داستان رستم و سهراب در بررسی تطبیقی با تراژدی ارسطویی
محورهای موضوعی : شعر
مریم مجیدی
1
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
ادبیات نمایشی در کنار ادبیات روایی و حماسی، از شاخه‌های اصلی ادبیات محسوب می‌شود که از زمان ارسطو تا قرن هجدهم میلادی به دو ژانر اصلی تراژدی و کمدی تقسیم شد. داستان رستم و سهراب است که نمونه‌ای از داستان‌های حماسی و پهلوانی ایران است، شاخصه‌های تئاتری ارسطویی را در خود جای داده است. این داستان بر پی‌رنگی استوار است که شالوده آن نمایش اراده شخصیت اصلی برای یافتن پدر در مناقشه‌ای دراماتیک است. هدف فردوسی تزکیه احساس است که با برانگیختن حس همدردی در مخاطب، ایجاد می‌شود. این مقاله با استناد به مبانی تئاتر ارسطویی برگرفته از کتاب بوطیقا، به بررسی عناصر نمایشی در داستان رستم و سهراب می‌پردازد تا دیدگاه ارسطو در مورد ادبیات نمایشی مشخص گردد، آنگاه خواننده برداشتی جامع راجع به خصوصیات این نوع تئاتر و تأثیر آن در داستان مذکور پیدا کند.
Dramatic literature beside the narrative literature and Epic literature are known as the main branches of literature which have been divided into two genres: comedy and tragedy. The tragedy of Rostam and Sohrab as symbol of epic Iranian stories owns Aristotelian theatric criterion. The mentioned tragedy is based on a theme which shows the will to find the father in a dramatic struggle. The present paper citing the Aristotelian theatric principles derived from Poetics studies and surveys dramatic factors in the tragedy of Rostam and Sohrab in order to clarify Aristotle’s viewpoint on dramatic literature. Thus the reader – of the paper – may obtain comprehensive understanding of this tragedy.
ارسطو. 1377ش، فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب، چاپ چهارم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اسلین، مارتین. 1390ش، دنیای درام، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.
الام، کر. 1383ش، نشانه شناسی تئاتر و درام، ترجمه دکتر فرزان سجودی، تهران: قطره.
بهار، مهرداد. 1385ش، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ سوم، تهران: توس.
تجدد، مهین. 1375ش، کیفیت فنون تراژدی در شاهنامه، مجموعه مقالات فردوسی و ادبیات حماسی، تهران: سروش.
حنیف، محمد. 1384ش، قابلیت‌های نمایش شاهنامه، تهران: سروش.
خالقی مطلق، جلال. 1372ش، گل رنج‌های کهن(برگزیده مقالات درباره شاهنامه فردوسی)، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر مرکز.
دیپل، الیزابت. 1389ش، پی‌رنگ، ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز.
سخنور، جلال. 1385ش، ساحت نمایش، تهران: رهنما.
شاهین، شهناز. 1383ش، فرهنگ جامع تحلیلی تئاتر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شمیسا، سیروس. 1387ش، انواع ادبی، تهران: میترا.
فردوسی، ابوالقاسم. 1387ش، شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: کانون فردوسی.
کریستین سن، آرتور. 1363ش، نخستین انسان نخستین شهریار، جلد اول، ترجمه احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران: نشر نو.
ناظرزاده کرمانی، فرهاد. 1381ش، درآمدی بر نمایشنامه نویسی، تهران: سمت.
کتب لاتین
Frytag, Gustav. .2003, Die teachnik des drama. Berlin: Autorenhaus.
مقالات
ابراهیمی، سهراب. 1388ش، «مقایسه تراژدی رستم و سهراب با اودیسه و اودیپوس»، مجله زبان و ادب فارسی، شماره 21، صص130-142.
حیاتی، داریوش. 1394، «بررسی تطبیقی بیوولف و شاهنامه از دیدگاه کهن الگوی سفر»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره36، صص121-137.
شهابی، حسن. کوچکی، مرضیه. 1392، «قربانی فرزند در دو داستان رستم و سهراب و حضرت ابراهیم»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 27، صص 143-154.
کمالی، محمود. 1388ش، «بررسی تطبیقی داستان رستم و سهراب با برخی موارد مشابه در اساطیر جهان»، نشریه پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 55، صص117-130.
محمدصالحی دارانی، حسین. 1388ش، «بازشناخت در رستم و سهراب و تراژدی ادیپ شهریار»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره14، صص97-111.
نصر اصفهانی، محمدرضا. هاشمی، سیدمرتضی و داود حاتمی. 1389ش، «واکاوی جنبه‌های دراماتیک داستان رستم و سهراب شاهنامه بر پایه درام‌شناسی ارسطو»، فصلنامه پژوهش زبان و ادب فارسی، شماره 17، صص1-30.
_||_
Aristotle. 1998/1377, Poetica (Fan-e še’r), Tr. by Abdolhossein Zarrinkub, Tehran: Bongāh-e Tarjomeh va Našre Ketāb.
Bahār, Mehrdād. 1983 /1362SH, Pajuheshi dar Asātir Irān( A Research in Iranian Mythology). Tehrān: Tous.
Christensen, Arthur Emanuel. 1984/1363SH. Les types du premier home et du premier roi dans l’histoire legendaire des Iraniens (Nemunehhā-ye Nakhostin ’Ensān va nakhostin Šahriyār dar Tārikh-e ’Afsānehei-ye Irān), Tr.by. ’Ahmad Tafazzoli & Žāleh ’Āmuzgar.Tehrān: Našr-e Now.
Dipple, Elizabeth. 2010/1989, Plot (Peyrang), Tr. by Masoud Ja’fari, Tehran: Markaz.
Elam,Keir.2004/1383,Semiotics of Theatre and Drama(Nešanehšenisi-ye Te’atr va Dram), Tr. by Farzan Sojudi, Tehran: Ghatreh.
Esslin, Martin. 2011/1390, The Field of Drama (Donya-ye Drām),Tr.by Mohammad Šahbā, Tehran: Hermes.
Ferdowsi,Abolğāsem.1992/1371SH,Šāhnāmeh,Ed.by Jalāl Khaleği Motlağ, Tehrān: Kānun-e Ferdowsi.
Frytag, Gustav. .2003, Die technik des drama. Berlin: Autorenhaus
Hanif, Mohammad. 2005/1384, Ghābeliyathā-ye Namāyeši-ye Šāhnāmeh Dramatique Capabelities of Šāhnāmeh), Tehran: Soruš.
Khaleği Motlağ, Jalāl. 1993/1372, Golranjhā-ye Kohan, Ed. by Ali Dehbashi, Tehrān: Markaz.
Nāzerzadeh Kermāni, Farhād. 2002/1381, Darāmadi bar Namāyeshnāmehnevisi(An Introduction to Playwriting) , Tehran: Samt.
Shāhin,Shahnāz.2004/1383, Farhang-e Jāme’-e TahliliyeTe’ātr(Comprehensive Analytical Tesarus of Teatre).Tehran:Tehran University Press.
Shamissa, Sirous. 2008/1387,’Anv ā’-e Adabi (Literary Genres), Tehran: Mitra.
Sokhanvar, Jalal.2006/1385, Sāhat-e Namāyeš (The Field of Teatre), Tehran: Rahnamā.
Tajaddod, Mahin.1996/1375, Keyfiyat-e Fonun-e Terāžedi dar Šāhnāmeh (The Quality of Tragedy Techniques in Shahnameh), Proceedings of Ferdowsi and Epic Literature, Tehran: Soruš.
Articles
Ebrahimi, Sohrab.2009/1388, “Comparison of the Rustam and Sohrab tragedies with Odyssey and Eudipus”, Half-Yearly Persian Language and Literature, No.21, Pg130-142.
Hayati,Daryush.2015/1394, “A comparative study of Beowulf and Shahnameh from the viewpoint of travel archetype”, Comparative Literature(IAU Jiroft Branch). No.36, Pg 121-137.
Kamali, Mahmud.2009/1388, “A comparative study of Rostam and Sohrab's story with some similar stories in mythology of the world” Research in Contemporary World Literature, No55, Pg117-130.
Mohammad Salehi Darani, Hossein.2009/1388,“Recognition in Rostam and Sohrab and the Tragedy of Oedipus Shahriar” Journal of Myto-Mystic Literature, No. 14, 97-111.
Nasr Esfahani, Mohammad Reza. Hashemi, S.Morteza and Davood Hatami. 2010/1389, “Exploring Dramatic Aspects of Rostam and Sohrab Shahnameh Based on Aristotle's Drama”, Research in Persian Language & Literature, No. 17, Pg 1-30.
Shahabi,Hassan.Kuchaki,Marziyeh.2013/1392, “ Filicide in two stories of Rustam and Sohrab and Prophet Ibrahim”,Comparative Literature(IAU Jiroft Branch). No.27, Pg 143-154.