیات پژوهشی نشان میدهد که خانواده و رابطه والد-فرزند تأثیر قدرتمندی بر سلامت روان نوجوانان دارند و این روابط می‌توانند زمینه‌های لازم برای رشد اجتماعی و عاطفی فراهم نمایند. این رشد روانی اجتماعی به ویژه در انتقال از دوره کودکی به نوجوانی و از نوجوانی به اوایل بزرگسالی اهمیت دارد. در واقع، صمیمیت روابط عاطفی و حمایت والدین همراه با نظارت و هدایت می‌تواند با کاهش احتمال بروز رفتارهای پرخطر در نوجوانان ارتباط داشته باشد (گوسیس و پالما10،۲۰۲۱). اختلافات شدید در خانواده به مشکلات هیجانی و رفتاری در نوجوانان منجر میشود. مطالعات انجام شده در این زمینه به چالش‌ها و راهکارهایی اشاره کرده‌اند که بیشتر معطوف به شیوه‌های فرزندپروری و تأثیرات آنها بر مدیریت رفتار نوجوانان است. با این وجود، متأسفانه پاسخ واضحی برای والدین وجود ندارد که چطور چالش‌های این دوران را پشت سر بگذارند و پژوهش‌های کیفی بسیار محدودی در زمینه شناسایی نیازهای نوجوانان وجود دارد. از این حیث، والدین از نیازهای عمیق نوجوانان آگاهی کمتری دارند و این موضوع می‌تواند عاملی برای بروز اختلافات خانوادگی در این دوره سنی باشد (نامنی و همکاران،1399). بنابراین، شناخت این نیازها و چالش‌ها از طرف والدین می‌تواند به بهبود کیفیت روابط و پیشگیری از بروز مشکلات رفتاری در نوجوانان کمک کند.
با توجه به هدف این مطالعه که پژوهشگران ضمن این که در پی شناخت روابط متغیرها هستند میخواهند رهیافتهای کاربردی برای والدین و متخصصین فراهم آورند که منجر به بهبود شرایط زندگی نوجوانان و کاهش رفتارهای ضد اجتماعی آنان شود. به علاوه، این مطالعه می‌تواند به تنظیم سیاست‌ها و برنامه‌های مداخله‌ای به منظور بهبود و ارتقای ارتباطات والدین و فرزندان و بهداشت روان آنها کمک کند. بنابراین، مساله اصلی پژوهش درصدد پاسخگویی به این موضوع است که آیا والدستیزی بر اساس کیفیت روابط والدین و تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان قابل پیشبینی است؟
روش پژوهش
این پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی است. پژوهش توصیفی-کمّی به عنوان یک رویکرد برای توصیف و تفسیر پدیده‌ها و موقعیت‌ها با استفاده از داده‌های عددی تعریف میشود. همچنین، نوع همبستگی به بررسی روابط بین دو یا چند متغیر می‌پردازد. با این حال، در این پژوهش تمرکز اصلی بیشتری بر روی تحلیل روابط بین متغیرهای پیشبین و ملاک است و قدرت پیشبینی کنندهگی آنهاست.
جامعه پژوهش حاضر دانشآموزان مقطع متوسطه شهر تهران می‌باشد که طبق آمارها تعداد آنها برابر با 7/2 میلیون نفر است. روش نمونه‌گیری از نوع خوشه‌ای تصادفی چند مرحلهای است. در این روش، ابتدا خوشه‌ها (مدارس متوسطه) به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس، از هر مدرسه تعدادی از دانشآموزان به‌صورت تصادفی انتخاب گردیدند. بر اساس جدول مورگان و با توجه به حجم جامعه آماری، تعداد۳۸۴ نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شده است. داده‌های پژوهش در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. دادهها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 26 تجزیه و تحلیل گردید. در این تحلیل، آزمون‌های مختلف رگرسیونی به‌کار گرفته خواهند شد.
ابزار سنجش
پرسشنامه والدستیزی پیانتا 11(1992)
این مقیاس با 33 ماده توسط پیانتا (1992) ساخته شد. این مقیاس شامل سه زیرمقیاس تعارض، نزدیکی، وابستگی است که مجموع این حوزه‌ها رابطه والد-فرزندی را می‌سنجد. نمره‌گذاری این مقیاس بر اساس طیف ۵ درجهای لیکرت از قطعاً صدق نمی‌کند (امتیاز 1) تا قطعاً صدق میکند(امتیاز 5) است و نمرات بالاتر به معنای رابطه بهتر است. ابارشی، طهماسیان، مظاهری و پناهی(1388) ضمن تأیید روایی محتوایی این مقیاس، پایایی آن را از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه کردند که پایایی حوزه‌های تعارض، نزدیکی و وابستگی به ترتیب ۸۴/0، 70/۰ و 86/0 به دست آمد.
پرسشنامه رفتارهای نابهنجار رستمی و راد (1392)
این پرسشنامه به منظور بررسی متغیر رفتار نابهنجار نوجوانان توسط رستمی و راد برای دانشآموزان طراحی شده است و شامل19 سوال می‌باشد. هدف اصلی این پرسشنامه ارزیابی میزان گرایش به رفتارهای نابهنجار است. طیف پاسخ‌دهی آن از نوع لیکرت پنج درجهای بوده و امتیازهای مربوط به هر گزینه در جدول مشخص شده است. این پرسشنامه دارای چهار بعد اصلی است: روحیه وندالیستی، خشونت و درگیری، دزدی و تقلب، تمرد و سرکشی. برای محاسبه نمره کلی پرسشنامه، امتیازات مربوط به تک تک سوالات جمع شده و دامنه نمره کلی از18 تا 108 متغیر است. جداول مربوط به تفسیر نمره‌ها نتایج را به صورت زیر دسته‌بندی میکند: کمتر از35، گرایش بسیار کم؛ بین36 تا50، گرایش کم؛ بین51 تا65، گرایش متوسط؛ بین66 تا80، گرایش زیاد؛ و بالاتر از81، گرایش بسیار زیاد به رفتارهای نابهنجار. در زمینه روایی و پایایی، اعتبار صوری و محتوایی این پرسشنامه در پژوهش رستمی و راد (1392) تحت نظر اساتید دانشگاهی تأیید شده است و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفته که نتایج آن برای ابعاد مختلف به ترتیب برابر با 63/،0 ، 69/0 61/0/0 و 71/0 به دست آمده است.
پرسشنامه کیفیت روابط زوجین(RQ)12
در پژوهش حاضر جهت بررس کیفیت روابط زوجین از مقیاس کیفیت روابط زوجین که در سال 2016 توسط کوندی13 و همکاران (2016) طراح شده است. این پرسشنامه شامل نه گویه و یک عامل است که یک سئوال آن به صور معکوس نمره گذاری می شود. نحوة پاسخ گوی به سؤاال این پرسشنامه به این ترتیب است که آزمودن پاسخ مورد نظر خود را از میان گزینههای مختلف یک پیوستار پنج درجهای انتخاب میکند. حداکثر نمره در این آزمون 45 و حداقل نمره 9 می باشد. هر چه نمره بدست آمده بالاتر باشد کیفیت رابطه زوجین بهتر است. ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس کیفیت روابط زوجین در پژوهش تقیزاده فیروزجانی و همکاران(1396) 90/0 برآورد شد؛ آنها همچنین میزان روایی محاسبه شده برای این مقیاس را در حد مطلوب گزارش نمودند. پایای این مقیاس در پژوهش حاضر نیز به دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف مورد بررسی قرارگرفت که به ترتیب 94/0 و 95/0 بدست آمد که نشان دهنده پایایی مطلوب این مقیاس می باشد.
مدل مفهومی پژوهش
با توجه به مباحث یاد شده، مدل مفهومی تحقیق مطابق با شکل 1 ترسیم شد. والدستیزی براساس کیفیت روابط والدین و تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان قابل پیش بینی هستند.
[1] Shek & Dou
[2] Mastrotheodoros
[3] Quality of family relationships
[4] Lanjekar
[5] Westlake
[6] Komanchuk
[7] Bronfen Brenner
[8] Parent-child interaction
[9] Bronfenbrenner and Morris
[10] Goisis & Palma
[11] Pianta parental hostility questionnaire
[12] Relationship Quality
[13] Chonody
تمایل به رفتارهای نابهنجار |
والد ستیزی |
کیفیت روابط زوجین |
شکل 1 مدل مفهومی پژوهش
یافته ها
در این بخش یافتههای توصیفی مربوط به متغیرهای مورد مطالعه ارائه شده است. جدول 1 یافتههای توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار کمترین و بیشترین نمره متغیرهای پژوهش (والدستیزی، تمایل به رفتارهای نابهنجار و کیفیت روابط والدین که شامل: (تعارض، نزدیکی و وابستگی)) را برای شرکت‌کنندگان در پژوهش حاضر نشان میدهد.
.
جدول 1. یافتههای توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش
شاخص آماری متغیر | میانگین | انحراف معیار | کوچک‌ترین نمره | بزرگ‌ترین نمره |
والدستیزی | 13/85 | 27/30 | 39 | 144 |
تمایل به رفتارهای نابهنجار | 04/58 | 17/21 | 23 | 96 |
تعارض | 26/53 | 84/21 | 22 | 87 |
نزدیکی | 75/24 | 71/8 | 12 | 41 |
وابستگی | 66/15 | 25/6 | 7 | 26 |
همان‌طور که نتایج مندرج در جدول 1 نشان میدهد، میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش به ترتیب در متغیرهای والدستیزی (13/85 و 27/30)، تمایل به رفتارهای نابهنجار (04/58 و 17/21)، تعارض (26/53 و 84/21)، نزدیکی (75/24 و 71/8) و وابستگی (66/15 و 25/6) می‌باشد. جهت بررسی رابطه بین تمایل به رفتارهای نابهنجار و کیفیت روابط والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) با والدستیزی از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل همبستگی پیرسون استفاده گردید. با این حال قبل از آزمون‌های همبستگی عنوان شده، ابتدا پیشفرض‌های انجام تحلیل همبستگی مورد بررسی قرار گرفتند. یکی از مفروضههای تحلیل همبستگی، نرمال بودن توزیع متغیرها است. جهت بررسی نرمال بودن، از ضریب کجی1 و ضریب کشیدگی2 استفاده میشود. قدر مطلق ضریب کجی بزرگ‌تر از 3 تخطی از نرمال بودن دادهها را نشان میدهد. قدر مطلق ضریب کشیدگی بزرگ‌تر از 10 در تحلیل دادهها مسئلهساز است و قدر مطلق ضریب کشیدگی بزرگ‌تر از 20 مشکل جدی ایجاد میکند (کلاین3، 2010؛ به نقل از سرانچه، 1393). جدول 2 نتایج آزمون نرمال بودن متغیرها را نشان میدهد.
[1] . Skewness
[2] . Kurtosis
[3] . Kelain
جدول 2. نتایج آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش
شاخصهای توصیفی مقیاسها | کجی | انحراف معیار کجی | کشیدگی | انحراف معیار کشیدگی |
والدستیزی | 193/0 | 125/0 | 185/1- | 248/0 |
تمایل به رفتارهای نابهنجار | 110/0 | 125/0 | 203/1- | 248/0 |
تعارض | 022/0- | 125/0 | 507/1- | 248/0 |
نزدیکی | 300/0 | 125/0 | 239/1- | 248/0 |
وابستگی | 195/0 | 125/0 | 410/1- | 248/0 |
همان‌طور که نتایج مندرج در جدول 2 نشان میدهد، ضریب کجی و کشیدگی به ترتیب برای متغیرهای والدستیزی 19/0 و (18/1-)، تمایل به رفتارهای نابهنجار 11/0- و (20/1-)، تعارض 02/0- و (50/1-)، نزدیکی 30/0 و (23/1-) و وابستگی 19/0 و (41/1-) می‌باشد. همان‌طور که نتایج نشان میدهد، با توجه به معیار نرمال بودن، متغیرهای پژوهش همگی دارای قدر مطلق ضریب کجی کوچک‌تر از 3 و قدر مطلق ضریب کشیدگی کوچک‌تر از 10 هستند و لذا تخطی از نرمال بودن دادهها قابل مشاهده نیست.
یکی دیگر از مفروضههای تحلیل همبستگی کانونی بررسی وجود هم خطی می‌باشد. اگر دو متغیر پیشبین با یکدیگر همبستگی بالایی داشته باشند، مثلاً 90/0، آنها واریانس یکسانی از متغیر ملاک را تبیین می‌کنند. این وضعیت را هم خطی چندگانه مینامند. این پدیده مهمی است که در آزمون‌های تحلیل چند متغیری باید از آن اجتناب کرد (گیلز1، 2000؛ به نقل از مروتی، 1390). جهت بررسی هم خطی چندگانه، از آماره تحمل2 و عامل تورم واریانس3 (VIF) استفاده میشود. آماره تحمل، نسبتی از واریانس کل است که به‌وسیله متغیرهای دیگر تبیین نمیشوند و از طریق فرمول 2R-1 محاسبه میشود. ارزشهای تحمل کمتر از 10/0 نشان دهنده هم خطی چندگانه بین متغیرها است. دیگر مشکل هم خطی چندگانه آن است که همبستگی بالای متغیرهای پیشبین خطای استاندارد ضرایب آنها را افزایش میدهد، بدین معنی که ارزشهای این متغیرها از مطالعهای به مطالعه دیگر نوسان بسیار زیادی دارد. این پدیده به‌عنوان عامل تورم واریانس (VIF) شناخته میشود و از طریق فرمول 
محاسبه میشود. ارزشهای عامل تورم واریانس بزرگ‌تر از 10 نشان دهنده این است که آن متغیر اضافی است (کلاین، 2010؛ به نقل از سرانچه، 1393). در پژوهش حاضر هم خطی چندگانه با استفاده از آماره تحمل و عامل تورم واریانس (VIF) مورد بررسی قرار گرفت. جدول 3 نتایج بررسی هم خطی چندگانه را گزارش میکند.
[1] . Gils
[2] . Tolerance
[3] . Variance Inflation Factor (VIF)
جدول 3. نتایج بررسی هم خطی چندگانه متغیرهای پژوهش
متغیرها | شاخصهای هم خطی چندگانه | |
والدستیزی، تمایل به رفتارهای نابهنجار | ||
آماره تحمل | عامل تورم واریانس | |
رفتارهای نابهنجار | 81/0 | 27/1 |
تعارض | 76/0 | 28/1 |
نزدیکی | 83/0 | 27/1 |
وابستگی | 76/0 | 30/1 |
نتایج مندرج در جدول 3 نشان میدهد، برای متغیر والدستیزی، آماره تحمل (و عامل تورم واریانس) برای متغیرهای تمایل به رفتارهای نابهنجار 81/0 (و 27/1) و تعارض 77/0 (28/1)، نزدیکی 78/0 (27/1) و وابستگی 76/0 (30/1) می‌باشد. همان‌طور که نتایج نشان میدهند، ارزشهای تحمل به دست آمده برای متغیرها بالای 10/0 هستند و نشان دهنده عدم وجود هم خطی چندگانه بین متغیرهاست. همچنین، مقدار عامل تورم واریانس به دست آمده برای متغیرها کوچک‌تر از 10 هستند و این نشان میدهد که بین متغیرها هم خطی چندگانه وجود ندارد.
جهت بررسی رابطه ساده بین تمایل به رفتارهای نابهنجار و کیفیت روابط والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) با والدستیزی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید که نتایج آن در جدول 4 نشان داده شده است.
جدول 4. ماتریس ضرایب همبستگی بین متغیرهای پژوهش
متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 |
| |
1 | والدستیزی | - |
|
|
|
|
2 | تمایل به رفتارهای نابهنجار | 311/0 | - |
|
|
|
3 | تعارض | 343/0 | 356/0 | - |
|
|
4 | نزدیکی | 352/0- | 346/0- | 383/0- | - |
|
5 | وابستگی | 359/0 | 358/0 | 408/0 | 398/0- | - |
01/0 ≤p, 05/0≤p
نتایج در جدول 4 نشان میدهد، ضرایب همبستگی به دست آمده از رابطه بین متغیرهای کیفیت روابط والدین و والدستیزی به ترتیب برای تعارض (34/0=r، 001/0>P)، نزدیکی (35/0-=r، 001/0>P) و وابستگی تعارض (36/0=r، 001/0>P) به دست آمده است که در سطح 01/0>p معنی‌دار می‌باشد. همچنین ضرایب همبستگی به دست آمده از رابطه بین متغیرهای تمایل به رفتارهای نابهنجار با والدستیزی (31/0=r، 001/0>P) به دست آمده است که در سطح 01/0>p معنی‌دار می‌باشد.
جدول 5 نتايج همبستگی کانونی کیفیت رابطه والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) با والدستیزی و تمایل به رفتارهای نابهنجار را نشان میدهد.
جدول 5. نتايج همبستگی کانونی تمایل به رفتارهای نابهنجار و کیفیت رابطه والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) با والدستیزی
آزمون‌های آماری | ارزش | F | درجه آزادی 1 | درجه آزادی 2 | سطح معنی‌داری |
آزمون پیلایی | 17/0 | 69/23 | 6 | 760 | 001/0 |
آزمون هتلینگ | 64/0 | 40/29 | 6 | 756 | 001/0 |
آزمون لمبدای ویلکز | 82/0 | 37/26 | 6 | 758 | 001/0 |
آزمون بزرگ‌ترین ریشه روی | 16/0 | - | - | - | - |
همان‌طور که در جدول 5 مشاهده میشود، مقدار لمبدای ویلکز (68/0 (001/0=p، 53/26=F) است؛ به این معنی که بین دو دسته متغیر رابطه معنی‌داری وجود دارد. لمبدای ویلکز نشان دهنده واریانسی است که مدل تبیین نمی‌کند، در نتیجه اندازه اثر مساوی با λ-1 نشان دهنده مقدار واریانس مشترک بین دو دسته متغیر است که مدل می‌تواند آن را تبیین کند. به عبارتی مدل به دست آمده در این پژوهش حدود 32/0 درصد از متغیرهای والدستیزی را تبیین میکند. دومین مرحله در همبستگی کانونی تعیین تعداد بعدهای لازم برای درک ارتباط بین مجموعه متغیرهای پیشبین و متغیر ملاک است. از لحاظ نظری، تعداد متغیرها یا بعدهای کانونی برابر با تعداد مجموعه کوچک‌تر (متغیر ملاک) است و لزوماً همه آنها معنی‌دار نمی‌باشند (به نقل از اسدپور، 1398). جدول 6 بعدهای کانونی برای متغیرهای پیشبین و ملاک را نشان میدهد.
جدول 6. بعدهای کانونی برای متغیرهای تمایل به رفتارهای نابهنجار و کیفیت رابطه والدین
(تعارض، نزدیکی و وابستگی) با والدستیزی
ابعاد | همبستگی کانونی | مجذور همبستگی کانونی | لمبدای ویلکز | F نسبت | درجه آزادی 1 | درجه آزادی 2 | سطح معنی‌داری |
1 | 463/0 | 317/0 | 682/0 | 37/26 | 6 | 758 | 001/0 |
2 | 001/0 | 001/0 | 999/0 | 04/0 | 2 | 380 | 959/0 |
جدول 6 نشان میدهد، تعداد بعدهای کانونی برابر 2 است. در بعد اول (001/0=p، 53/26=F) و معنی‌دار می‌باشد اما در بعد دوم (959/0=p، 04/0=F) معنی‌دار نمی‌باشد.
جدول 7 ضرایب کانونی استاندارد و ضرایب ساختاری را برای مجموعه متغیرهای کیفیت رابطه والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) و تمایل به رفتارهای نابهنجار با والدستیزی در بعد اول کانونی نشان میدهد.
جدول 7. ضرایب کانونی استاندارد و ضرایب ساختاری را برای مجموعه متغیرهای تمایل به رفتارهای نابهنجار و کیفیت رابطه والدین
(تعارض، نزدیکی و وابستگی) با والدستیزی در بعد اول کانونی
متغیرها | بعد اول | |
ضرایب ساختاری | ضرایب استاندارد | |
تعارض | 766/0 | 421/0 |
نزدیکی | 765/0- | 427/0- |
وابستگی | 786/0 | 444/0 |
تمایل به رفتارهای نابهنجار | 811/0 | 620/0 |
R2c | 317/0 | |
والدستیزی | 807/0 | 614/0 |
طبق نظر تاباچنیک و فیدل1 (2007)، بار کانونی 30/0 و بیشتر هر متغیر نشانگر معنی‌داری آن در مجموعه خود است؛ بنابراین در جدول 7 ضرایب ساختاری بالای 30/0 معنی‌دار تفسیر می‌شوند (اسدپور، 1398). در بعد اول از بین متغیرهای پیشبین به ترتیب اهمیت، وابستگی، تعارض و نزدیکی سهم بیشتری در ترکیب خطی متغیرهای پیشبین دارند. همچنین متغیر پیشبین: تمایل به رفتارهای نابهنجار در ترکیب خطی با ضریب استاندارد سهم معناداری در تبیین والدستیزی دارد. به عبارت دیگر، در بعد اول متغیرهای متغیرهای پیشبین نقش پیشبینیکننده والدستیزی دارند. به عبارت دیگر، مقدار ضریب تعیین کانونی (c2R) 317/0 می‌باشد که مقدار واریانس مشترک بین دو مجموعه کانونی متغیرهای پیشبین و ملاک را تبیین میکند. در جدول 7 ضرایب استاندارد کانونی نیز مبین این موضوع است که فرضاً به ازای افزایش یک انحراف معیار تعارض نمره تابع کانونی بعد اول به‌اندازه 421/0 انحراف معیار افزایش می‌یابد.
[1] . Tabachnick & Fidell
بحث و نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر با هدف پیشبینی والدستیزی نوجوانان بر اساس کیفیت روابط والدین و تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که کیفیت روابط والدین و تمایل به رفتارهای نابهنجار به‌طور معناداری بر بروز والدستیزی در نوجوانان تأثیرگذار است. این یافته‌ها با مطالعات پیشین در زمینه نقش خانواده و روابط والد-فرزند در سلامت روانی نوجوانان مطابقت دارد و به اهمیت خانواده به‌عنوان محیطی حیاتی برای رشد روانی- اجتماعی نوجوانان تأکید میکند. به‌ویژه، در دوره‌های انتقال از کودکی به نوجوانی و از نوجوانی به اوایل بزرگسالی، این روابط نقشی کلیدی ایفا می‌کنند (آیکین و آیکین1، ۲۰۱۷).
پژوهش حاضر نشان داد که مؤلفههای روابط والدین: تعارض، نزدیکی و وابستگی به‌طور معناداری با والدستیزی ارتباط دارند. این یافته‌ها با نتایج مطالعات گوسیس و همکاران (۲۰۲۱) 2که تأثیر منفی اختلافات شدید خانوادگی بر سلامت روان و رفتارهای نوجوانان را نشان داده‌اند، همخوانی دارد. افزایش تعارض در خانواده می‌تواند به افزایش استرس و تنش در نوجوانان منجر شود و وابستگی بیش از حد نیز ممکن است واکنش‌های منفی را تحریک کند. در مقابل، صمیمیت و نزدیکی در رابطه والدین با فرزندان به‌طور معناداری با کاهش والدستیزی مرتبط است. همچنین تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان با افزایش والدستیزی در ارتباط است.
بر اساس تحلیل همبستگی کانونی، مشخص شد که مجموعه سه مؤلفه کیفیت روابط والدین (تعارض، نزدیکی و وابستگی) و تمایل به رفتارهای نابهنجار فرزندان در مجموع توانایی تبیین 7/31 درصد از واریانس والدستیزی را دارد. این دادهها اهمیت کیفیت روابط والدین-فرزندان را تأیید می‌کنند و نشان میدهند که بهبود این روابط می‌تواند نقش کلیدی در کاهش رفتارهای نابهنجار ایفا کند. نتایج نشان میدهد روابط عاطفی ایمن بین والدین و فرزندان منجر به دلبستگی ایمن در فرزندان میشود و بر سلامت روان و رفتارهای اجتماعی آنها تأثیر مثبت دارد نقش مهمی در پیشگیری از انحرافات رفتاری دارد و بالعکس روابط ناایمن بین والدین و فرزندان منجر به دلبستگی ناایمن در فرزندان میشود و بر سلامت روان و رفتارهای اجتماعی آنها تأثیر منفی میگذارد.
علاوه بر این، بررسی پیشینه پژوهشی نشان میدهد که بسیاری از والدین از نیازهای عاطفی و روانی نوجوانان آگاهی کافی ندارند و این ناآگاهی می‌تواند منجر به افزایش تنش‌ها و بروز رفتارهای نابهنجار در نوجوانان شود (نامنی و همکاران، ۱۳۹۹). بنابراین، شناخت نیازهای عاطفی و روانی نوجوانان و بهبود کیفیت روابط والدین و فرزندان می‌تواند به کاهش رفتارهای پرخطر در این دوره حساس کمک کند. در نهایت، یافتههای این پژوهش بر اهمیت روابط عاطفی و کاهش تعارضات در خانواده تأکید میکند و نشان میدهد که ایجاد محیطی صمیمی و حمایت‌گر می‌تواند به‌طور مستقیم بر کاهش رفتارهای نابهنجار و بهبود سلامت روانی نوجوانان تأثیر بگذارد.
به‌منظور تحقق یافتههای این پژوهش، پیشنهاد میشود که والدین به تقویت ارتباطات عاطفی و نزدیکی در خانواده بپردازند. این امر شامل برقراری ارتباطات باز، گوش دادن فعال و ایجاد فضایی امن برای ابراز احساسات است. همچنین، والدین باید با آموزش مهارتهای حل تعارض، مدیریت خشم و در یک کلام مهارتهای زندگی به منظور تحکیم وابط خانوادگی کاهش اختلافات خانوادگی اقدام نمایند. آگاهی والدین از نیازهای روانشناختی نوجوانان از طریق شرکت در برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای مراحل رشد روانی-اجتماعی فرزندان خود را تسهیل نمایند. البته این اقدامات نه تنها می‌تواند به بهبود کیفیت روابط کمک کند، بلکه می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بروز رفتارهای نابهنجار در نوجوانان داشته باشد. این پژوهش محدودیت‌هایی نیز دارد که باید در نظر گرفته شوند. جامعه پژوهش حاضر دانشآموزان مقطع متوسطه شهر تهران بوده اند و ممکن است نماینده جامعه بزرگ‌تر نباشد؛ بنابراین در تعمیم نتایج به سایر گروه ها و محدوده های جفرافیایی باید با احتیاط عمل کرد. استفاده از پرسشنامه به‌عنوان یکی از ابزارهای جمع‌آوری دادهها در این پژوهش، محدودیت‌هایی را به همراه دارد که باید در نظر گرفته شود. به‌ویژه، پرسشنامه‌ها ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر سوگیری پاسخ‌دهندگان و عدم صداقت در پاسخ‌ها قرار گیرند. نوجوانان ممکن است به‌دلیل احساسات خاص یا ترس از قضاوت، نتایج را به‌طور نادرست گزارش دهند که می‌تواند بر اعتبار و دقت داده‌های جمع‌آوری‌شده تأثیر بگذارد. همچنین، پژوهش‌های آینده می‌توانند به بررسی تأثیرات متقابل این روابط در طول زمان بپردازند و نیز ارتباطات فرهنگی و اجتماعی را در نظر بگیرند تا به درک بهتری از عوامل مؤثر بر رفتارهای نابهنجار نوجوانان از جمله والدستیزی آنان دست یابند.
تعارض منافع
مطالعه حاضر با حمایت معنوی اداره آموزش‌وپرورش تهران و بدون حمایت مالی انجام شده و بین نویسندگان پژوهش حاضر هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
سپاسگزاری
بدین‌وسیله از کلیه شرکت‌کنندگان که در انجام این مطالعه همکاری نمودند، تشکر و قدردانی به عمل می‌آید.
[1] Aikin
[2] Goisis
ابارشی زهره، طهماسیان کارینه، مظاهری محمد علی، پناغی لیلی.(1388). تأثیر آموزش برنامه " ارتقای رشد روانی- اجتماعی کودک از طریق بهبود تعامل مادر- کودک" بر خود اثرمندی والدگری و رابطه مادر و کودک زیر سه سال. پژوهش در سلامت روانشناختی. ۳ (۳) :۴۹-۵۸
ایمان تقی زاده فیروزجانی، زهره سادات، محسن تقدسی، بدری ترکی حبیب آبادی (1396). خصوصیات روان سنجی پرسشنامه کیفیت روابط بین زوجین. پایش. 17 (1) :85-94
حبیبی عسگرآباد، مجتبی؛ قنبری، نیکزاد؛ سییوندیان، مولود؛ مهدی زاده هنجنی، هانیه. (1398). نقش الگوها و کنترل‌های محافظت کننده خانوادگی، همسالان، مدرسه و همسایگان در پیشبینی رفتارهای انحرافی در نوجوانان. سلامت اجتماعی ، 6(1), 44-52.
خسروجردی، زهرا. (1398). رابطه توانمندیهای منش و دلبستگی نوجوان به والدین و همسالان با تعارض با پدر و مادر. خانواده پژوهی، 15(3) ،347-360.
رستمی، نیر، و راد، فیروز. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش دانش آموزان به رفتارهای نابهنجار: مطالعه دانشآموزان دختر مقطع متوسطه شهر اهر. مطالعات جامعه شناسی، 5(20)، 55-75.
شریفی اردانی، علیرضا؛ خرمائی، فرهاد.(1401). مهارتهای اجتماعی فرزندان بر اساس سرمایه اجتماعی خانواده با توجه به نقش واسطه‌ای منش‌های اخلاقی والدین. رویش روان شناسی، ۱۱ (۲)،۷۰-۵۹.
شریفی اردانی، علیرضا؛ یاوری، فاطمه؛ سجادی پور، فریده سادات؛ یزدانی، سمیه؛ اکرمی ابرقوئی، غلام رضا. (1402). بررسی نقش توانمندیهای منش والدین در تبیین اجتماعی سازی هیجانی با توجه به نقش میانجی‌گری نظم‌بخشی هیجان. فصلنامه پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 13(49)، 45-60.
عامری، فریده؛ عمویی، ناهید. (1395). نقش عملکرد خانواده در میزان تجربه بحران هویت و تمایزیافتگی نوجوانان، فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۳ (۱) :۷۷-۹۲.
فخارزاده، نادره ؛ چابکی نژاد، زهرا ؛ سعیدی منش، محسن. (1402). پیش بینی رفتار پر خطر بر اساس اعتیاد به اینترنت، کارکرد خانواده و سبک هویت یابی در بین نوجوانان مقطع متوسطه اول شهرستان یزد. کنفرانس ملی مدیریت، روان شناسی و علوم رفتاری، 4(4) ، 438-442.
کریمی عقدا، هادی؛ شریفی اردانی، علیرضا؛ صباغیان بغداد آباد، حمیده؛ غلامزاده بافقی، طیبه؛ پور غلامی، فرزاد. (1403). تبیین مهارت اجتماعی فرزندان بر اساس تنظیم هیجان والدین: بررسی نقش میانجی‌گری روابط والد-کودک. پژوهش های روانشناسی اجتماعی، 14(53) ، 93-108.
لطفی، رضا و لطفی، فاطمه. (1400). نقش والدین در بروز اختلالات رفتاری کودکان، فصلنامه رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی، شماره2، 1-23.
محمدی نسب، حمیده؛ حیدری، محمود. (1400). نیازهای نوجوانان در رابطه والد فرزندی، یک مطالعه کیفی. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، دوره18، شماره42، 63-80.
نامنی، ابراهیم و دهمرده، مریم. (1399). اثربخشی خانواده درمانی ساختاری بر راهبردهای مقابله ای، انسجام و انطباق پذیری خانواده در زوجین دارای نارضایتی زناشویی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روانشناسی، سال11، شماره44، 187-218.
Refrences
aikin, A., & Paul, A. (2019). Hold Me Tight/Let Me Go Enrichment Program for Families and Teens. Encyclopedia of Couple and Family Therapy, 1389-1393.
Bronfenbrenner, U., & Morris, P. A. (2006). Bioecological model of human development. In W. Damon (Series Ed.) & R. M. Lerner (Vol. Ed.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development (pp. 793-828). New York, NY: John Wiley.
Goisis, A., & Palma, M. (2021). Medically assisted reproduction and parent–child relationships during adolescence: evidence from the UK Millennium Cohort Study. Human Reproduction, 36(3), 702-711.
Goisis, A., & Palma, M. (2021). Medically assisted reproduction and parent–child relationships during adolescence: evidence from the UK Millennium Cohort Study. Human Reproduction, 36(3), 702-711.
Hajal, N. J., & Paley, B. (2020). Parental emotion and emotion regulation: A critical target of study for research and intervention to promote child emotion socialization. Developmental Psychology, 56(3), 403–417.
Janssens, J. J., Achterhof, R., Lafit, G., Bamps, E., Hagemann, N., Hiekkaranta, A. P., ... & Kirtley, O. J. (2021). The impact of COVID‐19 on adolescents’ daily lives: The role of parent–child relationship quality. Journal of Research on Adolescence, 31(3), 623-644.
Komanchuk, J., Toews, A. J., Marshall, S., Mackay, L. J., Hayden, K. A., Cameron, J. L., ... & Letourneau, N. (2023). Impacts of parental technoference on parent–child relationships and child health and developmental outcomes: a scoping review. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 26(8), 579-603.
Lanjekar, P. D., Joshi, S. H., Lanjekar, P. D., & Wagh, V. (2022). The effect of parenting and the Parent-Child relationship on a Child's cognitive development: a literature review. Cureus, 14(10).
Mastrotheodoros, S., Van der Graaff, J., Deković, M., Meeus, W. H., & Branje, S. (2020). Parent–adolescent conflict across adolescence: Trajectories of informant discrepancies and associations with personality types. Journal of youth and Adolescence, 49, 119-135.
Shek, D. T., & Dou, D. (2020). Perceived parenting and parent-child relational qualities in fathers and mothers: Longitudinal findings based on Hong Kong adolescents. International journal of environmental research and public health, 17(11), 4083.
Westlake, F., Westlake, M., & Totsika, V. (2024). A systematic review and meta‐analysis of the effectiveness of interventions targeting the parent–child relationship in families of children with an intellectual disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 37(6), e13273.
Zhao, F., Liu, M., & Li, S. (2020). Paternal co-parenting behavior and adolescent prosocial behaviors: Roles of parent-child attachment, peer attachment, and gender. Children and Youth Services Review, 119, 105629.