بررسی فقهی تغییر کاربری موقوفات

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

محمدمهدی مریدی ¹ , فخرالله ملایی کندلوس ² , حامد رستمی نجف آبادی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
2 - استادیار، گروه الهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
3 - استادیار، گروه الهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/04/05 تاریخ پذیرش : 1401/06/06 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: موقوفه, موقوفات, بِیَع وقف, وقف,

چکیده مقاله :

بی‌تردید مال موقوفه همچون سایر اموال، دچار گذر زمان شده و تاریخ انقضاء دارد. منفعت و مصلحت وقف با بقاء عین موقوفه ممکن است و با سپری شدن عمر موقوفه به هر دلیل، انقضاء انتفاع، طبیعی خواهد بود. به نظر می‌رسد با تغییر کاربری در موقوفه می‌توان از ضایع شدن مال موقوفه جلوگیری کرد. پژوهش حاضر که با هدف یافتن راهکارهایی برای تسهیل امر فروش و تبدیل موقوفات و افزایش موارد جواز تغییر کاربری وقف، انجام شده، با بازخوانی مجدد دلایل موافقین و مخالفین و استفاده از پژوهش‌های برخی از فقهاء و حقوق‌دانان معاصر، شرط دوام در وقف را به چالش کشانده است. روش پژوهش توصیفی_ تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در بعضی از موارد می‌توان در کاربری وقف تغییر ایجاد کرده و از موقوفه در جهت دیگری که با غرض واقف هماهنگی داشته باشد، استفاده کرد.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly Waqf assets like any other property involve passage of time so they have expiration dates. The benefit and expediency of waqf assets depend on the sustenance of those properties so if their life span ends up by any cause, it is natural that their benefits also expire. It seems that by changing the usage of waqf assets, those properties can be sustained. The presented study is conducted with the purpose of "finding some strategies to facilitate the sale and conversion of waqf assets and increasing permission cases of changing their usage" and aims to review the arguments for and against this subject, apply previously conducted research by contemporary jurists and lawyers, and challenge the condition of permanence of endowment. The research method is descriptive-analytic and the results showed that in some cases, the usage of waqf assets can be changed and those properties can be used for other purposes provided that it is consistent with the aim of the endower.      

منابع و مأخذ:

حلّی، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: موسسه اسماعیلیان، ج2.

حلّی، حسن بن یوسف (1413ق/ب). مختلف الشیعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.

حلّی، حسن بن یوسف (1413ق/الف). قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.

خمینى، سید روح‌اللّه (1385). تحریر الوسیلة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، ج2.

سبزواری، محمدباقر بن محمد (1423ق). کفایه الاحکام. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة ، مؤسسة النشر الإسلامی، ج2.

شمس‌الدین، محمدجعفر (۱۴۲۶ق). الوقف و احکامه فی الفقه الاسلامی و القوانین اللبنانیه. بیروت: دار الهادی.

صدوق، محمد بن علی (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج4.

طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۰ق). النهایه. بیروت: دارالکتاب العربی.

طوسى، ابو جعفر (1387‍ق‌)‌. المبسوط. قم: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ج3.

عاملی، زین‌الدین (1423ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: موسسه المعارف الاسلامیه، ج12.

عاملی، محمد بن مکی (1400ق). القواعد و الفوائد. قم: مکتبه المفید، ج2.

عاملى، محمد بن حسن (1409ق)‏. وسایل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت، ج19، 13.

عاملى، محمد بن مکى (1417ق)‌. الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة، ج2.

کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (۱۴۲۱ق). الکافی. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ج13.

مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳ق). المقنعه. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.

نجفی، محمدحسن بن باقر (۱۹۸۱م). جواهر الکلام فی شرح شرائع‌ الاسلام. بیروت: چاپ دار احیاء التراث العربی، ج28، 36، 22.

هذلی، یحیی بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع. قم: موسسه سید الشهداء- العلمیه.