تاثیر منابع مختلف کودهای زیستی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه زعفران
محورهای موضوعی : پژوهش های به زراعیلیلا سپهوند 1 , سعید حیدری 2 * , حیمدرضا عیسوند 3 , امید علی اکبرپور 4 , خسرو عزیزی 5
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم¬آباد، ایران
2 - دانشگاه لرستان
3 - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم¬آباد، ایران
4 - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم¬آباد، ایران
5 - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم¬آباد، ایران
کلید واژه: اسید هیومیک, پیکروکروسین, سافرانال, نیتروکسین,
چکیده مقاله :
زعفران (Crocus sativus L.) از خانواده زنبقان دارای خواص درمانی می¬باشد که کلاله خشک شده آن به دلیل ارزش رنگی، تلخی و قدرت معطری که دارد در تهیه غذا، عطر و لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. استفاده از کودهای زیستی و آلی باعث بهبود کارآیی مصرف کودهای نیتروژنی و کاهش تلفات آن‌ها می‌شود که به واسطه‌ی حضور ریزجانداران مفید در این کودها، تثبیت نیتروژن، رهاسازی یون‌های فسفات، پتاسیم، آهن و سایر ریزمغذی¬ها صورت می‌گیرد که در نهایت با حضور این ریزجاندران در اطراف ریشه جذب عناصر غذایی برای گیاهان بهبود می‌یابد. بر این اساس، این پژوهش به منظور بررسی تاثیر منابع مختلف کودهای زیستی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه زعفران در شهرستان خرم¬آباد در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان در سال 1401 انجام شد. این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار (شاهد، نیتروکسین به میزان 5 لیتر در هکتار، پلیمرسوپرجاذب رطوبه استاکوزورب به میزان 240 کیلوگرم در هکتار و اسید هیومیک به میزان 1 کیلوگرم در هکتار) در 10 تکرار انجام شد. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای آزمایش بر تمامی صفات بجز کروسین تاثیر معنی¬داری داشتند. بطور کلی بررسی مقایسات میانگین در تیمارهای مختلف نشان داد که تیمار نیتروکسین باعث افزایش 8/61، 2/54، 5/50، 1/53 و 4/54 درصدی تعداد گل، وزن گل تر، وزن گل خشک، وزن خشک کلاله و سطح برگ نسبت به تیمار شاهد می¬شود. همچنین در بین تیمارهای مورد بررسی بر روی مواد موثره پیکروکروسین و سافرانال بیشترین تاثیر مربوط به اسید هیومیک بود به طوری که باعث افزایش 6/18 و 3/19 درصدی به ترتیب برای پیکروکروسین و سافرانال در مقایسه با تیمار شاهد شد. به طور کلی مصرف کود زیستی نیتروکسین نسبت به سایر تیمارهای دیگر این آزمایش باعث تاثیرگذاری بیشتر و افزایش تعداد گل، وزن تر و خشک گل، وزن خشک کلاله و سطح برگ شد این در حالی بود که تیمار اسید هیومیک نسبت به سایر تیمارهای استفاده شده بیشترین کارایی را در مواد موثره پیکروسین و سافرانال زعفران داشت. در نهایت می‌توان بیان کرد که، کودهای زیستی نیز به عنوان ابزاری حیاتی برای بهبود وضعیت تغذیه گیاه و خواص خاک در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند به تضمین پایداری بلندمدت و بازده اقتصادی مثبت در مزارع گیاهی به‌ویژه گیاهان چند ساله از جمله زعفران سازگاری نشان می‌دهند و محصولات طبیعی و ایمن هستند که می‌توانند برای پایداری کشاورزی مناسب باشند.
Saffron (Crocus sativus L.), belonging to the Iridaceae family, possesses medicinal properties. Its dried stigma is widely utilized in food preparation, perfumes, and cosmetic and hygiene products due to its coloring value, bitterness, and aromatic strength. The application of biofertilizers and organic fertilizers enhances the efficiency of nitrogen fertilizer utilization and reduces its losses. This is achieved through the presence of beneficial microorganisms in these fertilizers, which facilitate nitrogen fixation and the release of phosphate, potassium, iron, and other micronutrients. Ultimately, these microorganisms enhance nutrient uptake by plants by colonizing the root zone. Accordingly, this study aimed to evaluate the effects of different biofertilizer sources on the quantitative and qualitative characteristics of saffron in Khorramabad County. The research was conducted at the Faculty of Agriculture, Lorestan University, in 2022. The experiment was designed as a completely randomized design (CRD) with four treatments (control, Nitroxine at 5 liters per hectare, Stockosorb superabsorbent polymer at 240 kg per hectare, and humic acid at 1 kg per hectare), with ten replications. ANOVA results indicated that the experimental treatments significantly influenced all traits except crocin. Overall, mean comparisons among treatments showed that Nitroxine application led to an increase of 61.8%, 54.2%, 50.5%, 53.1%, and 54.4% in the number of flowers, fresh flower weight, dry flower weight, dry stigma weight, and leaf area, respectively, compared to the control treatment. Additionally, among the evaluated treatments, humic acid exhibited the most significant effect on the bioactive compounds picrocrocin and safranal, resulting in increases of 18.6% and 19.3%, respectively, compared to the control. In conclusion, the application of the Nitroxine biofertilizer had the most significant impact on enhancing the number of flowers, fresh and dry flower weight, dry stigma weight, and leaf area. Meanwhile, humic acid exhibited the highest efficiency in improving the levels of picrocrocin and safranal. Ultimately, biofertilizers are considered essential tools for improving plant nutrition and soil properties. They contribute to long-term sustainability and positive economic returns in crop production, particularly in perennial plants such as saffron. Furthermore, biofertilizers are natural and safe products that can play a crucial role in sustainable agriculture.