تحلیل فقهی و حقوقی صلح در مقام عقود اذنی

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

سعید دلاور ¹ , سید مهدی میرداداشی ² , ابراهیم دلشاد معارف ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
3 - دانشیار، گروه حقوق خصوصی، واحد قم، دانشگاه آزاداسلامی، قم، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/10/18 تاریخ پذیرش : 1402/02/10 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: عقد اِذنی‌, صلح ابتدایی, تسالم, صلح در مقام عاریه, صلح در مقام ودیعه, صلح در مقام وکالت,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تحلیل فقهی و حقوقی صلح در مقام عقود اذنی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده ونتایج حاکی از آن است که موضوع عقد صلح محدود به تملیک، انتقال و اسقاط بوده و گستردگی صلح ابتدایی، به لحاظ نامحدود بودن مورد معامله (معقود علیه) در صلح است. احصای اثر و فایده صلح به تملیک‌، انتقال و اسقاط‌، عقود جایز اذنی را از دایره صلح ابتدایی خارج می‌سازد و اِشکال لزوم صلح به لحاظ تعارض با ماهیت اِذن نیز مرتفع می‌گردد. در امکان‌سنجی انعقاد صلح در مقام سه عقد اذنی وکالت، ودیعه و عاریه، ثابت می‌گردد که صلح در مقام ودیعه به لحاظ تغییر ماهیت ودیعه امکان، انعقاد ندارد. چنانچه صلح در مقام عاریه منعقد گردد، مُنشاء آن ایجاد حق انتفاع برای متصالحِ مستعیر است. صلح در مقام وکالت نیز در فرضی قابلیت انعقاد دارد که علاوه‌بر اعطای نیابت‌، موجد حق یا دینِ فقهی برای متصالحِ وکیل باشد. به عبارت دیگر، صلح در مقام وکالت، عقد مرکب است که اثر اصلی آن تملیک (انتقال) و اثر فرعی آن اعطای نیابت و اِذن می باشد که از منظر اثر وضعی، حق ایجاد شده بر مال الصلح مترتب است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is jurisprudential and legal analysis of peace in terms of permission contracts. The research method is descriptive-analytic and the results indicate that the subject of peace contract is limited to “acquisition”, “transfer”, and “waiver” and that the extent of primary peace is with respect to the unlimited nature of contract (the contracted). Estimating the effect and benefit of peace on acquisition, transfer, and forfeiture excludes permissible permission contracts from the scope of primary peace and the argument of necessity of peace in terms of conflict with the nature of permission is also resolved. In feasibility study of making a contract in terms of advocacy permission, deposit, and borrowing, it is proved that peace in terms of deposit is not feasible due to the likely changes in the nature of deposit. If peace in terms of borrowing is held, its origin brings usufruct right for the borrower. Peace in terms of advocacy is feasible only if it creates a right or jurisprudential obligation for one who makes peace with the attorney, in addition to granting proxy. In other words, peace in terms of advocacy is a compound contract which its main effect is acquisition (transfer) and its supplementary effect is granting representation and permission. From the view of situational effect, the resulted right addresses the property of peace.

منابع و مأخذ:

اصفهانی، سید ابوالحسن (1393ق). وسیلة النجاة. قم: چاپخانه مهر، ج2.

اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیه کتاب المکاسب. قم: نشر انوار الهدی، ج1.

امامی، سید حسن (1382). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلا‌میه‌، ج2. 

بجنوردى، سید حسن (1419‍ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی، ج5.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). فلسفه حقوق مدنی، اصول عامه اذن و اذنیات. تهران: کتابخانه گنج دانش، ج2.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق مدنی، رهن و صلح. تهران: کتابخانه گنج دانش.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391). الفارق. تهران: انتشارات گنج دانش، ج 5.

حلّی، جعفربن حسن (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج 2.

حلّی، حسن (1414ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت (ع)، ج 16.

حلّى، یحیى بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع. قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة.

خوئی، سید ابوالقاسم (1410‍ ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینة العلم، ج2.

خوئی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). مصباح الفقاهة. مقرر محمدعلی توحیدی. بی‌جا: بی‌نا، ج2.

دزفولی، مرتضی بن محمدامین (1410ق). کتاب المکاسب (المحشّى). قم: مؤسسه مطبوعاتى دارالکتاب، ج1.

دزفولی، مرتضی بن محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب، المحرمه و البیع و الخیارات. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری‌، ج6-5.

دلشاد، ابراهیم (1396). عقد وکالت از منظر قانون مدنی و مقررات وکالت دادگستری. تهران: نشر میزان.

سیستانى، سید على (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر آیت‌الله سیستانى، ج2.

شهبازی، محمدحسین (1393). مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی. تهران: نشر میزان.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتابفروشی داوری، ج4، 2.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلا‌میه، ج4.

شهیدی، مهدی (1395). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات مجد.

صفایی، سید حسین؛ جواهرکلام، محمدهادی (1400). حقوق مدنی پیشرفته، نمایندگی و امانت. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج2.

طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387ق). المسبوط فی فقه الاما‌میه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، ج2.

کاتوزیان، ناصر (1385). دوره عقود معین‌. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج4.

کاتوزیان، ناصر (1387). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج 5.

کاتوزیان، ناصر (1388). عقود معین، مشارکت‌ها- صلح. تهران: کتابخانه گنج دانش، ج2.

کاشانی، سید محمود (1394). حقوق مدنی، قراردادهای ویژه. تهران: نشر میزان.

محقق داماد، سید مصطفی؛ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی پورفرد، ابراهیم (1394). حقوق قراردادها در فقه اما‌میه. تهران: انتشارات سمت، ج1.

محقق داماد، سید مصطفی؛ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی پورفرد، سید ابراهیم (1393). حقوق قراردادها در فقه اما‌میه. تهران: انتشارات سمت، ج2.

نائینى، محمدحسین (1413ق). المکاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج 1.

نائینى، محمدحسین؛ عراقى، ضیاء‌الدین (1421ق). الرسائل الفقهیة. قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامى امام رضا (ع).

نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج 25-27.

نجفی، محمدحسین (1359ق). تحریر المجلة. نجف: المکتبة المرتضویة، ج2.

نجفى، عباس (بی‌تا). المعاملات المصرفیة. بی‌جا: مؤسسه کاشف الغطاء.