مقایسه مقامات حمیدی ادیب قرن ششم با مقامات همدانی و حریری

محورهای موضوعی : شعر

مهین حیدری ¹ ( دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر )
فریبرز حسینجانزاده ² ( استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر )
محمد شایگان مهر ³ ( استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر )

تاریخ دریافت : 1397/10/27 تاریخ پذیرش : 1397/10/27 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در اواخر قرن چهارم هجری قمری، از شاخه‌های فن قصص که در آن زمان در نثر عربی شهرت و رواجی داشت، فنی جدید ابداع شد که مبتکر آن بدیع الزمان همدانی، آن را مقامات نامید و سپس نثرنویسان دیگری که در زبان عربی و فارسی از آن تقلید کردند همین عنوان را برای آن برگزیده و به کار بردند. در این مقاله پیرامون کاربرد سجع در معروف‌ترین مقامات عربی و فارسی و تاریخچه مقامات مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین به بررسی مقامات بدیع الزمان همدانی و مقامات حریری و تأثیر مقامه‌نویسی تازی بر ادبیات عربی پرداخته شده است. مقامات در زبان فارسی مانند زبان عربی، طرفداران زیادی پیدا نکرد چراکه علاوه بر بی ارزش بودن موضوع مقامات و صرف نظر از تکلّفات انشائی، اصل موضوع داستان نیز چنگی به دل نمی‌زند و جنبه انتقادی آن چه از جهت تعلیم اجتماعی و چه از نظر تبلیغ مذهبی ضعیف است. همچنین درباره اینکه چرا مقامات حمیدی، مقلدانی پیدا نکرد و در میان فارسی زبانان که دارای فرهنگی پر پیشینه و ذوقی شگرف‌اند ریشه نگرفت و پیروز نگشت بحث و بررسی شده است. در پایان مقامات حمیدی از ادیبان قرن ششم با مقامات همدانی و حریری از نظر کاربرد سجع مقایسه شده است.

چکیده انگلیسی:

In the late fourth Hijri century, a new technique amongst story techniques which were common in Arabic contests was emerged; originated by Badi' al-Zamān al-Hamadāni and called it "Maqamat". Other Iranian and Arabic authors and writers imitated him and applied the same title for their works. The present article studies the rhyme application in the most famous Arabic and Persian Maqamats. It also studies Badi' al-Zamān al-Hamadāni and Hariri's Maqamat and the effects of Persian writing on Arabic literature. Maqamat was not interested by Persians, because the subjects and the composing system were invaluable and the main plot was not satisfying; the critical aspect was too weak religiously and educationally. The paper also studies the reason for not being imitated by Iranians who own a remarkable background and virtuosity.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابراهیمی حریری، فارس. 1346ش، مقامه نویسی در ادبیات فارسی و تأثیر مقامات عربی در آن، تهران: دانشگاه تهران.

ابن منظور. 1985م، لسان العرب، قاهره: بی نا.

ابو القاسمی، محسن. 1373ش، تاریخ زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: بی نا.

احمدی، احمد و رزمجو، حسین. 1362ش، برگزیده نثر فارسی، مشهد: چاپخانه خراسان.

انصاری، خواجه عبدالله. 1368ش، مناجات نامه، به تصحیح سبز علی علی پناه، بی جا: انتشارات فروغی.

بلخی، عمرو بن محمود. 1365ش، شرح مقامات حمیدی، تصحیح رضا انزابی نژاد، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

بهار، محمد تقی. 1376ش، سبک شناسی بهار، چاپ نهم، تهران: انتشارات مجید.

الجاحظ، عمرو بن بحر. 1410ق، البیان والتبیین، جلد 1، بیروت: دار الجیل.

الجرجانی، الامام عبد القاهر. 1404ق، اسرار البلاغة، چاپ دوم، بیروت: دار المعارف.

الجزری، ابن الاثیر. 1419ق، المثل السایر، المجلد الاول والثانی، چاپ پانزدهم، بیروت: دار الکتب العلمیة.

حسین، طه. 1969م، من حدیث الشعر والنثر، مصر: دار المعارف.

حموی، یاقوت. 1406ق، معجم الأدباء، تحقیق مارجلیوث، بیروت: دار الفکر.

خطیبی، حسین. 1366ش، فن نثر در ادب پارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات چاپخانه گلشن.

رواقی، علی. 1365ش، نظری بر مقامات حریری، چاپ اول، بی جا: چاپ گلشن.

رهنمای خرمی، ذوالفقار. بی تا، پژوهشی کوتاه در مقامه نویسی، سبزوار: نشر آژند.

زیات، احمد حسن. تاریخ الأدب العربی، به تحقیق سید بن علی مرصفی، قاهره‌: بی نا.

ستوده، غلامرضا. 1378ش، مرجع شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1378ش، صور خیال در شعر فارسی، چاپ هفتم، تهران: چاپ نیل.

شمیسا، سیروس. 1374ش، کلیات سبک شناسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.

عبد الرحمن، عایشة. 1376ش، اعجاز بیانی و قرآن، ترجمه حسین صابری، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

عبده مصری، محمد. 1924م، مقامات بدیع الزمان، چاپ سوم، بیروت: المطبعة الکاتولیکیة لآباء الیسوعیین.

عروضی سمرقندی. چهار مقاله، تصحیح عبد الوهاب قزوینی، چاپ سوم، بی جا: چاپخانه مروی.

عسکری، ابو هلال. معیار البلاغة، قاهره: دار الکتب العربیة.

علوی، یحیی بن حمزه. 1332ش، الطراز، قاهره: دار الکتب المصریة.

مدرس رضوی، محمد تقی.1340ش، دیوان انوری، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.

مسعودی.1370ش، مروج الذهب، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، تهران: بی نا.

وراوینی، سعدالدین. 1366ش، مرزبان نامه، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، چاپ دوم، تهران: چاپخانه مروی.