کاربرد کهن الگوهای رنگ در مثنوی معنوی بر پایه نظریه یونگ
محورهای موضوعی : شعرابو الحسن اسدی 1 , علی عشقی 2 , ابو القاسم امیر احمدی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از انواع جدید نقد متون ادبی، نقد کهنالگویی متون می‌باشد که مبتنی بر نقد روان‌شناختی بوده و بر اساس نظریات کارل گوستاو یونگ، روان‌شناس معروف و معاصر سوئیسی شکل گرفته است. به اعتقاد وی، روان آدمی از سه سطح خودآگاه، ناخودآگاه فردی و ناخودآگاه جمعی تشکیل شده است. عمیق‌ترین سطح روان، ناخودآگاه جمعی است که اسطوره‌ها، افسانه‌ها و باورهای هزاران ساله بشر از دل آن بیرون آمده است. یونگ فرآورده‌های ناخودآگاه جمعی را، نمونه‌های اولیه، کهن‌الگو می‌نامد که مظاهر مختلفی مانند مادر، پیر خردمند، قهرمان، آنیما، آنیموس، تولد مجدد، سایه و نقاب دارد. بر اساس نظر یونگ صور مثالی به تنهایی محتوایی ندارند بنابراین خود را در قالب نمادهایی در رؤیا و اساطیر به ظهور می‌رسانند. امروزه کهن‌الگو از مباحث اصلی نقد ادبی و به ویژه نقد اسطوره‌ای است و جست‌وجو در نمادهای کهنالگویی، از مسائل مورد علاقه پژوهش‌گران ادبیات عرفانی به شمار می‌آید. از آنجایی که مولانا عارفی است که دارای ذهن نمادگرا بوده و مثنوی را در قالب یک اثر رمزی سروده است که پهنه بیکران نمادهای کهنالگویی است و دارای قابلیت بررسی کهنالگویی است، لذا در این تحقیق، نمادهای کهنالگویی مثنوی معنوی مولانا در طبقه کهن‌الگوی فرعی و در زیرشاخه رنگ مورد بررسی قرار گرفت.
One of the new types of literary criticism is archetype criticism which is based on psychological criticism and Carl Gustav Jung’s theories – famous and contemporary Swiss psychologist. He believes that human’s mind is made of three stages: conscious, personal unconscious and collective unconscious. The deepest stage is collective unconscious in which myths, fables and human’s millennium beliefs are derived from. Jung called the results of collective unconscious as the initial samples of archetypes which represent different manifestations such as mother, wise old man, hero, Anima, Animus, rebirth, shadow and persona. According to Jung, archetypal images do not possess content per se; thus they represent themselves in the form of symbols in dreams. Today archetype is the main subject of literary criticism and specifically mythical criticism. Since Molana was a mystic with symbolic mind and versed Mathnavi mysteriously, the present research studies archetype symbols of Mathnavi by Molana based on secondary archetype and color subsidiary.
بیلسکر، ریچارد. 1384ش، یونگ، ترجمه حسین پاینده، تهران: انتشارات طرح نو.
سید حسینی، رضا. 1376ش، مکتب‌های ادبی جهان، جلد اول، تهران: انتشارات نگاه.
شایگان، داریوش. 1381ش، بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
شمیسا، سیروس. 1376ش، داستان یک روح، چاپ سوم، تهران: انتشارات جامی.
شولتز، دوان پی و دیگران. 1387ش، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمه علی اکبر سیف، چاپ ششم، تهران: انتشارات دوران.
گورین، اِ و دیگران. 1371ش، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
محمدی آسیابادی، علی. 1387ش، هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: انتشارات سخن.
یونگ، کارل گوستاو. 1371ش، خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. 1373ش، روان‌شناسی و کیمیا‌گری، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. 1376ش، چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو. 1381ش، یوگا، ترجمه جلال ستاری، چاپ دوم، تهران: نشر میترا.
یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، انسان و اسطوره‌هایش، ترجمه حسن اکبریان طبری، چاپ اول، تهران: نشر دایره.
یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ چهارم، تهران: انتشارات جامی.
یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، روان‌شناسی و شرق، ترجمه لطیف صدقیانی، چاپ اول، تهران: انتشارات جامی.
یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، ضمیر پنهان، برگردان ابوالقاسم اسماعیل پور، چاپ دوم، تهران: انتشارات کاروان.
یونگ، کارل گوستاو. 1386ش، اسطوره‌ای نو نشانه‌هایی در آسمان، ترجمه جلال ستاری، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
مقالات
محمودی، محمدعلی و علی‌اصغر ریحانی فرد. 1391ش، «تحلیل کهن الگویی حکایت پادشاه و کنیزک مثنوی بر اساس دیدگاه یونگ»، شماره 18، پژوهشنامه ادب غنایی، صص 145-166.
_||_
Bilsker, Richard, Jung, translation by Hossein Payandeh, Tehran: Tarhe No, 2005.
Seyyed Hosseini, Reza, World Literary Schools, Volume I, Tehran: Negah Publishing, 1997.
Shayegan, Dariush, Mind Idols and Eternal Memory,, Fifth Edition, Tehran: Amir Kabir Publications, 2002.
Shamsa, Sirus, The Story of a Soul, Third Edition, Tehran: Jami Publications, 1997.
Schultz, Devon P and Others, The History of Modern Psychology, Translation by Ali Akbar Seif, Sixth Edition, Tehran: Duran Publication, 2008.
Gurin, et al., Guide to Approaches to Literary Criticism, Translated by Zahra Ma'inokah, First Edition, Tehran: Etelaat Publishing, 1992.
Mohammadi Asabadi, Ali, Hermeneutics and Symbolism in the Sonnets, Tehran: Sokhan Publications, 2008.
Mahmoudi, Mohammad Ali, Reyhanifard, Ali-Asghar, Archetype Analysis of the Tale of the King and the Khanzak of Mathnavi, according to Jung's View, No. 18, Ghanei Literature Research, 2012, p. 145-166.
Jung, Carl Gustav, A Modern Myth of Things Seen in the Skies, translated by Jalal Sattari, First Edition, Tehran: Markaz publication, 2007.
Jung, Carl Gustav, Man and His Myths, translated by Hasan Akbaryan Tabari, first edition, Tehran: Dayereh publication, 2004.
Jung, Carl Gustav, Man and His Symbols, Translation of Mahmoud Soltanieh, Fourth Edition, Tehran: Jami Publication, 2004.
Jung, Carl Gustav, Four archetypes: mother, rebirth, spirit, Trickster, translated by Parvin Faramarzi, Second Edition, Mashhad: Astan Quds Razavi Publishing House, 1997.
Jung, Carl Gustav, Memories, Dreams, Reflections, Translated by Parvin Faramarzi, Second Edition, Mashhad: Astan Quds Razavi Publications, 1992.
Jung, Carl Gustav, Psychology and Alchemy, Translated by Parvin Faramarzi, First Edition, Mashhad: Astan Quds Razavi Publication, 1984.
Jung, Carl Gustav, Psychology and Oriental, Translated by Latif Sedghiani, First Edition, Tehran: Jami Publication, 2004.
Jung, Carl Gustav, Psychology of the Unconscious, Translated by: Abolghasem Esmailpour, Second Edition, Tehran: Caravan Publishing House, 2004.
Jung, Carl Gustav, Yoga, translation of Jalal Sattari, Second Edition, Tehran: Mitra Publication, 2002.