تحقق حق بر توسعه در پرتو اقتصاد مقاومتی از منظر فقه و اسناد بین المللی

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

محمدرضا حقیقی ¹ , فرج الله براتی ² , سیدحسام الدین حسینی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. رایانامه: [e-mail]
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. رایانامه: shesamhossein

تاریخ دریافت : 1400/11/28 تاریخ پذیرش : 1401/03/24 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: برنامه توسعه, فقه, اقتصاد مقاومتی, اسناد بین المللی, حق بر توسعه, تحریم های یکجانبه,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: تحریم‌های اعمال‌شده بر ایران خصوصاً تحریم‌های یکجانبه آمریکا بر پیکره اقتصادی موجب گردیده تا برای حفظ ساختار اقتصادی، سیاست‌هایی اتخاذ شود که اقتصاد مقاومتی ازجمله این سیاست‌ها می‌باشد. این سیاست در سال‌های اخیر مبنای برنامه‌ریزی‌ها در حوزه اقتصاد را تشکیل داده است. از سوی دیگر موضوع حق توسعه که در اسناد بین‌المللی و اسناد داخلی خصوصاً برنامه‌های پنج‌ساله توسعه آمده بر سیاست‌گذاری‌ها به‌منظور تحقق حق بر توسعه تأکید دارد. لذا این مسئله مطرح است که آیا در پرتو اقتصاد مقاومتی امکان تحقق حق بر توسعه وجود دارد؟روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده است.یافته‌ها و نتایج: مبانی نظری اقتصاد مقاومتی مبتنی بر عزت مسلمین، حرمت دوستی با کفار، پرهیز از اسراف و تبذیر و حرمت تشبه به کفار استوار است. همچنین قاعده نفی سبیل و قاعده نفی غرر، قاعده نفی عسر و حرج، قاعده حفظ اسلام، قاعده لزوم اعداد و ارهاب، قاعده حکم حکومتی، قاعده اهم و مهم و همچنین آیه واعدو لهم ماستطعتم من قوه، المومنون عند شروطهم ، به‌عنوان مبانی برای تحلیل اقتصاد مقاومتی قابل‌توجه می‌باشد. در مورد اقتصاد مقاومتی به‌عنوان یک الگوی توسعه، باید گفت که اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی نیازمند شرایط و وضعیت‌هایی است ازجمله مردمی کردن اقتصاد، توانمندسازی بخش خصوصی، کاهش وابستگی به نفت، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، حمایت از تولید ملی، مبارزه با مفاسد اقتصادی، مدیریت مصرف، بهره‌وری، مدیریت منابع ارزی، فعال کردن دیپلماسی اقتصادی، حفظ وحدت و انسجام ملی، بومی‌سازی فناوری و درون‌زا بودن می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

زمینه و هدف: تحریم های اعمال شده بر ایران خصوصا تحریم های یکجانبه امریکا بر پیکره اقتصادی موجب گردیده تا برای حفظ ساختار اقتصادی، سیاست هایی اتخاذ شود که اقتصاد مقاومتی از جمله این سیاست ها می باشد. این سیاست در سال های اخیر مبنای برنامه ریزی ها در حوزه اقتصاد را تشکیل داده است. از سوی دیگر موضوع حق توسعه که در اسناد بین المللی و اسناد داخلی خصوصا برنامه های پنج ساله توسعه آمده بر سیاست گذاری ها به منظور تحقق حق بر توسعه تاکید دارد. لذا این مساله مطرح است که آیا در پرتو اقتصاد مقاومتی امکان تحقق حق بر توسعه وجود دارد؟یافته ها و نتایج: مبانی نظری اقتصاد مقاومتی مبتنی بر عزت مسلمین، حرمت دوستی با کفار، پرهیز از اسراف و تبذیر و حرمت تشبه به کفار استوار است. همچنین قاعده نفی سبیل و قاعده نفی غرر، قاعده نفی عسر و حرج، قاعده حفظ اسلام، قاعده لزوم اعداد و ارهاب، قاعده حکم حکومتی، قاعده اهم و مهم و همچنین آیه واعدو لهم ماستطعتم من قوه، المومنون عند شروطهم ، به عنوان مبانی برای تحلیل اقتصاد مقاومتی قابل توجه می باشد. در مورد اقتصاد مقاومتی بعنوان یک الگوی توسعه، باید گفت که اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی نیازمند شرایط و وضعیتهایی است از جمله مردمی کردن اقتصاد ، توانمند سازی بخش خصوصی، کاهش وابستگی به نفت، توسعه شرکتهای دانش بنیان، حمایت از تولید ملی، مبارزه با مفاسد اقتصادی، مدیریت مصرف، بهره وری،

منابع و مأخذ:

- آجیلی، هادی. (1392). اقتصاد مقاومتی در نظام اقتصاد سیاسی جهانی. علوم سیاسی، 9(24)، 105 – 87.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=239962

- پژوهنده، محمدحسین. (1394). موانع تحقق اقتصاد مقاومتی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی،21(106)، 238 – 185.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=254392

- حیدری چیانه، رحیم؛ کرمی، سونیا. (1394). ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺷﺎﺧﺺ اﯾﺮان، توسعه‌های اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﺰی و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺ اﻗﺘﺼﺎدی در دﻫﻪ اﺧﯿﺮ (4013-2004). مجله اقتصادی، (1 و 2)، 22 – 5.

http://ensani.ir/fa/article/340037/

- حبیب زاده، توکل؛ سیفی، حافظه. (1392). تأثیر حکمرانی مطلوب بر اجرایی شدن حق بر توسعه با تأکید بر بعد ملی. فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، 18(62)، 38 – 11.

https://jlviews.ujsas.ac.ir/article-1-203-fa.html

- راعی، مسعود. (1380). جایگاه حق توسعه در حقوق بشر معاصر. معرفت، (49)، 27 – 16.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/12521/

- رضایی، محمد؛ یاوری، کاظم؛ عزتی، مرتضی؛ اعتصامی، منصور. (1394). بررسی اثر وفور منابع طبیعی (نفت و گاز) بر سرکوب مالی و رشد اقتصادی از کانال اثرگذاری بر توزیع درآمد. اقتصاد انرژی ایران (اقتصاد محیط‌زیست و انرژی)، 4(14)، 122 – 89.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=244472

- رستمی، فرزاد؛ بهرامی پور، فرشته. (1397). بررسی ماهیت اقتصاد مقاومتی و نظریه‌های توسعه اقتصادی. مجله اقتصادی، 18(1 و 2)، 116 – 95.

http://ejip.ir/browse.php?a_code=A-10-747-11&sid=1&slc_lang=fa

- روشن نیا، احسان. (1393). مبانی فقهی اقتصاد مقاومتی و تأکید بر تولید داخلی. پایان‌نامه وزارت علوم تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی.

- سبحانی، جعفر. (1378). سیمای اقتصاد اسلامی. مؤسسه امام صادق.

- شیروی، عبدالحسین؛ خداپرست، ناصر. (1398). اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار: مشابهت‌ها و تفاوت‌ها. مطالعات حقوق عمومی (حقوق)، 49(1)، 270 – 249.

https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=360449

- شیخ ابومسعودی، عباس. (1395).  اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل. انتشارات ارکان دانش.

طباطبایی حائری، سید علی بن محمد. (1417). ریاض المسائل (ط الحدیثة). 16 جلد. مؤسسة آل البیت (ع).

- طرح پژوهشی دانشگاه علم و صنعت. (1393). توسعه انسانی: مفهوم و عملکرد آن در ایران و جایگاه بین‌المللی، منطقه‌ای و توزیع استانی. ماهنامه کار و جامعه، (168)، 26 – 19.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1053273/

- ﻗﺮﺑﯽ، سید محمدجواد؛ ﺟﻌﻔﺮﯼ، ﻋﻠﯽ ﺍﮐﺒﺮ. (1395). منابع قدرت نرم در سیاست‌های کلی نظام، مورد کاوی سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران. ﺭﺍﻫﺒﺮﺩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، 5(19)، 44 – 7.

https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=286433

- قنبرلو، عبدالله. (1385). ثبات هژمونیک در استراتژی اقتصـادی- نظـامی ایالات‌متحده آمریکـا. فصلنامه مطالعات راهبردی، 9(34)، 900 – 857.

http://quarterly.risstudies.org/article_967.html

- میرمعزی، سیدحسن. (1391). اقتصاد مقاومتی و ملزومات آن: با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 12(47)، 76 – 49.

http://ensani.ir/fa/article/331904/

- معین، محمد. (1361). فرهنگ معین. انتشارات امیرکبیر.

- نوفرستی، محمد. (1395). اقتصاد مقاومتی و راه‌های دست‌یابی به آن. سیاست‌های راهبردی و کلان، 4، 168 – 157.

https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=278532

 

- Andreassen, Bård. (2010) The Right to Development and Legal Empowerment of the Poor. The Bangladesh Development Studies, 33, 89. https://doi.org/10.1093/oso/9780192866578.003.0006

- Arts, Karin; Tamo, Atabongawung. (2016). The Right to Development in International Law: New Momentum Thirty Years Down the Line?. Netherlands International Law Review, 63(3), 221–249.

 https://link.springer.com/article/10.1007/s40802-016-0066-x

- Kirchmeier, Felix; Luke, Monika; Kall, Britt. (2008). Towards the Implementation of the Right to Development. Friedrich-Ebert-Stiftung.

- Kardos, Mihaela. (2012). The reflection of good governance in sustainable development strategies. Procedia - Social and Behavioral Sciences.

- Ogus, Anthony. (2004). Regulation: Legal Form and Economic Theory. Oxford: Oxford University Press.