واکاوی قدرت ایدئولوژیک در دوران قاجار از دیدگاه منابع قدرت اجتماعی مایکل مان
محورهای موضوعی : خانواده
فرید سادات شریفی
1
,
کرامت اله راسخ
2
,
علی رضا خدامی
3
,
مجیدرضا کریمی
4
1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، واحد جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران
2 - دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران
3 - استادیار گروه جامعه شناسی، واحد جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران
4 - استادیار گروه جامعه شناسی، واحد جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران
کلید واژه: روحانیت, دوره قاجار, منابع قدرت اجتماعی, مایکل مان, قدرت ایدئولوژیک,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش بررسی قدرت ایدئولوژیک در دوران قاجار در چارچوب رویکرد قدرت اجتماعی چهارگانه مایکل مان است. مایکل مان چهار منبع قدرت را از یکدیگر متمایز می‌کند: سیاسی، ایدئولوژیک، نظامی و اقتصادی. نوع پژوهش تاریخی و روش آن اسنادی است و با استفاده از شیوه‌ی تحلیلی مایکل مان و سنجش منابع قدرت اجتماعی با چهار شاخص قدرت انجام‌گرفته است. فرض اصلی پژوهش این است که منابع قدرت در عصر قاجار نیز چهارگانه است. قدرت ایدئولوژیک یکی از منابع مهم قدرت در عصر قاجار است و منابع چهارگانه قدرت و به تبع آن عاملیت اجتماعی این منابع قدرت، یعنی دربار، روحانیت، روسای ایلات و عشایر و تجار در ارتباط نزدیک و مستمر با یکدیگر قرار داشتند. یافته‌های پژوهش نشان داد، روحانیت به عنوان نماینده قدرت ایدئولوژیک هم در راستای کنترل و تنظیم حوزه فعالیت و اجرای شعائر مذهبی و هم منافع مشترک با دیگر منابع قدرت اجتماعی، همچون دربار و تجار در تقابل و همپوشانی قرار گرفت. تقابل و همپوشانی روحانیت و دربار، در حمایت مالی و سیاسی و امنیتی از سوی دربار و مشروعیت‌بخشی از جانب روحانیت و تقابل و همپوشانی روحانیت و تجار، در حمایت اجتماعی از تجار از طرف روحانیت و حمایت مالی از سوی تجار بود. نتیجه نهایی همپوشانی و به دنبال آن همکاری عاملیت اجتماعی دو منبع قدرت اقتصادی و ایدئولوژیک، تجار و روحانیت، در تقابل با قدرت سیاسی به انقلاب مشروطه و جنبش تنباکو منجر شد.
The aim of this study is to examine ideological power in the Qajar era as part of Michael Mann's quadruple social power approach. Michael Mann distinguishes four sources of power: political, ideological, military and economic. The art of the research is Historical and its method are documentary which is carried out with Michael Mann's analytical method and measuring the sources of social power with four indicators of power. The four sources of power and consequently the social impact of these sources of power, namely the court, the clergy, the chiefs of the tribes and nomads and the merchants, were in close and constant contact with one another.The results of the research show that clergy, as the representative of ideological power, came into conflict and overlapped with other sources of social power, such as the court and merchants, both in order to control and regulate the sphere of activity and implementation of religious rites and common interests. Confrontation and overlap between the court and the clergy, in financial, political and security support from the court and the legitimacy of part of the clergy and the clergy and the merchants was in the social support of the merchants by the clergy and the financial support of the merchants. The end result of the overlap, followed by the cooperation of the social agents of the two sources of economic and ideological power, the merchants and the clergy, in opposition to political power, led to the Constitutional Revolution and the tobacco movement.
_||_