بررسی جامعه‌شناختی گردشگری پایدار در منطقۀ ارسباران-آذربایجان‌شرقی با رویکرد نظریۀ داده‌بنیاد
محورهای موضوعی : توسعه
سمیه برانمه
1
,
مهرداد محمدیان
2
*
,
سروش فتحی
3
1 - گروه جامعه‌شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاداسلامی، خلخال، ایران.
2 - گروه جامعه‌شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاداسلامی، خلخال، ایران.
3 - گروه جامعه‌شناسی، واحد علوم‌و‌تحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: جامعه‌شناختی, گردشگری پایدار, منطقۀ ارسباران, آذربایجان‌شرقی, نظریۀ داده‌بنیاد.,
چکیده مقاله :
این مطالعه با رویکرد نظریۀ داده‌بنیاد به‌بررسی جامعه‌شناختی گردشگری پایدار در منطقۀ ارسباران–آذربایجان‌شرقی می‌پردازد. پژوهش حاضر کیفی بوده و داده‌های موردنیاز ازطریق مشاهده، مصاحبه و تحلیل اسناد غیرواکنشی گردآوری شده‌اند. جامعۀ موردمطالعه شامل اساتید دانشگاه و متخصصان حوزۀ گردشگری در منطقۀ ارسباران است. حجم‌نمونه براساس فرایند اشباع‌نظری مشخص شد و در ابتدا ۲۰نفر به‌عنوان نمونۀ اولیه انتخاب شدند. نمونه‌گیری به‌صورت نظری (روش گلوله‌برفی)، انجام گرفت. به‌منظور اعتباربخشی یافته‌ها، اعتبار نظری ازطریق کار میدانی گسترده و زاویه‌بندی نظری مورداستفاده قرار گرفت. فرایند تحلیل داده‌ها در سه مرحلۀ کدگذاری (باز، محوری و گزینشی)، و با بهره‌گیری از نرم‌افزار مکس‌کیو‌دی‌اِی، صورت گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که شرایط توسعۀ گردشگری پایدار در منطقۀ ارسباران شامل: «گردشگری مسئؤلانه»، «فرهنگ گردشگرپذیری»، «مشارکت جامعۀ محلی»، «رعایت اصول پایداری»، «امنیت پایدار» و «تشویق صنایع و حرفه‌های محلی»، است. زمینه‌های توسعۀ گردشگری پایدار نیز شامل: «عرضۀ محصولات جدید گردشگری»، «گنجاندن زنان در بخش گردشگری»، «هماهنگی میان نظام عرضه و تقاضا» و «تاب‌آوری برنامه‌ریزی‌شده در برابر اثرات توسعۀ گردشگری»، می‌شود. راهبردهای توسعۀ گردشگری پایدار دراین منطقه بر «مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی» و «احیای اقتصاد محلی»، استوار است. پیامدهای توسعۀ گردشگری پایدار در منطقۀ ارسباران نیز شامل «رشد بلندمدت صنعت گردشگری بدون آسیب به زیست‌بوم‌های طبیعی»، «افزایش ثبات درآمدی»، «حفظ توازن اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی»، «پاسخ‌گویی بلندمدت به نیازهای گردشگران»، «ایجاد فرصت‌های توسعۀ پایدار»، «مدیریت بهینۀ منابع طبیعی برای نسل‌های کنونی و آتی»، «تبادل خدمات اکوسیستمی طبیعی» و «تقویت هویت اجتماعی و فرهنگی»، است.
This study, adopting a grounded theory approach, investigates the sociological aspects of sustainable tourism in the Arasbaran region of East Azerbaijan. The present research is qualitative, and the required data were collected through observation, interviews, and analysis of non-reactive documents. The study population includes university professors and tourism experts in the Arasbaran region. The sample size was determined based on the process of theoretical saturation, and initially, 20 individuals were selected as the initial sample. Sampling was conducted theoretically (using the snowball method). To validate the findings, theoretical validity was ensured through extensive fieldwork and theoretical triangulation. The data analysis process consisted of three coding stages (open, axial, and selective) and was conducted using MAXQDA software. The research findings indicate that the conditions for sustainable tourism development in the Arasbaran region include: “responsible tourism,” “a tourist-friendly culture,” “local community participation,” “adherence to sustainability principles,” “sustainable security,” and “encouragement of local industries and crafts.” The contexts for sustainable tourism development also include: “the introduction of new tourism products,” “the inclusion of women in the tourism sector,” “coordination between the supply and demand systems,” and “planned resilience against the impacts of tourism development.” The strategies for sustainable tourism development in this region are based on “environmental responsibility” and “revitalization of the local economy.” The outcomes of sustainable tourism development in the Arasbaran region include: “long-term growth of the tourism industry without harming natural ecosystems,” “increased income stability,” “preservation of economic, social, and environmental balance,” “long-term responsiveness to tourists’ needs,” “creation of sustainable development opportunities,” “optimal management of natural resources for present and future generations,” “exchange of natural ecosystem services,” and “strengthening of social and cultural identity.”
دانا علمداری، محمد. حجاریان، مرضیه. حسین‌زاده، امید. اسحاقی‌راد، جواد. (1400). اولویت‌بندی مؤلفه‌های مؤثر بر توسعۀ گردشگری مبتنی‌بر جنگل (بررسی‌موردی: جنگل‌های ارسباران). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش و توسعۀ جنگل، دورۀ 7، شمارۀ 4، 621-607.
سلطانی‌نژاد، مهدیه. شهریاری، سوده. (1402). معنایابی پیامدهای فرهنگی ارتباطات باتأکیدبر توسعة گردشگری (موردمطالعه: جامعة بومی کُنگ). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-رسانه، دورۀ 34، شمارۀ 2؛ پیاپی (131)، 223-197.
عابدی، رؤیا. (1398). تأثیر گردشگری طبیعت بر ویژگی‌های ساختار و تنوع‌زیستی جنگل ارسباران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های گیاهی، دورۀ 32، شمارۀ 2، 416-406.
فروزان، میرامیر. (1402). مروری‌بر اثرات اقتصادی صنعت گردشگری. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیا و روابط انسانی، دورۀ 6، شمارۀ 3؛ پیاپی (23)، 316-304.
کریم‌زاده، حسین. قنبری، ابوالفضل. هاشمی‌امین، سمیرا. (1402)، تحلیلی بر عوامل مؤثر بر گردشگری خلاق و رفتار آتی گردشگران روستایی و عشایری منطقۀ ارسباران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیا و برنامه‌ریزی، دورۀ 27، شمارۀ 84، 130-121.
مبارکی، امید. اسلامی، مهدی. (1394). شناسایی و تحلیل قابلیت‌های توریستم منطقۀ ارسباران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دورۀ 5، شمارۀ 17، 148-131.
مهدی‌زاده، احمد. محمدزاده، رحمت. بیگ‌بابایی، بشیر. (1399). تحلیل عوامل توسعه‌یافتگی گردشگری در منطقۀ ارسباران (نمونه‌موردی: شهرستان هوراند). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیایی سرزمین، دورۀ 17، شمارۀ 68، 58-36.
Baydeniz, Erdem. Cilginoglu, Hakki. Sandıkcı, Mustafa. (2024). Ecotourism: For A Sustainable Future. Tanrisever, Canan. Pamukçu, Hüseyin. Sharma, Anukrati. (Ed.) Future Tourism Trends Volume 1 (Building The Future Of Tourism), Emerald Publishing Limited, Leeds, pp. 77-89.
Butler, Richard W. (2008). The Concept Of A Tourist Area Cycle Of Evolution: Implications For Management Of Resources. Journal Of Canadian Geographer/Le Géographe Canadien, 24(1): 5-12.
Çalışkan, Caner. (2021). Sustainable Tourism: Gen Z?. Journal Of Multidisciplinary Academic Tourism 6(2): 107-115.
Dangi, Tek B. Jamal, Tazim. (2016). An Integrated Approach To “Sustainable Community-Based Tourism”. Journal Of Sustainability, 8(5): 1-32.
Hardy, Anne. Beeton, Robert J. S. Pearson, Leonie. (2002). Sustainable Tourism: An Overview Of The Concept And Its Position In Relation To Conceptualisations Of Tourism. Journal Of Sustainable Tourism, 10(6): 475-496.
Leiper, Nell. (1979). The Framework Of Tourism: Towards A Definition Of Tourism, Tourist, And The Tourist Industry. Annals of Tourism Research Journal, 6(4): 390-407.
Loulanski, Tolina. Loulanski, Vesselin. (2011). The Sustainable Integration Of Cultural Heritage And Tourism: A Meta-Study. Journal Of Sustainable Tourism, 19(7): 837-862.
Martins, Paula Guerreiro. Ferreira, Ana Maria Alves. Costa, Carlos Manuel. (2022). Tourism And Third Sector Organisations: Synergies For Responsible Tourism Development?. Journal Of Tourism & Management Studies, 18(1): 7-16.
Purvis, Ben. Mao, Yong. Robinson, Darren. (2019). Three Pillars Of Sustainability: In Search Of Conceptual Origins. Journal Of Sustainability Science, 14: 681–695.
Sharpley, Richard. (2023). Sustainable Tourism Governance: Local Or Global?. Journal Of Tourism Recreation Research, 48(5): 809-812.
Šimková, Eva. Kořínková, Barbora. Obršálová, Kristýna. (2024). Environmental Education Of Tourists For Sustainable Tourism Development. Czech Journal Of Tourism 12(1-2): 1-19.