رابطه صفات تاریک شخصیت و پرخاشگری سایبری؛ با میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار
محورهای موضوعی :
منصور بیرامی
1
,
سهیل ابوسعیدی جیرفتی
2
*
,
امیر معروف صوفیان
3
1 - استاد تمام گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
3 - کارشناس ارشد گروه روانشناسی عمومی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
کلید واژه: پرخاشگری سایبری, تکانشگری, تنظیم هیجان, صفات تاریک شخصیت.,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری؛ با میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار بود. روش پژوهش توصیفی- همبستگی از نوع تحلیل مسیر و جامعۀ پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز در سال 1402-1403 تشکیل دادند. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای 390 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه صفات تاریک شخصیت جانسون و وبستر (2010)، پرسشنامه تکانشگری بارات (1995)، فرم کوتاه پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی و کرایچ (2006) و پرسشنامه پرخاشگری سایبری گارسیا و همکاران (2016) بود. برای تحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزارهای Spss26 و Amos24 بهره گرفته شد. یافتهها نشان داد که اثر مستقیم ماکیاولیسم، خودشیفتگی و جامعهستیزی بر پرخاشگری سایبری (01/0>P) معنادار بود. همچنین، نتایج گویای آن بود که اثر غیرمستقیم ماکیاولیسم به‌واسطه‌ی تکانشگری (01/0>P) و تنظیم هیجان ناسازگار (05/0>P) و اثر غیرمستقیم خودشیفتگی (01/0>P) به‌واسطه‌ی تنظیم هیجان ناسازگار بر پرخاشگری سایبری معنادار بود. شاخص‌های برازش نشان داد مدل نهایی از برازش مناسبی برخوردار است. نتیجه میشود که تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار می‌توانند در تأثیر صفات تاریک شخصیت به‌خصوص ماکیاولیسم و خودشیفتگی بر پرخاشگری سایبری نقش داشته باشند. با توجه به این یافتهها می‌توان به میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار پی برد و با آموزش کنترل رفتار و تنظیم هیجان سازگار به کاهش پرخاشگری سایبری کمک کرد.
The aim of the present study was to investigate The Relationship between Dark personality traits and Cyber aggression; Mediating Impulsivity and Maladaptive Emotion Regulation. The descriptive-correlation research method was path analysis. The research population was made up of all the students of Tabriz University in 2023-2024, of which 390 people were selected as a sample using a multi-stage cluster random sampling method. Research tools include dark personality traits questionnaire by Johnson and Webster (2010), impulsivity questionnaire (BIS-11) by Barrett (1995), short form of cognitive emotion regulation questionnaire (CERQ) by Garnowski and Kraich (2006) and cyber. Aggression Questionnaire (CYBA) by Garcia et al. (2016). To analyze the research data, path analysis method was used using Spss26 and Amos24 software. The findings showed that the direct effect of Machiavellianism, narcissism and antisociality on cyber aggression was significant (P<0.01). Also, the results showed that the indirect effect of Machiavellianism through impulsivity (P < 0.01) and maladaptive emotional regulation (P < 0.05) and the indirect effect of narcissism (P < 0.01) through maladaptive emotional regulation on cyber aggression are significant. Was the fit indices showed that the final model has a good fit. It is concluded that impulsivity and maladaptive emotion regulation can play a role in the influence of dark personality traits, especially Machiavellianism and narcissism, on cyber aggression. According to these findings, it is possible to understand the mediation of impulsivity and maladaptive emotion regulation and help to reduce cyber aggression by teaching behavior control and adaptive emotion regulation.
اختیاری، حامد، صفایی، هومن، اسماعیلی جاوید، غلامرضا، عاطف‌وحید، محمدکاظم، عدالتی، هانیه، مکری آذرخش.(1387). روایی و پایایی نسخه‌های فارسی پرسشنامههای آیزنک، بارت، دیکمن و زاکرمن در تعیین رفتارهای مخاطره‌جویانه و تکانشگری . مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران; ۱۴ (۳) :۳۲۶-۳۳۶
بشارت، محمدعلی. (1395). پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان: روش اجرا و نمره گذاری. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 13(50)، 221-223.
قمرانی، امیر، صمدی، مریم، تقی نژاد، محدثه، و شمسی، عبدالحسین. (1394). شاخص های روانشنجی مقیاس شخصیت تاریک در دانشجویان. روشها و مدلهای روان شناختی، 6(20)، 73-85.
جباری ریحانه، زندی زهرا، رحمتی صمد، متو سمانه.( ۱۴۰۱). ویژگیهای روان‌سنجی پرسشنامه خشونت سایبری برای نوجوانان رویش روان شناسی; ۱۱ (۴) :۳۸-۲۵
References
Alavi, M., Latif, A. A., Ramayah, T., & Tan, J. Y. (2023). Dark tetrad of personality, cyberbullying, and cybertrolling among young adults. Current Psychology, 42(32), 28441-28451.
Álvarez-García, D., Núñez, J. C., González-Castro, P., Rodríguez, C., & Cerezo, R. (2019). The effect of parental control on cyber-victimization in adolescence: The mediating role of impulsivity and high-risk behaviors. Frontiers in psychology, 10, 453544.
Anderson, J. L., & Kelley, S. E. (2022). Antisocial personality disorder and psychopathy: The AMPD in review. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 13(4), 397.
Deak, A., Bodrogi, B., Biro, B., Perlaki, G., Orsi, G., & Bereczkei, T. (2017). Machiavellian emotion regulation in a cognitive reappraisal task: An fMRI study. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 17, 528-541.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and individual differences, 41(6), 1045-1053.
Gibb, Z. G., & Devereux, P. G. (2014). Who does that anyway? Predictors and personality correlates of cyberbullying in college. Computers in Human Behavior, 38, 8-16.
Gómez‐Leal, R., Gutiérrez‐Cobo, M. J., Megías‐Robles, A., & Fernández‐Berrocal, P. (2023). The dark triad and subjective well‐being: The mediating role of cognitive‐emotional regulation strategies. Scandinavian Journal of Psychology, 64(3), 368-375.
Goodboy, A. K., & Martin, M. M. (2015). The personality profile of a cyberbully: Examining the Dark Triad. Computers in human behavior, 49, 1-4.
Günaydın, N., Kaşko Arıcı, Y., Kutlu, F. Y., & Yancar Demir, E. (2022). The relationship between problematic Internet use in adolescents and emotion regulation difficulty and family Internet attitude. Journal of community psychology, 50(2), 1135-1154.
Hartung, J., Bader, M., Moshagen, M., & Wilhelm, O. (2022). Age and gender differences in socially aversive (“dark”) personality traits. European Journal of Personality, 36(1), 3-23.
Hussain, Z., Wegmann, E., & Griffiths, M. D. (2021). The association between problematic social networking site use, dark triad traits, and emotion dysregulation. BMC psychology, 9, 1-13.
Jonason, P. K., & Webster, G. D. (2010). The dirty dozen: a concise measure of the dark triad. Psychological assessment, 22(2), 420.
Kiire, S., Matsumoto, N., & Yoshida, E. (2020). Discrimination of Dark Triad traits using the UPPS-P model of impulsivity. Personality and Individual Differences, 167, 110256
Kircaburun, K., Jonason, P. K., & Griffiths, M. D. (2018). The Dark Tetrad traits and problematic social media use: The mediating role of cyberbullying and cyberstalking. Personality and Individual Differences, 135, 264-269.
Kjærvik, S. L., & Bushman, B. J. (2021). The link between narcissism and aggression: A meta-analytic review. Psychological bulletin, 147(5), 477.
Ko, H. J., Kim, I., Kim, J. B., Moon, Y., Whang, M. C., Lee, K. M., & Jung, S. P. (2014). Effects of Korean red ginseng extract on behavior in children with symptoms of inattention and hyperactivity/impulsivity: a double-blind randomized placebo-controlled trial. Journal of child and adolescent psychopharmacology, 24(9), 501-508.
Kristinsdottir, K. H., Gylfason, H. F., & Sigurvinsdottir, R. (2021). Narcissism and social media: The role of communal narcissism. International journal of environmental research and public health, 18(19), 10106.
Lee, H., & Jang, S. J. (2023). Associations between type D personality, moral disengagement, and cyber aggression among university students. Current Psychology, 42(15), 12648-12660.
Lyons, M. (2019). The dark triad of personality: Narcissism, machiavellianism, and psychopathy in everyday life. Academic Press.
Malik, S., & Perveen, A. (2023). Mindfulness and anxiety among university students: Moderating role of cognitive emotion regulation. Current Psychology, 42(7), 5621-5628.
Moore, F. R., Doughty, H., Neumann, T., McClelland, H., Allott, C., & O'Connor, R. C. (2022). Impulsivity, aggression, and suicidality relationship in adults: a systematic review and meta-analysis. EClinicalMedicine, 45.
Nocera, T. R., & Dahlen, E. R. (2020). Dark triad personality traits in cyber aggression among college students. Violence and victims, 35(4), 524-538.
Pabian, S., De Backer, C. J., & Vandebosch, H. (2015). Dark Triad personality traits and adolescent cyber-aggression. Personality and Individual Differences, 75, 41-46.
Park, M. S. A., Billieux, J., Raj, S., Lee, M. C., Geoffrey, D. S., & Nuyens, F. (2024). Functional and dysfunctional impulsivity mediates the relationships between ‘Dark Triad’traits and cyberbullying perpetration. Criminal Behaviour and Mental Health.
Patton, J. H., Stanford, M. S., & Barratt, E. S. (1995). Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. Journal of clinical psychology, 51(6), 768-774.
Quintana-Orts, C., Mérida-López, S., Rey, L., Chamizo-Nieto, M. T., & Extremera, N. (2023). Understanding the role of emotion regulation strategies in cybervictimization and cyberaggression over time: It is basically your fault!. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 17(2).
Ran, G., Ren, J., Zhang, Q., & Fan, H. (2023). Associations Between Peer Relationships and Cyber Aggression: A Three-Level Meta-Analysis. Journal of School Violence, 22(3), 395-415.
Richard, Y., Tazi, N., Frydecka, D., Hamid, M. S., & Moustafa, A. A. (2023). A systematic review of neural, cognitive, and clinical studies of anger and aggression. Current psychology, 42(20), 17174-17186.
Tennakoon Mudiyanselage, H. (2021). Can the ‘Dark Triad’traits be a predictor of cyber hate speech?.
Wagner, A., & Yu, W. (2021). Machiavellian apparatus of cyberbullying: Its triggers igniting fury with legal impacts. International Journal for the Semiotics of Law-Revue internationale de Sémiotique juridique, 34(4), 945-963.
Yusuf, S., Mohamed Al-Majdhoub, F., Mubin, N. N., Chaniago, R. H., & Rahim Khan, F. (2021). Cyber aggression-victimization among Malaysians youth. Asian Journal of University Education (AJUE), 7(1), 240-260.
Zych, I., Kaakinen, M., Savolainen, I., Sirola, A., Paek, H. J., & Oksanen, A. (2023). The role of impulsivity, social relations online and offline, and compulsive Internet use in cyberaggression: A four-country study. New media & society, 25(1), 181-198.
Quarterly of Communications Psychology, Winter 2025, 1(1): 22-36 |
The Investigate Relationship between Dark personality traits and Cyber aggression; Mediating Impulsivity and Maladaptive Emotion Regulation
Mansour Bayrami 1, Soheil Abousaedi Jirofti 2* , Amir Marouf Sofian 3
. Professor Department of Psychology, Tabriz University, Tabriz, Iran.
2* .M.Sc. Student in Department of Psychology, Faculty Of Education And Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran. (Author Corresponding) soheilaboosaedi@gmail.com
3 .M.Sc. in Department of Psychology, Faculty Of Education And Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
ABSTRACT |
|
The aim of the present study was to investigate The Relationship between Dark personality traits and Cyber aggression; Mediating Impulsivity and Maladaptive Emotion Regulation. The descriptive-correlation research method was path analysis. The research population was made up of all the students of Tabriz University in 2023-2024, of which 390 people were selected as a sample using a multi-stage cluster random sampling method. Research tools include dark personality traits questionnaire by Johnson and Webster (2010), impulsivity questionnaire (BIS-11) by Barrett (1995), short form of cognitive emotion regulation questionnaire (CERQ) by Garnowski and Kraich (2006) and cyber. Aggression Questionnaire (CYBA) by Garcia et al. (2016). To analyze the research data, path analysis method was used using Spss26 and Amos24 software. The findings showed that the direct effect of Machiavellianism, narcissism and antisociality on cyber aggression was significant (P<0.01). Also, the results showed that the indirect effect of Machiavellianism through impulsivity (P < 0.01) and maladaptive emotional regulation (P < 0.05) and the indirect effect of narcissism (P < 0.01) through maladaptive emotional regulation on cyber aggression are significant. Was the fit indices showed that the final model has a good fit. It is concluded that impulsivity and maladaptive emotion regulation can play a role in the influence of dark personality traits, especially Machiavellianism and narcissism, on cyber aggression. According to these findings, it is possible to understand the mediation of impulsivity and maladaptive emotion regulation and help to reduce cyber aggression by teaching behavior control and adaptive emotion regulation KEYWORDS Cyber aggression, dark personality traits, impulsivity, emotion regulation |
Received: 2024/10/30 Accepted: 2024/11/19 Available online:2025/02/06
Article type: Recearch paper DOI:
|
رابطه صفات تاریک شخصیت و پرخاشگری سایبری؛ با میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار
منصور بیرامی 1، سهیل ابوسعیدی جیرفتی 2*، امیر معروف صوفیان3
1. استاد تمام گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2. دانشجوی کارشناسی ارشد گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
*نویسنده مسئول: soheilaboosaedi@gmail.com
3.کارشناس ارشد گروه روانشناسی عمومی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
چکیده فارسی |
|
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری؛ با میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار بود. روش پژوهش توصیفی- همبستگی از نوع تحلیل مسیر و جامعۀ پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز در سال 1402-1403 تشکیل دادند. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای 390 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه صفات تاریک شخصیت جانسون و وبستر (2010)، پرسشنامه تکانشگری بارات (1995)، فرم کوتاه پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی و کرایچ (2006) و پرسشنامه پرخاشگری سایبری گارسیا و همکاران (2016) بود. برای تحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزارهای Spss26 و Amos24 بهره گرفته شد. یافتهها نشان داد که اثر مستقیم ماکیاولیسم، خودشیفتگی و جامعهستیزی بر پرخاشگری سایبری (01/0>P) معنادار بود. همچنین، نتایج گویای آن بود که اثر غیرمستقیم ماکیاولیسم به‌واسطه‌ی تکانشگری (01/0>P) و تنظیم هیجان ناسازگار (05/0>P) و اثر غیرمستقیم خودشیفتگی (01/0>P) به‌واسطه‌ی تنظیم هیجان ناسازگار بر پرخاشگری سایبری معنادار بود. شاخص‌های برازش نشان داد مدل نهایی از برازش مناسبی برخوردار است. نتیجه میشود که تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار می‌توانند در تأثیر صفات تاریک شخصیت به‌خصوص ماکیاولیسم و خودشیفتگی بر پرخاشگری سایبری نقش داشته باشند. با توجه به این یافتهها می‌توان به میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار پی برد و با آموزش کنترل رفتار و تنظیم هیجان سازگار به کاهش پرخاشگری سایبری کمک کرد.
واژگان کلیدی پرخاشگری سایبری، تکانشگری، تنظیم هیجان، صفات تاریک شخصیت. |
تاریخ دریافت: 09/08/1403 تاریخ پذیرش: 29/08/1403 تاریخ انتشار: 18/11/1403
مقاله علمی پژوهشی حوزه موضوعی: روانشناسی فضای مجازی
|
مقدمه
یکی از رفتارهای اجتماعی که برای دفاع از خود، خانواده و حفظ بقا ضروری می‌باشد، پرخاشگری است. به دلیل عملکرد ضروری آن در رقابت و بقا، این ویژگی به‌طور گسترده در میان گونه‌های جانوری ازجمله انسان وجود دارد. پرخاشگری واکنشی به تحریک، تهدیدات اجتماعی و سرخوردگی است که با خشم همبسته است (ریچارد1 و همکاران، 2023). امروزه شکل جدید پرخاشگری در استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی است که به‌عنوان یک راه ضروری ارتباطی، به یکی از خطرناک‌ترین روشها برای جریحه‌دار کردن احساسات دیگران تبدیل‌شده است. اینترنت و گسترش فضای مجازی پیامدهای منفی شدیدی برای رفاه جامعه داشته و معضلی اجتماعی به نام پرخاشگری سایبری2 را ایجاد کرده است (ران3 و همکاران، 2023). پرخاشگری سایبری به نوع جدیدی از رفتارهای تهاجمی اشاره دارد که در آن از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی آنلاین و دستگاه‌های تلفن همراه برای انواع آسیب‌رساندن به دیگران در جهت اهداف مخرب استفاده میشود. این عمل شامل صدمات عمدی است که از طریق ابزارهای دیجیتال به شخص یا افراد دیگری وارد میشود (لی4 و همکاران، 2023). با توجه به گسترش سریع اینترنت و رواج رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند، پرخاشگری سایبری به یک مشکل مهم سلامت روان تبدیل‌شده است که پیامدهای جدی بر روابط اجتماعی دارد (ران و همکاران، 2023). در همین راستا مطالعات زیادی در حوزه ارتباط بین آسیب‌شناسی روانی با استفاده‌های مشکل‌ساز از اینترنت انجام‌گرفته است اما پژوهش‌های اندکی در زمینۀ رابطه بین پرخاشگری سایبری با صفات شخصیت انجام‌شده است. برخی متغیرهای شخصیتی می‌توانند باعث افزایش یا کاهش پرخاشگری سایبری شوند. پژوهش‌های جدید در این حوزه ارتباط بالایی بین پرخاشگری سایبری با متغیرهای شخصیتی را نشان داده‌اند (یوسف5 و همکاران، 2021). شخصیت به‌صورت الگوهای نسبتاً باثبات رفتاری، شناختی و عاطفی تعریف میشود و امروزه یک حوزه تحقیقاتی مهم در حوزه شخصیت درک این مسأله است که کدام ویژگیهای شخصیتی با رفتارهای اجتماعی ناپسند مرتبط هستند. یکسری از ویژگیهای شخصیتی می‌توانند تظاهرات رفتاری ناکارآمد و مخرب ایجاد کنند که اغلب تحت عنوان صفات سه‌گانه تاریک شخصیت (ماکیاولیسم6، خودشیفتگی7، جامعهستیزی8) تعریف می‌شوند (هارتونگ9 و همکاران، 2022)
مدل اولیه شخصیت تاریک از سه ویژگی (ماکیاولیسم، جامعهستیزی و خودشیفتگی) تشکیل‌شده بود (ریچارد و همکاران، 2023). ماکیاولیسم یکی از ابعاد سه‌گانه تاریک است که با ویژگی‌هایی مانند بی‌تفاوتی و کنترل رفتار دیگران، فریب دادن، منفعت‌طلبی و خودمحوری در روابط بین فردی مشخص میشود. بعد دیگر از ابعاد سه‌گانه تاریک، خودشیفتگی است که دارای ویژگی‌هایی مانند خودمحوری، خودبزرگ‌بینی، احساس محق بودن و برتری داشتن است (لیونز10، 2019). بعد سوم تاریک شخصیت یعنی جامعهستیزی دارای دو بخش است که در بخش اول، این شخصیت با ویژگی‌هایی مانند بی‌رحمی، خودخواهی، دروغ‌گویی، فریبکاری، تکانشی بودن، فقدان عاطفه، استثمار دیگران و عدم مسئولیت‌پذیری و همدلی همراه است و در بخش دوم دچار نقص عاطفی است که خصومت و رفتارهای خلاف قانون خود را نمایان می‌کند (اندرسون وهمکاران، 2022). با توجه به مدل صفات تاریک، شخصیت یک متغیر مهم در پیش‌بینی پرخاشگری سایبری می‌باشد (تناکان11، 2021). همچنین ویژگیهای تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری و قربانی سازی سایبری مرتبط هستند. به این صورت که ماکیاولیسم از شبکه‌های اجتماعی برای دستکاری بین فردی و سوءاستفاده از دیگران استفاده می‌کند. افراد ضداجتماعی در اینترنت برای کسب هیجان بیشتر و آزار و اذیت سایبری درگیر می‌شوند و ویژگیهای خود را به‌صورت انجام بازی‌های خشونت‌آمیز آنلاین و آزار و اذیت دیگران نمایان می‌کنند (علوی12 و همکاران، 2023). افرادی که دارای خودشیفتگی بالایی هستند، در رفتارهای آنلاین نمایشی و فریبنده، نمایش تصاویر بیشتر از خود و استفاده از بازی‌های آنلاین به‌عنوان راهی برای خود برتری مشارکت بیشتری دارند (کریستینز داتیر13و همکاران، 2021). در نتیجه ویژگیهای هم چون ماکیاولیسم، خودشیفتگی و جامعهستیزی به‌طور مثبت با پرخاشگری سایبری ارتباط دارند (نکرا و داهلن14، 2020). بر همین اساس مشخص شده که صفات تاریک ماکیاولیسم و جامعه‌ستیز یکی از قوی‌ترین متغیرها در پیش‌بینی پرخاشگری سایبری بودند و از سوی دیگر بین صفات تاریک خودشیفتگی و جامعهستیزی با پرخاشگری سایبری همبستگی قوی و مستقیم، و بین ماکیاولیسم با پرخاشگری سایبری هم به‌صورت مستقیم و هم به‌صورت غیرمستقیم همبستگی وجود دارد (بالتا15 و همکاران، 2019). هرچند که پیشینه پژوهش حاکی از ارتباط صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری است، لکن به نظر می‌رسد که این روابط به‌وسیله متغیرهای دیگری تحت تأثیر قرار می‌گیرد و این متغیرها نقش میانجی را ایفا می‌کنند. برخی از متغیرها مانند تکانشگری16 و تنظیم هیجان ناسازگار17 می‌توانند نقش متغیر واسطه‌ای را داشته باشند (ناواس18 و همکاران، 2023).
تکانشگری متغیری است که می‌تواند رابطه بین صفات تاریک با پرخاشگری سایبری را واسطه کند و یکی از ویژگی‌هایی است که با مدل صفات تاریک همراه می‌باشد (کایری19 و همکاران، 2020). رفتارهای تکانشگری به‌صورت انجام ناگهانی عمل، بدون برنامه‌ریزی قبلی و ناتوانی در به تعویق انداختن لذت تعریف میشود. در این میان صفات تاریک به‌خصوص جامعهستیزی و ماکیاولیسم با تکانشگری ارتباطی مستقیم دارند. همچنین بین پرخاشگری سایبری با تکانشگری همبستگی زیادی وجود. افرادی که به‌صورت غیرقابل‌کنترل، از اینترنت استفاده می‌کنند قبل از اقدام، به عمل خود فکر نمی‌کنند و به‌صورت تکانشی دست به چنین رفتاری می‌زنند. این افراد نمی‌توانند واکنش‌های فوری خود را کنترل و مهار کنند دارد (زیچ20 و همکاران، 2023). صفات تاریک شخصیت نیز تأثیرات مستقیم بر تکانشگری دارند و از سوی دیگر با اعمال ناگهانی و پرخاشگرانه در ارتباط است؛ به این معنی که صفات تاریک شخصیت موجب تکانشگری می‌شوند و تکانشگری زمینه لازم را برای پرخاشگری سایبری مهیا می‌کند (مور21 و همکاران، 2022).
مطالعات پیشین نشان دادند تنظیم هیجان متغیر دیگری است که می‌تواند به‌عنوان متغیر میانجی نقش ایفا کند. تنظیم هیجان توانایی است که برای رشد و عملکرد سالم ضروری می‌باشد و به دو بخش راهبردهای سازگار و ناسازگار تقسیم میشود. نقص در این توانایی و استفاده از راهبردهای ناسازگار به‌عنوان یک عامل خطر در بسیاری از اختلالات روانی شناسایی‌شده است (مالیک و پروین22، 2023). در این میان بررسی پیشینه نظری نشان می‌دهد که صفات تاریک شخصیت تأثیرات مستقیم بر فرایندهای تنظیم هیجان دارند، به‌خصوص جامعهستیزی، خودشیفتگی و ماکیاولیسم که با راهبردهای ناسازگار تنظیم هیجان همراه هستند و در موقعیت‌های مختلف برای تنظیم هیجان با مشکل مواجه می‌شوند (گومز لیل23 و همکاران، 2023). از سوی دیگر راهبردهای ناسازگار تنظیم هیجان، ارتباط بین پرخاشگری سایبری با بسیاری از اختلالات را واسطه می‌کنند (کویینتانا24 و همکاران، 2023). با توجه به پیشینه نظری پژوهش می‌توان گفت که صفات تاریک شخصیت موجب به‌کارگیری راهبردهای ناسازگار در تنظیم هیجان می‌شوند و این راهبردهای ناسازگار زمینه لازم را برای پرخاشگری سایبری مهیا می‌کنند (گونآیدین25 وهمکاران، 2022).
بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده می‌توان چنین نتیجه گرفت که پرخاشگری سایبری با برخی ویژگیهای شخصیتی از جمله صفات تاریک ارتباط تنگاتنگی دارد، اما برخی مطالعات مشخص کردند که رابطه بین این دو متغیر خطی و مستقیم نمی‌باشد، بلکه توسط عوامل مختلفی می‌تواند میانجی‌گری شود و از سوی دیگر متغیرهایی مانند تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار می‌توانند به‌عنوان متغیر میانجی نقشی اساسی داشته باشند. از این رو در خصوص ضرورت انجام پژوهش می‌توان این‌گونه بیان کرد که در این زمینه با تحقیقات مبهم و اندکی مواجه هستیم که نقش میانجی تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار در ارتباط بین صفات پنج‌گانه تاریک شخصیت و پرخاشگری سایبری را روشن نساخته‌اند. از سوی دیگر هیچ پژوهش داخلی وجود ندارد که به بررسی روابط هم‌زمان صفات پنج‌گانه تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری بپردازد و نقش واسطه‌ای تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار را موردتوجه قرار دهد. از همین رو بررسی این روابط در پژوهش حاضر خود دارای جنبه‌ای نوآورانه است. با توجه به اینکه پرخاشگری سایبری پدیده‌ای در حال گسترش است و می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری برای انسان به دنبال داشته باشد، بنابراین تشخیص و شناسایی زودهنگام و همچنین شناسایی عوامل تشدیدکننده آن، به‌عنوان مبنایی برای مداخلات پیشگیرانه ضروری می‌باشد. این پژوهش با هدف بررسی رابطه صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری؛ با میانجی‌گری تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار در دانشجویان انجام‌شده است.
[1] Richard
[2] Cyber aggression
[3] Ran
[4] Lee
[5] Yusuf
[6] Machiavellianism
[7] Narcissism
[8] Anti-social
[9] Hartung
[10] Lyons
[11] Tennakoon
[12] .Alavi
[13] .Kristinsdottir
[14] . Nocera & Dahlen
[15] Balta
[16] . Impulsiveness
[17] .maladaptive emotion regulation
[18] .Navas
[19] . Kiire
[20] . Zych
[21] . Moore
[22] . Malik & Perveen
[23] . Gómez‐Leal
[24] . Quintana-Orts
[25] . Günaydın
روش
پژوهش حاضر از نظر هدف، بنیادی و از حیث روش اجرا از نوع پژوهش‌های توصیفی/ همبستگی بود که به روش تحلیل مسیر انجام‌شده است. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان دانشگاه تبریز در سال تحصیلی 1402-1403 بودند و روش نمونه‌گیری پژوهش به روش تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای انجام شد. برای انتخاب حجم نمونه از جدول مورگان استفاده شد و با توجه به حجم جامعه (20 هزار) حداقل باید تعداد 377 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب می‌شد که در این پژوهش با در نظر گرفتن افت آزمودنی‌ها و داده‌های پرت، 390 نفر انتخاب شدند. ملاک‌های ورود به پژوهش عبارت بودند از؛ دانشجویان دختر و پسر دانشگاه تبریز، دسترسی و استفاده از اینترنت، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، آگاهی از اهداف پژوهش و رضایت آگاهانه برای شرکت در پژوهش. از عوامل خروج پرسشنامه‌ها از تحلیل آماری می‌توان به پاسخ دادن یکسان به همه سؤالات یا انتخاب یک گزینه در سؤالات پی‌درپی و داده‌های پرت اشاره کرد. بدین‌صورت تعداد 390 دانشجو از بین دانشکده‌های فنی و مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی انتخاب شدند. روش جمع‌آوری داده‌ها به این صورت بود که پرسشنامه‌ها به‌صورت مداد کاغذی طراحی و در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفت. همچنین شرکت‌کنندگان با آگاهی و رضایت کامل در این پژوهش مشارکت داشتند و در هر بخش از پژوهش می‌توانستند انصراف دهند. جهت رعایت ملاحظات اخلاقی این اطمینان به شرکت‌کنندگان داده شد که تمامی اطلاعات آن‌ها محرمانه بوده و فقط برای امور پژوهشی به‌صورت جمعی تحلیل می‌شوند. همچنین تعداد 21 پرسشنامه با استفاده از فاصله اطمینان Mahalanobis به‌عنوان داده پرت شناسایی و از پژوهش کنار گذاشته شدند و درنهایت تعداد 390 دانشجو به‌عنوان نمونه نهایی انتخاب شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش تحلیل مسیر با استفاده از نرم‌افزارهای spss26 و Amos24 استفاده شد.
ابزارهای پژوهش
مقیاس صفات تاریک شخصیت (جوناسون و وبستر1، 2010): پرسشنامه شخصیت تاریک به‌منظور سنجش ویژگیهای شخصیت تاریک طراحی و تدوین‌شده است (جانسون وبستر، 2010). این پرسشنامه دارای 12 سؤال و 3 بعد ماکیاولیستی، جامعهستیزی و خودشیفتگی است و بر اساس یک طیف لیکرت 5 درجه‌ای (1= خیلی کم تا 5= خیلی زیاد) به سنجش شخصیت تاریک در افراد می‌پردازد. این پرسشنامه در ایران توسط قمرانی و همکاران (2015) اعتباریابی شده است. روایی محتوایی، صوری و ملاکی این پرسشنامه مناسب ارزیابی‌شده است. ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه‌شده برای خرده مقیاس ماکیاولیستی، جامعه‌ستیز و خودشیفتگی (بالای 68/0) و برای کل پرسشنامه81/0 به دست آمد (قمرانی وهمکاران، 2015). آلفای کرونباخ در پژوهش حاضر 78/0 بدست آمد.
پرسشنامه پرخاشگری سایبری (CYBA)2: در این پژوهش برای اندازه‌گیری پرخاشگری سایبری از پرسشنامه پرخاشگری سایبری استفاده شد (آلوارز-گارسیا3 و همکاران، 2019). این پرسشنامه دارای 19 گویه است که 4 مؤلفه پرخاشگری سایبری را می‌سنجد. این 4 بعد شامل: پرخاشگری جعل هویت، پرخاشگری دیداری جنسی، پرخاشگری کلامی و پرخاشگری تصویری در به نمایش گذاشتن ویدیوهای خشن میشود. ضرایب پایای گزارش‌شده توسط گارسیا نشان می‌دهد که با استفاده از روش آلفای کرونباخ، پایایی کل پرسشنامه 82/0 و برای خرده مقیاس‌های آن بین 73/0 تا 87/0 بود. شرکت‌کنندگان در این پرسشنامه اعمال خود را در سه ماه گذشته روی یک طیف لیکرت 4 درجه‌ای (هرگز=1 تا همیشه=4) طبقه‌بندی می‌کنند. این پرسشنامه در ایران توسط جباری و همکاران (2022) اعتبار سنجی شد که در پژوهش ذکرشده ضرایب آلفای کرونباخ، نیمه تقسیم اسپیرمن-براون و همبستگی گاتمن برای کل پرسشنامه به ترتیب 94/0، 94/0 و 93/0 گزارش شد (جباری و همکاران، 2022). در پژوهش حاضر همسانی به روش آلفای کرونباخ 91/0 بدست آمد.
مقیاس تکانشگری بارات (BIS-11)4: پرسشنامه تکانشگری بارات ویرایش یازدهم برای سنجش تکانشگری ساخته و طراحی‌شده است (پآتون5 و همکاران، 1995). مقیاس تکانشگری بارت نشان‌دهنده ابعاد تصمیم‌گیری شتاب‌زده و فقدان دوراندیشی است. این پرسشنامه دارای 30 گویه و سه خرده مقیاس تکانشگری شناختی، تکانشگری حرکتی و عدم برنامه‌ریزی می‌باشد. اعتبار و روایی فرم فارسی این پرسشنامه که توسط اختیاری انجام شده است. 3 عامل عدم برنامه‌ریزی (9ماده)، تکانشگری حرکتی (10 ماده) و تکانشگری شناختی (5 ماده) را نشان داد. تعیین پایایی مقیاس تکانشگری بارت به روش همسانی درونی انجام گردیده است و برای این منظور از فرمول ضریب آلفای کرونباخ استفاده‌شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، ضریب آلفای کرونباخ، کل این مقیاس 83/0 به دست آمد (اختیاری و همکاران، 2008). در این مطالعه ضریب آلفای کرونباخ 85/0 بود.
مقیاس تنظیم هیجان گارنفسکی (CERQ)6: پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان توسط گارنفسکی و کرایچ طراحی شد (گارنفسکی و کرایج7، 2006). این مقیاس یک ابزار 18 گویه‌ای است و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان را در پاسخ به حوادث تهدیدکننده و تنیدگی‌زای زندگی در اندازه‌های 5 درجه‌ای از 1 (هرگز) تا 5 (همیشه) برحسب 9 زیر مقیاس می‌سنجد: خود سرزنشگری، دیگر سرزنشگری، نشخوار گری، فاجعه نمایی، کم‌اهمیت شماری، ارزیابی مجدد مثبت، پذیرش و تمرکز مجدد بر برنامه‌ریزی. زیرمقیاس‌های کم‌اهمیت شماری، تمرکز مجدد مثبت، ارزیابی مجدد مثبت، پذیرش و تمرکز مجدد بر برنامه‌ریزی؛ راهبردهای سازش‌یافته هستند و زیرمقیاس‌های خود سرزنشگری، دیگر سرزنشگری، تمرکز بر فکر/ نشخوار گری و فاجعه نمایی؛ راهبردهای سازش‌نایافته را تشکیل می‌دهند. در پژوهش گارنفسکی و کرایج کمترین مقدار آلفای کرونباخ 67/0 برای خرده مقیاس سرزنش خود بود و برای سایر خرده مقیاس‌ها بین 73/0 تا 81/0 گزارش شد. نسخه فارسی این مقیاس در ایران توسط بشارت (2016) اعتبارسنجی شد. در پژوهش ذکرشده کمترین آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس خود سرزنشگری 68/0 و بیشترین آلفای کرونباخ برای تمرکز مجدد مثبت و فاجعه نمایی 81/0 به دست آمد (بشارت، 2016ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در پژوهش حاضر بین 70/0 تا 80/0 بدست آمد.
[1] . Jonason & Webster
[2] . Cyber aggression questionnaire
[3] . Alvarez-García
[4] . Barratt impulsiveness scale
[5] . atton
[6] . Cognitive emotion regulation questionnaire
[7] . arnefski & Kraaij
یافتهها
در مجموع 390 شرکت‌کننده به پرسشنامههای مطالعه حاضر پاسخ دادند. از این تعداد شرکت‌کننده در مطالعه 230 دختر (1/59 درصد) و 160 پسر (9/40درصد) شرکت داشتند. دامنه سنی شرکت‌کنندگان حاضر در مطالعه بین 18 تا 39 سال بود که به‌طور میانگین 72/22 سال محاسبه شد. در جدول 1 خلاصه داده‌های توصیفی شامل؛ انحراف استاندارد، میانگین و ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش نشان داده‌شده است.
جدول 1. ماتریس همبستگی، میانگین، انحراف استاندارد و کجی و کشیدگی متغیرهای پژوهش
متغیرها | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
1.ماکیاولیسم | 1 |
|
|
|
|
|
2.جامعه‌ستیز | 370/0** | 1 |
|
|
|
|
3.خودشیفتگی | 148/0** | 0.174** | 1 |
|
|
|
4.تکانشگری | 181/0** | 142/0** | 051/0 | 1 |
|
|
5.تنظیم هیجان ناسازگار | 244/0** | 100/0 | 252/0** | 201/0** | 1 |
|
6.پرخاشگری سایبری | 231/0** | 183/0** | 133/0-* | 206/0** | 143/0** | 1 |
میانگین | 37/9 | 42/12 | 81/19 | 61/63 | 75/21 | 55/21 |
انحراف استاندارد | 37/5 | 86/4 | 00/6 | 77/9 | 03/5 | 36/7 |
کجی | 12/1 | 03/0 | 90/0- | 06/0 | 29/0 | 64/1 |
کشیدگی | 65/0 | 55/0- | 24/0 | 14/0- | 19/0 | 26/1 |
01/0**P ‹ 05/0P ‹ *
ماتریس همبستگی بین متغیرها نشان می‌دهد بین متغیرهای پژوهش همبستگی وجود دارد (01/0 >P) به‌جز رابطه خودشیفتگی با تکانشگری و جامعهستیزی با تنظیم هیجان ناسازگار که معنادار نبودند (05/0 <P). قبل از انجام تحلیل مسیر مفروضه‌های نرمال بودن متغیرهای پژوهش، عدم هم‌خطی چندگانه و استقلال منابع خطا بررسی شد. در بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها، قدر مطلق چولگی و کشیدگی تمامی متغیرها در محدوده کمتر از |2| قرار داشت، بنابراین پیش‌فرض نرمال بودن مورد تائید قرار گرفت. همچنین مفروضه عدم هم خطی چندگانه با شاخص‌های آماره تحمل (بزرگ‌تر از 1/0) و عامل تورم واریانس (کمتر از 10) به ترتیب در متغیر ماکیاولیسم 80/0 و 23/1، خودشیفتگی 91/0 و 09/1، جامعهستیزی 84/0 و 18/1، تکانشگری 93/0 و 07/1، تنظیم هیجان ناسازگار 87/0 و 15/1 ارزیابی شد. پس می‌توان گفت بین متغیرهای پژوهش هم خطی وجود ندارد. درنهایت مفروضه استقلال منابع خطا از طریق آزمون دوربین واتسون ارزیابی شد و با توجه به اینکه مقدار محاسبه‌شده (98/1) از دو حد بحرانی (5/1- 5/2) عبور نکرده بود، این پیش‌فرض نیز محقق شد. بنابراین استفاده از روش تحلیل مسیر، برای تحلیل داده‌های پژوهش بلامانع بود. در این راستا مدل مفهومی پژوهش به همراه ضرایب استاندارد به تصویر کشیده شد که در شکل 2 به‌طور کامل آمده است. شکل (2) مسیرها و ضرایب استاندارد مربوط به مدل فرضی نقش واسطه‌ای تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار در رابطه بین صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری را نشان می‌دهد. در مدل مفهومی بر اساس نتایج تحلیل مسیر، ضرایب همه مسیرهای حاضر در مدل معنادار شدند.
شکل2. مدل نهایی پژوهش
شکل2 مدل بررسی روابط بین متغیرها را نشان می‌دهد. در این مدل، صفات تاریک شخصیت متغیر برون‌زا بوده و نقش مستقیم آن‌ها بر تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار و نقش غیرمستقیم آن‌ها بر پرخاشگری سایبری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین نقش مستقیم تنظیم هیجان ناسازگار بر پرخاشگری سایبری نیز بررسی شد.
جدول2. ضرایب استاندارد و غیراستاندارد مسیرهای مستقیم مدل نهایی
متغیرها | B | β | S.E. | T (C.R) | P |
ماکیاولیسم | ۲۱/۰ | ۱۶/۰ | 07/0 | 82/2 | 005/0 |
ماکیاولیسم | ۱۹/۰ | ۲۱/۰ | 04/0 | 07/4 | 001/0 |
ماکیاولیسم | ۳۴/۰ | ۱۸/۰ | 09/0 | 51/3 | 001/0 |
خودشیفتگی | ۲۶/۰- | ۲۱/۰- | 06/0 | 11/4- | 001/0 |
خودشیفتگی | ۱۸/۰ | ۲۲/۰ | 04/0 | 25/4- | 001/0 |
جامعهستیزی | ۱۹/۰ | ۱۲/۰ | 08/0 | 35/2 | 019/0 |
تکانشگری | 10/0 | 14/0 | 03/0 | 81/2 | 005/0 |
تنظیم هیجان ناسازگار | 17/0 | 11/0 | 07/0 | 19/2 | 028/0 |
همان‌طور که جدول (2) نشان می‌دهد، اثرات مستقیم صفات تاریک ماکیاولیسم، خودشیفتگی و جامعهستیزی بر پرخاشگری سایبری معنادار است (01/0 >P).
جدول 3. ضرایب استاندارد مسیرهای غیرمستقیم مدل نهایی (بوت استروپ)
برون‌زا | میانجی | درون‌زا | β | حد بالای بوت استروپ | حد پایین بوت استروپ | P |
ماکیاولیسم | تکانشگری | پرخاشگری سایبری | 031/0 | 068/0 | 006/0 | 011/0 |
ماکیاولیسم | تنظیم هیجان ناسازگار | پرخاشگری سایبری | 023/0 | 055/0 | 001/0 | 048/0 |
خودشیفتگی | تنظیم هیجان ناسازگار | پرخاشگری سایبری | 026/0 | 063/0 | 022/0 | 011/0 |
همان‌طور که جدول (3) نشان می‌دهد، اثرات غیرمستقیم صفات تاریک ماکیاولیسم با میانجی‌گری تکانشگری (01/0 >P) و تنظیم هیجان ناسازگار(05/0 >P) و خودشیفتگی با میانجی‌گری تنظیم هیجان ناسازگار بر پرخاشگری سایبری مثبت و معنادار است (01/0 >P).
جدول4. شاخص‌های برازش مدل نهایی
| NFI | AGFI | GFI | RMSEA | CFI | X2/df |
پژوهش حاضر | 0/93 | 0/94 | 98/0 | 0/07 | 95/0 | 89/2 |
قابل‌قبول | بیشتر از 90/0 | بیشتر از 90/0 | کمتر از 08/0 | بیشتر از 90/0 | بیشتر از 90/0 | کمتر از 3 |
شاخص‌های برازش مدل فرضی در جدول شماره 4 نشان داده‌شده است. میزان این شاخص‌ها حاکی از برازش مطلوب مدل نهایی پژوهش می‌باشد. مقدار (CFI، GFI، AGFI، NFI) بالاتر از 90/0 می‌باشد و مقدار (RMSEA) کمتر از 08/0 می‌باشد که حاکی از برازش مطلوب مدل دارد. CFI نشان‌دهنده برازش مدل نسبت به مدل استقلال است و شاخص اقتصاد مدل X2/df و RMSEA حاکی از اقتصادی بودن آن است
بحث و نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش حاضر تدوین یک مدل برای بررسی نقش میانجی تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار در رابطه بین صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری بود. با توجه به یافته‌های پژوهش در بخش قبل علاوه بر معنادار شدن اثر مستقیم مؤلفه‌های پژوهش بر یکدیگر، اثر غیرمستقیم صفات تاریک ماکیاولیسم و خودشیفتگی به لحاظ آماری بر پرخاشگری سایبری معنادار بود. نتایج مدل حاضر نشان داد که تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار در رابطه بین صفات تاریک شخصیت با پرخاشگری سایبری، میانجی‌گری می‌کنند. پژوهش حاضر نشان داد که مدل آماری داده‌ها نیز از برازش مطلوبی برخوردار است. نتایج مطالعه ما نشان داد که از بین صفات تاریک شخصیت ماکیاولیسم و خودشیفتگی هم به‌صورت مستقیم و هم به‌صورت غیرمستقیم و جامعهستیزی به‌صورت مستقیم با پرخاشگری سایبری رابطه دارند، که این نتایج با پژوهش‌های (هوسین و همکاران، 2021)، (کو1 و همکاران، 2014) و (هارتونگ و همکاران، 2022) همسو می‌باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد، ماکیاولیسم با پرخاشگری سایبری به‌واسطه تنظیم هیجان ناسازگار به‌صورت غیرمستقیم رابطه دارد. این نتایج همسو با مطالعه‌ی دیک2 و همکاران (2017) و نکرا و داهلن (2020) می‌باشد. در تبیین یافته فوق گفته میشود که شخصیت ماکیاولیسم در موقعیت‌های هیجانی و تعارض، از راهبردهای ناسازگار در تنظیم هیجان استفاده می‌کند، که این راهبردها زمینه لازم را برای سواستفاده از دیگران و پرخاشگری فراهم می‌کنند. از این رو شخصیت ماکیاولیسم از راهبردهای ناسازگار تنظیم هیجان برای دوری از موقعیت‌های اجتماعی و ایجاد نوعی سردی عاطفی مانند بی‌توجهی، انکار و انتقاد در جهت دستکاری بین فردی و سوءاستفاده از دیگران استفاده می‌کند. بدین‌صورت که در فضای مجازی با رفتارهای کلامی و غیرکلامی خود تلاش می‌کند تا دیگران را تحت تأثیر قرار داده و آن‌ها را در جهت منافع خود هدایت کند. همچنین رابطه غیرمستقیم ماکیاولیسم با نقش میانجی تکانشگری بر پرخاشگری سایبری معنادار بود، که این یافتهها با مطالعات پارک3 و همکاران (2024) و هوسین و همکاران، 2021) همسو می‌باشد. در تبیین این یافتهها می‌توان گفت که تکانشگری باعث افزایش واکنش‌پذیری به موقعیت‌ها و فرصت‌هایی میشود که امکان دستکاری و فریب دیگران را آسان‌تر می‌کند، در نتیجه باعث میشود تا شخصیت ماکیاولیسم از طریق همین افزایش واکنش‌های منفی، از دیگران در جهت دستیابی به منافع و اهداف شخصی خود استفاده کند.
نتیجه دیگر مطالعه حاضر نشان داد، خودشیفتگی با پرخاشگری سایبری به‌واسطه تنظیم هیجان ناسازگار رابطه دارد، که این یافتهها همسو با پژوهش‌های کجیرویک و بوشمن4 (2021) و پابیان5 و همکاران (2015) بود. در تبیین نتایج فوق می‌توان اظهار داشت که افراد خودشیفته، رویکردی استراتژیک به آزار و اذیت دیگران در فضای سایبری دارند، بدین‌صورت که افراد خودشیفته به‌محض اینکه مورد بی‌توجهی و انتقاد قرار می‌گیرند آشفته شده، لذا برای بازگشت به تعادل از راهبردهای ناسازگار تنظیم هیجان کمک می‌گیرند که این خود می‌تواند باعث استفاده بیشتر از فضای مجازی و به‌خصوص پرخاشگری در جهت جلب‌توجه دیگران شود
دیگر یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد، جامعهستیزی به‌صورت مستقیم با پرخاشگری سایبری ارتباط داشت. افراد دارای ویژگیهای جامعهستیزی بالا بیشتر درگیر رفتارها و الگوهای ارتباطی مخرب در اینترنت می‌شوند که این یافته مطابق با پژوهش گیب ودوروکس6، (2014)، گودبوی و مارتین7 (2015)، کایرکابرن8 و همکاران (2018) بود. در تبیین این نتایج می‌توان بیان داشت که افراد دارای ویژگیهای جامعهستیزی بالا تمایل بیشتری به آزار و اذیت سایبری دارند زیرا این رفتارها می‌توانند با تحت‌فشار قرار دادن دیگران، ایجاد هرج‌ومرج در فضای مجازی و پایین آوردن موقعیت اجتماعی دیگران باعث کسب رضایت، لذت فوری و هیجان بیشتری در افراد جامعه‌ستیز شود.
به‌عنوان نتیجه‌گیری می‌توان استنباط کرد افرادی که دارای ویژگیهای شخصیتی تاریک هستند، بیشتر در معرض خطر برای انجام رفتارهای پرخاشگرانه آنلاین قرار دارند، به‌ویژه زمانی که درگیر رفتارهای تکانشی می‌شوند و از راهبردهای ناسازگار در تنظیم هیجان استفاده می‌کنند. صفات تاریک شخصیت از طریق تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار احتمال پرخاشگری سایبری را افزایش می‌دهند و می‌توان بر نقش واسطه‌ای این دو متغیر در رابطه بین صفات تاریک شخصیت و پرخاشگری سایبری تکیه کرد و به مدل روان‌شناختی حاضر به‌عنوان یک شناخت تازه در برابر چالش‌های اجتماعی در فضای مجازی نگاه کرد که از طریق آن برای این مشکل چاره‌اندیشی شود. از جمله محدودیت‌های مطالعه حاضر عدم همگنی شرکت‌کنندگان دختر و پسر در گروه نمونه بود، لذا در مطالعات آینده پیشنهاد میشود به میزان تشابه دختر و پسر توجه شود. همچنین در جهت تبیین بهتر نتایج مدل، بهتر است از تعداد نمونه بیشتری استفاده شود که پیشنهاد می‌گردد در مطالعات آینده رعایت گردد. علاوه بر تکانشگری و تنظیم هیجان ناسازگار، متغیرهای دیگری همچون تروماهای دوران کودکی که در پیشینه پژوهش‌ها به نقش آن در پرخاشگری سایبری اشاره‌شده است، می‌تواند به‌عنوان متغیر میانجی در مدل پژوهش حاضر بررسی شود. در نتیجه پیشنهاد میشود مطالعات آینده به نقش متغیرهای میانجی بیشتری بپردازند.
تشکر و قدردانی
از تمام شرکت کنندگان که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند کمال تشکر را داریم.
منابع پرسشنامه
اختیاری، حامد، صفایی، هومن، اسماعیلی جاوید، غلامرضا، عاطف‌وحید، محمدکاظم، عدالتی، هانیه، مکری آذرخش.(1387). روایی و پایایی نسخه‌های فارسی پرسشنامههای آیزنک، بارت، دیکمن و زاکرمن در تعیین رفتارهای مخاطره‌جویانه و تکانشگری . مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران; ۱۴ (۳) :۳۲۶-۳۳۶
[1] . Ko
[2] . Deak
[3] . Park
[4] . Kjærvik & Bushman
[5] . Pabian
[6] . Gibb & Devereux
[7] . Goodboy& Martin
[8] . Kircaburun
بشارت، محمدعلی. (1395). پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان: روش اجرا و نمره گذاری. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 13(50)، 221-223.
قمرانی، امیر، صمدی، مریم، تقی نژاد، محدثه، و شمسی، عبدالحسین. (1394). شاخص های روانشنجی مقیاس شخصیت تاریک در دانشجویان. روشها و مدلهای روان شناختی، 6(20)، 73-85.
جباری ریحانه، زندی زهرا، رحمتی صمد، متو سمانه.( ۱۴۰۱). ویژگیهای روان‌سنجی پرسشنامه خشونت سایبری برای نوجوانان رویش روان شناسی; ۱۱ (۴) :۳۸-۲۵.
References
1. Alavi, M., Latif, A. A., Ramayah, T., & Tan, J. Y. (2023). Dark tetrad of personality, cyberbullying, and cybertrolling among young adults. Current Psychology, 42(32), 28441-28451.
2. Álvarez-García, D., Núñez, J. C., González-Castro, P., Rodríguez, C., & Cerezo, R. (2019). The effect of parental control on cyber-victimization in adolescence: The mediating role of impulsivity and high-risk behaviors. Frontiers in psychology, 10, 453544.
3. Anderson, J. L., & Kelley, S. E. (2022). Antisocial personality disorder and psychopathy: The AMPD in review. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 13(4), 397.
4. Deak, A., Bodrogi, B., Biro, B., Perlaki, G., Orsi, G., & Bereczkei, T. (2017). Machiavellian emotion regulation in a cognitive reappraisal task: An fMRI study. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 17, 528-541.
5. Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and individual differences, 41(6), 1045-1053.
6. Gibb, Z. G., & Devereux, P. G. (2014). Who does that anyway? Predictors and personality correlates of cyberbullying in college. Computers in Human Behavior, 38, 8-16.
7. Gómez‐Leal, R., Gutiérrez‐Cobo, M. J., Megías‐Robles, A., & Fernández‐Berrocal, P. (2023). The dark triad and subjective well‐being: The mediating role of cognitive‐emotional regulation strategies. Scandinavian Journal of Psychology, 64(3), 368-375.
8. Goodboy, A. K., & Martin, M. M. (2015). The personality profile of a cyberbully: Examining the Dark Triad. Computers in human behavior, 49, 1-4.
9. Günaydın, N., Kaşko Arıcı, Y., Kutlu, F. Y., & Yancar Demir, E. (2022). The relationship between problematic Internet use in adolescents and emotion regulation difficulty and family Internet attitude. Journal of community psychology, 50(2), 1135-1154.
10. Hartung, J., Bader, M., Moshagen, M., & Wilhelm, O. (2022). Age and gender differences in socially aversive (“dark”) personality traits. European Journal of Personality, 36(1), 3-23.
11. Hussain, Z., Wegmann, E., & Griffiths, M. D. (2021). The association between problematic social networking site use, dark triad traits, and emotion dysregulation. BMC psychology, 9, 1-13.
12. Jonason, P. K., & Webster, G. D. (2010). The dirty dozen: a concise measure of the dark triad. Psychological assessment, 22(2), 420.
13. Kiire, S., Matsumoto, N., & Yoshida, E. (2020). Discrimination of Dark Triad traits using the UPPS-P model of impulsivity. Personality and Individual Differences, 167, 110256
14. Kircaburun, K., Jonason, P. K., & Griffiths, M. D. (2018). The Dark Tetrad traits and problematic social media use: The mediating role of cyberbullying and cyberstalking. Personality and Individual Differences, 135, 264-269.
15. Kjærvik, S. L., & Bushman, B. J. (2021). The link between narcissism and aggression: A meta-analytic review. Psychological bulletin, 147(5), 477.
16. Ko, H. J., Kim, I., Kim, J. B., Moon, Y., Whang, M. C., Lee, K. M., & Jung, S. P. (2014). Effects of Korean red ginseng extract on behavior in children with symptoms of inattention and hyperactivity/impulsivity: a double-blind randomized placebo-controlled trial. Journal of child and adolescent psychopharmacology, 24(9), 501-508.
17. Kristinsdottir, K. H., Gylfason, H. F., & Sigurvinsdottir, R. (2021). Narcissism and social media: The role of communal narcissism. International journal of environmental research and public health, 18(19), 10106.
18. Lee, H., & Jang, S. J. (2023). Associations between type D personality, moral disengagement, and cyber aggression among university students. Current Psychology, 42(15), 12648-12660.
19. Lyons, M. (2019). The dark triad of personality: Narcissism, machiavellianism, and psychopathy in everyday life. Academic Press.
20. Malik, S., & Perveen, A. (2023). Mindfulness and anxiety among university students: Moderating role of cognitive emotion regulation. Current Psychology, 42(7), 5621-5628.[In Persian]
21. Moore, F. R., Doughty, H., Neumann, T., McClelland, H., Allott, C., & O'Connor, R. C. (2022). Impulsivity, aggression, and suicidality relationship in adults: a systematic review and meta-analysis. EClinicalMedicine, 45.
22. Nocera, T. R., & Dahlen, E. R. (2020). Dark triad personality traits in cyber aggression among college students. Violence and victims, 35(4), 524-538.
23. Pabian, S., De Backer, C. J., & Vandebosch, H. (2015). Dark Triad personality traits and adolescent cyber-aggression. Personality and Individual Differences, 75, 41-46.
24. Park, M. S. A., Billieux, J., Raj, S., Lee, M. C., Geoffrey, D. S., & Nuyens, F. (2024). Functional and dysfunctional impulsivity mediates the relationships between ‘Dark Triad’traits and cyberbullying perpetration. Criminal Behaviour and Mental Health.
25. Patton, J. H., Stanford, M. S., & Barratt, E. S. (1995). Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. Journal of clinical psychology, 51(6), 768-774.
26. Quintana-Orts, C., Mérida-López, S., Rey, L., Chamizo-Nieto, M. T., & Extremera, N. (2023). Understanding the role of emotion regulation strategies in cybervictimization and cyberaggression over time: It is basically your fault!. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 17(2).
27. Ran, G., Ren, J., Zhang, Q., & Fan, H. (2023). Associations Between Peer Relationships and Cyber Aggression: A Three-Level Meta-Analysis. Journal of School Violence, 22(3), 395-415.
28. Richard, Y., Tazi, N., Frydecka, D., Hamid, M. S., & Moustafa, A. A. (2023). A systematic review of neural, cognitive, and clinical studies of anger and aggression. Current psychology, 42(20), 17174-17186.
29. Tennakoon Mudiyanselage, H. (2021). Can the ‘Dark Triad’traits be a predictor of cyber hate speech?.
30. Wagner, A., & Yu, W. (2021). Machiavellian apparatus of cyberbullying: Its triggers igniting fury with legal impacts. International Journal for the Semiotics of Law-Revue internationale de Sémiotique juridique, 34(4), 945-963.
31. Yusuf, S., Mohamed Al-Majdhoub, F., Mubin, N. N., Chaniago, R. H., & Rahim Khan, F. (2021). Cyber aggression-victimization among Malaysians youth. Asian Journal of University Education (AJUE), 7(1), 240-260.[In Persian]
32. Zych, I., Kaakinen, M., Savolainen, I., Sirola, A., Paek, H. J., & Oksanen, A. (2023). The role of impulsivity, social relations online and offline, and compulsive Internet use in cyberaggression: A four-country study. New media & society, 25(1), 181-198.
فصلنامه روانشناسی ارتباطات، زمستان سال 1403، دوره 1، شماره 1، صفحات 22 تا 36